CAIBIDEIL XXIV.

SNAIM AIR A FUASGLADH.

THUG an sin Cailean is Warnock orra siubhal mu ’n cuairt nam bailtean. Thadhail iad ’sa chladh. Sheas iad aig uaigh màthair Chailein. Thàinig a’ mhaduinn mu dheireadh a bha e ’sa cheart làraich ’na chuimhne; ’s ged a bha ’n ùine cho fada, chaidh sathadh ùr ’na chridhe. Thàinig tòic ’na uchd, is bha na deòir mhóra a’ gliostaradh ’na shùilean.

Thadhail iad an àite no dhà a’ cheud latha, is mar a b’ fhaide bha iad a’ dol air an aghaidh, ’s ann bu mhotha bha Cailean a’ gabhail misnich nach aithnichteadh e. Bha e ’na Ileach am muigh ’s am mach ri h-aon ’sam bith a thagradh Ile, de na h-uile neach a bha tachairt orra. Na ’n cuirteadh uimhreachd ’sam bith air, ’s e gu ’n d’ rinn e móran siubhail bu reuson da.

Thug iad mar so mìos air an ais ’s air an aghaidh feadh an t-sluaigh, agus a’ dèanamh an ceann-uidhe de Uaimh-nam-farrabhalach. Bha Cailean ag ionndrainn móran aodann a b’ aithne dha ’s a dh’ fhàg e ’na dhéidh, a

bhàrr air Màiri, ’s air a màthair, ’s air Móir Bhig, a phiuthar; ach cha robh math dha sin a ghabhail air. Bha iad féin ’s an sluagh a’ tighinn air a chéile cho math ’s nach iarradh iad falbh idir, ged a bhàtar a’ dèanamh fearas-chuideachd gu leòir mu ’n dà eun dubh ùr a thàinig do Uaimh-nam-farrabhalach.

Thug iad greis a’ dol mu ’n cuairt mu ’n d’ thug iad aghaidh air an Tigh-mhór. Cha robh air fòighe riamh ’san àite nach tadhaileadh Caisteal Dhùin-àluinn. Bha iadsan an cona-roghainn. Bha fàth aca le chéile. Bha mhiann orra le chéile, cuideachd; ach bha, mar an ceudna. fiamh agus sgàth orra. Bha ionghnadh dhiubh air a h-uile duine; agus air sgàth a’ chleachdaidh chaidh iad ann. Ràinig an dà luidealach an Tigh-mór. Is iomadh latha nach robh Cailean cho faisg air roimhe; agus ’s iomadh smaointinn throm a bh’ aige a’ dol mar dhìol-déirce mu ’n cuairt na h-àrdraich bhrèagha air am b’ oighre laghail e. Cha robh dùil gu ’n robh e idir beò. Bha sin cho math dha. Cha robh e ’n eisimeil duine; ach bha blàthas aige ris an t-seann dachaidh.

Nuair bha iad dìreach a’ dol mu ’n cuairt dh’ ionnsuidh an doruis chùil, chual iad ceum cabhagach ’nan déidh. Thionndaidh iad.

Ghlaodh duine riutha anns a’ Bheurla Shasunnaich. Chlisg iad le chéile. Chual iad a’ cheart ghuth uaireiginn roimhe. Cuin no c’ àite, cha d’ fhuair iad ùine air smaointinn, nuair a bha ’n duine làmh riutha.

“C’ àit’ ’eil sibh a’ dol?” ars esan, gu math smachdail, uaibhreach. “Mach sibh as an so! Mach sibh, mach sibh! Air falbh sibh! Tha tuilleadh ’s a chòir d’ ar seòrsa brath tighinn an taobh so. Na faicear an so tuilleadh sibh. Tha gu leòir an sud deth. Mach sibh!”

Bha e cur dheth mar so gus an deach iad am mach an geata, ’s e toirt putaidh am fear daibh an tràth-s’ ’s a rithis, is iadsan gabhail orra bhi ’n impis tuiteam an comhair an sròinean leis a h-uile putadh.

Thuig iad có bh’ ann: am bàillidh ùr. Chuir an dara fear a shùilean troimh ’n fhear eile nuair dh’ aithnich iad e. “Perkins; Perkins!” thubhairt iad á beul a chéile, nuair fhuair iad fad na farchluais air falbh. Sheas an dithis mu choinneamh a chéile, ’s iad bodhar, dall le iongantas. Is gann a chreideadh iad an sùilean féin. Bha iad le chéile mar gu ’m biodh iad am breislich. Shuath iad an sùilean. Sheall iad mu ’n cuairt feuch an ann a’ bruadar a bha iad. Cha ’n ann.

Bha iad ceart gu leòir. ’S e féin a bh’ ann gu slàn, beò, corporra: Perkins, ’s cha b’ e àicheadh.

Nuair fhuair iad an anail ’s a thàinig iad chuca féin, bhruidhinn iad.

“Ciod è air thalamh an t-saoghail air fad a tha ’n so?” arsa Cailean.

“Cha bu lugha riamh na mo bharail,” arsa Warnock. “Tha ìnnleachd air choireiginn eile am beachd na té glaise; agus mur ’eil mi meallta ’nam bharail, tha i cheana a’ bogadh nan gad. Sin; air neo tha i ’ga phàigheadh air son a sheirbhis le bàillidh a dhèanamh dheth. Chunnaic am fear ud mise mu ’m fac e ’n New Zealand mi. Am bheil cuimhn’ agad am fiamh a ghabh e nuair thachair sinn aig na mèinnean? Cha ’n ’eil Perkins ’na shùgradh,” arsa Warnock, ’s e maoidheadh a dhùirne.

“Ach ciod è thug thairis e?” arsa Cailean.

“Math dh’ fhaodteadh gu ’n deachaidh e air mo lorg-sa,” arsa Warnock.

“No air mo lorg-sa,” arsa Cailean.

“No teicheadh air son croin air choireiginn,” arsa Warnock. “Tha e féin ’s an té ghlas an lùib a chéile air dhòigh-eiginn. Creid thusa. Agus ce b’ e có ’s fhaide bhios beò, ’s e is mò a chì.”

Dheasbud iad a’ chùis air a h-uile dòigh. Dh’fheuch iad a nunn ’s a nall e; ach bha dìomhaireachd innte troimh nach b’ urrainn daibh faicinn.

Bha iad a’ gabhail barrachd toileachaidh ’nan turus, ri linn na dh’ fhòghluim iad. Bha iad air slighe a bha dorcha rompa. Bha iuchair an doruis ’nan seilbh; ach ciod è bha ’n taobh a stigh de ’n còmhla cha b’ urrainn daibh fhaicinn. Bha e ’na aon toileachadh gu ’n robh iad air an stairsneach, agus gu ’n robh comas aca ceum eile thoirt air an aghaidh, na ’m faiceadh iad am boillsgeadh bu lugha rompa.

Bha trì dùirn de ’n oidhche ann mu ’n d’ ràinig iad an “dachaidh.” Bha coltas iargalt oirre, is bha iad toilichte faotainn am fasgadh na h-uamha. Bha ’n connadh a’ dìosganaich air a’ chagailt, ’s gun rompa ach am ministear agus Bodach-nan-duilleag, ’s iad ’nan suidhe ’gan garadh, ’s a’ cracaireachd mu choinneamh an teine. Bha leotha nach fhac iad àite riamh bha cho comhfhurtachail ris an uaimh an oidhche ud. Bha gaoth is gaillionn am muigh, is mar bu mhotha bùirich nan tonn air a’ chladach gu h-ìosal làmh riutha, rànaich na gaoithe mu aodann a’ chnuic, is taomadh nan speuran dubha air

na sonna-chlachan mu ’n dorus, b’ ann bu sheasgaire bha iad ’gam faireachdainn an dìon ’s am fasgadh na h-àrdraich nàdurra so, gun dìth bìdh no connaidh no cuideachd.

Bha Cailean ’s a chompanach sàr thoilichte air an oidhche so. Chuidich am fiosrachadh ùr a fhuair iad le leithid de thuiteamas iongantach, iad iad féin a dhèanamh na bu toilichte leis a’ chomhfhurtachd a bha mu ’n cuairt orra. Bha na bha stigh a’ comh-chòrdadh ris na bha muigh; agus bha ’n dithis na bu chridheala na b’ àbhaist daibh, ged a bha sin cridheil gu leòir.

Bu ghoirid leò bha ’n oidhche dol seachad; ach bha Eachann gun tilleadh fathast; agus bha iad a’ gabhail toileachais am bhi fuireach ris feuch ciod è ’n naidheachd ùr a bhiodh aige. An àite beag mar sud far an robh gach duine eòlach air a chéile, bha othail ’ga dhèanamh ris an rud bu lugha. Cha robh uair a thigeadh Eachann dachaidh nach biodh sgeul ùr air choireiginn aige; agus bho na bha e deas-bhriathrach, agus geur-theangach, chuireadh e blas air naidheachd nach éisdichteadh rithe bho dhuine eile. Chòrdadh e ris a’ mhinistear mhór féin, ged bu tric a bhiodh iad air gach taobh de ’n teine mar chat mireagach agus cù conasach.

Ach thàinig e anmoch, is cha robh Eachann a’ tighinn.

“Hm!” theireadh am ministear, ’s e sealltainn rathad an doruis; “cha ’n ’eil fhios ciod è thàinig ort an nochd, Eachainn. Feumaidh gu ’n d’ thug thu do cheann fo d’ sgéith an tom air choireiginn eile.”

“Tha lùidhte, air son aon rud, gu ’n do chum an t-sìd e. Gu dearbh, cha bhiodh e fuathasach lurach a nall na monaidhean dubh ud an nochd, ce ’sam bith ciod è cho eòlach ’s a bhiodh duine.”

“Tha rudeigin an sin. Tha rudeiginn an sin,” ars am ministear. “Tha mi ’n dòchas gu ’m bheil e fo dhìon, ged thà—an cliobaire lapach!”

“U! Thig e air lom ceart na ’s leòir ’sa mheaduinn,” arsa Cailean, ’s e faotainn a theangaidh gu gasda mu ’n cuairt na cainnt Ilich.

“Tha mi ’n dòchas gu ’n tig,” ars am ministear. “Cha ’n ’eil an dùthaich agaibhse idir cho garbh so.”

“ ’S gann dith,” arsa Cailean.

“U! Bha mi greis an Ile, cuideachd,” ars am Ministear. “Nach bòidheach na cluaintean mu ’n cuairt Chill-Daltain! Nach brèagha ’n sealladh e nuair sheallas tu nunn bho ’n chnoc ghorm ud faisg air an Tigh-

bhàn; nuair sheallas tu ri rathad a’ chlaidh!”

Bha Cailean an sàs. Cha robh e riamh an Ile, is cha robh fios aige c’ àite ’n robh aona chuid an cladh no Cill-Daltain. Cha robh aige nis ach an seanchas a stiùradh gu slighe air choireiginn eile cho luath ’s a ghabhadh dèanamh.

“Seadh!” ars esan. “ ’S e sealladh ciatach a th’ ann; ach cha ’n ’eil e cho brèagha beanntach so.”

Aige so chualas an t-uisge sgailceadh air na clachan am muigh, ’s a’ ghaoth a’ bùirich.

“O, chuideachd, nach i tha mosach air fàs! Tha mi ’n dòchas gu ’m bheil an duine bochd ud fo dhìon,” arsa Cailean.

“Tha i mosach da-rìreadh. Tha feum againn air an t-sopaig an nochd, no cha bhiodh móran fasgaidh againn.”

B’ i ’n t-sopag an cnocan creagach mu choinneamh an doruis, a bha cumail dìon air an uaimh, ce ’sam bith an àirde bho ’n tigeadh a’ ghaoth.

Fhuair Cailean a mhiann: fuireach taobh an fhuaraidh de Ile. Dh’ innis e gu ’n robh fiughair aige féin ’s aig a chompanach an aghaidh a thoirt taobh éiginn eile. Ach cha b’ ann idir sgìth de ’n chuideachd a bha ’m ministear ’s a chompanaich féin.