---

[115]

BODACH BHARRAIDH—IV.

A CHARAID CHOIR,

Mar a bha mi ’g radh ruibh ma tha ’s an litir mu dheireadh, fhuair mi-fhein agus Mac Neill Bharraidh sealladh a nasgaidh air mir de chiste-laighe Pharaoh mar a thuirt an eachdraidh a fhuair Calum Sheorais air a’ bhord iongantach ud air an robh e deanamh bocsa-pioba do Phadruig a Circebost. Thug Calum cuireadh cridheil dhuinn gu dhol a steach agus rinn sinn sin. Chuir bean Chaluim failte chairdeil air a’ Bharrach agus air na bha comhla ris agus thoisich sinn air comhradh. ‘Cha b’ ionghnadh,’ ars’ am Barrach, “ach an aithris uamhasach a tha aca air gorta agus teanntachd an Leodhas—gu dearbh chan fhaca mi moran dheth bho ’n thainig mi ’n aite. ’N uair a chaidh mi steach do thigh Alasdair Mhoir shuas, bha Sine an teis-meadhon deanamh mharagan geala, agus gu dearbh ’s e mo ghuidhe-sa gu’m bi

---

[116] gach tigh do’n teid mi ’s an eilean agaibh a sior-mheudachadh am bascaid agus an stor.” “Tapadh leibh-se, Mhic Neill,” arsa bean Chaluim; “Taing do Dhia cha d’ thainig gorta do’n bhaile so fhathast ach ’s cinnteach gu bheil iomadh tigh an Leodhas air bheagan storais am bliadhna airson sin.” “ ’S a Mhoire mhathair, gleidh mi,” ars’ am Barrach, “nach’eil mi faicinn an duine coir agaibh a’ saoirsneachd buird a thainig a ciste-laighe Pharaoh. Nach mise thug an turus a Bagh a’ Chaisteil ged nach fhaicinn ach sud fhein ’s an eilean so.” “Cha mhor a’ chùirt sud,” arsa bean Chaluim, “ach gu dearbh cha bhiodh gnothuch agam fhein ri cuid an duine mhairbh co dhiu ’s e firinn no briag a th’ ann gur h-e pairt de chiste-laighe Pharaoh a th’ ann.” “Mhoire, tha sibh ceart, a bhean,” ars’ am Barrach. “Chanadh na seann daoine na’n cuirte corradh air rud a bhiodh timchioll air a’ mharbh gu’n tigeadh an spiorad aige ’g a iarraidh, agus innsidh mi sgiala beag dhuibh air a’ phuing sin. Bho chionn iomadh bliadhna bha balach og am Bagh a’ Chaisteil a bha aon latha siubhal nan cladaichean ag iarraidh mhuragan an deidh stoirme mhoir. Cha d’ fhuair e fiu sprodag fhiodha fhein ach da chnaimh mhor a bha measg tiurra feamann, agus sparr e bho achlais iad agus thug e dhachaidh iad. Cha d’ rinn e dad ach an tilgeadh ’s a’ chuil-mhònadh agus cha robh ’n corr mu dheidhinn na cuise. Ghabh an teaghlach mu thamh an oidhche ud mar b’ abhaist, ach mu mheadhon oidhche

---

[117] thainig gnogadh cruaidh cabhagach do’n dorus. Dhuisg am bodach agus dh’ eirich e ’s lan dhuil aige gu robh Mairi liath an ath dhorus air fas na bu mhiosa ’s gu robh cuideigin ag iarraidh a’ bhalaich aige airson a dhol air toir Mghr Domhnull, an sagart, airson an ola-bhais a chur oirre— ’s e sin te mu dheireadh de na seachd Sacramaidean againn. Dh’ fhosgail am bodach an dorus, agus ma dh’ fhosgail de bha mu choinneamh an sin ach duine mor cho ard ’s gu robh e toirt an athair dheth, air a chomhdach an deise ghil bho mhullach gu bhonn. Bha inntinn cho laidir ris an darach aig a’ bhodach agus dearbh b’ fheumail sin dha an oidhche ud. “De tha bhuat,” ars’ am bodach, mu’n am mhi-ghnathaichte so de’n oidhche?” “ ’S mise,” ars’ an spiorad, “an seoladair Frangach a chaidh a bhathadh air cul Eirisgeidh bho chionn fichead bliadhna. Thug do mhac a dha de na cnamhan agam leis bho Charraigh nam Faochag an diugh agus tha iad anns a’ chuil-mhònadh agad. Cuir air ais iad moch a maireach air neo cha leig mi laic chadail leat fhad ’s a bhios tu beo.” Thainig fuar fhallus air a’ bhodach, rud nach do dh’ fhairich e riamh roimhe, agus gheall agus bhoidich e na cnamhan a chur air ais, ach ars’ esan ris an spiorad, “C’ait’ an do dh’ ionnsuich thu Ghaidhlig ’s tu ’g radh gur h-e seoladair Frangach a bh’ annad?” “An uair a theid gach neach gu Tir nan Og,” ars’ am Frangach,

---

[118] “cha bhi facal ach Gaidhlig an sin.” “Mo leireadh,” arsa bean Chaluim, “ ’s math leam nach ann am Breacleit a bhios am bocsa-pioba tha Calum a’ deanamh.” “ ’S math a bhean gun teagamh,” ars’ am Barrach, “Dia ’s Muire eadar mi ’s a bhi faicinn spioradan nan daoine dh’ fhalbh, ach riamh bho’n uair ud, tha moran am Barraidh de’n bheachd gur h-e Gaidhlig a bhios sinn a’ bruidheann an neamh.”

’S a’ chomhradh a bh’ ann co nochd a steach ach bean Bhill ’s i ’g iarraidh punnd de shiabunn “Solus-na-greine” aig Lever. Thug sinn eolas do’n Bharrach oirre agus ’s e rinn an surd rithe. “Ma tha, bhean, ’s mise tha toilichte tachairt ruibh. ’S iomadh uair a leubh mi mu’r deidhinn ’s mu na trocairean a rinn sibh air moran leis a’ bhallan. Gu dearbh tha Murchadh Ruadh, mo nabuidh, uamhasach dona leis an t-siataig an drasda agus ’s tric e ’g orduchadh a bhi faisg air bean Bhill airson ballan a chur air. Chan’eil duine againn tha eolach air a’ bhallan bho chaochail Peigi Mhor a bha ’s a’ Bhagh a’ Tuath— ’s gu robh fois shiorruidh aig a h-anam—ach, a bhean Bhill, ma reiceas Calum Sheorais an tighe so a’ bhirlinn rium-sa, feumaidh sibh a dhol comhla rium innte gu Bagh a’ Chaisteil, agus cuiridh sibh am ballan air bodaich leonte Bharraidh.” “Tapadh leibh-se, Mhic Neill,” arsa bean Bhill, “cha do dhiult mise ballan a chur air duine riamh agus ’s iomadh neach air an d’ rinn e cobhair, agus

---

[119] an uair a theid sibh-se air ais canaibh ri luchd na siataig am Barraidh gu’m bi bean Bhill gle thoilichte air am ballan a chur orra uile ma thig iad air chuairt do Bhreacleit.” “Gu robh Dia leibh-se, bhean,” arsa Mac Neill, “ ’s bochd nach robh ’ur leithid ni bu lionmhoire—luchd an fhein-àicheadh.” Chuir bean Chaluim Sheorais tea air uidheam, agus bha comhradh agus conaltradh ro ghasda againn, agus bithidh mi bruidheann air a’ cheann sin ’s an ath litir.”

Is mise ’ur caraid,

ALASDAIR MOR.