CAIBIDEIL XXIII.

AIR AOIGHEACHD ’SAN UAIMH.

NUAIR thug Cailean is Warnock greis mhath ag éisdeachd ris na bha dol air aghaidh ’san uaimh, ghabh iad a steach do thalla mór nan creag, lom is dìreach. Bha teine mór brèagha de ’n chonnadh a b’ fhèarr a chinneadh an coille, a’ boillsgeadh ri taic na stalla, ’s an triùir ’nan suidhe mu ’n cuairt air. Bha ’m ministear mór ’na shuidhe air cloich, ’s e ròsadh buntàta is bàirnich; Eachann air an taobh eile m’ a choinneamh; is Bodach-nan-duilleag an dorus na catha ’sa mheadhon, ’s a làmhan m’ a ghlùinean, ’s e turramanaich air a shuidheachan féin, ag éisdeachd ri Eachann ’s ris a’ mhinistear.

“O, mhic nan car ud! ciod è tha ’n so?” ars Eachann, nuair chunnaic e tighinn a steach iad, ’s e cromadh a shealltainn orra eadar e ’s leus, ’s a’ cur sgàil le bhois thana air a shùilean. “Nach iad so na h-uaislean luideagach, gu dearbh, le ’m màileidean buidhe, brèagha. Ur beatha do thalla na mùirn!”

Ghabh na gillean air an aghaidh, ’s an fheadhainn a bha rompa ag éirigh bhàrr an suidheachan cloiche a shealltainn orra le ionghnadh. Sguir Eachann de fhearas-chuideachd ris a’ mhinistear. Leig Bodach-nan-duilleag mu sgaoil a ghlùinean, agus sguir am ministear mór de chagnadh a ghreime a bha ’na bheul gus an do shocraich na coigrich iad féin air cloich an t-aon.

“Cia as a thug sibh a’ choiseachd, a bhròineanan, le ur casagan, ’s le ur màileidean grinne. Saoil nach bi ’n tigh so dripeil an nochd, fheara! Cha bhi seòmar falamh fo chromadh an tighe nach bi air a thoirt a suas aig na h-uaislean so. Glaodh ris na searbhantan. Ho-ho-hó!” Is bhuaileadh Eachann a dhà bhois air a chéile. “Tha mi cinnteach gur h-ann dh’ ionnsuidh na seilge a thàinig sibh. O, nach iomadh slinnean féidh a théid a chrochadh ri mullach na h-àrdraich so mu ’n téid an geamhradh seachad!” ars Eachann, ’s e sealltainn ri mullach dubh, fuaraidh na h-uamha, ’s e cur lùban ann féin a’ gàireachdaich.

Bha rud aig Cailean féin r’ a dhèanamh gun bhriseadh am mach. Na ’n robh fios no fàth aig Eachann có ris a bha e bruidhinn, ’s air an robh e dèanamh na tàire, nach e

dhùraiceadh a theangadh bhi ’san teine còmhla ri buntàta a’ mhinisteir.

“Tog de d’ sgiolam gun fheum, a mheanndrain lapaich,” ars am ministear, ’s e toirt cnap eile as an luathainn le clobha de bhioran lùbte aig a mheadhon. Ciod è ’n turas a tha thu gabhail ris na daoine bochda? Nach ’eil an còir an so cho math ri do chòir-sa, no mo thé-sa, a leibidich gun mhodh?”

“Gun mhodh!” ars Eachann. “Nach mi tha toirt a’ mhodh ’s an urraim daibh, nuair tha mi ’gan cur dh’ ionnsuidh sealg nam fiadh cutach, cabrach air sléibhtean móra Dhùin-àluinn. Ho-ho-hó!”

“Tha lùidhte gu ’n tachair sean cuideachd mu ’m fàg sinn an saoghal,” arsa Cailean.

“O, an è so ’m fear a th’ agam?” ars am ministear. “Cha ’n fhèarr ’s cha ’n fhèarr,” agus e sealltainn air Cailean, is air Warnock aig nach robh fios no fàth ciod è bha dol.

“Nach d’ thubhairt mi ribh?” ars Eachann, ’s e dèanamh glag mór gàire. “Tha mise ’g ìnnseadh dhuibh gu ’m bi fàileadh is fèarr na fàileadh bhàirneach ’gan ròsadh air teine crìonaich á toit Uaimh-nam-farrabhalach as a dhéidh so. Ciod è do bharail féin, a Bhodaich-nan-duilleag? Theid mise ’n urras nach cluinnear fuaim òrd maoraich air

bàirnich Phuirt-an-tairbh an dà latha so. Ciod è tha thu ’g ràdh?” ’s e stobadh a chorraig an achlais Bodach-nan-duilleag, gus an d’ thug e leum bhàrr a shuidheachain.

Bha uirgheall Eachainn a’ còrdadh ri Cailean air leth math, agus b’ fhada bha e gun tighinn do Uaimh-nam-farrabhalach. Bha Eachann cho fileanta ’s cho geur ’san teangaidh ’s nach robh e furasda do h-aon eile facal a ràdh. Bha e féin daonnan air shiùdagan le bheul, ’s a’ cumail na cuideachd sunndach.

Mu dheireadh, nuair fhuair na fir socrachadh gu math am measg an comh-fhògrach, dh’ fhosgail Cailean a mhàileid bhuidhe, agus tharruing e mach botul uisge-bheatha. Thog na “Farrabhalaich” am malaidhean ris. Cha robh fear diubh nach robh fiamh thoilichte ’na ghnùis—gu seachd sònruichte am ministear mór.

“Nach è am ministear mór a rinn an toileachadh ris an sud!” ars Eachann. “O, nach iomadh gloine mór a chuir sibh a mhàs os a chionn riamh, agus a dh’ òl sibh, a mhinisteir!” ars Eachainn.

“Dh’ òl na bhàthadh thu,” ars am ministear, “agus bu shuarach orm.”

Chaidh am botul a chur mu ’n cuairt uair

no dhà, is dh’ fhàs càirdeas mór eadar na fir air fad. Dh’ fhàs am ministear gu math briathrach, sunndach, is thòisich gnàth-sheanchas eadar an comunn, is naidheachdan mu chor na dùthcha.

“Leòra fhéin!” ars Eachann, “na ’n robh i fo thrì sreathan aig a’ mhinistear, gheibheamaid òraid air ceist an fhearainn a chumadh gu latha sinn. Cuimhnichibh, fheara, nach ann mar fhar-ainm a tha ‘ministear’ air an duine chòir so idir. So agaibh ministear na sgìreachd gus o chionn glé ghoirid,” ’s e nodadh a chinn ris a’ mhinistear.

Bha Cailean a’ gabhail air a bhi an teagamh; ach aig an àm cheudna bhi toileach creideas a thoirt do Eachann, a thaobh coltas na dreuchd a bhi air aodach an duine.

“Da-rìreadh a tha mi,” ars Eachann. “Chaill e a dheagh shuidheachadh a chionn tionndadh air an uachdaran air son a bhi cur na dùthcha am fàs. ’S e dhuinealas ris an t-sluagh a chuir an duine bochd an so.”

“An eadh?” arsa Cailean.

“Seadh,” ars Eachann. “Seall tu, cha do thilg e ’n rùsg fhathast ged a chaidh a chur ri monadh.”

Leis na facail a ràdh, choc Eachann a chorrag ri còta a’ mhinisteir. Bha e uair-

eiginn dubh; ach bha e nis air fàs liath eadar grian is uisge.

Bha ’m ministear féin ag éisdeachd; ach, mu dheireadh, ars esan: “Shabaidich mi ’n aghaidh na h-eucorach, is tha mi nis anns an ionad so, is bithidh mi ann gus am faic mi ceartas aig an t-sluagh. So agaibh, a chàirdean, uamh Adullaim. So far an teich a h-uile fear a bhitheas ’na éiginn. Ach, math dh’ fhaodteadh gu ’m faigh sinn là-eiginn cuidhte ’s i.”

“Sin e dìreach, a mhinisteir. Dh’ fhaodteadh gu ’m faigh,” ars Eachann. “Ach air mo shon féin, tha cho math leam bhi mar tha mi—mi féin is Bodach-nan-duilleag. E, Dhùghaill!” ’s e toirt purraig eile do ’n bhodach anns an taobh. “A thaobh a’ mhinisteir,” ars esan, “tha e cur roimhe nach toir e dheth òirleach de ’n fhalt gus am faic e Dùn-àluinn air a sheice. Tha mi ’n dòchas nach téid a chrochadh air fhalt cleiteach ri géig na fearra-dhris a tha cinntinn á peirceall na h-uamha, là-eiginn. Ho-ho-hó!” ars Eachann, ’s e gàireachdaich an aodann a’ mhinisteir.

“Mur fan thusa sàmhach,” ars am ministear, “bithidh tu air do chrochadh air chasan an ceann shuas na h-uamha còmhla ris

na h-ialtagan, gus an téid an geamhradh seachad.”

“Tud, tud, tud!” ars Eachann. “Tha fios nach dèan sibh sin, fear a tha dèanamh a leithid de strìth a thogail onnchoin na saorsa. Cha mhór is fhiach dhuibh aona phrìosanach bochd a dhèanamh. Ciod e?”

“Feumar daoine a chumail aig rian dh’aindeoin sin, agus gu sònruichte thusa, le d’ bheurrais,” ars am ministear. “ ’S ann a tha ’n aon stoirm aig do theangaidh mar gu ’m biodh ann srannan, a leasaire thana, gun chàil gun smior, ach mar gu ’m biodh uan othaisg a bheirteadh anmoch, a shigein!”

Chum Eachann ’s am ministear a’ bhearradaireachd air a h-aghaidh gus an robh Cailean a’ call a lùth le gàireachdaich. Am ministear am mullach nam meall, ’s gun Eachann ach a’ tarruing as a chum a chur air “each mór” —mu ’n d’ thubhairt e féin e.

Rinneadh céilidh mhath an Uaimh-nam-farrabhalach an oidhche ud. B’ annamh le Eachann-a’ -phaca bhi cho aoibheil ri luchd-rathaid no luchd-siubhail, ’s a bha e air an uair so. Cha robh duine thàinig riamh air fòighe nach biodh eagal air Eachann gur h-ann an comh-fharpuis malairt ris féin a bha e tighinn. Riamh bho ’n d’ thàinig am

Ach, co-dhiùbh, chaidh an uaimh mu thàmh, agus bha e fada ’san là-arna-mhàireach mu ’n do thogadh smùid innte. Bha biadh gu leòir an cuideachd Chailein ’s a chompanaich, is chaidh biadh-maidne rìomhach a sgaoileadh air a’ chloich mhóir a bha dèanamh àite bùird do na “Farrabhalaich.” Thug Cailean cuireadh fialaidh do ’n triùir bhodach suidhe leò a bhriseadh an traisg; is cha bu ruith leò, ach leum.