---

[123]

BODACH BHARRAIDH—VI.

FHIR MO CHRIDHE,

Ged a bha am Barrach duilich air doigh gur h-e siubhal gun siucar a bha aige do Bhearnaraidh a thaobh ceannach eathair Chaluim Sheorais, bha e sasuichte gu leor an uair a chual’

---

[124] e bho bhial Chaluim fhein an t-aobhar a bha air a’ chuis a bhi mar a bha e. Tha e ’n a bhodach cho tuigseach agus a thachair rium fhein riamh ’n a mo chuairt, agus e cho toigheach gu’n deanadh gach neach a’ chuid is fhearr de ’n fhortan a chuir am freasdal ’n a rathad anns an t-saoghal so. Chaidh sinn dhachaidh, ma tha, a tigh Chaluim Sheorais, agus an uair a rainig sinn Sine, bha Barabal Mhurchaidh a stigh comhla rithe, agus an dithis gu dripeil a’ cur aird air deanamh an corr de na maragan. Chan fhaca Sine riamh duine air cheilidh nach fheumadh i car obrach air choreigin a thoirt as, agus gu dearbh, bronag, tha i fhein gu math easgaidh air cuideachadh dhaoine eile. Thug mi eolas do Bharabal air a’ Bharrach agus rinn i surd mor ris. “Gu dearbh,” ars’ ise, “Mhic Neill, ’s mi tha toilichte tachairt ruibh. Bha mi-fhein greiseag de m’ shaoghal ann an Loch-sciport, agus bu ghasda na daoine bh’ ann—agus bha na Papanaich ann a cheart cho cairdeil rium ris na Prostanaich.” “Moire, nach ann doibh bu chòir,” arsa Mac Neill, “ ’s e ciad sheula na Criosdalachd cairdeas agus teo-chridheachd, agus cia mar a shoillsicheadh iad am maighstir mur biodh iad laghach ri eolaich agus ain-eolaich.” “ ’S na cheannaich sibh an t-eathair bho Chalum?” arsa Sine. “Uill, cha do cheannaich,” arsa Mac Neill, “ach tha deagh aobhar aige airson nach dealaich e rithe agus chan’eil diumb sam bith agam-sa ris an duine chòir airson sin. Ach chomhairlich e fhein agus Alasdair an so dhomh dhol gu

---

[125] Scottie ’s a’ bhail ud thall, agus cordadh ris-san airson culaidh mhath a thogail dhomh.” “Ro-mhath,” arsa Sine, “ ’s iomadh deagh eathair a thog Scottie còir agus cha do chuir e tarrag riamh an sas nach d’ rinn feum—tha na h-eithrichean aige ainmeil feadh Leodhais air fad.” “Tha mi-fhein ’s e fhein a’ falbh do Chircebost gu math trath am maireach,” arsa mise, ‘agus bheir mi Mac Neill a dh’ amharc air an t-seann eaglais a tha shios aig a’ chladach.” “Bidh mi ro-thoilichte,” arsa Mac Neill; “robh i ann roimh am an Ath-leasachaidh?” “Chan’eil mi smaoineachadh gu robh,” arsa mi-fhein, “ach tha i gu math sean. Cha robh eaglaisean cho pailt an Leodhas an uair sin air chor ’s gur h-ann air Sabaidean araidh a bhiodh ministear a’ searmonachadh innte. An uair a sgaoileadh an searmon, bhiodh fear a muigh aig ceann na h-eaglais le pigie uisge-bheatha ’g a reic, agus diulach eile le rola tombaca, agus thoisicheadh na bodaich ri òl ’s ri ceothadh ’s ri seanachas agus ’s e’n oidhche dhubh a bheireadh a’ chuid bu mhotha dhiubh dhachaidh agus iad gu math suigeartach fonnmhor. Tha e air aithris cuideachd gu robh ministear air choreigin a’ searmonachadh innte aon latha. Bha uinneag bheag air chul na cubaid ag amharc am mach air a’ mhuir agus ann am meadhon an t-searmoin nach fhaca am ministear muc-mhara mhor a’ deanamh air a’ chladach direach bho ’n eaglais. “Eiribh a mach air ball gach mac mathar agaibh agus marbhaibh i. Gheibh sibh searmon uair sam bith a thoilicheas

---

[126] sibh, ach chan ann na h-uile latha gheibh sibh muc-mhara.” Chuir sin fhein crioch air an t-searmon an latha ud agus thoisich na fir air marbhadh na muice. “Mhoire, cha robh an soisgeul a’ dol ro dhomhain sios an latha bha sin,” ars’ am Barrach, “ach chan’eil aite do’n teid neach nach ’eil seann togalaichean air am bheil inneasan araidh mar sin. Tha seann Chaisteal Chiosamuil againn fhein am mach beagan bho Bhagh a’ Chaisteil, agus ’s ann air a tha am baile beag againn air ainmeachadh. B’e an daingneach laidir a bha aig Clann Mhic Neill Bharraidh an uair a bha ughdarras aca air an eilean againn. ’S e daoine moralach treun a bha anns na cinn-chinnidh aca, agus bha smachd mor aca air an iochdarain gu leir. Bha fear ris an canadh iad gocaman aig Mac Neill anns a’ chaisteal, agus b’e obair a dhol suas gu tùr a’ chaisteil aig uair araidh gach feasgar agus eibheach aird a chlaiginn tri uairean, “Ghabh Mac Neill Bharraidh a dhinneir, agus faodaidh an saoghal uile an dinneir a ghabhail a nise.” Cha robh chridhe aig duine de na h-iochdarain blasad air biadh gus an gabhadh Mac Neill a dhinneir an toiseach. Dh’ fhalbh an latha sin agus tha an caisteal mor ud gun teine gun tuar, clann Mhic Neill Bharraidh air an sgapadh thall agus a bhos agus an ceann-cinnidh air ain-eol thall an America.” An uair a thuirt am bodach so chunnaic mi gu’n d’ thainig beagan de thioma air mar gu’m biodh sprochd air ann a bhi cuimhneachadh

---

[127] air na laithean a dh’ aom, ach mu’n do tharr e sgur nach ann a thoisich e ri seinn “Birlinn Chiosamuil” agus ’s ann aige fhein a tha an guth grinn ciuin. Cha chuala mi-fhein no Sine an t-oran riamh roimhe ach abradh sibh-se gu’n do ghabh ise annas mor dheth, agus mu’n robh ’n oidhche seachad bha e aice eadar fhaclan agus fhonn agus chan e mhain sin ach chluicheadh i e gu doigheil air a’ bhocsa-chiuil. “B’e Mac Neill an àidh sibh a’ thighinn an rathad,” ars’ ise, “ged nach biodh ann ach an t-oran ud fhein” —an taobh a theid Sine theid i ann.

Mise, le speis,

ALASDAIR MOR.