Mary Kate

Le COINNEACH FIONNLASDAN

“Nach glan mi fhéin air an danns!”

Air cluinntinn a’ ghuth òg sgairteil ud, dh’fhosgail mi mo shùilean.

Cha d’rinn mi ach tighinn dhachaigh an raoir air son làithean saora an t-samhraidh. Bha a’ mhaduinn cho breagh ’s gur e peacadh a bhiodh ann fuireach anns an leabaidh. Cha robh air ach ceum a ghabhail suas am Bealach romh àm bracbhaist.

Bha i ’na seasamh an sud mu m’ choinneamh air lianag bheag uaine, a-measg an fhraoich. Feumaidh gu robh i cumail a sùil orm nuair shuidh mi sìos ri taic na craoibhe, agus bha i de’n bheachd nach b’ann ’na shuidhe bu chòir dha creutair beò air thalamh a bhith, air maduinn cho àluinn.

Cha b’urrainn domh mo shùilean a chreidsinn. Chunnaic mise an t-aodann ciatach, ruthach ud roimhe. Ach chan fhaodadh e bhith—bha e do-dheanta dha “Mary Kate” a bhith ’n làthair ’sa chruth seo. Bha ochd bliadhna diag bhon chuir mi eòlas air an nighean, ’s bhiodh Mary Kate mar sin ochd bliadhna fichead an diugh. “ ’S ann a’ bruadar a tha thu,” thubhairt mi rium fhéin.

Shuath mi mo shùilean ’s thug mi sùil eile oirre. Cha robh teagamh air, ’se colas na caileig a b’aithne dhomh ochd bliadhna diag air ais a bh’agam, ’s cha robh i coimhead latha na bu shine—theirinn gu robh i mu dheich bliadhna. Dh’fhaoidte nach do laigh an aois riamh oirre—dh’fhaoidte gun do chaith i a làithean ann an Tìr-nan-Og.

“Saoil am bheil i nàdurrach?” smaoinich mi, agus air son fios a chur air a’ chùis dh’fheòraich mi: “Gu dé an t-ainm a th’ort?”

“Tha Mary Kate,” fhreagair i gu sgiobalta. “Faic seo.” Agus thòisich i air dannsadh cho aotrom ri fras cluaran.

Cha b’e dannsa a b’aithne dhomh-sa a bh’aice, agus tha teagamh agam nach toireadh breitheamhnan a’ Mhòid móran

chomharran dhi, ach nan robh sùilean Tam O’ Shanter oirre chan eil teagamh nach eubhadh e: “Weel done, Mary Kate!”

Chaidh bliadhna is bliadhna seachad. Latha bha sud, an toiseach a’ gheamhraidh, bha mi dripeil a’ teagasg buidheann chlann ’na mo rùm fhéin ann an Taigh-sgoile an Glaschu. ’Se latha culmach ceòthach a bh’ann. ’S ann cadalach leisg a bha a’ chlann agus bha mi fhéin gun mhóran sunnd. “ ’S ann ás do chiall a tha thu, a’ tàmh anns a’ bhaile cheòthach, smùirneach seo,” bha mi ’g radh rium fhéin.

Bhuaileadh an dorus agus cò thainig a-steach ach Ceann na Sgoile. Còmhla ris bha nighean bheag a chaidh, réir coltais, a thogail air an dùthaich. “ ’S iomadh rud a chì am fear a bhios fada beò,” smaoinich mi. Chuimhnich i dhomh làithean saor fad ás—làithean grianach, blàth an t-samhraidh. Thug Ceann na Sgoile a thaobh mi agus rinn e sanas beag ’nam chluais: “ ’S ann dhe na ceàrdaidhnean a tha a’ chaileag seo,” thubhairt e. “Mar a thuigeas tu chan eil móran sgoile aice. Fiach dé ’s urrainn duit a dheanamh rithe.”

Dh’fhalbh e agus thubhairt mi ris a’ chaileig: “Gu dé an t-ainm a th’ort?”

“Tha Mary Kate,” fhreagair i. Cha tuirt mi an còrr.

Feumaidh gu robh beatha Mary Kate glé mhì-thaitneach ré a’ gheamhraidh fhad ud. Uair is uair gach latha thigeadh guth làidir na Bana-mhaighstir-sgoile do m’ chluasan: “Mary Kate, carson a bha thu sabaid an diugh? Nach eil fhios agad nach fhaod thu thighinn a-steach do m’ rùm-sa gun an dorus a bhuaileadh.” Thall ’s a-bhos cha robh ann ach: “Mary Kate na dean seo, Mary Kate na dean sud.”

Cha robh aig a’ Bhana-mhaighstir air nigheanan beaga nach deanadh mar bu mhath leatha-sa. Cha b’urrainn di a’ phròis a bh’ann an cridhe Mary Kate a thuigsinn nuair a dheanadh i gleidheadh air na nigheanan a bu lugha na i fhéin. ’S iomadh stòiridh gun fhìrinn ris an do dh’éisd a’ Bhana-mhaighstir bho na caileagan eile mun an olc ris an robh Mary Kate, ach cha deanadh ise casaid orra-san idir.

Ach coma co-dhiùbh, mar a bha na làithean a’ dol seachad dh’fhàs a’ chlann eile miosail oirre. Bhithinn fhéin ag radh facal rithe an dràsda ’s a rithist.

Latha bha sud, air dhomh a bhith dìreadh an staidhir do mo rùm cò bha teàrnadh ach Mary Kate, ’s a ceann crom. Sud a-stigh unnam gun do bhuail i. Thog i a sùil agus an àite a radh gu robh i duilich ’se thubhairt i: “O, ’se sibh fhéin a th’ann. ’S minig a bha e ri m’ inntinn fhaighneachd an robh a’ Ghàidhlig agaibh.” Fhreagair mi ann an cànan mo mhàthar gur h-ann an taobh siar Siorramachd Rois a rugadh mi.

“O!’ ars ise ’s fiamh gàire a’ briseadh ’na sùilean, “ ’s ann an Cinn t-Sàile a rugadh mi fhéin—àite as bòidhche an Albainn. Nuair a dh’fhàsas mise mór tha dùil agam tilleadh dhachaigh. ‘Theid mi dhachaigh, ho ro dhachaigh’ ,” thòisich i.

Cha robh latha nach robh Mary Kate fadalach air son na sgoile. Air maduinn àraidh bha i na b’fhaide na b’àbhaist. “Nach cuala tu an alarm?” dh’fheòraich mi.

“An alarm?” fhreagair i. “O, tha mi tuigisinn—an cloc. Chan eil cloc againn.”

Thòisich na sgoilearan eile ri gàireachdaich nuair a chuala iad seo. A réir a’ choltais a thainig air gnùis Mary Kate thuig mi nach robh a’ chùis a’ còrdadh rithe.

“Dé mura bheil cloc againn, ’s aithne dhuinn gu dé ’n uair de’n latha tha e gun chloc,” thubhairt i rium.

A h-uile maduinn fad mìos an deidh seo theireadh i rium, “Faod mi dhol a-mach gus am faic mi gu dé an uair a tha e?” Aig taobh a-muigh an doruis bha cloc mór air a thàirneachadh gu h-àrd ris a’ bhalla

“Falbh thusa ’s faic gu dé tha an cloc mór ag radh an diugh,” theirinn rithe, ’s mi toirt seann uaireadair a bh’aig bràthair m’athar ás mo phòcaid. Chumainn an t-uaireadair ’na mo làimh gus an tilleadh Mary Kate, ach mo thruaighe! —a réir mar a bha Mary Kate a’ faicinn cùisean cha b’e an aon uair a bha air a’ chloc mhór ’s air an uaireadair latha sam bith.

“ ’Se uaireadair breagh, breagh a th’agaibh gun teagamh,” theireadh i, “ach dh’fhaodadh nach eil an uair cheart air.”

Rachamaid a-mach do’n talla agus dh’aontaicheadh i gu robh spògan a’ chloc, a réir coltais, aig an aon chomharradh ri spògan an uaireadair.

Bha dòchas math agam gu robh i deanamh ionnsaigh cho math

’s a b’urrainn dhi, ach air son a brosnachadh gheall mi, nuair a dh’ionnsaicheadh i an cloc mór a leughadh gu ceart, gum faodadh an t-uaireadair mór breagh bhith aice fhéin.

An ceann mìos eile— ’se sin a-stigh gu math ’san earrach—fhuair mi toileachas mór, oir thuig Mary Kate gu dé bha spòg bheag a’ chloc ag innseadh dhi, ach cha robh i tuigsinn a’ spòg mhór idir.

“Tha ’n spòg mhór sin a’ dol aig astar gun chiall,” theireadh i.

Air Di-h- Aoine mun do sgaoil an sgoil air son na Càisge, chaidh Mary Kate a thoirt sùil air a’ chloc mhór mar b’àbhaist. Cha robh cabhaig oirre a’ tilleadh do’n rùm an latha ud, ach air dhi nochdadh ruith i thugam ag radh gu snasail, “Tha e leth-uair an deidh deich.” Thug mi sùil air an uaireadair ’na mo làimh agus chunnaic mi gu robh Mary Kate ceart.

“ ’S math a rinn thu,” thubhairt mi rithe. Cha do fhreagair i idir mi, ach rinn i air a deasc, ’s cha tug i sùil tuilleadh orm fad na maidne sin.

Aig dà uair dhiag, bhuail an clag air son àm dìnnear. Air dha Mary Kate a bhith dol a-mach an dorus, thubhairt mi rithe, “Nach eil thu dì-chuimhneachadh rud-eigin? Nach eil cuimhne agad gun do gheall mi an t-uaireadair mór dhuit cho luath ’s a rachadh agad air an uair cheart innseadh dhomh?”

Shìn mi an t-uaireadair thuice.

“Cha bhuin an t-uaireadair sin dhòmh-sa idir,” thubhairt i, “ ’s ann leibh fhéin a tha an t-uaireadair. Cha bhi cuid no gnothach agam ris.”

Chuir mi an t-uaireadair ’na bois ’s thug mi mo chasan leam.

Cha tainig Mary Kate faisg air an sgoil ’san fheasgar. Saoilidh mi gu robh teagamh aig a’ chlann agus agam fhéin nach fhaiceadh sinn Mary Kate tuilleadh. Bha an tìde air atharrachadh, agus an àite ceò is reothadh bha na làithean a’ sìneadh agus a’ ghrian a’ dìreadh ’san adhar. Cha b’e cabhsairean cruaidh a’ bhaile mhóir a bha tighinn ri inntinn Mary Kate ri aimsir mar seo, ach an dùthaich ghlan, fhosgailte, far am faiceadh i craobhan is eòin, fiar is caoraich, sléibhtean is crodh—seadh, a h-uile nì bheireadh fìor thoileachas-inntinn dhi.

Fhuair mi fios cinnteach di-luain gu robh Mary Kate agus an

teaghlach uile air an cùl a chur ri Glaschu. Cha robh fios càite an tug iad orra.

Thainig mi tarsuinn air a’ Bhana-mhaighstir maduinn Di-màirt. “ ’S tu bhios toilichte gun d’fhuair thu cuibhteas a’ bhana-cheard bheag ladarna ud,” thubhairt i. “Thachair gu robh mi anns an rùm aig Maighstir MacPhàil an latha a dh’fhalbh i, ’s an deidh na rinn mi rithe fhad ’s a bha i còmhla ruinn, ’s ann a leum i steach gun an dorus a bhuaileadh ’s dh’eubh i àird a cinn ’s a claigeann: “Gu dé an uair a tha e?” Dh’innis Maighstir MacPhàil dhi agus ruith i a-mach mar gum biodh an cuthach oirre. ... ”

Cha d’éisd mi ris a’ chòrr. Cò chreideadh gun toireadh Mary Kate an car asam air sgàth an uaireadair? Cha b’urrainn domh bun no bàrr a dheanamh de’n chùis. ’Se seo a b’aobhar gun tug i cho fada sealltainn air a’ chloc mhór an Di-h- Aoine dh’fhalbh i.

Chaidh iomadh latha seachad mun d’fhuair mi thairis air an tàmailt. Cha b’e idir luach an uaireadair, ach cha chreidinn gun deanadh Mary Kate rud cho suarach.

Thainig an samhradh agus sgaoil an sgoil aon uair eile. Mar a b’àbhaist thug mise taobh siar Siorramachd Rois orm. Air maduinn chiùin ghrianach chaidh mi air ceum suas am Bealach. Nuair dh’fhàs mi rud-eigin sgìth shuidh mi air cloich ri taobh an rathaid is chuir mi lasair ris a’ phìob oir bha a’ chuileag glé gheur. Cha bu luaithe bha a’ phìob a’ dol gu math na thainig guth òg, binn a chuala mi roimhe do m’ chluasan; “Nach glan mi fhéin air an danns!” Dh’éirich mi ’s chaidh mi timcheall cnoc, ’s cò bha seo ach Mary Kate. Còmhla rithe bha làn bhoireannach bòidheach. Bha iad cho coltach ri chéile ri dà sgadan. ’Se a màthair a bh’ann.

“O, ’se sibh fhéin a th’ann,” thubhairt i. “Am bheil cuimhne agaibh air an latha thug sibh dhomh an t-uaireadair mór? Well, cha b’aithne dhomh an uair cheart innse aig an àm, ach cha bu mhath leam ur fàgail anns a’ bheachd gun do chaith sibh bhur saothar gun fheum, ann a bhith fiachainn ri mo theagasg. Seo agaibh an t-uaireadair,” ars ise, ’s i ’ga tharraing a-mach á pócaid air straing.

“Gu dé an uair a tha e?” dh’fheòraich mi.

“Tha e leth uair as deidh deich,” fhreagair i.

Agus creidibh e no nach creid, nuair thug mi sùil air an uaireadair air cùl mo dhùirn b’e sin a’ cheart mhionaid a bha e!