57 Seann Nòsan air Hiort (Iain Sands, 1875)

Seach gu bheil nòsan agus modhan nan Hiortach a’ sealltainn dhuinn mar a bha caitheamh-beatha an sinnsirean agus caitheamh-beatha dhaoine tùsach eile, bheir mi cunntas orra mar as fheàrr as urrainn dhomh.

Tha am fearann aca a-nis ga àiteach leis an spaid, ach chunna mi cas-chrom no dhà air an tasgadh air falbh anns na ceanglaichean ann an sabhlaichean. Tha ràcan fiodha aca a-nis an àite na clèith. A’ churachd a tha aca ’s e coirc, eòrna agus buntàta, agus beagan càil agus tuineap. Uaireannan tha corran aca airson an t-arbhar a bhuain, ach mar as trice tha iad ga spìonadh, no ga tharraing leis a’ bhun. Tha am fodar aca airson tughadh seann thaighean agus chleitean. Tha an gràn ga bhualadh leis an t-sùiste. Cuiridh iad an sìol ann am prais airson a dhadhadh. Dòigh eile a tha aca air sin a dhèanamh, ’s e an sìol a chur ann am ciosan (basgaid chuilc) agus a dhadhadh le clachan teithe. Thathas a’ bleith an t-sìl an uair sin ann am bràthainn. Suidhidh na mnathan air an ùrlar leth-lomnochd agus obraichidh iad a’ mhuileann bheag sin len uile neart, iad a’ cur na cloich-bhràthainn timcheall cho luath ’s a thèid aca air. ’S e peileidean sgaoilte teann air cearcall, agus tuill air an losgadh annta le brod iarainn, an ruideal a tha aca. Tha a’ mhin aca ga fuinne na breacagan no air a dèanamh na brochan no na deoch-bhàn. Glè thric cuiridh iad feòil dhan bhrochan airson a bruich.

Chan eil maidsichean ach aig a’ mhinistear, agus tha iad nan cùis-iongnaidh nuair a chuireas esan thuige fear. ’S a bharrachd chan eil spor-is-stàilinn aca air an eilean. Tha an teine mònach aca daonnan a’ losgadh, ’s ma thurchas do dh’fhear a dhol às, thèid bean an taighe a dh’iarraidh èibhleag anns an dachaigh a tha an ath dhoras. Nuair a thèid còmhlan fhireannach no mhnathan air turas gu fear dhe na h-eileanan, bheir iad leotha coire de theine mònach. Ma tha an teine sin air a thasgadh ceart le cip agus le luath, mairidh e beò fad iomadach uair a thìde.

Cha chualas riamh iomradh air deimhis. Thathas a’ spìonadh an rùisg bhàrr nan caorach. Tha cuibhle aca airson a’ chloimh a shnìomh. ’S bidh iad a’ fighe chlòitean is phlaidichean agus stocainnean. Bidh na mnathan a’ toinneamh le dealgan na snàithleanan a dh’fheumas iad airson fuaigheil. ’S bidh iad a’ dath an t-snàth le crotal nan clach, agus le guirmean a bhios iad a’ ceannachd bhon Stiùbhard. Cha mhòr nach eil a h-uile fireannach na bhreabadair rè a’ gheamhraidh. Tha na beairtean air am bi iad a’ breabadaireachd air an dèanamh de dh’fhiodh, gun iarann idir annta.

LINEBREAK A’ dol sìos nan creagan a’ lorg fhulmair (Iain Sands)