A NAOI

“CAIT a bheil e?” thuirt Seòras Kerr ri Donnchadh Mac na Ceàrdaich anns an oifis aig IomhaighProductionsaig meadhan-latha. “Na can rium gun deach ceannard na companaidh seo do Steòrnabhagh a-rithist a dh’fhaicinn Flòraidh.”
“Chaidh e a dh’Èirinn,” thuirt Mac na Ceàrdaich, agus na corragan aige a’ dannsa air putain a’ choimpiutair, “dhan Fhèis Cheilteach ann am Baile Ath Cliath. Dh’fhalbh e an-dè air a’ phlèan.”
“Chan eil fhios agamsa,” thuirt Kerr, ’s e a’ crathadh a chinn. “Carson a tha an fhaireachdainn agam gur mise bhios a’ pàigheadh airson seo aig a’ cheann thall?”
“Faodaidh tu,” thuirt Mac na Ceàrdaich, “faighneachd dha a-màireach dè thug air falbh cho cabhagach. Dh’innis e dhòmhsa rudeigin mu dheidhinn mar a dh’fheumadh companaidh mar Iomhaigh teannadh air co-riochdachadh. Ach bha mi air an telefon air an àm agus cha robh for agam air na thubhairt e. B’ ann anns a’ mhadainn an-dè a bha seo, ’s cha robh e a-staigh fada. Cha do rinn e ach seasamh san doras.”
“Cuin,” thuirt Kerr, “a tha dùil agad ris?”
“Tha iad a’ tilleadh an ath-oidhch’ ,” thuirt Mac na Ceàrdaich.
Chuir Kerr sgraing air. “Iad?” thuirt e.
“E fhèin,” thuirt Mac na Ceàrdaich, “agus Donna.”
“Cò,” thuirt Kerr, “a tha ann an Donna?”
Bhrùth Mac na Ceàrdaich putan air an inneal, dhùin e ceann a’ choimpiutair agus lìon e a sgamhan. “Donna NicÌomhair,” thuirt e. “Ban-Leòdhasach – seadh, nighean òg às an Rubha – a th’ innte. Bha Iain Ailig agus a bhràthair Murchadh glè mhòr aig a chèile uair dhen robh saoghal. Bha iad san oilthigh còmhla. Fear-lagha a th’ ann dheth.”

“Chan eil dragh a’ choin agam,” thuirt, “dè th’ ann dheth. Dè tha inntese?”
“Uill,” thuirt Mac na Ceàrdaich, is e a’ gàireachdaich, “ ’s e nighean òg bhrèagha a th’ innte. Tha i – dè mar a chuireas mi e? – ’s e nighean bhrèagha a th’ innte. ’S tha i, nam bharail-sa co-dhiù – chanainn-sa gu bheil deich bliadhna agamsa oirre, ’s tha mi fhìn ochd air fhichead bliadhna dh’aois, agus mar sin, nam biodh agam ri tomhas a dhèanamh air a h-aois, dh’fheumainn a ràdh gu bheil i –”
“Òg,” thuirt Kerr. “Bheil fhios agad, Duncan, a h-uile turas a bhios mi gabhail iongnaidh carson a chaidh do bhreabadh a-mach às a’ Bheeb, ths thu daonnan a’ toirt an reusain nam chuimhne.”
“Okay, ”thuirt Mac na Ceàrdaich, “tha i dìreach an dèidh Sgoil MhicNeacail fhàgail, tha i airson obair sam bith fhaighinn ann an telebhisean, bidh tuilleadh ’s a’ chòir de rìomhadh air a h-aodann agus cha bhi i a’ cleachdadhbraann. ’N dèan sin an gnothach?”
“Cha dèan,” thuirt Kerr. “Cha dèan e an gnothach idir. Tha sreath phrògraman againn ri dhèanamh ann an ceann mìos, agus tha ceannard na companaidh air falbh air sgrìob a dh’Eirinn, cuairt a phàigh mise air son, los gum bi hòro-gheallaidh aige fhèin ’s aig. .. aigbimbo.” Thog e càrn phàipearan a bha air an deasg agus thug e sùil orra. “Dè,” thuirt e, “a tha thu fhèin air a bhith ris?”
“Litrichean,” thuirt Mac na Ceàrdaich, “dhan fheadhainn a bhios an làthair anns an stiùidio airson nam prògraman, bheil fhios agad, a’ toirt taing dhaibh airson a bhith gabhail pàirt annta, cùmhnantan dha na farpaisich ’s dhan dithis cheannardan – obair gun tlachd, tha thu tuigsinn, ach gu math feumail, saoilidh mi. O, tha mi air a bhith ’g obair – seadh, a’ feuchainn ri loinn a chur air dhà no trì de bheachdan-smaoin a th’ air a bhith agam mu phrògraman eile.”
“Dè na prògraman eile?”
“Chan eil iad deiseil fhathast,” thuirt Mac na Ceàrdaich,” ach faodaidh tu coimhead orra, feuch a bheil sgath feum annta. Tha fear aithriseachd an sin mu dheidhinn nam bràithrean Sobieski Stolberg Stuart, fear eile mu chùl-mhutaireachd anns na h-Eileanan agus ionmhas a tha air a thìodhlacadh air feadh na Gàidhealtachd, agus chì thu iomradh air prògram-cluiche eile. An seòrsa rud a chòrdadh riNorth Televisionnam biodh iad deònach a dhol a-steach nan craoladairean orra.”

Chuir Kerr na pàipearan sìos gu cùramach air an deasg. “Trobhad, Duncan,” thuirt e, “am bi, ah, tòrr de bheachdan-smaoin mar seo a’ tighinn thugad? Rud eile a tha mi airson fhaighneachd dhut cuideachd: cò thagh an Caimbeulach airson Cuid do Chroinn? ’N e Iain Ailig a smaoinich air an toiseach?”
“Uill,” thuirt Mac na Ceàrdaich, “a dh’innse na fìrinn, cha robh cus eòlais. Aig Iain Ailig air a’ Chaimbeulach mun tàinig an t-ainm aige am bàrr. Bha mi fhìn riamh miadhail air on bha mi beag. Tha cuimhn’ a’m fhathast air an t-sreath phrògraman a rinn e dhanBheebo chionn còig bliadhn’ deug – Cò Ach Caimbeul? an t-ainm a bh’ orra, ’s bhiodh a h-uile duine am Barraigh gu call nan sùilean gan coimhead – agus ann an feisdeas-aotrom cha chreid mi gu robh a leithid riamh ann. ’S e duine èibhinn a th’ ann. ’S tha iad sin gu math gann anns an t-saoghal a th’ ann?”
“Is dòcha,” thuirt Kerr, “gu bheil thu ceart. Bheil MacIlleathain ga fhaighinn èibhinn?”
“Chan eil fhios a’m, ” thuirt Mac na Ceàrdaich. “An seòrsa duine a th’ ann an Iain Ailig, tha e doirbh, chan fhaigh thu a-mach le cinnt cia air tha e smaointinn. Tha e dùinte, bheil fhios agad?”
“Tha fhios againn air fad,” thuirt Kerr, “cia air a tha e a’ smaoineachadh. Tha an eanchainn aige eadar a dhà chas.”
“ ’S e amMountiea bhios aig a’ Chaimbeulaich air,” thuirt Mac na Ceàrdaich le siot-gàire. “Tha e ga shamhlachadh riMountieach tha tha e ’g ràdh, ‘Chan eil beathach eich aig MacIlleathain ann’. Bidh an t-eagal ormsa aig amannan gun cluinn Iain Ailig feadhainn dhe na rudan a bhios Dòmhnall a’ cantail mu dheidhinn nuair a bhios e tarraing às. Nan cluinneadh tu e an latha roimhe nuair a bha sinn a’ bruidhinn ri chèile a-staigh an seo, mi fhìn ’s Dòmhnall, mu dheidhinn a’ phrògram air an ath mhìos. Bha esan ag innse dhomh mar a bhiodh e ag obair air an luchd-èisdeachd an teis-meadhan na cluiche, agus thuirt mise: ‘Dhòmhnaill, bhiodh sin math gu lèor nam biodh e an urra riumsa – tha e èibhinn – ach chan eil annamsa ach an sgalag anns a’ chompanaidh. ’S fheàrr dhut fuireach gu ’n tig Iain Ailig a-staigh.’
“Uill,” thuirt Mac na Ceàrdaich, “thàinig gàire air aodann agus thuirt e: ‘Leig Iain Ailig às d’ inntinn, a Dhonnchaidh, Mura b’ e gu bheil e eòlach air Gòrdan MacAnndrais aigNorth Televisionbhiodh e a’ reicThe Big Issueair na sràidean. Agus bhiodh e toilichte ga dhèanamh.

Dh’fhaodadh e an uair sin bòsdadh gu robh obair aige ann am pàipearan. “Get your Big Issue. Check it out. Check it out.” Chaidh solas a’ phoirds aige às bho chionn fhada, Dhonnchaidh. Neo-ar-thaing gu bheil seasmhachd aige. Ach tha innealan aca a-nis a bhuaineas a’ mhòine dhuinn. Dìochuimhnich mu dheidhinn Iain Ailig, a ghràidhein. Tha amProfcòir air a dhol a-mach à fàsan.’ Agus a rèir mar a bhruidhinn e, shaoil mi gum biodh e a chearta coma ged a bhiodh Iain Ailig ga èisdeachd. Bha e cho bragail sin.”
“Tha e sin,” thuirt Kerr. “Ach chan e droch rud a tha sin do dh’fhear a tha dol a bhith an urra ri Cuid do Chroinn.
“Is math leam,” thuirt Mac na Ceàrdaich, “sin a chluinntinn. Bheil sin a’ ciallachadh gun do phàigh e an t-airgead air ais?”
“Chan eil,” thuirt Kerr. “Ach cha do phàigh. Uill, thug e dhomh seic airson mìle agus tha an còrr agam ri fhaighinn fhathast. Ach gheibh sinn bhuaithe e – creid sin.”
“Dhia,” thuirt Mac na Ceàrdaich, “tha mi ’n dòchas gum faigh e an t-airgead ’s gum bi e còmhla rinn air a’ phrògram. Bidh an Caimbeulach sgoinneil air an telebhisean.”
“Tha mise an dòchas cuideachd,” thuirt Kerr, “gum faigh e a làmhan air mìle gu leth. ’S tha mi mionnaichte gum bi e math air telebhisean. Gu dearbh, cha b’ urrainn dhomh sin a ràdh mu dheidhinn a h-uile duine as aithne dhuinn. Aig a’ char as lugha, tha fhios aig a’ Chaimbeulach cuin a tha Na Naidheachdan aig a Deich a’ tighinn air.” Rinn e snodha-gàire.