E[airdsidh] C[aimbeul]―00 :05: Uill, a Dhòmhnaill, mòran taing airson bruidhinn rinn a-nochd aig do thaigh fhèin as aBhaile Shear, agus tha e gu math.. .tha, tha e laghach a bhith, a bhith an seo. Am burrainn dhut rud beag innse dhuinn mu dheidhinn dìreach tu fhèin agus do theaghlach, agus do sgìre far an, far an, far an do thogadh tu?

D[òmhnall] M[acDhòmhnaill]―00 :21: Aidh, rugadh mi ann an Glaschu as abhliadhna naoi ceud deug leth-cheud agus a ceithir, as a’ …as aGhiblean, agus air acheathramh latha deug dheth sin, agus tha mi asmaoineachdainn chuir mi fhèin is mo mhàthair seachad achiads dòcha cola-deug dem bheatha ann an Glaschu thoradh bha triùir as an teaghlach againn. Tha dithis pheathraichean agam, aon nas sine na mi agus eile nas òige, agus…agus rugadh an triùir againn as an, as an ospadal ainmeil a bha sin ann an Glaschu, Rotten Row, agus.. .tha, ach co-dhiù, nuair a thàinig mi dhachaigh às an sin agus cha robh…cha robh mi air Ghalltachd tuilleadh gun robh mi, tha mi asmaoineachdainn trì deug bliadhna dhaois no ceithir deug bliadhna dhaois, agus, agus chaidh mi dhan bhun-sgoil dìreach an ath-dorast dhuinn an seo as a bhathar…as abhliadhna naoi ceud deug leth-cheuds naoi agus bha sin as aGhiblean an deaghaidh dhan an sgoil tilleadh air ais an deaghaidh làithean-saora na Càisge, agus tha fhios am an latha a chaidh mi dhan sgoil gun e sin achiad oidhche a chuir sinn seachad as an taigh ùr againn, ambungalowa tha dìreach tarsainn bhon seo, agus tha, tha mi asmaoineachdainn gun robh mo mhàthair gu mòr acreideas as na…airson bha seanfhacal ann mu dheidhinn imprig, adèanamh imprig nam biodh gluasad taighe no dachaigh bha…bha…agus ’s eImprig Luain adol mu dheasagus chan eil fad againn às an seo, ’s ann airson tha mi asmaoineachdainn gun ann Diluain a chaidh sinn, thoradh bha sinn adol gu deas, agus an uair sin bha neach-teagaisg againn, ’s e Oighrig…tha mi asmaoineachdainn Oighrig Alasdair Aonghais Bhàin an t-ainm a bhoirre agus à Solas a bha i, agus bha grunn de dhatharraichean tidseir agam as na chiad dhà no thrì bhliadhnaichean, agus…ach ’s e ise a bhann achiad turas a chaidh mi dhan sgoil. Agus an uair sin, an ath-shamhradh às deaghaidh sin, thàinig tidsear òg, ùr air a…air a…tighinn ron dreuchd thugainn, ’s e sin Isa, Isa NicFhillip à Beàrnaraigh, agus oh chòrd Isa rium glè mhath, agus tha, agus tha cuimhnam aig àm na Nollaige rinn i trèat mhòr mar gun canadh mathair, bhithinn…agus chòrd sin rinn, agus an uair sin tha…nuair a dhfha.. .dhfhalbh Isa aig deireadh an t-samhraidh, bhiodh sin ann an…aidh , bhiodh sin tha mi a’ creidsinn…nuair a thàinig…bha na trì ficheadan air tighinn a-staigh agus thàinig, thàinig neach-teagaisg à baile Inbhir Nis, ’s eMissMacLure a bhann, agus tha cuimhnam bha mathair aràdh gun robh an ceannard a bhair, a bhair aphoileas ann an sgìre Inbhir Nis gun e bràthair dhi a bhann. Agus bha ise againn bhliadhna agus…ach cha robh, cha robh Gàidhlig idir aice, cha robh fiùs Gàidhlig aice, is bha mi asmaoineachdainn gun robh e, gun robh sin gu sònraichte olc do sgìre Inbhir Nis, ’eil fhios agad, neach-teagaisg a chur a-mach dha na h-eileanan aig an àm a bha sin aig nach robh Gàidhlig thoradh, uill bha, bha Gàidhlig na chuspair mòr air a…air a.. .as an teagasg againn, agus…ach oh co-dhiù bha, bha agad aig na h-amannan sin ri…ge bith an neach-teagaisg a bhathar acur thugad, dhfheumadh tu dèanamh an gnothach leis. Agus…ach an uair sin, nuair a dhfhalbh ise tha, thàinig tidsear òg, ùr thugainn, bha sin ann an naoi…aidh toiseach na bliadhna sgoileadh, sin agad naoi ceud deug trì ficheads a dhà, aguss e sin tha…Mòrag NicCoinnich an t-ainm a bhaice an deaghaidh dhi pòsadh, agus tha…bha ise uabhasach math is bha, agus bha, ach bha am foghlam againn air crìonadh feadh na bhliadhna a bha an neach-teagaisg againn à Inbhir Nis, agus tha cuimhnam tha…Mòrag a bha sineach, ’s e Mòrag Anna Sheonaidh an sloinneadh a bhoirre, ’s ann dìreach bho Cladach Iolaraigh a bha i, agus tha…oh , thug, thug ise air adhart am foghlam againn gu tur. Agus, ach tha cuimhnagam air a bhith ag innse dha mathair gun robh an leugh.. .an leughadh againne, uill an leughadh agamsa gu pearsanta, gun robh e, gun robh e bhliadhna air deireadh air an aois agam, tha, nuair a thàinig ise dhan Bhaile Shear, agus…ach thàinig, thàinig am foghlam againn uileadh as an sgoil glan air adhart an deaghaidh do Mhòrag tighinn dhan sgoil, agus rinn i feum mòr airson na sgoile is bha iad…

EC―08 :46: Seadh. Cuin a dhùin an sgoil as aBhaile Shear, a Dhòmhnaill?

DC―08 :50: Tha mi asmaoineachdainn gun ann an…feumaidh mi a bhith car…mi acoimhead truaghs ann a sheo…tha mi asmaoineachdainn gun ann ann an naoi ceud deug…tha mi asmaoineachdainn an ann naoi ceud deug…tha…toiseach na seachdadan…ann an 1973, ach dhfhaodainn a bhith ceàrr anns an sineach.

EC―09 :29: Bha sinn dìreach, bha sinn dìreach abruidhinn air sin an-diugh, gu bheil, gu bheil tòrr sgoiltean air dùnadh ann an Uibhist, bha, bha an t-aite loma-làn sgoiltean uaireigin, agus an-diugh chan eil ann ach aon sgoil ann an Uibhist a Tuath, uill aon bhun-sgoil aguss e rud car neònach a thann mar gum biodh, an deaghaidh sgoil as a h-uile, as a h-uile sgìre. Yeah , yeah ’s e call, ’s e call a thann ach sin an saoghal a thagainn mar… .ach, ach tha mi asmaoin. .. tha mi asmaointinn san fharsaingeachd gun do chòrd an sgoil…uill , gun do chòrd am bun-sgoil leat co-dhiù.

DC―09 :56: Oh, chòrd, chòrd gu dearbh, chòrd aidh, gu h-àraid nuair a thàinig Mòrag Anna Sheonaidh dhan sgoil, rinn i feum is rinn i, rinn i foghlam agus ionnsachadh, rinn i inntinneach dhuinn e.

EC―10 :16: ’S e, ’s e comas a tha sineach nach e, foghlam a dhèanamh tarraingeach do dhòigridh?

DC―10 :20: ’S e. Chan eil sin aig a h-uile duine idir.

EC―10 :21: Chan eil, chan eil. ’S e gibht, ’s e gibht a thann. ’S e gibht a thann. Agus an uair sin bha agad ris an taigh fhàgail agus a dhol a dhInbhir Nis.

DC―10 :31: Uill, cha robh aig an ìre sin, ach nuair a, nuair a bha mi ann an…ann an…naoi ceud deug trì fichead is a sia chaidh mi a sgoil Cheann aBhàigh, agus bha mi an sin ceithir no còig a bhliadhna agus…tha…ach… ’eil fhios agad, mar a thuigeas tu, bha, bha an co-fharpais a bha sin tha, an 11-plus againn ri shuidhe an uair sin, agus bha sin agam fhèin mun tàinig Ceann aBhàigh agus, agus cha do…dh ’fhàilig mi an 11-plus a bha sin agus an uair sin nuair a chaidh…agus bha…bha e cho cudromach an uair sin, bha an 11-plus a bha seo a tha, adearbhadh an rathad a ghabhadh am foghlam agad is an sgoil agad gu sìorraidh às deaghaidh sin agus tha…ach nuair a…agus cha robh ann an sgoil Cheann aBhàigh ach , chlas, bhaacademicisnon - academicann, agus ma bha…ma bha thu afàiligeadh an11 - plusbha thu air annon - academicagus an dòigh eile phassigeadh tu e.

EC―12 :07: Dòigh caran brùideil chanainn, ’eil fhios agad. Agus an robh cothrom ann gluasad eadar an sruth mar gum biodh, nam biodh tu adèanamh adhartas?

DC―12 :17: Thoradh as an…air an…cha robh, cha robh ann ach chlas, B airsonnon - academicagus A airsonacademicagus air, air na clasaichean B a bha seo, thoradh, bha exam agad ron Nollaig achiad triop bha mi adol Ceann aBhàigh agus an uair sin tha mi asmaoineachdainn gun ann anns aChèitean a tha…deireadh an t- samhraidh…uill , as abhliadhna sgoileadh, agus bha, bha mi fhèin agus an nighean eile air achlas a bha sin air an do chuireadh sinn snarepeat classes, agus bha, bha…chan eil cuimhnam buileach a-nist ciamar a bha e, tha mi asmaoineachdainn gun robh…bha , bha aon, aon duine dhinn air tòiseachadh…gabh mo leisgeul…aon duine dhinn air tòiseachadh as anexamna Nollaige agus bha an uair sin cuideigin eile dhinn tòiseachadh as anexamna Cèitein agus bha…nuair a chuireadh iad còmhladh na, na h-àireamhannan againn bha aona duine tòiseachadh airson na bliadhna agus duine eile no an dàrna duine airson na bliadhna, agus a tha, a thaobh sin, rinn iad suas gun…gun…gun dèanamaid achiad bliadhna againn a-rithist ach gun cuireadh iad chon anacademic classsinn agus rinn iad sin, agus an uair sin bha mi, bha mi as an…Ceann aBhàigh an sin gu…tha cuimhnam ann an toiseach, toiseach na bliadhna a tha…na bliadhna mu dheireadh de na seachdadan…oh tha mi ag innse…a ’ dèanamh mearachd…de na, de na siathadan, tha…bha , bha…ghabh mi…tha…pleurisyaguss e seann Dr MacLeòid a bhann an uair sin, agus chuir e sgoil…far na sgoileadh mi toiseach na bliadhna sin agus cha deach mi dhan sgoil Ceann aBhàigh tuilleadh, cha deach mi dhan sgoil tuilleadh gus an deach mi a dhInbhir Nis às deaghaidh deireadh an t-samhraidh. Agus an uair sin chaidh mi a dhInbhir Nis deireadh an t-samhraidh agus bha…airson , airson a dhol gu Port Rìgh no Inbhir Nis dhfheumadh tu as aBheurlas equalifying exama chanadh iad ris, agus tha…agus bha thu an uair sin, dhfhaodadh tu roghainn a chur sìos an sgoil dhan robh thu airson a dhol ann an Inbhir Nis no Port Rìgh, ach bha mo phiuthar a bu shine bha i ann am Port Righ, ann an…gabh mo leisgeul…ann an Inbhir Nis mu thràth, agus rinn mise suas gum, gum bithinn airson a dhol a dhInbhir Nis agus bha…bha dithist ghillean eile…tha…air a’. . .air achlas còmhla rium agus rinn iad fhèin suas airson Inbhir Nis, ach na nighnean bha, bha…och tha mi asmaoineachdainn gun robh suas faisg air deichnear nighnean air achlas ach dhiarr iad sin a dhol a dhInbhir Nis cuideachd, ach chuir iad a Phort Rìgh iad. Achs dòcha gun, gun robh…gun robh an àireamh-sgoileadh na…son na h-aoisean sin na bìsle ann am Port Rìgh na Inbhir Nis na…ach cha bfhiosraich mi uair sam bith eile bha, bha feadhainn air an roghainn a thoirt a-steach iad an sgoil a bfheàrr leotha, agus far an robh e air a thionndadh sìos.

EC―16 :55: Ach ciamar a bha e adol, adol a dhfhuireach agus dhan sgoil ann an Inbhir Nis an dèidhs a bhith ann a sheo mar gum biodh, an e.. .an robh e car ùpraideach is trom ort?

DC―17 :05: Och uill, bha mise asmaoineachdainn gun robh, ach aig an àm sin bhiodh…bha muinntir Inbhir Nis, làithean sgoile co-dhiù, bha…tha mi asmaointinn gun robh iad acoimhead sìos beagan air muinntir nan eileanan is, agus oh bhiodh iad ag ràdh…bhiodh iad an còmhnaidh ag èigheachd ‘teuchters , teuchters, teuchters’ oirnn, agus…

EC―17 :29: An t-aineolas!

DC―17 :30: Oh, dìreach an t-aineòlas, aidh, thoradh, thoradh muinntir Ghlaschu chanadh iadsan ‘teuchters’ ri feadhainn a bha…

EC―17 :37: À Inbhir Nis!

DC―17 :38: Uill, à Inbhir Nis aidh, agus sin. Ach, och bhiodh, och bhiodh mun àm an robh sin air… .a- mach às a tha…à Inbhir Nis, bhiodh, bhiodh sinn air bragan a thoirt air peirceallan, nuair a bhiodh an obair, an obair a bha seo afàs tuilleadh is…

EC―18 :03: Tha mi cinnteach gum biodh spòrs agaibh anns an ostail, balaich còmhla, an robh?

DC―18 :06: Och bhiodh, och bha, och bha. Tha mi creidsnach robh an ostail, uill…tha , tha mi asmaoineachdainn gu bheil clann an latha an-diugh air leth fortanach gu bheil iad ann an sgoil ann an Beinn na Faoghla a-niste airson gun urrainn dhaibh foghlam a dhèanamh làn-ùine ann a sheo fhèin, thoradh…ach , ’eil fhios agad, aig an, aig an dearbh àm a bha feum agad air a bhith car mu chuairt do phàrantan is sin, tha…bhathar gad spìonadh air falbh agus…air cur, air do chur gu taobh eile na rìoghachd agus tha…agus…tha .. .ach chan e rud math a bha sin idir, ach…agus tha mi asmaoineachdainn gun do…mun deach mi a dhInbhir Nis gun robh…bha mi fhèin agus mathair gu math faisg air a chèile, ’eil fhios agad, bhithinn, oh, bhithinn afalbh air an tractar agus adèanamh obair-treabhaidh agus a h-uile dad a bha adol, agus tha…agus saoilidh mi gun do ghluais sinn o chèile as na bliadhnaichean a bha mi air falbh agus nach robh sinn cho dlùth riamh tuilleadh, ach…

EC―19 :34: cho fads a bha thu ann an Inbhir Nis?

DC―19 :36: Bha mi ann an Inbhir Nis on, o 70…och na.. .na.. .o 69 gu 73.

EC―19 :51: Fada gu leòr, OK. Agus an robh rud sam bith math mu dheidhinn? Tha fios am gun robh e doirbh ach a bheil… acoimhead air ais mar gum biodh, a bheil rud sam bith…uill , uill bha sin math mar gum biodh, no an robh, an robh… ?

DC―20 :05: Och, bha thu, bha thu còmhla ri gillean eile dhe daois fhèin is sin gun teagamh…

EC―20 :12: Agus am biodh feadhainn anns dòcha às na Hearadh agus… ?

DC―20 :14: Bha, feadhainn ann às na Hearadh agus. ..

EC―20 :16: ’S dòcha Barraigh cuideachd?

DC―20 :17: Bha, duine no dithis à Barraigh.

EC―20 :20: Bhiodh barrachd de Bharraich ann cuideachd, aidh.

DC―20 :23: Uill, cha baithne dhut achòrr, ’eil fhios agad, is tha, agus tha…agus ’s e an aon…cha baithne dhut ach an, an rud a bha air a chur air do bheulaibh, dìreach, aidh.

EC―20 :40: Agus mar gum biodh as an ostail, seòrsa…mar gum biodh an robh agaibh ri èirigh gu math tràth is a bhith a-staigh aig amannan?

DC―20 :46: Aidh, uill bha, bha sin ann gun teagamh… .bha thu…bha…tha mi asmaointinn gun robh sinn adol gubreakfastaig ochd uairean sa mhadainn, bha bell ann a bha, bhathar aseinn agus tha…an uair sin bha sinn acoiseachd dhan sgoil, agus bha deagh astar ann, agus bha sinn an uair sin acoiseachd dhachaigh aig àm ar biadh meadhan-latha, agus…

EC―21 :23: An robh sibh afaighinn ur biadh as an ostail, biadh meadhanach math?

DC―21 :24: Bha, bha agus och cha robh am biadh buileach dona.

EC―21 :29: Bha mi adol a dhfhaighneachd ciamar a bha am biadh.

DC―21 :32: Och, cha robh e buileach donareallyfhads is cuimhneach leam agus, agus bha luchd-obrach aca, boireannaich no nighnean afuireach as a’ hostela bha adèanamh abhiadh agus a bha ga dhèanamh air an làrach fhèin agus, agus bha sinn…bha againn ri coiseachd dhachaigh aig àm dìnneir, uill, dhfhaodadh tu bus a ghabhail no ma bha baidhseagal agad dhfhaodadh tu sin a…ach bhiodh amhòr-chuid dhuinn dìreach acoiseachd dhachaigh agus bha thu ann an ùine airson do…

EC―22 :10: Agus an uair sin adol air ais dhan sgoil airson feasgar.

DC―22 :11: …sgoil feasgar agus coiseachd so tha…agus gu dearbh cha robh, cha robh duine reamhar adol dhanhostela bha sin, bhathar adèanamh tòrr coiseachd.

EC―22 :27: Agus an robh agaibh, feasgar an robh agaibh ri ùine, ùine a chur air leth son a bhith adèanamh obair-sgoile?

DC―22 :32: Oh, bha, bha.

EC―22 :34: Bha carstudiesagaibh.

DC―22 :36: Studiesagainn, tha mi asmaointinn gun ann aig seachd uairean gu ochd uairean.

EC―22 :40: Cha robh sin buileach fada ma-thà.

DC―22 :43: Agus no, nos dòcha leth uair an dèidh sia gu h-ochd uairean.

EC―22 :49: Tha sins dòcha nas coltaiche an rud. Tha cuimhnagam fhèin a bhith san ostail is bha coltach ris, bha e uair gu leth no rudeigin.

DC―23 :57: Agus, tha, agus co-dhiù bha, bha mi ann an Inbhir Nis son tha…airson còig bliadhna agus, agus dhfhàg mi an sgoil ann an73 agus tha, tha cuimhnam tha…bha piuthar mathar bha i pòsta thall ann an Crò Mòr as na Lochan, agus bha i airson gun tadhlainn air an sin air an rathad dhachaigh às an sgoil, agus oh tha cuimhnam tha…fhuair mi an t-itealan à, à Inbhir Nis gu Steòrnabhagh agus…agus an uair sin chaidh mi còmhla ri mo…piuthar mathar agus, agus an duine aice agus achlann a Chrò Mòr as na Lochan. Agus tha cuimhnam aona turas inntinneach a bhagainn tha…rinn…gun do chuir Dòmhnall Iain agus fear eile a bha sa bhaile, baile Chrò Mòr mu dheidhinn gu, gum falbhamaid, falbhamaid a-mach gu bradain agus tràth tràth madainn Diluain. Agus, co-dhiù, dhèirich sinn mu thrì uairean sa mhadainn is dhfheuch sinn le eathar a-mach cùl Chrò Mòir, agus, uill, bha e…còmhla ris an fhear a bha seo Seonaidh Angaidh an t-ainm a bhair, agus chuir sinn an lìon. Bha sruthan atighinn a-nuas à bruthach mòr àrd agus bha iad ag ràdh gun robh…gun e deagh àite a bha sin aurson an lìon a chur, agus cha robh an lìon air a chur ach mar gum biodh cùrtair mòr as an uisge o thìr, a-mach à…pìos o thìr, agus thuirt…tha…Dòmhnall Iain, an duine aig piuthar mathar rium Mòr, ‘Streapaidh sinne suas am bruthach mòr a tha seo’, agus chaidh sinn suas am bruthach mòr a bha sin agus tha…is bha sinn dìreach mun mhullach aige agus oh, nuair a dhèigh Dòmhnall IainOh!’ ’eil fhios agad chunnaic sinn an lìon agluasad, oh, slatan air aiss air adhart agusOh tha iad againn, tha iad againn!’ agus dhfheuch sinn sìos cho luath is a burrainn dhuinn is choinnich Dòmhnall Angaidh sinn…tha . .aig a’ …aig a’ …no an e Seonaidh Angaidh a bhair chan eil cuimhnam, choinnich e sinn shìos aig bonn abhruthaich leis a, leis agheòla. Agus tha mi asmaointinn gun dfhuair sinn deich bradain agus. ..

EC―26 :16: Math gu leòr!

DC―26 :17: Oh, is iad a bha math, bradain iasgach.

EC―26 :20: Math buileach airson am faighinn as an dòigh sin tha mi acreidsinn, bha blas, bha blas eile orra!

DC―26 :23: Oh bha, gu sònraichte math! Agus, agus oh, tha mi asmaointinn gun robh fear agam, fear agam dhiubh as abhaga tilleadh dhachaigh a dhUibhist an ceann beagan làithean. Agus, agus an uair sin thàinig mi dhachaigh a dhUibhist, agus cha robh…ach faodaidh mi a ràdh nach do chòrd abhliadhna mu dheireadh as an sgoil rium mòran sam bith, agus tha…cha robh mi…bha mi fada gun a chur airson àiteachan ann an colaiste no dad mar sin agus tha…ach an uair sin an deaghaidh dhomh tilleadh dhachaigh bha mi ag obair còmhla ri mathair is bràthair mathar air achruit agus tha…agus tha.. .thàinig obair as abhanca ann an Beinn na Faoghla suas, agus tha…och ann an dòigh chaidh car mo phutadh a-staigh an sin, agus tha mi creidsgun e mo choire fhèin a bhann thoradh nach dfhuair mi dad air a sheitligeadh mun tàinig mi dhachaigh, agus, agus an uair sin as a, as abhanca sin bha mi ag obair ann on Iuchar ann an 73 gu, gu 78, agus ach, ach cha robh mi, cha robh mi à-riamh dhen bheachd obrachadh ann an Uibhist, bha mi airson…bha toil agam a bhith…obair fhaighinn tha…meadhan Alba, can Glaschu no an taobh sin. Agus tha…agus bha mi…on a chaidh mi dhan…a dhobair ann an Banca na h-Alba ann an Beinn na Faoghla, nuair a bhiodh feadhainn atighinn o thìr-mòr dhan bhanc’, bhithinn ag ràdh riutha gun robh mi ag iarraidh, agus gun robh mi ag iarraidh falbh gu tìr-mòr, agus mu dheireadh ann an 73 fhuair mi…oh gabh mo leisgeul ann an 78, fhuair mi mo ghluasad bhon, bhon bhanca Beinn na Faoghla a dhobair ann an Glaschu, agus bha mi ag obair ann an Scotstoun as a’ …meur dhen Bhanca na h-Alba ann a shin. Agus oh, chòrd e rium glè mhath ach na dheaghaidh sin, an ceann bliadhna no mar sin rinn mi minntinn suas – ‘Chan eil fhios agam ceart chòrdadh e rium a dhèanamh, ach tha fhios agam gu bheil rud nach eil mi airson a dhèanamh, thoradh, ’s e sin obair ann ambank’, agus tha…

title1
internal date2020.0
display date2020
publication date2020
level
parent textDòmhnall MacDhòmhnaill
<< please select a word
<< please select a page