---

[104]

A SIA DEUG

AIG caisteal an dèidh sia stiùir MacAsgaill anCaravellefar Drochaid Kingston gu Sràid an Naoimh Vincent agus stad e agus ghlas e e faisg airCasa Alberto. Chaidh e a-steach dhan bhlàr agus shuidh e aig bòrd ann an oisean aig a’ chùl agus chùm e a shùilean air an doras. An dèidh dha botalSolòrdachadh bhon nighean, thug e a-mach peann agus duilleag phàipeir agus thòisich e air sgrìobhadh.
Aig an aon àm agus a ràinig an nighean am bòrd aige leis an leann thàinig an Caimbeulach, isblazercotain ann an dath an airgid agus lèine phinc air a’ choilear air, a-steach dhan bhlàr agus stad e airson dioga. Sheas MacAsgaill agus smèid e thuige.
“A Dhòmhnaill,” thuirt MacAsgaill, “dè do shunnd?”
“Deagh shunnd,” thuirt an Caimbeulach. “Dh’iarr thu orm do choinneachadh an seo. Shaoilinn gum biodh tu air blas a’ chrogain a ghabhail dhiomsa às dèidh na h-oidhche raoir. Dè tha dèanamh dragh dhut?”
“O, thuirt MacAgaill,” chan eil dad a’ dèanamh dragh dhomh. ’S e th’ ann, dìreach, bha mi – choinnich mi ri Ceit Mhoireasdan a-raoir anns a’ Ghearasdan – ’s aithne dhut an tè Sgalpach a tha ’g obair air Reidio na Gàidhealtachd? – agus bha sinn a’ bruidhinn a-null ’s a-nall, bheil fhios agad?”
“Uh-huh,” thuirt an Caimbeulach.
“Agus,” thuirt an Caimbeulach.
Agus,” thuirt MacAsgaill, “bha ise ’g ràdh, fhad ’s a bha sinn a’ bruidhinn, bheil fhios agad, thuirt i, dh’innis i dhomh dhà no trì rudan a chuir iongnadh orm.”
“Uh-huh,” thuirt an Caimbeulach.
“Dh’innis i dhomh,” thuirt MacAsgaill, “gu robh an CamasCentreloma-làn a-raoir.”

---

[105]

“An e,” thuirt an Caimbeulach, “nach rbh thu fhèin ann idir, a Chaluim Iain? Air neo, nuair a bha thu a’ dalladh air na ruidhlichean a-raoir, an deach thu troimh-chèile ’s gun do smaoinich thu gur ann anns an Eaglais Bhig ann an Steòrnabhagh a bha thu aig àm nan òrdaighean? Bha an CamasCentre, mar as math tha fhios agad, làn gu bhus a-raoir airson an Don CampbellShow. Dè mu dheidhinn?”
“Dìreach,” thuirt MacAsgaill, “uill, bha i a’ bruidhinn air an airgead a thug sinn a-steach. Bha fhios aice air na figearan air fad.” Thug e an duilleag phàipeir a-mach às a phoca agus chuir e sìos air a’ bhòrd eatarra i.
“Faodaidh tu,” thuirt an Caimbeulach, “am pàipear sin a chur an dàrna taobh. Rud sam bith a tha thu airson fhaighinn a-mach, bruidhinn riumsa mu dheidhinn.”
“Faodaidh tu,” thuirt an Caimbeulach, “am pàipear sin a chur an dàrna taobh. Rud sam bith a tha thu airson fhaighinn a-mach, bruidhinn riumsa mu dheidhinn.”
“Uill,” thuirt MacAsgaill,” bha mi dìreach, bheil fhios agad, a’ smaointinn, saoil –”
“An robh beagan a bharrachd ann dhutsa,” thuirt an Caimbeulach. “An e sin an rud a bha thu a’ feuchainn ri ràdh?”
“Chan e,” thuirt MacAsgaill. “Bha mi deònach faighneachd dhut an robh thu smaointinn oidhcheannan eile mar sin a dhèanamh. Sin uile.”
“O,” thuirt an Caimbeulach, “tha thu ’g innse nam breug. Ach innsidh mi dhut an fhìrinn. An oidhche raoir, ’s e oidhche air leth a bha sin. Cha dèan mi ’n còrr oidhcheannan mar sin.”
“Carson,” thuirt MacAsgaill. “Rinn mi tòrr airgid.”
“ ’Rinn sinn tòrr airgid’, an tuirt thu?” thuirt an Caimbeulach. “Tha thu ceàrr ann an sin, a Chaluim Iain. Chan e ‘sinn’ a rinn an t-airgead, a ghràidhein. ’S e mise a rinn an t-airgead. Cia mheud duine a thigeadh a-mach a dh’èisdeachd riutsa air oidhche fhuar gheamhraidh, bheil thu smaointinn? No ri Màiri, ged a tha gaol mo chridhe agam air an nighean sin ’s ged as beag orm a bhith ga cur sìos? Cha tigeadh mòran, ’s tha fhios agad air sin.”
“Sin do bharail-sa,” thuirt MacAsgaill. “Ach ’s e mo bharail-sa gun do ghabh thu a’ bhrath oirnne, a Dhòmhnaill.”
“Ciamar?” thuirt an Caimbeulach.
“Uill,” thuirt MacAsgaill, “tha mise cinntecah gun do rinn thu airgead gu leòr a-raoir.”
“Rinn,” thuirt an Caimbeulach. “Bheil thu deònach faighinn a-mach dè fhuair mi?”

---

[106]

“Tha gu dearbh fhèin,” thuirt MacAsgaill. “Bhithinn ro dheònach faighinn a-mach dè fhuair thusa seach na fhuair sinne.”
“Okay, ”thuirt an Caimbeulach. “Obair an telebhisean an toiseach: seachd ceud deug bho Albion. A-mach às sin phàigh mi cosgaisean airson a’ bhana agadsa, airson peatroil, airson bìdh agus airson an tuarasdail agadsa ’s aig Màiri agus na dannsairean. Dh’fhàgadh sin mu mhìle agamsa, ach tha còig cheud acasan ormsa. Mar sin, bidh mi fortanach ma gheibh mi còig cheud acasan fhìn.”
“Ach,” thuirt MacAsgaill, “dè thachair dhan airgead a thàinig a-steach aig an doras?”
“Chan eil fhios a’m an e do ghnothach-sa th’ ann,” thuirt an Caimbeulach. “Ach a dhèanamh sgeòil ghoirid dheth, an dèidh chosgaisean, chaidh m’ fhàgail leis an treas cuid dhen phrothaid. Tha fhios a’m gun deach mo char a thoirt asam le Carol. Ach, a Chaluim Iain, ghabh mi leis. Dè b’ urrainn dhomh a dhèanamh? Bha mi cinnteach gum faighinn os a chionn. Rinn mi gàire, ach cha robh mi idir toilichte. A dh’aindeoin sin, chan eil teagamh ann nach deach mo dhinneadh le muinntir Albion, agus ’s dòcha nuair a thàinig an tarraing agamsa gu robh mi rud beag cruaidh oirbhse. Mar a thachair, thionndaidh gnothaichean a-mach glè mhath dhòmhsa a-raoir. Agus cha robh droch oidhche agad fhèin a-raoir.”
“Ach,” thuirt MacAsgaill, “cha robh i faisg cho math ris an oidhche agadsa.”
“Trobhad, a Chaluim Iain,” thuirt an Caimbeulach, “gu ’n toir mi dhut beagan comhairle. Mar tha fhios agad, chan fhaigh mi toileachas sam bith às nagigsanns na lathaichean sa. Cha robh miann sam bith agam anconcertud a-raoir a dhèanamh. Rinn mi e. Fo dhroch chùmhnantan. Ach cha do rinn mi gearan sam bith mu dheidhinn. Saoilidh mi gu robh thu air bhiogairne gus anconcerta dhèanamh. Rinn thu e, agus rinn mi mo dhìcheall gum faigheadh sibh deagh airgead. A-nis ’s ann a tha thu a’ gearan. Nach sguir thu, a dhuine, a bhith gad choimeas ri daoine eile.”
“Ach ge-ta,” thuirt MacAsgaill, “saoilidh mi nach do riaraich thu a-mach an t-airgead ceart.”
“Chaluim Iain,” thuirt an Caimbeulach, “chan eil thu ’g èisdeachd rium. Is olc an coimeas. Ach, dè math a bhith bruidhinn? Chan eil mi fhìn ag èisdeachd ris na tha mi ’g ràdh nas mò.” Thug e a-mach a

---

[107] mhàileid-airgid às a phòcaid thòine agus tharraing e a-mach cnap notaichean.
“Coma leat an obair tha sin,” thuirt MacAsgaill. “Cur sin air falbh a-nis, a Dhòmhnaill.”
“Tha an duanag air mo theanga,” thuirt an Caimbeulach, “ach chan eil mi ’g èisdeachd ris na faclan.” Chuir e ceud nota air a’ bhòrd. “Feuch an ceannaich thu tìodhlac laghach do Mhàiri,” thuirt e.
Thog MacAsgaill na notaichean gu mall agus choimhead e orra airson deagh ghreise. Dh’èirich e, chuir e a-mach a làmh dheas agus, an ath rud, thug e air ais i. “Dhòmhnaill,” thuirt e ann an guth brònach, “innis dhomh gu h-onarach – dè fhuair thu a-mach às an oidhche raoir?”
Dh’èirich an Caimbeulach agus rug e air làimh air. “Chaluim Iain,” thuirt e, “fhuair mi saorsa bho dhraghannan beaga airson treiseag bheag. Thig iad a-rithist, ach an-diugh tha mi saor, agus ’s e deagh fhaireachdainn a th’ ann.”
“ ’S math,” thuirt MacAsgaill, “gu bheil cuideigin a’faireachdainn gu math. Bidh mi gad fhaicinn, a Dhòmhaill.” Agus dh’fhàg e am bàr.
Dh’òrdaich an Caimbeulach botalCokebhon nighean. “Put the Sol on my bill too, please, ”thuirt e. Dh’fhalbh an nighean. “An t-aithreachas, a Dhòmhnaill,” thuirt e. “Bidh an t-aithreachas ort fhathast mu dheidhinn seo.”