---

[119]

BODACH BHARRAIDH—V.

A CHARAID CHOIR,

An deidh do bhean Chaluim Sheorais an deagh thea thoirt dhomh fhein agus do Mhac Neill ann an cuideachd luchd an tighe, thainig am Barrach gu fior cheann a thuruis do Bhearnaraidh— ’s e sin cumhnant a dheanamh ri Calum Sheorais airson a’ bhirlinn ur aige cheannach. Thog mi-fhein orm gu eirigh a mach airson gu’n deanadh e fhein agus Calum baragan ’n an aonar—b’ e sin a’ modh dhomh-sa, mar tha fhios agaibh, —ach cha leigeadh Calum leam carachadh a larach nam

---

[120] bonn. Thuirt e rium nach robh eagal sam bith air gu’n rachainn a dh’eubhach air sheachd bealaichean an comhradh a bhiodh eadar e fhein agus am Barrach mu cheannach na birlinn, —agus gu dearbh ged is e mi-fhein a tha ’g a radh ruibh, cha robh mise riamh toileach air a bhi ’g amladh mo theangaidh ann an gnothuichean mo nabuidhean. Dh’innis am Barrach, facal air an fhacal, mar a dh’ innis e dhomh fhein a’ tighinn a stigh aig an eaglais Mhoderate, mar a chaill e an deagh eathair le stoirm na Feill-Martainn so chaidh agus mar a chaidh a stiuireadh gu Calum Sheorais leis an deagh theiste fhuair e air a’ bhirlinn ur aige ann an litir Bhearnaraidh. “Tha mi gun teagamh duilich air ’ur son, a Mhic Neill,” arsa Calum; “thainig direach an aon seorsa calla oirnn le cheile, agus tha mi creidsinn nach e ceum de dhith faicill a bha air aon seach aon againn ged a chaidh gach culaidh a’ sgealbadh ris na creagan.” “Moire, chan e,” ars’ am Barrach, “ach direach a’ rud a bhios an dàn gabhaidh e aite agus chan’eil innleachd air thalamh a chumas air ais e. Ach gu dearbh, a Chaluim, ’s ann agaibh a tha bhirlinn eireachdail, agus laigh mo shuil fhein oirre bho’n a bhuail mo shealladh oirre feasgar an de, agus ma reiceas sibh rium-sa i cha shor mi airgiod air an talamh oirre. Tha ceithir chiad punnd Sasunnach agam ’n a laighe air riadh am banca Loch-Baghasdail—airgiod Fhrannsaidh choir, mo mhac a chaidh a mharbhadh ’s na h-Innsean an Ear

---

[121] (sith Dhe do anam), agus mar sin chan’eil dith no deireas orm, agus cha teid sinn a mach air a cheile, charaid, cha teid. Cha tug mise a char a duine riamh, agus gu robh Dia eadar mi agus sin a dheanamh.” “Uill, a Mhic Neill,” arsa Calum, “na’n reicinn-sa bhirlinn ri duine air an talamh ’s ann ruibh-se ged nach do bhuail mo shuil riamh oirbh thuige so. Tha fhios agam gur fior dhuine sibh, agus bu mhath leam taghadh na h-eithear a bhi agaibh, ach chan urrainn mi dealachadh ris a’ bhirlinn. Tha mac agam ’n a dhotair an Glaschu, agus faodaidh mi innse dhuibh gu bheil e fiachainn ri comunn marsantachd a chur air chois ’s an eilean airson cungaidhean-leighis a dheanamh de ola choin-ghuirm agus na bioraich, agus tha e airson gu’m bi a’ bhirlinn agam ag iasgach nam beathaicheaan sin, agus tha duil aige tigh-leaghaidh a chur suas am Bearnaraidh Bheag airson giollachd an eisg ud, agus sin agaibh mar a tha chuis do m’ thaobh-sa.” “Tha mi uamhasach toilichte,” ars’ am Barrach, “sin a chluinntinn, agus tha mi ’n dochas gu’n dean sibh fhein agus an dotair agaibh ’ur fortan mor ’s an oidhirp agus gu robh Dia ’s Muire leibh ’s a’ ghnothuch. Bha dotair mor as an Spainn ag amharc air an t-sagart againn an uiridh agus thuirt e gu robh e de’n fhior bheachd gu robh leigheas airson gach tinnis bho’n ghrein ann an oladh na bioraich na’m biodh luchd-sgil a’ meorachadh gu leor air an doigh anns am b’ fhearr a ghabhadh i giollachd.” “Tha sin ceart,” arsa

---

[122] Calum, “ ’s fhada bho bha Padruig mo mhac agus dotairean mora an Oil-thigh an Glaschu a’ rannsachadh a mach eifeachd oladh na bioraich agus tha mi ’m beachd gu’n tig a’ chuis gu deagh airde ri tide.” “Ma tha, Mhic Neill,” arsa mi-fhein, “bho’n fhuair sibh an gnothuch ud seachad, feumaidh mi-fhein aideachadh ged a tha mi gle dhuilich air doigh nach d’ fhuair sibh birlinn Chaluim, air doigh eile tha prois orm nach ’eil sinn a’ dol a chall bàta cho grinn cumhachdach agus a sheol a stigh riamh do chaolais Loch-a- Rog. Ri innse dhuibh-se, Mhic Neill, tha eud aig Leodhas gu leir ruinn airson birlinn Mhic Leoid. Na’m biodh sibh-se an so aig am iasgach an sgadain an uiridh ’s ann a chitheadh sibh astar na culaidh ud, agus gu dearbh bha e cur bhliadhnachan ri m’ aois fhein a bhi dol air bord oirre gu iasgach an sgadain aig Gob a’ Ghalain. ’N uair a bhiodh gach ni deas thogamaid an seol breac baidealach ann am barraibh a’ chroinn fheadanach fhiubhaidh. Bha beiceartaidh ròn is ròcasdaidh fhaoileag, feadalaich bhall agus crathadh ullag ri ’n cluinntinn. Thigeadh soirbheas beag laghach a bheireadh duilleach a coill, froineach a beinn, agus seileach og a fhriamhaichean. Bha bheisd bu mhotha ’g itheadh na beisde bu lugha ’s a’ bheisd eile deanamh mar a dh’ fhaodadh i. Sgoilteadh i cuinnlean caol coirce bho a dubh-thoiseach gu a dubh-dheireadh, agus an fhaochag chrom chiar a bha an grunnd an aigein bheireadh i haig air a

---

[123] bial-mor le fheabhas ’s a dh’ fhalbhadh i, agus bhiomaid aig Gob a’ Ghalain mu’n tarradh eithrichean Uige agus Charlobhagh na siuil a thogail.”

“ ’S e call dhuibh a th’ ann, a Mhic Neill,” arsa Calum, “Bearnaraidh fhagail gun eathair fhaighinn agus ma ghabhas sibh mo chomhairle-sa, theid sibh far a bheil Scottie agus togaidh e eathair dhuibh cho math ri duine ’s an duthaich.” “Tha sibh direach aige, Chaluim,” arsa mi-fhein; “theid mi-fhein agus Mac Neill do Chircebost am maireach agus tha mi deimhinn gu’n cord Scottie ri mo charaid—bheir e dha nithean nuadha agus sean.” “Tapadh leibh-se airson ’ur coibhneis,” arsa Mac Neill; “ni mise ni sam bith a dh’ iarras mo chairdean còire orm.”

Mise, le meas,

ALASDAIR MOR.