55 Oighrig NicCruimein

’S iongnadh gu robh Gàidheal eile riamh ann a rinn an tional air òrain agus air bàrdachd Ghàidhlig a rinn Alasdair MacGhilleMhìcheil. Bha Alasdair a’ trusadh obair nam bàrd o chionn còrr air ceud bliadhna, agus chaidh an cruinneachadh a rinn e fhoillseachadh anns an t-sreath leabhraichean a tha air an ainmeachadh mar Ortha nan Gàidheal no Carmina Gadelica.

Chaidh Alasdair gu Hiort anns a’ bhliadhna 1865. Ann an sin chual’ e mu Oighrig NicCruimein, a bha ceithir fichead bliadhna ’s a ceithir a dh’aois ’s a bha a fuireachd na h-aonar ann am bothan. Chuala am ministear gu robh dùil aig Alasdair a dhol a thadhal air Oighrig airson seann bhàrdachd agus sgeulachdan a thional, ’s cha robh e idir air a dhòigh. “Chan eil mi idir dhut,” ars esan, “airson gun tèid thu a chur dragh air Oighrig NicCruimein. Tha am boireannach sin a’ teannadh dlùth ri deireadh a rèis, agus ’s olc do dhuine a dhol a dhùsgadh na h-inntinn rud sam bith nach eil a’ beantainn ri gràs dha h-anam.”

Ach a dh’aindeoin sin chaidh Alasdair chun a’ bhothain, agus chaidh sraon chon agus chloinne air a shàil. Dh’fhiathaich Oighrig a-steach an srainnsear, ’s cha robh Alasdair fada na comann gus an tàinig e chun a’ cho-dhùnaidh gu robh i na seanchaidh aig an robh aithne air bàrdachd agus eachdraidh a’ dol air ais thar linntean o chian. Bha i fhathast greimeanta air gach òran agus sgeulachd a bha riamh air a cuimhne.

“Mo laochan,” ars Oighrig, “ ’s tusa a thàinig chon dachaigh cheart airson eachdraidh Hiort fhaotainn — agus a chuid bàrdachd. Fhios agad, rinn m’ athair ’s mo mhàthair-sa òran dha chèile nuair a bha iad a leannanachd — fada mus do rugadh mise. Ach mo thruaighe, cha do mhair m’ athair fada air chùl pòsadh. Chaidh e fhèin agus mo sheanair a-mach a dh’eunachd. Bha mo sheanair gu h-àrd air ceann na loin agus m’ athair fodha a’ marbhadh nan eun. Bhrist a’ chreag air an robh mo sheanair na sheasamh agus thuit dithis mo ghaoil dhan fhairge. Chunnacas iad a’ seòladh air uachdar na mara, air an cumail am bàrr leis na h-eòin a bha ceangailte umpa, ach dh’fhalbh iad a-mach dhan chuan. O, càirdean mo ghaoil!”

Sheinn Alasdair aon rann à òran Hiortach a bha e air a chluinntinn o chionn iomadach bliadhna. “Sin agad an t-òran a rinn m’ athair ’s mo mhàthair dha chèile,” ars Oighrig.

“Uill,” ars Alasdair, “cha chreid sibh an rud a tha mi dol a dh’innse dhuibh. Tha mi air iomadach uair a ràdh gum bithinn deònach air dà fhichead mìle a choiseachd airson an t-òran ionnsachadh!”

“Suidh thusa ann an sin, a laochain. Cha ruig thu a leas carachadh a-mach à bothan Oighrig NicCruimein airson oran nan leannanan Hiortach ionnsachadh.”

Dh’aindeoin coin agus clann a bhith ag onghail mun doras, sgrìobh Alasdair MacGhilleMhìcheil na facail bho bheul nighean an dithis a bha air an t-òran a dhèanamh.

Gu mì-shealbhach, dh’fhàs am ministear na bu teinne air Alasdair airson gun do ghabh e air a dhol gu bothan na caillich. Chaill Alasdair a mhisneachd, agus cha deach e air ais gu Oighrig. Cha chualas tuilleadh comhartaich nan con agus ceala-ghlòir na cloinne mu shàilean. Mar sin, chailleadh an stòras a bha air cuimhne an t-seanchaidh mu dheireadh a bha air Hiort — a h-uile rud anns an dìleab phrìseil a bh’ aice, ach an aon òran àlainn, an ‘Iorram Suirghe’.

LINEBREAK An t-Urr. MacAoidh