CAIBIDEIL XXV.

BÀS IS TÒRRADH DHÙIN-ÀLUINN.

CHAIDH cuid mhath de ’n oidhche seachad, ach cha d’ thàinig Eachann. Thuig iad gu ’n robh e tèaruinte taobh teintein air choireiginn, ’s nach leigteadh leas cùram a bhi orra as a leth. Ghabh iad suipeir anmoch, agus chaidh iad mu thàmh.

Bha meadhon-latha ann, an là-arna-mhàireach mu ’n do smoislich iad. Cha robh iad ach air an teine fhadadh, ’s iad ’nan suidhe mu ’n cuairt air, nuair chual iad Eachann a’ tighinn, agus srann shunndach aige air canntaireachd.

“Hm!” ars am ministear, “tha naidheachd thaitneach air choireiginn air do shiubhal-sa nuair thàinig thu mach le leithid so de shìd, is tu cho sunndach. Hm!”

Nuas ghabh Eachann le fonn sunndach. Gun facal a sgoltadh, ghabh e seachad do cheann shuas na h-uamha, gun a shùil a thogail diubh; agus an sùilean-san, mar an ceudna, air-san, ’s iad bodhar, dall, balbh. Leis an aon seirm, thilg Eachann dheth am

paca. Chuir e làmhan an ceannaibh a leis, is channtairich is dhanns e.

“Mur a bheil thu air mhisg, tha thu na ’s miosa, gharraich. Dean suidhe,” ars am ministear.

“Ho-ho-hó! Nach ann agamsa tha ’n naidheachd dhuibhse. Nach d’ fhuaireadh Dùn-àluinn an diùgh ’sa mhaduinn tràth, ’na chorp!”

“Ciod è tha thu ’g ràdh! Ciod è tha thu ’g ràdh! Bheil thu ’nad chéill féin, a dhuine? Ciod è tha thu a’ ciallachadh? Marbhphaisg ort! Marbhphaisg ort, a dhuine!” ars am ministear, ’s e tachas a chiabhaig mar bu ghnàth leis nuair bhiodh e bruidhinn an dùrachd.

“Tha mi ag ràdh sud,” ars Eachann. “Fhuair iad Dùn-àluinn aig taobh an rathaid aig Bealach a’ choire, ’s e ’na bhola.”

“Am faod sinn do chreidsinn, a dhuine? Am faod sinn do chreidsinn?” ars am ministear.

“Dìreach ur toil mhath féin, a rùin, a mhinisteir,” ars Eachann. “Ach tha mise ag ìnnseadh dhuibh gu ’n d’ rinn dràc fiadhaich coileach dubh dheth an raoir. Bha e aig faidhir an t-Sàilein, is nuair nach do thill e aig àm riaghailteach, thionndaidh am baile

am mach ’ga rùrach; agus sud mar a fhuair iad e. Bha dràc fiadhaich ’na laighe marbh làmh ris. Tha e coltach gu ’n robh an dràc a’ dèanamh air solus a’ charbaid ’san dorcha, agus bhuail e dìreach Dùn-àluinn an tobar a pheirceil, agus sgnog se e.”

Leis na facail a ràdh leig Eachann a cheann, air a shocair féin, air a lethtaobh, is thug e sgailc le bhois dha féin an taobh a chinn.

“Tha e coltach gu ’n do ghabh an t-each sgaoim nuair thuit Dùn-àluinn am mach as a’ charbad, ’s gu ’n deach an roth thar amhaich. Fhuaireadh an carbad ’na chriuthal gu h-ìosal ’san abhainn, ’s an t-each ag ionaltradh astar beag air falbh. Sin agaibh a nis,” ars Eachann.

Cha robh Warnock a’ tuigsinn ciod e bha Eachann ag ràdh. Ach an uair a leig Cailean a thuigsinn dà e, leugh iad aodainn a chéile. Bhruidhinn iad thall ’s a bhos air na thachair, ’s iad ’nan suidhe aig am biadh, no mu ’n cuairt an teine. Bha Cailean is Warnock a’ cnuasgail an guth beag r’ a chéile nuair gheibheadh iad cothrom. Bha ’n gnothuch leotha nis, is gach ni air a shocrachadh. Bha h-uile ceum a ghabhadh iad air an suidheachadh, ’s cha bhiodh fàillinn ’sa chùis.

Nuair thug am ministear tarruing air gu ’n robh iad a’ falbh, dh’ éirich malaidhean Eachainn.

“A’ falbh! A’ falbh!” ars esan. “Nach ’eil fhios nach ’eil iad a’ falbh gu déidh an tòrraidh. Ho-ho-hó! Leòra! bidh tòrradh an so nach robh riamh a leithid ’san dùthaich bho ’n latha thìodhlaiceadh Lachann Mór Dhubhairt am Muile an déidh a chorp a thoirt á Ile. Ha-ha-hà! O, chlann, eudail, ’s ann an sud a bhios an deoch ’s an t-aran ’s an càise!”

“O! Ghormailein shuaraich gun toin, gun seadh, bi sàmhach,” ars am ministear. “An è sin doigh a bhruidhneas tu air bàs do chomh-chreutair. Nach beag iochd a th’ annad, a leasaire gun tuigse; biodh tùr agad. Có ’d aig tha fios có ’n uair seach a’ mhionaid, na ’s mò na Dùn-àluinn, a dhuine gun tùr, gun nàire. Is beag fios a th’ agad am bi thu beò là an tòrraidh, ged is dlùth e. Bi faicilleach, a dhuine. Bi faicilleach.”

“Bithidh mi sin gun teagamh: cho faicilleach ’s gu ’m bi mi aig an tòrradh ma ’s urrainn mi. Tha fios gu ’n téid sibh féin a dh’ fhaicinn na h-ùir ’ga cur air sùil ur sean charaid, cuideachd. Ochan; ochan! Nach sibh a chuireas ur lùdag ris. Ho-hó! Bithidh

oighre ùr air Dùn-àluinn a nis, cuimhnichibh. ‘Eachann Dhùin-àluinn,’ ars iadsan. Is fhad o nach robh an t-ainm roimhid air.”

“An dà, gu dearbh. Is coma ged nach robh e nis féin ann,” ars am ministear.

“An è ainm an duine chòir: Eachann bàn nam blàr?”

“Seadh! No ainm an duine gun chòiread idir: Eachann dubh a’ phaca,” ars am ministear.

Ghàir càch nuair chual iad sud; is cha b’ urrainn am ministear féin gun triotan a dhèanamh, cuideachd.

“Nach dual dha ’n t-ainm?” ars Eachann; “cho dualach ri Cloinn ’Illeathainn féin. Mar choin ag òl eanaraich, tha ainmean Chloinn ’Illeathainn: Eachann, Lachann; Eachann, Lachann; Eachann, Lachann; Teàrlach.”

“Sguab leat e, ma tà,” ars am ministear. “Mur a sguab, cha ’n è cion teangaidh a th’ ort. Mur ’eil i leathann, tha i fada gu leòir.”

Bha a’ bhearradaireachd a’ tighinn ri càch anabarrach math. Bha ’n dithis cho geur ’s cho geur; is cha robh ach gearradh thall ’s a bhos gus an deach sgonn de ’n latha seachad.

Leig Cailean is Warnock dhiubh falbh, gun teagamh; is cha robh an còrr de chuideachd na h-uamha diombach.

Thàinig là an tòrraidh. Bha cruinneachadh mór ann. Sgeadaich Cailean is Warnock, gun fhios do chàch, iad féin an aodach réidh. Thilg iad sean chleòcannan turuis orra is cha ’n aithnichteadh iad ach mar b’ àbhaist.

Sheinn a’ phìob “Cumha Mhic Criomainn” is “Cumha Mhic an Tòisich.” Labhair am feadan na facail is dh’ aithris na fir air fad, ’nan inntinnean iad, a’ togail nan corrag air a’ bhata. Rinn na duis co-sheirm a’ mhulaid a’ freagairt an fheadain bhinn, nuair thòisich meòir ealanta a’ phìobaire air fuasgladh snaimeannan cruaidh a’ chrunn-lùth. Stad an oiteag air guala na beinne gu h-àrd, is sheall i as a déidh ag éisdeachd ri lùth-chleas nam meur a’ toinneamh a’ chiùil leadarra á tuill an t-seannsair. Thug i leum air falbh le osann ’na h-uchd, is liubhair i fuaim a’ chiùil do ’n gleann gu h-ìosal, gus an d’ thàinig reachd am muineal mhic-talla ’ga thilgeil o chnoc gu cnoc.

Lean Cailean is Warnock le chéile dlùth do ’n ghiùlan. B’ e dleasanas Chailein e. Ràineas an cladh. Dh’ fhosgail an uaigh a beul, is shluig i suas Cailean Mór Dhùin-

àluinn. Le làn a dhùirn de ’n ùir anns an do chnàmh a mhàthair, chuir Cailean duslach ri duslach, is sheall na bha mu ’n cuairt air a chéile. Nuair dh’ fhalbh an còmhlan, sheas e le ceann crom rùisgte aig ceann na h-uaighe; is dhùisg ionghnadh am measg na cuideachd ’nan suidhe aig a’ chosgais. Rinn e dhleasanas, is an sin lean e càch.

Bha sùil an t-sluaigh air. Bha rudeigin a’ toirt buaidh orra. Gun fhios daibh bha ’n aignean air an gluasad le cumhachd dìomhair air choireigin. Dh’ fhairich iad e, ach cha do thuig. Am beagan ùine dh’ fhuasgladh a’ cheist daibh, ged bha i dorch agus soilleir daibh aig an aon àm.