---

[166]

MOD STEORNABHAIGH—I.

FHIR MO CHRIDHE,

Mar a thuirt mi ruibh anns an litir mu dheireadh, chan’eil cuimse air cho toilichte agus a bha mi-fhein agus Sine an uair a chunnaic sinn anns a’ phaipear ghasda agaibh fhein gu robh Mod Gaidhlig airson na cloinne gu bhi air a chumail an Steornabhagh troimh an fhoghar so tighinn, agus direach an diugh fhein nach fhaca mi anns a’ “Ghazette” a thug am posta nuas gu bheil miar de’n Chomunn Ghaidhealach air a chur air chois ann an ceanna-bhaile ar n-eilean. Tha mi creidsinn gu’n cuir gach neach leis am bu mhath buaidh agus piseach a bhi air cor na Gaidhlig amen ris a’ ghluasad riatanach a tha so, agus gu dearbh ’s e mo ghuidhe fhein gu’m bi buaidh agus piseach an cois saoithreach na muinntir a chuir an comunn so air chois. Faodaidh e bhi gu’n can moran gur h-e beairt gun fheum a tha ann gu’m biodh Mod Gaidhlig an Steornabhagh, an Leodhas, eilean a tha cho lan de’n Ghaidhlig agus a tha an t-ubh de’n bhiadh, agus nach d’ thuirt Murchadh a’ Cheisteir ’s an oran gu’m biodh a’ Ghaidhlig ann gus an traigheadh an Cuan-Siar, ni nach tachair ann ar latha-ne co dhiu. Ged a tha pailteas Gaidhlig an Leodhas, agus ged a tha sinn a’ creidsinn gu’m bi iomadh linn fhathast mu’m fas a guthfann ’s an eilean, cha chum sin ’n a aonar a beatha sultmhor feumail. Feadh an leth-

---

[167] chiad bliadhna chaidh thairis, ’s ann a bha dimeas agus taire air a dheanamh air canain ar tire. Cha robh guth oirre anns an sgoil a chionn gu robh tighearnan mora an fhoghluim an Lunnainn de’n bheachd gur h-ann a bha i ’n a cnapstarra agus ’n a culaidh eis do chloinn na Gaidhealtachd ann a bhi ’g ionnsachadh na Beurla Shasunnaich, agus le sin mar bu luaithe rachadh glas-ghuib oirre gu brath gur h-ann a b’ fhearr a bhiodh foghlum clann nan Gaidheal ’n an suilean-san. Bu chionta mhor e do’n chloinn a bhi labhairt na Gaidhlig am fochar an tigh-sgoile, agus is tric a dhioghail cuid aca le bhi deanamh di-chuimhne air an lagh ana-ceart sin. Air an aobhar sin an uair a bha a’ chlann a’ fas suas agus a’ fagail a’ chlachain ’s an d’ fhuair iad an arach, cha robh feum air an talamh air a dheanamh de’n Ghaidhlig. Dh’ ionnsaich iad bloighean de chaochladh chuspairean ’s an sgoil gun teagamh, agus bha moran aca gle acfhuinneach ann a bhi togail an eolais fhuadain sin, ach an deidh ’s gu leir cha robh e ach mar gu’m biodh tu dortadh làdach uisge air druim na tunnaig, direach a chionn agus nach robh an t-eolas sin air a dhaingneachadh ’n an inntinn anns a’ Ghaidhlig, an canain air an robh iad eolach.

Taing do ’n t-sealbh air son sin, tha car eile an adharc an daimh a nise. Tha foghlum na Gaidhlig ann ar sgoilean Gaidhealach, agus thall agus a bhos tha oidean-foghluim a tha dileas air a taobh agus dealasach fileanta ann a teagasg, agus

---

[168] ma bhios foighidinn againn chan fhada gus am faic sinn thall agus a bhos toradh an saoithreach fhein-aicheil. A dh’ aindeoin an adhartais sin tha moran obrach ri dheanamh ’n ar measg fhathast, mu’m bi cor ar canain ann an staid sheasmhach ’n ar tir, agus is ann an laimh miaran a’ Chomuinn bu choir do ’n obair sin a bhi gu mor a’ co-sheasamh.

Cha bhi adhartas ceart air a’ Ghaidhlig a feasda gus am bi na parantan aig a bheil i ag gabhail beachd cubhaidh air a’ chuis. Mar a thuirt mi cheana, bha iad anns an t-seann aimsir air an teagasg gu bhi sealltuinn sios air an canain mar ni nach b’ fhiu, anns nach robh feum air an talamh ach airson suirghe agus conaltradh na ceilidh, agus nach’eil moran de’n spiorad sin eadhon an Steornabhagh fhein. Carson nach’eil parantan Leodhais gu leir a’ teagasg an canain fhein do’n chloinn? Carson a gheibh sinn ciadan de oigridh Steornabhaigh an diugh, le cainnt nach Beurla gun teagamh ach cuthaigeadh de fhaclan Sasunnach air an togail air steidh na Gaidhlig gun a dhol riamh troimh shiolachan na fior Bheurla Shasunnaich? ’S e an t-aobhar, thoir leam, nach fhaca na parantan sin riamh an luach eideachail a tha ’n an canain fhein, a chionn agus nach deachaidh oidhirp riamh a dheanamh air suilean an inntinn fhosgladh gu na buadhan mora a tha fuaighte suas ’n an canain fhein fhaicinn. So a’ chiad ni a dh’ fheumas miar a’ Chomuinn Ghaidhealaich a

---

[169] ghabhail os laimh an Steornabhagh, spiorad uaill agus muirn a thaobh na Gaidhlig a ghintinn anns na parantan air chor agus gu’n tuig iad gur mor an dolaidh a tha iad a’ deanamh air an cloinn an uair a tha iad a’ glasadh orra ’n an oige iuchair an eolais iongantaich agus bhuannachdail a tha litreachas agus ceol na Gaidhlig a’ foillseachadh dhoibh-san a tha comasach air dioghlum ’s an achadh sin. An uair a ni na parantan an dleasdanas fhein anns a’ chuis so, ginidh sin bàidh agus speis a thaobh na Gaidhlig ’n an gineal, agus ni iad-san cuideachd an dichioll ann a bhi cumail suas bratach na Gaidhlig.

Tha moran de fhior Ghaidheil aig a bheil deagh dhurachd do ’n canain a tha fuireach air falbh bho bhi cuideachadh le miaran a’ Chomuinn a chionn ’s gu bheil iad de’ n bheachd gur h-e coinneamhan airson ceol agus dannsa agus aighear a tha annta, agus mar a tha fhios agaibh fhein, tha moran fhathast ’n ar tir a tha an aghaidh dannsa agus cridhealas de ’n t-seorsa sin, agus ’s e duine gun cheill a dh’ fhiachadh ri ’n iompachadh as a’ bheachd sin, ach creidibh mise, chan’eil cuid no gnothuch air an talamh aig a’ Chomunn Ghaidhealach ri dannsa. ’S ann a chuireadh an Comunn air chois airson adhartas a thoirt air litreachas, eachdraidh, agus ceol na Gaidhlig le bhi cumail choinneamhan aig am bi oraidean agus deasboireachd agus conaltradh mu chuisean a bhuineas do na Gaidheil agus an tir, agus cha d’ fhiach miar

---

[170] sam bith de’ n Chomunn ho-ro ghealladh mur h-eil anns na coinneamhan aige ach ball-dannsa—chan’eil e dileas air chor sam bith do ’n aobhar airson an do chuireadh e air iomairt. Tha mi creidsinn gu robh cus dannsa aig moran de Mhiaran a’ Chomuinn an iomadh aite agus ’s e sin a chuir giorra shaoghail air cuid aca, ach mar is fhearr a chumas gach miar ris na riaghailtean bho ’n do thogadh e, ’s ann is dilse bhios an obair airson na Gaidhlig, agus ri tide bheir e buaidh.

Mise, le meas,

ALASDAIR MOR.