---

[41]

SGRIOB BHO’N TIGH—V.

A DHUINE CHOIR,

Tha mi direach a’ dol a thoiseachadh far an do sguir mi air an t-seachduin so chaidh. Cha robh duine ’s a’ charbad ’s an deachaidh mi steach anns a’ Chaol, agus mar sin bha cothrom agam toit mhath de’n phiob a ghabhail. ’S mairg a chaineadh an tomhaca ged a tha e daor, ’s caomh e gu sith chur air tonnan uaibhreach na h-inntinn, gu h-araidh an uair a bhitheas tu air do ludradh agus air do thaomadh bho shoitheach gu soitheach mar a bha mise. ’N uair a rainig mi an Strom, co thigeadh a steach do ’n charbad anns an robh mi ach cailleach neonach neonach. Gu dearbh bha lan dhuil agam gur h-i bana-chearrd a bha innte an toiseach. Cha toireadh tu tri sgillinn air gach stiall aodaich air a closaich, agus bha na bh’ ann cho seann fhasanta agus ged dh’ eireadh ban-righinn Mairi as an uaigh gun cheann oirre. Thoisich i ri bruidheann, a bhalaich, ann am fior Bheurla ionnsaichte agus cha b’ fhada gus an d’ thuirt mise rium fhein gu robh deise mhath aice ’s a’ chiste an ait’eigin. O, bha i neonach neonach, agus ge b’e co a leig a mach i, rinn e iomrall. Bu choir dhith a bhi am braighe an tigh-chaothaich. Ars’ ise, mu’n do tharr i an suidheachan a bhlathachadh, “An do smaoinich thu riamh air tighinn ri do bheatha?” “Dhia,

---

[42] gleidh mi,” arsa mise, “basaichidh sinn trath gu leor: is ann a tha mise fiachainn ri mi-fhein a chumail bho bhruaich na h-uagha cho fad agus is urainn dhomh.” Thoisich an cur a mach an uair sin, agus a suilean a’ lasadh ’n a ceann, an sgrogag aide agus an dosan liath an drasda air an taobh so, agus an ath mhionaid air an taobh eile de a ceann. “Shiubhail mi a’ Ghaidhealtachd bho Thigh Iain Ghròt an Gallaibh” ars’ ise, “agus rinn mi rannsachadh mionaideach air na doighean anns am bi daoine cur as do ’m beatha, agus tha mi tighinn gu’n cho-dhunadh gur h-e bàthadh doigh is fhearr air an talamh, agus ma thig mi-fhein ri mo bheatha feasda cha chreid mi nach e ’n doigh ud a ghabhas mi.” “Nighean a’ chruaidh-fhortain,” arsa mi-fhein, “cum ort gus an ruig thu Inbhir-pheofharain co dhiu, agus dean do thoil an deidh sin. Tha mise cur Dhe eadar mi ’s tu.” An e gu’n leig i dad oirre—cha do leig. Bha na casan agus na lamhan agus an dosan stirreach liath-ghlas a cheart cho luath ri beairt nan stocainean aig Tomas nan Ioc-shlaintean an uair bu dripeile e deanamh stocainean nan saighdeirean ’s a’ gheamhradh. “Tha cu agam,” ars ise, “ ’n a mo dhachaidh an Dun-eideann. Bha ceithir chuileinean aice ’n uiridh. Mharbh mi fear dhiubh le gunna da-bharaille, agus bhath mi fear eile, agus bha mi de’n bheachd gur h-e am fear a chaidh a bhathadh aig an robh am bàs bu sholasaiche.” “O seadh,” arsa mise, “dearbh sin le do chlosach ghranda

---

[43] fhein—cha toir thu plùm ro mhor co dhiu.” An e gu’n leig i dad oirre—cha do leig. ’S mise bheannaich am Freasdal coir an uair a sgioblaich i a cuid luìrichean agus a chaidh i mach aig Achadh-na-Sine. Soirbheas math leatha. ’S iomadh creutair neonach a tha ’n talamh a’ giulain agus gun bhreig b’i sud aon diubh. Rainig mi Inbhir-pheofharain gun sgiorradh agus bha mo charaid, Calum, agus Mac Ghille Sheathanaich ’g am choinneachadh an sin, agus rinn sinn uile gairdeachas, agus mise gu h-araidh a bha ’n am phriosanach Staite ’s a’ mhaduinn, a nise ’n a mo shaoranach air cabhsair Inbhir-pheofharain. Chaidh sinn ball gach a direach suas gu Tigh-osda nan Cinneach, agus thug an Sgiathanach coir do ’m buin e, Mac Ghille Sheathanaich as an Ath-leathann, sinn a steach gu a sheomar uaigneach fhein, agus thug e dhuinn drama de an stuth a b’ fhearr a botul tomadach air an robh dealbh an eich. ’S e rinn am feum dhomh. Dh’ fhairich mi e cur teas agus tioralachd sios roimhe gu barr meoirean mo chas, ach, —comharradh an fhior spioraid—cha deachaidh boinne suas do m’ eanchuinn dheth. Sinne fhuair an deagh ghreidheadh an oidhche sin, cha b’ urrainn uachdaran Leodhais na b’ fhearr fhaighinn, ach a dh’ aindeoin leabaidh aighearach agus gach co-fhurtachd, bu tric mise dusgadh leis an eagal agus mi faicinn cailleach ghranda ’n dosain leith ’g a bàthadh fhein shios aig Geodha ’n t-Seididh an Roulinis. Bha e cho math gu

---

[44] robh agam ri eirigh trath airson carbad-iaruinn nan coig uairean a gabhail gu Obair-Dheathain agus bha mi ullamh an deagh am. Fiachadh sibh-se nach b’e am fior Ghaidheal fear an tigh-osda, cha ghabhadh e sgillinn ruadh no gheal uam airson cuid na h-oidhche. ’S mise nach di-chuimhnich sin dha-san.

Tha eagal orm gu’n toir an cunntas so cho fada ris a’ chogadh mu’n tig crioch air, ach tha mise airson gach ni a thachair dhomh innse dhuibh an uair a tha sibh fhein cho gasda.

Mise agaibh, le durachd,

ALASDAIR MOR.