---

[53]

10

Fad na tìde bha na drumaichean a’ bualadh ’s an dotair-buidseachd a’ danns is cabar fèidh air a cheann. Na drumaichean, na drumaichean, na dannsairean a’ cur char, an-dràsta ’s a-rithist a’ toirt èigh àrd mar gum biodh sleagh air a dhol tromhpa, èigh thana chruaidh chritheanach àrd. Mun cuairt air na teinichean bha iad a’ danns, ann am faileas is solas nan teinichean.

Bha a chasan gus gluasad – cha mhòr gum b’ urrainn dha an cumail aig fois: ’s e seo an t-àite seo an t-àite anns am faodadh e fhaireachdainnean a leigeil leis a’ ghaoith, saorsa ùr ionnsachadh. Chunnaic e fear mòr làidir a’ danns na aonar, a shùilean sgeunach, a bheul fosgailte, a’ sàthadh an adhair leis an t-sleagh a bh’ aige na làimh cheart.
“Sin Morga,” ars an ceannard na chluais,” fear cho treun ’s a tha san treubh. An turas mu dheireadh a bha sinn air chogadh, mharbh e deichnear.” Thug Dòmhnall sùil gheur air. Bha aodann

---

[54] Mhorga a’ sruthadh le fallas, ’s e a’ sàthadh na sleagha don adhar a-rithist ’s a-rithist, a shùilean air an t-anam a chall, an uinneag sin trom faicear, chan e sannt an ainmhidh, ach spiorad an duine.

Cha robh cuimhn’ aige cuin a dhanns e fhèin mu dheireadh. An ann aig ceann an rathaid nuair a bha e na bhalach aig àm foghair ’s a’ ghealach dhearg anns an adhar mar chearc a bhios a’ laighe air uighean? Am foghar; danns; drochaid; clann-nighean. Sheall e suas don iarmailt ’s chunnaic e a’ ghealach a’ gabhail seachad anns an adhar cho fad’ air falbh, cho ciùin, truinnsear geal. Bha i a’ bruidhinn ris air a dhachaigh, fuar is cruaidh is geal. Mo shaoghal fhìn, an saoghal a chuir mi air chùl, an saoghal geal ud. Tha mi nam shrainnsear anns an àite seo. Theab e a làmh a chur a-mach ris a’ cheannard mus tuiteadh e air an talamh. An danns, an danns, ’s an dotair-buidseachd a’ toirt sùil air bho àm gu àm, le a chorp stiallach, le adhaircean fada biorach. Is Morga a’ danns le fiabhras cogaidh.
“Tha iad a’ guidhe ri Dia,” ars an ceannard ris gu socair. “Tha iad ag iarraidh air mòran iseanan a chur thuca, oir tha anaman nan nàimhdean a’ sgiathalaich air falbh don adhar nuair a dh’fhàgas iad an cuirp.”

Frasan iseanan anns an adhar aig àm foghair, a’ togail orra do dhùthaich chèin, a’ fàgail nam faichean lom air an cùlaibh. An coirc air a bhuain. ’S a’ ghealaich anns an adhar ’s na dannsairean a’ danns. Chaidh Dòmhnall air chrith, oir bha na drumaichean na fhuil, bha iad mar bhainne borb ann an crannag.

An leig mi leam fhìn danns, an tèid mi sìos don dorchadas far a bheil Morga ’s an dotair-buidseachd? Agus aig an àm sin fhèin dh’fhairich e sgreuch thana chruaidh a’ dòrtadh a-mach

---

[55] às a bheul. Bha e mar isean a’ sgiathalaich, a’ lorg solais anns an dorchadas, a’ lorg na grèine. Bha a chasan a’ bualadh air an talamh, bha gach olc, gach fearg, gach farmad a’ dòrtadh a-mach às a chorp mar a dhòirteas bùrn salach à pìob. Gach gamhlas is nàimhdeas a’ dòrtadh a-mach às, a’ fàgail a chuirp aotrom soilleir mar shlige a tha seinn le ceòl. Bha e am measg na gràisg anns an dorchadas, bha e còmhla riutha, bha e a’ dèanamh comannachadh borb còmhla riutha, cha bhiodh e na aonar a-chaoidh tuilleadh, bha e a’ fàgail aonaranachd na Roinn-Eòrpa air a chùlaibh (na sanasan-reice ud a bha a’ seòladh air feadh nan sràidean anns a’ ghaoith), bha e a’ fàgail na h-aonaranachd ghil us air a chùlaibh. Bha e uair mar shleagh a’ falbh tron t-saoghal, aon sleagh leatha fhèin, a’ sathadh tro thìm, toiseach luinge. Ach a-nis bha e còmhla ris a’ ghràisg, am measg na fala, am measg nan drumaichean, am measg nan corp fallasach. Dh’fhairich e inntinn ga fhàgail mar ghath gealaich, chunnaic e i a’ ruith air fàth a-steach do na duilleagan, ’s bha e fhèin anns an dorchadas a bha cho blàth, cho tèarainte, cho slàn. Carson nach do dh’fhairich mi an tèarainteachd seo roimhe? Carson a bha mi cho fada nam aonar, a’ cothachadh ri tìm? Ach a-nise tha tìm fhèin air m’ fhàgail (oir ’s e tinneas a bh’ ann), tha mi mu dheireadh thall an Afraga. Tha mi ann am meadhan a ciùil.

Chunnaic e e fhèin mar gum b’ ann mìltean air falbh ri taobh an dotair-buidseachd, ’s bha an dotair-buidseachd a’ gàireachdainn, ’s na stiallan dearg is geal a’ sruthadh sìos aodann, croinn iarainn ann am prìosan. Bha e fhèin ag èigheachd dìreach mar a bha e a’ cluinntinn na feadhainn eile a’ dèanamh, ’s bha an onghail a bha e dèanamh coltach ris an onghail a bhiodh e cluinntinn air an oidhche anns an eaglais nuair a bhiodh na h-ainmhidhean

---

[56] a’ bùireil. Bha e ann am fàinne de thoileachas, de shaorsa, agus a’ ghealach a’ seòladh seachad na bu luaithe ’s na bu luaithe, a’ ghealach bha toirt Miraga na chuimhne.

Bha sleagh na làimh ’s bha e ga sàthadh anns an adhar fhalamh. Tha mi tighinn, an laoch dubh, a chuireas às do ghealtachd. Tha mo chorp dubh, tha mi beò air an dorchadas. Bha bùrn na saorsa a’ ruith tro a chorp, bha e mar eas a bhios an-còmhnaidh a’ torman ann am meadhan coille, bha an ceòl a’ ruith a-mach tro a ghob. Bha e cho aotrom ’s nach mòr nach robh e a’ sgiathalaich.

Agus anns a’ mhionaid stad na drumaichean, stad an ceòl, agus bha an dotair-buidseachd a’ dèanamh comharradh ris a’ ghràisg. Thàinig an saoghal a bha a’ cur char dheth gu stad, chaill a’ chuibhle dhubh a gluasad, agus bha an dotair-buidseachd a’ sealltainn ris. Thàinig facail a-mach à beul an dotair-bhuidseachd. Dè bha e ag ràdh? ’S cinnteach nach. ..
“Dèan ùrnaigh,” ars an dotair-buidseachd ris. “Dèan ùrnaigh ri do Dhia fhèin. Siuthad, dèan ùrnaigh gum bi ar cogadh sealbhach.” Agus bha aodann an dotair-bhuidseachd na aon chraos de bhuaidh, de ghlòir, de ghàirdeachas.

Sheas Dòmhnall far an robh e ann am meadhan na coille, air a chuartachadh le teinichean. Bha na drumaichean nan tàmh, cha robh nì ri chluinntinn, bha an t-sàmhachd ga cheusadh.

Miraga, Miraga, Miraga. Dè nach dèan mi air do shon? Airson do chuirp, airson na saorsa a thug thu dhomh, airson do shliasaidean, de bheòil, do bhilean.
“Siuthad – dèan ùrnaigh,” ars an dotair-buidseachd, agus dh’fhairich Dòmhnall aghaidh ainmhidh ga chur air aodann. Bha fàileadh nan ainmhidh mun cuairt air, fàileadh làidir fallasach.

---

[57]

Air a ghlùinean air an talamh, thòisich e ri ùrnaigh. “Gun cuidicheadh Dia ar n-ionnsaigh chunnartach. .. Gun tugadh E buaidh dhuinn air ar nàimhdean.” Bha na facail a’ tighinn a-mach às a bheul gu cugallach mar a rinn iad uair, bha clachan mòra geala anns a’ bhùrn.

Ach chuir e suas an ùrnaigh, ’s nuair a dh’èirich e gu a chasan bha e a’ faireachdainn cho lom ri isean air madainn geamhraidh. Bha mar gum biodh stiallan dearga tarsainn air anam.