Maggie Smith (3)

P: Uh-huh. Agus tha thu air a bhith an sàs ann an dràma cuideachd a Mhagaidh, son bliadhnaichean.

M: O bha. Bha mi an sàs ann an dràma. Tha. .. chan e an seòrsa tè a th’ annamsa a thèid a-mach a chur. .. gam chur fhìn air beulaibh dhaoine, ach ’s e, ’s e an cànan a tha a’ toirt orm a bhith ga dhèanamh, a thaobh, a thaobh dràma.

Agus tha. .. tha mi ag obair le sgrìobhadair Eric Dòmhnallach, a tha a’ sgrìobhadh mu dheidhinn muinntir nan eilean, mu dheidhinn an suidheachaidhean, mu dheidhinn an eachdraidh, mu dheidhinn an latha an-diugh, agus bidh e a’ tighinn le sgriopt an-dràsta ’s a-rithist. Tha. .. tha e gu math duilich air sgàth na tha de dhaoine air falbh a dh’fhaighinn cosnadh, mar buidheann-dràma a chumail a’ dol, is le sin ’s e aon dòigh air a bhith a’ cur air adhart dràma, ’s e a bhith a’ dèanamh dràma aon-ghuthach, monologues. Agus ’s e sin an dòigh air a bheil sinn a’ faighinn air a bhith a’ cur an dualchas air beulaibh dhaoine. Agus nuair a thòisich sinn an toiseach, ach tha thairis air deich bliadhna ann co-dhiù, agus rinn sinn dealbh-chluich anns a’ Ghàidhlig. Agus bhiodh. .. aig an àm sin bha timcheall air deich buidhnean a bhiodh a’ coinneachadh gach seachdain. Daoine a bha thairis air trì fichead a bha a’ cruinneachadh air. .. dìreach airson copan teatha air feasgar, aon fheasgar anns an t-seachdain. Agus tha. .. bha sinn a’ toirt an dealbh-chluich thucasan, agus bha e gu math iongantach mar a dh’obraich e.

Bha feadhainn is cha robh iad eòlach air dealbh-chluich. ..

P: Uh-huh.

M: . .. agus uaireannan bhiodh daoine a’ bruidhinn riut ann am meadhan an dealbh-chluich, ’eil fhios agad, ag aontachadh riut is. .. agus rudan, rudan dìreach iongantach a thachair rinn. Seach gun robh sinn a’ toirt an dualchas aca fhèin am measg buidheann dhaoine a bha dìreach air cruinneachadh airson copan teatha. Agus ’s e àm cho prìseil a bh’ ann.

Agus cuideachd rinn sinn dealbh-chluich mu dheidhinn clann-nighean an sgadain. Nise, bha tè-eigin a bha air a bhith aig an sgad. .. aig an iasgach anns a h-uile teaghlach a bha seo. Agus gun iarraidh, gun càil a ràdh, tha. .. thòisich daoine a’ toirt thugainn rudan a bha san teaghlach aca fhèin a bha ceangailte ri àm an iasgaich. Sgiortaichean is cleocaichean is truinnsearan, rudan a bha aca san china cabinet a thug ’s dòcha an seanmhair e à Yarmouth no rudeigin den t-seòrsa sin. agus mar pròiseact-coimhearsnachd. .. mar rud anns a’ choimhearsnachd, chan e pròiseact a bh’ ann ach mar rud a thachair anns a’ choimhearsnachd bha e. .. bha e dìreach a’ sealltainn dhut an doimhneachd, an t-èolas a tha aig a h-uile duine a tha timcheall oirnn agus na seanchasan a bhiodh aca mu dheidhinn na làithean sin is na rudan a thachair dha na boireannaich sin a chaidh chun an iasgaich. ’Eil fhios agad rudan èibhinn a thachair, a bh’ aca nuair a thill iad is na rudan a chunnaic iad is thug e an eachdraidh aca beò.

Bha mi air a bhith a’ bruidhinn ri tè a bha aig an iasgach agus chaidh i ann nuair a bha i. .. bha sin anns na naochadan, bha mi air a bhith a’ bruidhinn rithe. Agus bha i air a bhith aig an iasgach timcheall air 1930 agus tha. .. bha mise an sin a’ sgrìobhadh agus chleachd an sgrìobhadair dealbh-chluich Eric Dòmhnallach, chleachd esan sin mar stèidh air an rud a sgrìobh e. Agus tha. .. chaidh a dhèanamh an toiseach 2009, thairis air deich bliadhna agus bhiodh sinn ga dhèanamh. .. bha an dealbh-chluich ’s e ‘Os mo Chionn Sheinn an Uiseag’ anns a’ bhàrdachd aig Màiri Mhòr, ’s e sin an tiotal a thug e air agus bha dà fhichead mionaid ann agus bha sinn ga dhèanamh anns a’ Ghàidhlig, a’ dol timcheall nam buidhnean agus chaidh sinn an uairsin. .. rinn sinn e anns a’ Bheurla agus chaidh sinn an uair sin air ais ga dhèanamh sa Ghàidhlig son mìos no dhà, agus tha e a’ nochdadh an-dràsta ’s a-rithist. Chaidh. .. chaidh a chlàradh airson. .. anns a’ Bheurla, chaidh a chlàradh anns. .. anns a’ Ghàidhlig airson rèidio cuideachd, agus bho chionn ghoirid chaidh a chlàradh airson. .. mar film son Blas. Tha. .. tha e dìreach ann an shiud air an sgeilf agus ’s e. .. ’s e rud uabhasach math a th’ ann, oir bidh daoine ga iarraidh an-dràsta is a-rithist.

Ach tha sinn air a bhith a’ dèanamh rud tro lockdown cuideachd, rud a tha. .. dìreach a’ bhuaidh a bh’ aig, a bh’ aige air na daoine air, air an eilean a’ bhliadhn a bha seo. So le sin, tha e a’ sgrìobhadh fad na h-ùine agus tha mise uabhasach fortanach gu bheil e ann is e a’ cumail scripts rium!

P: Uill nach e sin, is tha thu. .. tha thu air a bhith a’ cruinneachadh sgeulachdan is bàrdachd is mar sin timcheall. .. son bliadhnaichean cuideachd, nach eil?

M: Tha, tha mi air a bhith an lùib cruinneachadh bàrdachd ann an sgìrean eadar-dhealaichte agus ’s e. .. ’s e na pìosan bàrdachd a tha ann an cùl drathair no ann am. .. anns a’ phreas ann an taighean, ’s e sin a tha luachmhor a thaobh cainnt, a thaobh suidheachaidhean anns an robh daoine ged a b’ ann air am fuadachadh a bha iad, no aig muir no anns a’ chogadh no air, air. .. air. .. air am fàgail nam banntrach no ’eil fhios agad ’s e. .. tha. .. tha ùidh agam anns an. .. anns an. .. dè na faireachdainnean is dè na h-abairtean a bh’ aig na daoine sin is dè na rudan a tha, a tha a’ tighinn an-àirde ann am bàrdachd agus na fuinn aca, na fuinn a chaidh a chleachdadh airson bàrdachd eadar-dhealaichte airson na. .. òrain a thàinig à bàrdachd. Tha. .. chaidh sin a chruinneachadh, chaidh a’ bhàrdachd a chruinneachadh. Ach a-nise, tha mi air a bhith mothachail mu dheidhinn na seanchasan a bha sinn a’ dèanamh dhan an sgoil, Sgoil nan Loch ann an sheo agus thuirt mi ‘ O càite bheil na seanchasan airson na sgìre seo?’ agus ‘O tha iad ann an shiud agus ann an sheo’ agus thuirt mi ‘Right, feumaidh mi tòiseachadh a’ cruinneachadh’, agus tha. .. rud a tha uabhasach math a bhith ag obair anns a’ choimhearsnachd, tha thu a’ faighinn bloigh de sheanchas ann an shin agus bloigh ann an sheo, agus tha an cothrom agad air a bhith a’ lìonadh nam beàrnan leis an dòigh-beath agus a’ toirt fiosrachadh seachad mar phàirt den t-seanchas. Agus tha sin a’ còrdadh rium gu mòr.

Tha mi a’ smaoineachadh anns na làithean a tha romhainn gum bi an dualchas air a lìbhrigeadh. .. chan eil fhios ’am. .. tha. .. chan eil fhios ’am am feum mi a chur dhan Bheurla, ’s e sin an rud, ach tha an doimhneachd gu bhith ann dha na daoine a thig ga lorg.

P: Ceart, agus tha. .. tha thu fhathast a’ dèanamh an obair sin tro Zoom a bheil, tron lockdown agus a h-uile càil den sin a thàinig oirnn am bliadhna?

M: Tha mi air a bhith an lùib. .. .bho thàinig an glasadh an seo tha. .. tha mi air a bhith fortanach an lùib rudan air-loidhne agus tha. .. tha mi a’ smaoineachadh gu bheil barrachd cothroim agam a bhith ag innse agus a’ toirt seachad rudan às an dualchas bho thàinig an glasadh na bh’ agam ron an shin.

P: So tha cothroman na lùib cuideachd, dh’fhaodadh tu a ràdh.

M: Uill tha.

P: Leis an teicneòlas ùr a th’ againn.

M: Tha, gun teagamh. Tha. .. a thaobh. .. a thaobh a bhith ag innse seanchasan, ’s e. .. tha. .. tha trì rudan eadar-dhealaichte ann. Tha seanchasan-sgìre, agus tha ag obrachadh eadar a bhith a’ dèanamh rud beò agus a bhith a’ cruinneachadh fiosrachadh air leithid Facebook, agus an uair sin ga chur cruinn agus ga thoirt seachad. Agus ’s e an rud a tha iongantach gu bheil iarrtasan ann bho daoine a tha air a thighinn dhan sgìre cuideachd, miann acasan air a bhith a’ cluinntinn nan seanchasan, seanchasan an sgìre. Agus rud sam bith a tha a’ dol a dh’fhosgladh an inntinn gu an àrainneachd no an cleachdadh no an dòigh-beatha a bh’ ann agus dè tha sònraichte mu dheidhinn an àite seo, feumaidh tu a ghabhail.

P: Mm. .. hmm.

M: Ach nuair a dh’fheumas tu a ghabhail, nuair a ghabhas tu an cothrom sin tha tòrr a thaobh an dòigh-beatha agus dòigh nan Gàidheal a dh’fheumas tu a mhìneachadh, oir chan eil iad eòlach air. Agus tha cunnart ann nach tuig iad, no gun, gun. .. gum falbh iad le beachdan a tha gu tur ceàrr mura dèan thu sin. So sin seanchas na sgìre. Cuideachd, a thaobh luchd-ionnsachaidh tha na cothroman sin ann, tha iadsan ag iarraidh seanchasan cuideachd agus feumaidh mi tòiseachadh a’ dèanamh mar liostaichean de. .. dè. .. dè na seanchasan a bhiodh feumail airson suidheachaidhean eadar-dhealaichte. Nam inntinn. .. uill a chur sìos air pàipear, agus an uair sin a bhith agam nam inntinn dè, dè an fheadhainn a bhiodh, uill a bhiodh freagarrach.

Ach cuideachd tha. .. bha mi an lùib cruinneachadh, cèilidh a bh’ ann a h-uile h-oidhche Haoine. Tha. .. thòisich sin air bho chionn. .. uill bha trì bliadhna ann ro lockdown agus tha. .. cha robh càil ach. .. bhiodh daoine ’eil fhios agad a’ tighinn a-steach, agus bha a h-uile duine gu math càirdeil agus gu math dòigheil. Agus an uair sin bha an glasadh ann agus tha. .. cha robh. .. cha robh àireamh-fòn, cha robh post-dealain againn dha na daoine a b’ àbhaist a bhith a’ tighinn air sgàth ’s gur e rud uabhasach neo-fhoirmeil a bh’ ann, is cha robh dòigh againn air fios a chur thuca gun robh sinn a’ feuchainn ri daoine a thoirt cruinn air-loidhne agus tha sinn ag obair air, a’ dèanamh ceumannan beaga air. .. a’ lorg na daoine sin agus a’ faighneachd a bheil fòn aca a thèid air-loidhne no iPad no tablet agus a’ feuchainn rin cuideachadh airson, airson a dhol gu cèilidh a tha sinn a’ dèanamh gach seachdain air-loidhne.

Agus ’s ann a’ cruinneachadh coimhearsnachd air ais a tha sin, agus tha sinn a’ cruinneachadh daoine ùr cuideachd. Sin aon de na rudan air a bheil mi ag obair an t-seachdain seo, a’ feuchainn ri ceangal a dhèanamh a-rithist ri na daoine a tha leotha fhèin, aonranach. B’ àbhaist dhaibh a bhith a’ tighinn a h-uile h-oidhche Haoine agus tha sinn. .. no eòlach ort ’eil fhios agad. .. gum bu chòir dhut feuchainn ri grèim fhaighinn air na daoine sin a thighinn a-steach a-rithist. So tha seanchasan a’ tighinn a-steach ann an shin cuideachd.

P: Glè mhath, tha gu leòr ann an shin a chumas a’ dol thu eadar a h-uile càil a th’ ann.

M: Tha, tha.

P: Agus tha. .. tha thu fhèin, uill bidh thu a’ seinn a Mhagaidh agus tha guth gu math binn agad.

M: O!

P: A bheil, a bheil seinn a’ ruith. .. a’ ruith anns an teaghlach mar gum biodh?

M: Uill tha mi a’ creids’ . .. tha mi a’ creidsinn gu bheil. .. uill bhiodh m’ athair a’ dèanamh òrain agus cha bhiodh e a’ seinn tric ach nuair a thigeadh an teaghlach dhachaigh as t-samhradh, nuair a bhiodh iad a’ tighinn a chèilidh. Na daoine a bha ann an Glaschu is a bhiodh a’ tighinn dhachaigh a Leòdhas as t-samhradh, agus bhiodh iad air chèilidh agus bhiodh òrain a’ dol an uair sin agus seanchasan, agus bhiodh sinn a’ cluinntinn daoine eadar-dhealaichte a’ seinn.

Bhiodh m’ athair a’ cluiche a’ mhelodeon cuideachd, ach ’s ann aig a’ Bhliadhn’ Ùir a bhiodh e. .. a bhiodh e a’ cluiche a’ mhelodeon, cha bhiodh e a-tighinn a-mach ach an uair sin. ’S e sin an ionnstramaid a bh’ ann nam latha-sa agus tha, tha. .. tha òran ann a tha. .. anns a bheil an t-uabhas fiosrachadh agus a tha a’ dèanamh dealbh iongantach de suidheachaidhean agus de dh’ àite agus tha. .. ach ’s e an trioblaid nach eil mar gum biodh luchd-èisteachd ann air a son an-diugh.

P: Mm. .hmm, seadh.

M: Tha mi ag obair air rud bho chionn dà bhliadhna a-nis agus ’s ann. .. le daoine a bha a’ call an cuimhne, agus ’s e sin an luchd-gabhail pàirt agus an luchd-èisteachd a b’ fheàrr a chunna’ mise bho chionn bhliadhnaichean.

P: Seadh dha-rìribh!

M: Dìreach iongantach! Thòisicheadh tu a’ seinn agus bhiodh tu air an. .. ’s dòcha an dàrna sreath agus chluinneadh tu na guthan a’ tighinn a-steach agus chluinneadh tu anns an. .. anns an dachaigh. .. taigh, dachaigh-fàsgaidh tha. .. cò às a bha daoine, chluinneadh tu ’eil fhios agad mu dheidhinn. .. ’s dòcha gur e cuideigin à. .. às An Rubha a bh’ ann agus tha. .. ’s dòcha ged nach biodh fhios agad idir cò às a bha iad, dh’aithnicheadh tu air an èigheachd aca an ceangal a bh’ aca ris an òran sin. Bha e mar gum biodh dìreach an aithne, tha mi a’ creids’ gur e aithne a bh’ ann, agus gun robh sin gan toirt air ais. ..

P: Is a’ dùsgadh cuimhneachain is gnothaichean mar sin.

M: Agus bha, bha e. .. bha e a’ toirt fosgladh air choireigin dhaibh, bha iad. .. bhiodh iad a’ còmhradh agus tha, tha. .. thachair e uair no dhà mi a’ dol a-steach a dh’àiteigin agus tòiseachadh a’ seinn, agus cuideigin nach robh air a bhith a’ còmhradh a’ seinn, agus a fheadhainn eile a bh’ anns an rùm ga choimhead le uabhas. Agus tha. .. tha rudeigin gu math domhainn mu dheidhinn an t-seinn, is tha fhios ’am gu bheil daoine a’ rannsachadh mu dheidhinn agus tha e dìreach mìorbhaileach, agus tha e cumhachdach agus bu dheagh chaomh leam barrachd a dhèanamh a thaobh an obair sin. Nuair a thàinig an glasadh, ’eil fhios agad chaidh. .. chaidh stad air a h-uile càil a bha sin, agus tha feagal orm nach tachair e a chaoidh tuilleadh.

Agus ’s e. .. ’s e dìreach a dhol a-steach a mheasg dhaoine, tòiseachadh a’ seinn, agus bha duine an siud is an seo a’ tòiseachadh nad chois. Bha thu ag ionnsachadh rannan ùra a bhathas a’ cleachdadh, agus a’ toirt leat na rannan sin a bha a’ buntainn ri sgìre air choireigin chun an ath dachaigh-cùraim dhan robh thu a’ dol. Agus chitheadh tu daoine ga aithneachadh ag ràdh ‘O seo òran às an sgìre againn fhìn’, agus bha. .. tha mi a’ cluiche a’ mhelodeon cuideachd, agus tha an ceòl sin gan toirt air ais gu ’s dòcha tac an teine no danns’ an rathaid no rudeigin. Tha fèir. .. fuaim a tha cho ceangailte agus cho faisg air na Gàidheil, tòrr aca ’s e òrain Ghàidhlig a th’ anns na puirt co-dhiù. ’S e, ’s e tool uabhasach cumhachdach a bh’ ann nuair a thòisich mi air an obair seo, agus ’s e sin. .. bha mi mothachail nuair a bha mi a’ cluiche gun robh daoine a’ seinn agus ’s e sin a thug orm dìreach seinn, seinn fheuchainn, agus abair thus’ gun do dh’obraich e.

P: Tha. .. obair gu math feumail a tha thu a’ dèanamh an sin a Mhagaidh, dhan. .. dha na seann daoine, agus cuideachd airson dualchas an eilein a chumail, a chumail a’ dol. Agus tha thu air a bhith ris an obair sin son. .. son dreiseag a-nis tha mi a’ creids’, bho thòisich thu a’ cruinneachadh bàrdachd agus òrain agus rudan mar sin.

M: Tha. Tha mi air cruinneachadh, cruinneachadh a dhèanamh mu dheidhinn an iasgach cuideachd.

P: Uh-huh.

M: ’S e sin an rud air a bheil mi air a bhith ag obair bho chionn bliadhna, a’ bruidhinn ri na h-iasgairean anns a’ Ghàidhlig mu dheidhinn. .. uill thòisich mi leis an fheadhainn bu shine, an fheadhainn a bha ceithir fichead no nas sine na sin, agus ’s ann a’ dol a bhruidhinn mu dheidhinn eachdraidh. .. uill, na cleachdaidhean a bh’ ann anns an latha acasan agus na cleachdaidhean a bh’ ann anns na linntean a bha rompa. Agus tha. .. thàinig rudan iongantach a-mach à sin a thaobh an iasg, a thaobh càite am biodh iad ag iasgach is na h-eathraichean is mar a dh’atharraich a’ mhargaidh airson siud is seo, agus an uair sin dìreach mu dheidhinn an obair eile a bhiodh iad a’ dèanamh a’ deasachadh airson a dhol a dh’iasgach, agus lìn is dubhain is. .. agus tha e gu math farsaing, agus tha, tha mi. .. tha stòras fhacail ann nach eil sa chumantas an-diugh. Tha mi uabhasach toilichte gun d’ fhuair mi air bruidhinn ri uimhir aca, agus ’s ann anns a’ Ghàidhlig a tha a’ mhòr-chuid.

P: Sin thu fhèin a Mhagaidh, mar a thuirt mi tha thu a’ dèanamh obair gu math feumail an siud. Tha sinn faisg air. .. air deireadh an agallaimh no deireadh ar còmhraidh, ach tha mi airson ceist no dhà eile a chur ort. Dè na h-atharraichean as motha a chunna’ tu air an Acha’ Mhòr bhon a bha thu fhèin òg?

M: Uill ’s e, ’s e an t-atharrachadh as motha tha mi a’ creidsinn, chan eil thu a’ cluinntinn clann a-muigh a’ cluiche, chan eil thu a’ faicinn daoine air na lotaichean mar a b’ àbhaist, chan eil thu a’ faicinn caoraich a’ tighinn a-steach a’ bhlàr. ’S e fèidh ’s dòcha tha thu a’ faicinn. Chan eil na daoine a’ dol a mheasg a chèile, chan eil thu eòlach air cò th’ anns na taighean. Cha chluinn thu na beartan, cha chluinn thu meadhail nan caoraich. Tha crodh againn an seo is tha iadsan, cluinnidh tu iadsan ceart gu leòr nuair a thèid thu a-mach. Tha. .. dìreach cho prìseil ’s a bha an dòigh-beatha, agus mar a bha daoine a’ tighinn cruinn nuair a bha mise òg. Tha ionndrainn mòr an sin, tha sin air gu tur atharrachadh.

P: Tha, tha. .. a bheil tòrr strainnsearan mar a chanas iad a’ fuireach sa bhaile a-nis?

M: Tha. Tha grunn strainns. .. tha grunn shrainnsearan ann cuideachd, agus ’s e an rud as duilghe tha. .. ma bhios bàs anns a’ bhaile agus uaireannan cha chluinn thu e airson latha no dhà. Tha e mar gum biodh an, an network, an lìonra a b’ àbhaist a bhith ann, tha sin air. .. tha sinn air sin a chall agus daoine ’s dòcha a dh’fhalbh às a’ bhaile agus a tha a’ fuireach am badeigin eile, chan eil thu a’ cluinntinn nan naidheachdan sin, agus gu h-àraid bho thàinig an glasadh tha. .. air sgàth mar a bha na tiodhlacaidhean, cha robh fios a’ dol a-mach mu dheidhinn na tiodhlacaidhean air sgàth gun robh iad. .. gum feumadh iad a bhith cùiseach mu dheidhinn cia mheud duine a bha, a bha a’ tionndadh an-àirde agus rudan den t-seòrsa sin, agus tha. .. tha sin air buaidh mhòr a thoirt air. .. a thoirt oirnne mar dhaoine cuideachd, nach eil fhios againn. Mar a tha na Gàidheil an-còmhnaidh, is caomh leotha a bhith. .. fios a bhith aca cò cò is dè mar a tha a’ dol dhaibh agus rudan den t-seòrsa sin, is a’ cumail dàimh ri daoine. Agus tha. .. tha mi an dòchas nach bi buaidh a’ ghlasadh a thaobh cleachdaidhean na coimhearsnachd, nach, nach sìol e sin às ri linn a’ ghlasadh.

P: An do rinn. .. a’ bruidhinn air. .. air a’ ghlasadh, dè, dè an diofar a rinn e ann am beatha dhaoine air an Acha’ Mhòr, a bheil. .. a bheil thu a’ faicinn gun do rinn e diofar mhòr a thaobh mar a tha daoine gan giùlan fhèin no an robh, an robh daoine. .. tha sibh ’s dòcha, ’s dòcha nach eil sibh cho faisg air a chèile sin, na taighean, agus nach do rinn e uimhir a dhiofar. Dè do bheachd?

M: Tha mi a’ smaoineachadh gun, gun do ghabh daoine ris na riaghailtean is nach robh iad a’ dol mòran a mheasg a chèile, ach tha mise bho chionn ceala-deug tha mi dìreach air a ràdh ‘Tha mi a’ dol a sheasamh aig daoine’, agus mar as. .. a h-uile taigh ach aon tha. .. bha mi a’ faireachdainn gun robh fàilte, agus gun robh a h-uile càil a thaobh nighe do làmhan agus rudan den t-seòrsa sin ann an. .. ann. .. dìreach goireasach, agus gun robh iad deiseil airson, airson daoine a bhith a’ tighinn a-steach ach a bhith a’ gabhail ri na riaghailtean.

Tha a h-uile duine ag ràdh an aon rud, nach eil fhios aca dè tha a’ tachairt agus cuideachd tha. .. a thaobh na meadhanan, tha na meadhanan a th’ againn ’s e meadhanan nàiseanta a th’ ann, agus chan eil meadhanan ionadail againn, uill chan eil an Gazette ann mar a b’ àbhaist airson a bhith a’ cluinntinn nan naidheachdan, dè tha a’ dol. Tha tòrr air an eadar-lìon, na naidheachdan air an eadar-lìon, ach chan eil iad ionadail. Agus na naidheachdan a tha rudeigin ionadail tha iad, chan eil iad ann an ath-latha.

P: Ceart, so tha. .. tha sibh air ur gearradh dheth gu ìre bho. .. bho bhith a’ faighinn a-mach dè tha a’ dol anns, anns an sgìre agaibh fhèin, a dh’aindeoin ’s dòcha fònaichean aig a h-uile duine agus internet aig a h-uile duine is mar sin.

M: Tha, is tha mi a’ creids’ gu bheil daoine a’ coimhead a-mach a thaobh. .. ma chanas tu ‘Dè do naidheachd’, o ’s e, ’s e rudeigin a bh’ air an rèidio a bh’ ann ’eil fhios agad agus ’s dòcha gu bheil, gu bheil daoine a-staigh agus chan eil iad. .. ’s e sin na naidheachdan a tha a’ tighinn thuca, na rudan a tha a’ tachairt aig ìre nàiseanta, nach. .. agus ’s e sin an rud air am bruidhinn iad, ach tha tòrr de rudan a’ dol fon an sin a tha cudromach agus aig am biodh ùidh aig na Gàidheil ann, na dhà no thrì againn a tha air fhàgail againn air an eilean.

P: Uh-huh. So tha. .. tha rùm ann son, son cuideigin a sgaoileas barrachd fiosrachaidh mu dheidhinn dè tha a’ dol anns na sgìre ’s dòcha.

M: Uill tha. .. anns na sgìrean tha mar pàipear-naidheachd ionadail ann, ann an. .. ann an tòrr de na sgìrean agus tha feadhainn aca a tha glè mhath agus tha feadhainn eile nach eil a’ tighinn a-mach ach uair anns an ràith, agus sin mar a tha am fear a th’ againn air na Lochan. Tha fhios ’am, àiteachan mar Nis agus An Rubha gu bheil pàipearan acasan a’ tighinn a-mach nas trice, ’s dòcha uair sa mhìos no uair anns a’ cheala-deug tha mi a’ smaoineachadh ann an Nis. Tha feum air. .. dhèanadh sin feum ann an coimhearsnachd nam biodh an ceangal sin ann. Dh’fheumadh e a bhith. .. dh’fhaodadh e a bhith air an eadar-lìon agus dh’fhaodadh e a bhith air pàipear cuideachd.

P: Sin obair eile agad dhut a Mhagaidh, ma bhios ùine agad! Agus a’ cheist mu dheireadh a th’ agam dhut, suidheachadh na Gàidhlig ma-thà, agus an t-atharrachadh a chunnaic thu fhèin anns an sgìre.

M: Uill tha mi a’ smaoin. ..

P: Bha thu ag ràdh nuair a bha thu òg gun robh Gàidhlig aig a h-uile duine is gur ann anns a’ Ghàidhlig a bha iad beò is mar sin, tha sin air atharrachadh tha fhios.

M: Tha, tha e air. .. air atharrachadh gu tur, tha sinn air tòrr a chall a thaobh eòlas is cainnt, de sheòrsa. .. de sheòrsaichean, seòrsan cainnt is abairtean agus briathrachas agus seanfhacail nach cluinn thu an-diugh, agus bu mhòr am beud. Tha feadhainn aca air pàipear ach cha dèan e tòrr feum air pàipear, tha. .. feumaidh daoine a bhith a’ cluinntinn a’ chànain, daoine a tha ag ionnsachadh na Gàidhlig, an òigridh tha. .. a’ dol tro, tro mheadhan na Gàidhlig, tha tòrr de rudan. .. thuirt mise ri, ri fear de na h-oghaichean an latha eile, ‘Am faca tu an tàinig làraidh cairt na luathadh?’ agus sheas e gam choimhead, agus thuig mi an uair sin a liuthad facal a th’ ann bho thòisich. .. bha mi ag ràdh ris gu bheil cuimhn’ ’am nuair a thàinig cairt na luathadh agus gur e luath a bha a’ dol dha na crogain, agus bha mi an uair sin ag ràdh ‘Uill, chan eil luath aig duine an-diugh, agus an fheadhainn aig a bheil luath tha iad ga chur dhan a’ ghàrradh’, agus mar a tha facail ag atharrachadh agus rud a thathas a’ call nuair a thèid facal atharrachadh. Tha dìreach eiseimpleirean beaga den t-seòrsa sin, agus tha mi an uair sin ag ràdh ‘Oh, tha sinn a’ call uimhir agus tha uimhir ann a dh’fhaodas sinn a thoirt seachad’ nam biodh dìreach na suidheachaidhean ann airson a bhith a’ bruidhinn air facail agus air ais is air adhart. Tha cùisean air atharrachadh anns na bailtean tha. .. is mòr am beud tha na. .. mar a thathas a’ toirt. .. a’ dèanamh leasachadh air a’ Ghàidhlig, nach eil e a’ buntainn ris na coimhearsnachdan. Tha e gu math fuadan, gu math fad’ às bhuainne, agus chan eil sinne a’ faicinn ach an cànan a’ crìonadh.

P: Agus dè bu chaomh leat fhèin fhaicinn ma-thà a Mhagaidh? Dè. .. dè an t-slighe as fheàrr a th’ ann son a dhol air adhart?

M: Uill, tha mi a’ smaoineachadh gu. .. nan gabhadh daoine a tha fileanta anns a’ Ghàidhlig ris an t-suidheachadh gu bheil sinn a’ call an cànain ach gun gabh rudeigin a dhèanamh mu dheidhinn, tha. .. bheireadh sin tòrr neirt dhuinn. Chan eil fhios ’am a bheil. .. tha tòrr leigeil seachad ann, saoilidh mi, nach eil iad mothachail air cho luachmhor ’s a tha an cànan, cho prìseil ’s a tha e agus gu bheil daoine air feadh an t-saoghail a-nis ag iarraidh faighinn a-mach agus a bhith ag ionnsachadh mion-chànanan, agus tha iad. .. daoine a tha fileanta, nach eil a’ cur luach innte tha iad. .. tha mi a’ creidsinn dìreach nach e. .. nach e. .. chan eil eòlas aca air cuid de na rudan sin. Chan eil iad a’ coimhead farsaingeachd an t-saoghail, am feum a dh’fhaodadh iad a dhèanamh dhan a’ ghinealach a tha a’ tighinn agus tha. .. bhithinn an dòchas. .. ’s e sin an dòchas a bhiodh agamsa, gum fàsadh na daoine a tha. .. aig an robh a’ Ghàidhlig bho thùs, gun suidheadh iad an-àirde is gun canadh iad ‘Uill, feuchaidh sinn ri rudeigin a dhèanamh mu dheidhinn seo, is fhiach seo a dhèanamh, ’s e seo na daoine. .. ’s e seo an cànan a bh’ aig na daoine againne, agus ’s e sin sinne’.

P: A bh. .. a bheil sin a’ tachairt gu ìre an-dràsta?

M: Tha na daoine cho sgapte. Tha mi mothachail air dhà no thrì dhaoine a tha a’ tuigsinn an t-suidheachadh agus a bhiodh ag iarraidh rudeigin a dhèanamh airson adhartas a thoirt air an t-suidheachadh. Agus ’s mathaid gu bheil daoine eile a-muigh an sin a thig an taobh againn tro thìde. ’S e dìreach nach do lorg sinn iad fhathast.

P: Uill, tha mi an dòchas gun lorg sibh iad agus sin gu luath a Mhagaidh! Tapadh leat dha-rìribh airson bruidhinn rium an-diugh, bha e sgoinneil, bha e dìreach sgoinneil a bhith ag èisteachd riut agus tha thu ag obair gu math cruaidh son. .. air adhbhar na Gàidhlig, agus tha, tha thu a’ dèanamh obair air leth feumail, agus gur math thèid leibh leis an obair sin!

M: Ceud taing a Phàdruig!