CAIBIDEIL XVII.

AM MARSANTA GALLDA AIR CHALL.

NUAIR a shìolaich iad a sìos gu réidh sheanchas a rithis, is a bha iad a’ bruidhinn thall ’s a bhos, thuirt Mac Iain Bhig as a chùl-tàimh: “Ciod è na smaointean aighearach a th’ agaibh, a Dhòmhnuill? Chì mi fiamh-gàire oirbh.”

“Ha-ha-hà! Ho-ho-hó! Hi-hi-hì!” ghàir Dòmhnull saor còir le lachanach, gus nach mór nach do spreadh e, ’s e toirt sgailc chruaidh le dhòrn air a ghlùin.

Sheall na bha stigh air, is dùil aig a h-uile fear gu ’m b’ e féin a b’ aobhar gàire.

“Ho-ho-hó!” arsa Dòmhnall a rithis. “Bha mi dìreach a’ smaointinn gu ’n robh mi faicinn Eóghan Roicein a’ tighinn a thoirt an tasdain á beul na baintighearna le fhiaclan, is fheusag mhór, ròmach, làn de sheile ’s de shùgh an tombaca. Ho-ho-hó!” Is ghàir na bha stigh, is a h-uile fear a’ cur a chuid féin ris.

An teis-meadhon a’ chridhealais có thàinig a steach ach Seònaid Bhàn na h-Atha. Thachradh leithid Seònaid glé thric air duine

anns gach dàrna baile beag ’sa Ghaidhealtachd; agus cha ’n ann idir a’ fàs tearc a tha iad. B’ e té de ’n fheadhainn i a bha car coma dhith féin, coma dé theireadh i, ’s i luideach, gliogach, neo-sgiobalta ’na h-aodach ’s ’na giùlan, agus daonnan a’ tarruing á cuideiginn.

“Thig air t’ aghaidh, a Sheònaid,” arsa Cailean Ruadh.

“An dà, gu dearbh, tha sin, a rùin, cunnartach dhòmhsa, far am bheil uiread de fhir,” arsa Seònaid, ’s i toirt sùl air Eachann.

Ghabh Eachann sud chuige féin ’sa mhionaid, ’s a cheart cho math leis sgailc ’sa chluais, ri bhi tilgeadh bhan air, no cur gin as a leth.

“An dà, ’s ann duit féin nach ’eil an cùram; cha ’n ’eil thu cho miannach,” ars Eachann, ’s e tarruing na pìoba le glamhaichean a chumail air falbh na feirg.

“U! ’Ille! Cha ’n ’eil fhios a’m ciod è dhèanadh tu idir na ’m faigheadh tu an cùil mi,” arsa Seònaid; is ghàir i féin is càch gus an do ràinig iad an smior-cailleach aig Eachann.

“Na ’m faighinn an cùil thu!” ars Eachann, “dheanainn car-snìomhain a chur ann ad amhaich, nach tigeadh as gus am biodh tu falbh feadh a’ bhaile coltach ri caora anns

am biodh an sùisdean. Thusa, sheana chrog liath, le d’ dhosan odhar, ribeach a’ crathadh mu d’ shùilean mar gu ’m biodh bad feòir an aodann stalla.”

Leis cho guineach ’s a labhair Eachann, cha robh duine stigh nach do raoic a’ gàireachdaich, is cha b’ e lachan Seònaid féin bu lugha.

“Ho-hó! Eachainn, eudail,” ars ise, ’s i sìneadh a làimhe chuige, “nach fhaod thu breith air làimh dheis orm. Cha toir do bhòidhchead á cuideachd thu na ’s mò na mi féin. An sud i!”

“Gabh am mach á so, a sgiùnach bhuidhe, no cuiridh mi sop teine riut. Thusa ’gad choimeas féin ri duine ’sam bith! Thusa, a sheana chearc ribeach nan dùnan, le d’ chlabail, gus am bheil car cam air tighinn am bus dubh nam breug agad. Fàg mo rathad! Fàg mo rathad, ialtag na h-oidhche, no, dìreach, tarruingidh mi ’n amhach agad. Teich; teich!”

“O, Mhoire, Mhoire!” arsa Seònaid, ’s i leum air cùl Chailein Ruaidh leis na h-obagan a thug Eachann chuice.

Chunnacas nach robh math Eachann a ruigheachd na b’ fhaide; is thòisich seanchas

coitcheann thall ’s a bhos, is daonnan sùil fhiar aig Seònaid air Eachann.

“Ach, fheara ’s a ghaoil! ged tha sinn ri uimhir cridhealais, cha bu chòir dhuinn e, bho na thàinig mi gu ’m chuimhne. Nach ’eil e coltach gu ’n deach am marsanta Gallda bochd a bhàthadh.”

“O, eudail!” ars a h-uile h-aon riamh. “Ciod e mar.”

Bha Eachann, is dréin air, is fhiaclan geala ris, a’ sealltuinn bho h-aon gu h-aon feuch an ann a’ toirt a’ char as a bha iad, is eagal air nach robh an sgeul fìor.

“O, eudail, a Sheònaid! Am faod mi do chreidsinn?” arsa Dòmhnull saor.

“O, da-rìreadh glan a tha mi. Fhuaras am paca ’s a churrac an diugh féin air a’ chladach. Chaidh ionndrainn o chionn dà latha, is tha iad a’ smaointinn gur h-i an tuil a thug am mach bhàrr a’ chlachain e an àm dol thar na faoghla, an duine bochd.”

“Fhuair iad am paca?” ars Eachann.

“Fhuair,” arsa Seònaid.

“ ’S a churrac?” ars Eachann.

“Seadh,” arsa Seònaid.

“Bheil thu ’g ìnnseadh na fìrinn a nis?”

“A gheòbaire starrshuilich, shuaraich,

phliutaich, ghrànda, am bheil dùil agad gu ’n robh mise dol a thogail sgeul-bàis air truaghan ’sam bith, gun lochd?”

Thug na facail ghuineach aig Seònaid staiream air Eachann, ’s e ’na shuidhe air a phaca.

“Cha ’n ’eil, a chreutair; cha ’n ’eil, a ghalad; cha ’n ’eil, a Sheònaid. Tha mi ’gad chreidsinn. Tha, tha;” theireadh esan fhad ’s a bha ise bruidhinn.

“Ho-ho-hó!” arsa Mac Iain Bhig. “Cha bu chòir domh bhi gàireachdaich; ach tha ’n fhoighidinn a th’ aig Eachann an dràsd a’ cur ionghnaidh orm. O, chlann, eudail!”

“Tha,” arsa Cailean Ruadh. “Cha sgal cù ged bhualadh tu cnàimh air. Tha ’n naidheachd a’ còrdadh ris.”

“Cha ’n ’eil dùil a’m nach ’eil,” arsa Dòmhnull saor.

“ ’S e sin a th’ ann,” arsa Seònaid. “Cha bhi bàs duine gun ghràs duine. Tha ’n dùthaich so nis am mèinn luideagan Eachainn féin; agus cha chreid mi nach luideagan caithte is motha th’ aige.”

Ach bha Eachann cho toilichte am marsanta Gallda dh’ fhàgail an rathaid air ’s gu ’m fuilingeadh e Seònaid air cho geur ’s gu ’n loisgeadh i air. Agus, air a’ cheann mu

dheireadh, ’s ann a dhanns e le toileachadh air an ùrlar. Ach bha leisgeul ri ghabhail.

“Haoi!” ars esan, “fhuair mi mo dhùrachd mu dheireadh. Dh’fhalbh e; is feamainn Loch Shìonaba eadar sinn is e.”

“Tud, tud! Mo nàire, Eachainn; cha chòir duit bruidhinn mar sin air do chomh-chreutair. Na bruidhinn ach gu math air a’ mharbh,” arsa Dòmhnull saor.

“An dà, tha mi creidsinn nach bi leac air co-dhiùbh. Cha d’ éirich corp riamh á Loch Sìonaba, rud a tha glé neònach,” arsa Mac Iain Bhig. “Cha bhiodh e uair an uaireadair an grunnd an loch nuair bhiodh e cho garbh ri each le conachagan.”

“Conachagan!” ars Eachann, ’s e ’g éirigh ’na sheasamh a dh’ fhalbh. “Creid thusa mise, Bhig Mhic—Iain Bhig—Mhic Bhig Iain— —”

Ghàir na bha stigh leis na h-oidhirpean a bha Eachann, ’s e liotach, a’ toirt air “Mac Iain Bhig” a ràdh, rud nach d’ amais e ceart, ach annamh, riamh air, is Mac Iain Bhig féin a’ call a lùiths a’ gàireachdaich.

“Co-co-dhiùbh; biodh t’ ainm mar a thogras e, creid mise; tha mi ’g ràdh nach ’eil conachag an grunnd Loch Shìonaba a chuireadh gnos air an rud ud. Ciod è bha i

dol a dh’ fhaotainn air, far nach robh ach cnàmhan? Nach e sin a chuir ’s nach fhàg e sud!”

“An dà, gu dearbh,” arsa Seònaid, le gàire goirt magaidh; “ ’s e gort is acras a bhiodh air a’ chonachaig a bheireadh aghaidh ort féin, Eachainn. Cha ’n ’eil dùil a’m, a rùin, nach cocadh a’ bhiorach féin a sròn uair no dhà mu ’n toireadh i làmh ort—ha-ha-hà—is, gu dearbh, cha ’n ’eil i tòrmasach.”

A h-uile toileachadh gu ’n robh air Eachann, dhùisg sgaiteachd Seònaid an t-sean bhoinne beò ann. Bha e sealltainn oirre air fhiaradh mar gu ’m biodh cù coimheach ’s e dranndail; is loisg e oirre:

“A! cuist, a sheann lair-chaibe, na craois ghlagaich, gun phine. C-c- có idir a thigeadh faisg ortsa, a thairbh nan sìolag? Thusa bruidhinn! Cha laigheadh cuileag ghorm no cruimh féin ort an latha ’s teotha ’san t-samhradh, a shean mhuc-bhiorach, gun bhainne, gun àl!”

Leis an so a ràdh thug Eachann an dorus air, ’s e smutail; is Seònaid a’ glaodhaich as a dhéidh: “Bha tuillidh ’s a chòir de ghamhlas agad do ’n fhear Ghallda. Cha ’n ’eil fhios nach tu féin a thàinig ris, Eachainn. Feuch nach dean iad ort mar a rinn iad

air Seumas a’ Ghlinne: do chrochadh air amharus. Ho-ho-hó!”

“Cuist, a bhior-chroich!” ars Eachann; is am mach ghabh e.

Is fada o nach cual Eachann naidheachd a chòrd cho math ris, ri naidheachd Seònaid. Cha d’ fhàg e tigh tioram ’san dùthaich nach biodh e ’g ìnnseadh an droch dhuine bha ’san fhear Ghallda. “Is mur bitheadh e mar sin,” theireadh esan, “cha d’ éirich dha mar dh’ éirich.”