CAIBIDEIL XIX.

MÒD ’SAN FHÀSACH.

AON fheasgar an sin, thug fear Sasunnach d’ am b’ ainm Perkins, a thàinig do ’n champ feasgar roimhe sud, Cailean a leth-taobh, is thubhairt e ris: “A nis, ìnnsidh mi rud dìomhair duit ma ghabhas tu mo chomhairle; agus pàighidh e dhuit.”

“Seadh! Ciod è th’ ann?” arsa Cailean.

“Bheir mi féin ’s mo chompanach an so thu féin agus do chàirdean far am faigh sibh an t-òr ’na thòrran. Nach fhaigh?” ars esan, ’s e sealltainn air a chompanach. Ach cha do rinn a chompanach ach nodadh le cheann, ’s e cagnadh sop feòir.

“Bruidhnidh mi ri m’ chompanach, ma tà,” arsa Cailean.

Ghlaodh Cailean a chompanach, is chaidh an ceathrar gu seanchas le rùn dol an comh-bhoinn mu ’n ulaidh a bh’ air bhrath aig an t-Sasunnach, Perkins.

“So agad mo chompanach-sa,” arsa Cailean.

“O, tha mi—ciod è—tha mi toilichte eòlas a chur ort,” ’s e breith air làimh air.

Co-dhiùbh, ’s e ’n còrdadh gu ’n d’ thàinig iad: gu ’m falbhadh iad gu follaiseach, is leanadh na thogradh iad, ach gu ’n robh aca ceud gu leth punnd Sasunnach a thoirt do Pherkins an làrach nam bonn, agus ri e féin agus a chompanach a bheathachadh fad na slighe gus an ruigeadh iad an t-òr.

Anns a’ mhadainn mhoich, bha ’n camp uile air a chois. Chaidh eich acfhuinneachadh; pailliunan a phasgadh; carbadan a chur ’nan uigheam; is an tiotan bha réiseimeid anns an robh seachd ceud fear air ceann an rathaid, agus Perkins mar cheannard ’gan treòrachadh.

Bha móran ’sa chuideachd aig an robh teagamh am Perkins. Bha beagan aig Cailean féin ann, cuideachd, leis an stadaich a bha ’na bhruidhinn nuair thug e a chompanach m’ a choinneamh. Ach bha riaghailtean nam mèinneadairean làidir, daingeann, neo-mhathach, agus neothar-thaing òrdail. Bha fios aig Perkins air an sin. Bha fios aige, cuideachd, na ’n deanadh e foill no cluip ’sam bith, gu ’m faodadh e bhi, a-réir lagh ghnàthaichte nan campan, a bha fad air falbh bho riaghladh sìobhalta agus bho chàlachadh ’sam bith, gu ’m faigheadh e ’m peanas a b’ fhaide mach: bàs.

Tha h-uile gnè dhaoine air am faotainn

an campan de ’n t-seòrsa so, is tha e air a luthasachadh le Ard-riaghladh na dùthcha na mèinneadairean a dheanamh an laghannan féin, ach an giùlan am mach gu cothromach, ceart. Mur a biodh a’ chùis mar sin, cha bhiodh e furasda riaghailt a ghleidheadh idir far am bheil, gu tric, móran dhaoine air theicheadh o cheartas, agus móran eile a bh’ air an daoradh air son a h-uile seòrsa croin. Cha robh Perkins eu-coltach ri fear dhiubh so.

Ach, co-dhiùbh, lean siad e. Bha iad a’ stad a champachadh anns a h-uile h-àite, agus aig gach uair, a dh’ iarradh esan. An ceann a’ cheathramh latha, is iad ag imeachd troimh dhùthaich fhiadhaich, uaignich, thuig iad gu ’n robh Perkins air tì teichidh. ’Na dhéidh so chaidh freiceadan a chur air. Cha robh oidhche nach robh dithis fhear air an cur air leth, le ’n dagachan, a dh’ fhaire nan carbad anns an robh e féin agus a chompanach a’ cadal.

Air feasgar an t-seachdamh latha, ràinig iad àite nach rachadh an eachraidh na b’ fhaide. Champaich iad ’san oidhche ’san dòigh àbhaistich; ach chaidh sùil na bu ghéire air fad a chumail air na treòraichean air an oidhche so. Chunnacas gu soilleir nach

robh Perkins ach a’ deanamh cùis-mhagaidh dhiubh, agus nach robh fhios aige féin no aig a chompanach c’ àite ’n robh iad a’ dol, agus nach do rinn iad ach a bhi leantainn orra gus am faigheadh iad fàth air teicheadh. Cha robh a nis dol a nunn no a nall aca. Bha an cullachas taisbeanach dhaibh féin ’s do ’n t-sluagh mhór a mheall iad—co-dhiùbh, a mheall Perkins; oir cha robh a chompanach a’ gabhail móran turais ris a’ chùis.

Fad an fheasgair bha Perkins gu sunndach, aoibheil. Sheasadh e gu spaideil an làthair nam mèinneadairean, ’s a phìob thombaca ’na bheul, is chocadh e chorrag an taobh a bha iad a’ dol, is dh’ ìnnseadh e coltas na dùthcha air cùl na beinne b’ fhaide air falbh. Is math a bha iad a’ tuigsinn a thratan agus bha a bhlàth ’sa bhuil. Ged nach robh na mèinneadairean a’ leigeadh orra gu ’n robh iad ’ga chluinntinn, chuir iad freiceadan dùbailte air a charbad an oidhche so. Bha Perkins an staing; is bha fios aca gu ’m feuchadh e h-uile alt is ìnnleachd a bha ’na chom ’s ’na cheann gu faotainn as mu ’n tigeadh an latha. B’ e sud an t-àm ma bha àm ri tighinn.

Cha bu lugha na barail na cuideachd. Air cho furachail ’s gu ’n robh an luchd-faire,

fhuair Perkins sniadadh am mach as a’ chairt ’san deach e chadal, agus snàgan air a mhàgan anns an dorcha, gus an d’ fhuair se e féin fhalach fo thé eile glé fhaisg air oir a’ champ. Cha robh ach mu fhichead slat eadar e ’s a’ choille; is na ’n d’ fhuair e innte ’san dorcha bh’ ann, thug e car mu thom dhaibh gu sgiobalta.

Ach mhothaichteadh dhà, agus am mionaid bha a’ chairt fo ’n robh e air a cuartachadh. Nuair chunnaic e gu ’n robh coltas air a bhi ’n sàs, cha robh e ach a’ leum air ais ’s air aghaidh air a mhàgan fo ’n chairt, mar gu ’m biodh radan, a’ sealltainn air son bealaich. Ach a h-uile taobh air an sealladh e, cha ’n fhaiceadh e ach baraille gorm daga air a làn-ghleus an cocadh r’ a chlaigeann. Bha e ’n sàs. Cha robh feum a bhi stadhagail, is thug e suas, ’s e raoiceadh mar gu ’m biodh boc.

Bha fios aige air truimead a chionta, agus bha barail aige ciod an dìoladh a rachadh a dhèanamh air. Bha e an staid chruaidh, agus cha ’n ’eil teagamh nach robh fhaireachdainnean na bu mhiosa le e bhi air breith air agus e faicinn saorsa, ’s a làmhan sgaoilte roimhe ’sa choille dhuirche.

Chaidh a cheangal agus a thilgeil d’ a

chairt féin. An la-arna-mhàireach bha e ri fheuchainn agus ri pheanasachadh a réir na cionta rinn e.

Tha mèinneadairean air an cunntas ’nan daoine borba, mi-riaghailteach. Cha ’n ’eil teagamh nach ’eil móran ’nam measg de dhaoine riasgail, cronail, marbhtach, iomruagte, agus eucorach anns a h-uile dòigh ’san gabhar eucoir. Ach cha ’n fheumar an t-iomlan a mheas orra sin. Tha ’n roinn mhór diubh ’nan daoine cho iomlan cheart, ionraic ’s a gheibhtear an àite ’sam bith.

’S iad so tha riaghladh na h-eilthir; is tha iad a’ dèanamh laghannan teann, cruaidh, diongmhalta, neo-mhathach, a ghiùlaineas peanasan goirte ’nan cois, ’s a chuireas fiamh air a’ chiontaiche iomruagte is motha.

Dhleasadh cionta Pherkins bàs: ach théid na mèinneadairean cho òrdail an cois an gnothuich ’s nach téid neach a dhaoradh gun e bhi air a dheagh dhìon, biodh a chionta mar a thogras i.

Shuidh a’ chùirt gu h-òrdail air Perkins. Chaidh Eireannach, d’ am b’ ainm Mac Ceallaich, a chur g’ a chiontachadh; agus chaidh Cailean òg Dhùin-àluinn a chur g’ a dhìon. Chaidh cùig fir dheug a chur air leth le croinn, a thoirt breith air a’ chùis, agus

triùir fhear reusonta, ghrunndail, thuigseach a thaghadh a chum na binn a thoirt am mach.

Cha do shuidh riamh an Dùn-éidinn no an Lunnainn cùirt a b’ òrdaile, a bu shoineannta, a bu shuimeala, no a bu shuairce, na shuidh an seachd ceud mèinneadair an là ud a dh’ fhaicinn an comh-chreutair ’ga fheuchainn a thaobh cionta bha dleasadh a’ pheanais bu mhotha a bha ’n lagh a rinn iad féin a’ giùlan: bàs. Bha iad faicilleach air cudthrom na cùise, na daoine treuna so. B’ e sealladh mór annasach a bh’ ann: seachd ceud mèinneadair air an dubhadh le gréin theth New Zealand, le ’m bótainnean àrda, am briogaisean crioslaichte, is muilichinnean truste, an léintean dearga a’ leigeadh ris gàirdeanan garbha, ruganta, righinn; agus tigh na cùrtach gun mhullach ach an speur gorm, gun ùrlar ach an talamh tioram, gun straille ach brat uaine de ’n fheur ’s de ’n dìthean, is na craobhan móra le ’n geugan sgaoilteach fo dhuillich thruim is fo bhlàth, a’ cur sgàile bho theas gréin loisgich New Zealand, air a’ chuideachd mhóir so.

Dh’ éirich Mac Ceallaich a dhìteadh a’ phrìosanaich, agus rinn e ’n dleasnas cudthromach gu neo-sgàthach agus gu ceart. Am measg na thuirt Mac Ceallaich, ars esan

ris an luchd-bhreith anns a’ chrìochnachadh: “Tha e nàdurra gu ’m biodh truas agaibh ris. Tha e nàdurra gu ’m biodh faireachduinnean agaibh dhà; ach cha ’n fheum buaidh a bhi aig sìon de na rudan sin oirbh. Feumaidh sibh a h-uile ni dheth sin a ghlasadh am mach as ur n-inntinnean, agus sealltainn dìreach an clàr an aodainn air ceartas. Tha gach duine de ’n chinneadh-dhaonnda dligheach air ceartas. Tha ’n duine so, mar an ceudna, dligheach air ceartas; ach gun na ’s motha, no, gun teagamh, na’ s lugha na ceartas. Thugaibh an aire, a chàirdean, nach bi sibh ag amalladh ceartais agus tròcair am measg a chéile. Cha ’n è sin ur gnothuch-sa idir; oir, gabhaibh beachd: ged a tha, mar a thubhairt mi, gach duine de ’n chinneadh-dhaonnda dligheach air ceartas, cha ’n ’eil a h-uile duine idir dligheach air tròcair. Cha bhuin a’ chuid sin de ’n chùis duibhse. ’S e ceartas a th’ agaibhse r’ a dhèanamh. Tha fios agaibh air ciont an duine so. Tha fios agaibh air an fhoill eucoraich, uilc, fhallsa, mhilltich, challdaich a chluich e air a’ chuideachd mhóir so air son a bhuannachd féin. Tha fios agaibh, cuideachd, gu ’n do ghabh e ’n aon dòigh, ’s gu ’n do chleachd e an aon ìnnleachd leis

am b’ fhasa dha an sluagh mór neo-chiontach so a mhealladh, agus a spùinneadh. Feumaidh sibh sealltainn air a’ chùis ’san rathad sin.

“Tha fios agaibh air an t-suidheachadh anns am bheil mèinneadairean mar tha sinne, a’ cosnadh ar n-arain lathail am measg nam beanntan móra air iomallan an domhain, fad as o fhasgadh ’s o dhìon laghan sìobhalta a’ chàlachaidh. Cha ’n ’eil dìon eile oirnn ach ar reachdan féin, agus na reachdan sin air an dèanamh a fhreagradh air ar suidheachadh, teann, cruaidh, neo-mhathach; oir, mur a biodh dìon làidir, daingeann againn oirnn féin, bhiodhmaid daonnan am mèinn chealgairean de ’n t-seòrsa so. Feumaidh sinn, ma tà, bhi air ar dìon bho ’n t-seòrsa dhaoine so.

“Bhris an duine so air gàradh dìon cho àraidh ’s a th’ againn. Rinn e, le thratan, giollachd agus liodairt oirnn; agus, mar a tha fhios agaibh, dhleas e bhi air a pheanasachadh gus a’ chuid is fhaide mach, agus eiseimpleir a dhèanamh dheth, a dhìonas sinne bho chealgairean de sheòrsa aig àm is fhaide mach. Tha mi, a chàirdean, a’ fàgail na cùise ’nar làmhan-sa. Tha mi ’n dòchas gu ’n toir sibh a h-uile ceartas dà,

agus gu ’m faigh sibh am prìosanach ciontach gu h-aon-ghuthach. Tha mi ’ga fhàgail fo ’r meachainn.”

Dh’ éirich an sin Cailean òg ’na sheasamh. Cha chluinnteadh mionagamaid am measg an t-sluaigh. Bha iad uile faicilleach air a’ chùis chudthromaich air an robh iad ’nam fianuisean, is bha tosd trom, marbh mar sgàil-bhrat thairis air na h-uile, ’s an t-ionad iomallach, uaigneach, anns an robh iad, air fìor iomall an domhain mhóir a’ daingneachadh nuarrantachd na làraich a bh’ aca r’ a seasamh.

Bha Cailean air a mheas ’na dhuine pongail, deas-bhriathrach, ionnsuichte; agus cha robh duine air a mhealladh anns an òraid cheutaich a thug e seachad.

Ars esan, ’s e dol air aghaidh: “Tha mise ag aideachadh, a dhaoine, gu ’n do rinn an duine bochd, mi-fhortanach so, eucoir mhór. Tha mi ag aideachadh gu ’n do chuir an fhoill a chluich e oirnn gu dragh is gu cosgais sinn air fad, is gu ’n do chaill sinn móran ùine is tighinn-a- steach air a thàilleamh. Tha mi ag aideachadh gu ’n toill ciont de ’n t-seòrsa so an dearbh pheanas a tha ’n lagh a rinn sinn féin g’ ar dìon bho cheilg, a’ giùlan; ach, a chàirdean, feumaidh sibh smuaintinn air

staid an duine anns an àm anns an do ghéill e do ’n bhuaireadh làidir leis an do thuit e. Bha e, mar tha sinn féin, ’na choigreach truagh, aonaranach, an dùthaich chéin, a’ siubhal bho àite gu àite, bho bhaile gu baile, bho champ gu camp, lom, falamh, gun airgead, gun obair, gun chàirdean, agus a h-uile seòrsa mi-fhortain a’ tighinn tarsainn air a chasan a h-uile ceum a bheireadh e. A dhaoine, smaoinichibh ciod è ’n staid inntinn anns am biodh duine anns an t-suidheachadh sin. Bha fios aig Perkins glé mhath ciod è bha e dèanamh. Bha fios aige an cunnart a bha e ruith. Bha fios aige am peanas a gheibheadh e na ’m beirteadh air. Tha mi ag aideachadh a h-uile dad dheth sin. Ach cuimhnichibh-se nach ionann idir dòigh anns an seall an sàsach ’s an seang air cron, no air reubainn, no air ciont, no air peanasan a tha comh-cheangailte riutha. Cha seall fear ’na éiginn air lagh, no air riaghailt, no air cunnart, mar a sheallas fear air a dheadh ghar. Tha ’n éiginn a’ toirt an fhaobhair bhàrr a bheachdan air ceartas is air geanmnaidheachd, ’s a’ toirt a’ ghath is bàsmhoire ’s is pùinnseanta as a’ chunnart is motha ’san urrainn da tuiteam.

“Cha robh eagal riamh air a’ ghealtair

is motha ’s e ’ga bhàthadh; agus tha ’n gealtair is motha cho math ’s cho treun, ’s cho neo-sgàthach ris an t-saighdear is fèarr nuair tha e sloisdreadh a chlaidhimh an teas a’ chath.

“A chàirdean, atharraichidh suidheachaidhean sònruichte inntinn gach duine. Dh’ atharraich an suidheachadh ’san robh e féin, an duine bochd so a th’ air ur beulaibh mar chìocrasan lapach, anfhann, truagh.

“Feumaidh sibh beachd-smaointinn air a’ phuing sin le cùram, le dleasannas, le bunamas, le bunntam, agus leis a h-uile h-alt is fèithe tha ’nar cridheachan, an àm ur cinn a chur r’ a chéile ’san uaigneas, a thoirt breith air an duine so. A chàirdean, ’s i m’ athchuinge ruibh sibh a thoirt fìor aire ciod a th’ agaibh r’ a dhèanamh. Tha ciont an duine so follaiseach. Cha ’n ’eil àicheadh oirre. Ach air dh’ aindeoin sin, feumaidh sibh a bhi air ur stiùradh le ’r coguisean, agus eadar-dhealachadh mór a chur eadar ciont th’ air a dèanamh am priobadh na sùla le duine air bhoile le cruaidh-chàs, le éiginn, is le ana-cothrom, agus fo bhuaidh buaireis mhóir, ’s gun spiorad ann aig an àm a sheasamh gu duineil ’na aghaidh. Feumaidh sibh, tha mi ag ràdh, eadar-dhealachadh a chur eadar ciont

anns an t-suidheachadh sin agus a’ cheart chiont nuair a tha i air a giùlan am mach gu h-ìnnleachdach, agus air a roimh-smaointinn, ’s air a roimh-aithris, ’s air a dealbh gu sàmhach, cealgach, an dìomhaireachd. ’S i ciont an amadain an dara té; is ciont an aingidh an té eile. Smaoinichibh air an sin, a dhaoine, agus feuch nach toir sibh ana-cothrom d’ ur comh-chreutair. Feuch nach bi sibh ’nur meadhonan air urchair a thoirt dà a steach do ’n t-sìorruidheachd an staid neo-uigheamaichte, gun chothrom tuilleadh air aithreachas, agus anns nach dean ur n-ath-smaointinn air a’ chùis so, no ur cùl-ghairm air a’ bhinn a thig am mach an so an diugh bho ’r cnuasachd-sa, feum no buil do ’n truaghan so gu bràth no gu sìorruidh.

“A luchd-breith, tha gnothuch cudthromach air a leigeil air ur guaillean! Ma théid an duine so a chur gu bàs, cuimhnichibh gur e ionndrainn màthar a th’ ann. Cuimhnichibh air ur màthraichean féin, a tha beanntan móra is cuantan tonnach farsuinn a’ sgaradh bhuaibh. Cuimhnichibh an t-oiseann beag blàth tha ’nan cridheachan dhuibhse. Cuimhnichibh cho cùbhraidh ’s a tha ’n t-allaban is amaidiche thàinig riamh, do ’n

mhàthair chaoimh a thug dh’ ionnsuidh an t-saoghail e, a thog air a broilleach e, ’s a dh’ altruim air a glùn e. Cuimhnichibh, ma tà, gràdh agus ionndrainn a mhàthar air a’ chreutair so. Faicibh i ’na suidhe ’sa bhothan bheag, bhochd anns a’ ghleannan uaigneach. Faicibh i ’na suidhe taobh na cagailt nuair tha gruaim air na sìontan, a’ smaointinn c’ àit ’eil a seachranaiche. Faicibh i feitheamh bho là gu là, is bho oidhche gu oidhche, am fiughair ri fios a bheò. Faicibh i ’s a cridhe cùbhraidh blàth toirt leum le sodan gach uair de ’n latha, no de ’n oidhche, a thig gnog do ’n dorus, an dùil gur e ’n t-allaban a th’ ann, air tilleadh gu broilleach blàth, tlusail a mhàthar chaoimh. Smaoinichibh oirre ’san staid sin, a chàirdean, nuair a bhios mac a cléibh a’ cnàmh an ùir choimhich tìr chéin. Faicibh i nuair gheibh i fios a bhàis an déidh a bhi cho fad ag altrum dòchais. Faicibh i leis a’ chridhe bhriste, bhrùthte. Faicibh i ’na suidhe a’ tuireadh air an tullaich ghuirm ’sa ghleann, an t-alltan a’ seinn coronaich thùrsaich am measg nan clachan troma, ’s an raineach chaoin a’ cromadh a chinn an truas rithe, ’s a’ ghaoth anmoch a’ gul leatha am measg nan stùc

glasa, loma, is sgàil-bhrat a’ mhulaid air gach ni air an seall a’ bhantrach o ’n do thearbadh a mac.

“A dhaoine, cha ’n ’eil an còrr agam ri ràdh; ach ’s e m’ athchuinge ribh a nis gu ’n comh-leagh sibh ceartas agus tròcair ’nur cnuasachd. Cha ’n urrainn sibh an duine so leigeadh ma sgaoil; ach is urrainn sibh peanas is lugha na ’m bàs a dhleas a chionta, a mholadh do na breitheamhnan.

“Tha mi nis ’ga fhàgail ’nur làmhan. Tha mi ’n dòchas gu ’n nochd sibh truacantas is tròcair d’ ur comh-chreutair mi-fhortanach. Sin m’ athchuinge.”

Mu ’n do sguir Cailean, cha robh sùil thioram am measg an t-seachd ceud fear treun, foghainteach.

An déidh na h-òraid-dhìon chaidh an luchd-breith an uaigneas cùl cnuic bhig.

Air tilleadh dhaibh, dh’ ainmich an ceannard gu ’n d’ fhuaradh Perkins ciontach; ach gu ’n robh iad a’ moladh do na breitheamhnan a bhi cho tròcaireach ’s a b’ urrainn daibh ris.

Thug an sin na breitheamhnan am mach a’ bhinn gu h-òrdail. B’ e sin: gu ’n rachadh Perkins a sgiùrsadh air druim rùisgte, agus

gu ’n coimhlionadh a chompanach féin a’ bhinn. Na ’n diùltadh e, sgiùrsadh Perkins esan. Na ’n diùltadh iad le chéile rachadh feadhainn a thaghadh as a’ chomunn a sgiùrsadh an dithis, agus bhiodh am peanas na bu truime orra le chéile.

Chaidh Perkins a’ rùsgadh ’s a cheangal taobh a bheòil ri roth cartach. Chaidh slat fhada chaol a chur an làimh a chompanaich, agus òrdugh a thoirt dà laighe air.

Thog an gille an t-slat os cionn a chinn a tharruing na buille; ach anns a’ mhionaid thilg e air an làr i.

“Cha dean mi idir e,” ars esan, ’s a ghuth air chrith. “Fuilingidh mi mi-féin a bhi air mo sgiùrsadh leis-san, no le h-aon ’sam bith eile; ach,” ars esan, ’s e togail a dhà làimh os a chionn, “Mise! Mise! Mise cha sgiùrs neach fo ’n ghréin.”

Cha robh an sin ach e féin a chur an àite Pherkins, agus Perkins ’na àite-san. Rug Perkins air an t-slait. Dh’ altaich e a ghàirdean, ’s le gàire aingidh air fhiaclan, mar gu ’m biodh toil-inntinn air, cothrom fhaotainn air a chomh-chreutair a phianadh, tharruing e ’n t-slat le leithid de neart ’s gu ’n robh srann aice dol troimh ’n ghaoith; ach

mu ’n do ràinig a’ bhuille, thug Cailean òg duibh-leum agus rug e air ghàirdean air.

“A dhearg chealgair,” ars esan, ’s e toirt bhuaithe na slaite, “an è gu ’n deanadh tu e, an déidh e-féin, le chneasdachd, diùltadh a cheart pheanas a dhèanamh ortsa! Ach sin, sin, sin! Sin agad do dheadh thoilltinneas, a dhearg mhèirlich.”

Thug Cailean do Perkins ceithir stràcan de ’n t-slait tarsuinn air an druim, cho math ’s a b’ urrainn da tharruing le dheagh ghàirdean righinn, agus Perkins a’ raoiceadh mar gu ’m biodh beathach fiadhaich.

Chaidh an gille bochd eile a leigeil ma sgaoil gun dad a dhèanamh air; agus am meadhon na h-ùbraid, có nochd iad féin ’nan teis-meadhon, mar gu ’n tuiteadh iad as an adhar, ach ceithir earraidean air lorg Pherkins air cheann muirt an Wellington.

A réir riaghailtean nam mèinneadairean, cha ’n fhaodadh iad corrag a chur air gun an cead. Fhuair iad sin; ach an uair a sheall iad air a shon, cha robh ial deth an làthair. Chunnaic e na h-earraidean. Thuig e fàth an turuis, agus fhad ’s a bha ’n ùbraid air shiubhal, ghabh e ’n cothrom, is thug e leum do ’n choille gun duine ’ga fhaicinn.

Bha ’n dorch air tighinn, ’s a’ choille tiugh, is cha robh feum dol as a dhéidh.

B’ eun e bha ’n rib roimhe iomadh uair, agus a fhuair as; is bha fios aig na h-earraidean nach robh an New Zealand na bheireadh air, ach e idir a dh’ fhaotainn ceum an toisich. Fhuair e sin, agus rinn e buil dheth.

Na dhéidh so, cha robh aig na mèinneadairean ach sgaoileadh gach rathad.