E[airdsidh] C[aimbeul]―00 :05: Fàilte, a Phàdruig, agus mòran taing airson bruidhinn rium an-diugh.

P[àdruig] M[oireach]―00 :09: ’S e do bheatha.

EC―00 :11: A Phàdruig, a bheil thu ag iarraidh beagan innse dhuinn mu d’ fhèin agus do theaghlach as an sgìre? Dè an t-ainm a th’ ort agus ciamar a tha iad gad shloinneadh as a’ bhaile agad fhèin?

PM―00 :23: ’S e Pàdruig Moireach an t-ainm a th’ orm, ’s ann à tha…chaidh mo thogail ann an Càrlabhagh ann an Leòdhas, Taobh Siar Leòdhais, agus m’ athair ’s ann à Bràgar a bha e, agus mo mhàthair ’s ann à Siabost a bha i…agus ’s e chanadh iad ris…ri m’ athair ach ‘An Dotair Ruadh’, ’s e dotair a bh’ ann air an Taobh Siar, agus…ach a’ dol air ais nas fhaide na sin, ’s e an sloinneadh a bh’ airsan ach ‘Iain Dhòmhnaill Mhurchaidh ’an Ghobha’, tha sin a’ dol air ais bìdeag. Air taobh mo mhàthar, ’s e ‘Seònaid Phàdruig’ a chanadh iad rithe, agus mar a thuirt mi, ’s ann à Siabost a tha i, ’s ann ann an sin a chaidh a togail, agus sin agad e.

EC―01 :12: Agus dè a’ chiad chuimhne a th’ agad bho làithean d’ òige, a bhith…mus deach thu dhan sgoil no nuair a bha thu as an sgoil, cò ris a bha e coltach a bhith a’ fàs suas ann an Càrlabhagh?

PM―01 :24: Uill, cha robh…tha mi creids’ an uair sin nach robh mi eòlach air càil eile ach a bhith a’ fàs suas ann an Càrlabhagh, agus cha robh mi a’ dèanamh coimeas eadar Càrlabhagh na…agus àite sam bith eile as an t-saoghal. A’ coimhead air ais air, ’s e, ’s e…seadh , bha mi gu math toilicht’, beatha gu math sunndach, dòigheil a bh’ agam. A’ chiad chuimhne a th’ agam, uill, chan eil mo chuimhnesa cho math sin uair sam bith, ach tha cuimhn’ agam air an tìde a bhith tòrr nas fhèarr an uair sin na ’s dòcha a tha i an-diugh, bhon na làithean…gu h-àraid as t-samhradh tòrr nas…nas brèagha, nas grianaiche, nas teotha, sheadh. Ach a’ chiad chuimhne a th’ agam, a’ cluiche le mo bhràthair agus na peathraichean agam a-muigh air latha brèagha samhraidh.

EC―02 :21: Agus mar sin, bha sibh a-muigh cha mhòr fad na h-ùine, a’ cluiche geamaichean is… ?

PM―02 :26: Seadh, nuair a cheadaicheadh an t-sìde sin dhuinn a dhèanamh, ’s e sin a bhiodh sinn a’ dèanamh gun teagamh, seadh. Bha gàradh mòr againn ann an Càrlabhagh, agus nuair a bha sinn òg, bhiodh sinn a-muigh fad na h-ùine, seadh a’ cluiche diofar gheamaichean, no air baidhseagalan, rudan mar sin.

EC―02 :47: Am biodh sibh a’ cumail croit, no beothaichean sam bith?

PM―02 :48: Cha bhitheadh, cha bhitheadh. Cha robh croit aig m’ athair idir idir, ’s e dotair a bh’ ann agus…ach bha beathaichean gu leòr againn, cait is coin an-còmhnaidh as an taigh, agus…bhiodh…bha triop ann agus gun robh uan an duine againn cuideachd, ach dh’fhàs iad sin suas gu math luath agus an ceann bliadhna bha… ’s e caoraich a bh’ annt’, agus bha iad a’ ruith timcheall an àite agus cha robh eagal orra idir idir ro chàil sam bith, no ro dhuine sam bith no ro chù sam bith, agus mu dheireadh b’ fheudar dha m’ athair rudeigin a dhèanamh mu dheidhinn sin agus thug e na caoraich air falbh dha cuideigin eile.

EC―03 :35: Agus innis dhomh beagan mu dheidhinn Càrlabhagh mar choimhearsnachd. Cò na caractaran a bha mun cuairt is tu a’ fàs suas?

PM―03 :43: Cha mhòr nach robh a h-uile duine na charactar, tha mi a’ creidsinn…seadh , tha cuimhn’ agam air fear Tormod Beag, bhiodh e…bhiodh e a’ dèanamh ceilidh oirnn, agus ’s e fear diadhaidh a bh’ ann, agus ’s e bodach a bh’ ann an uair sin. ’S e an rud a bh’ ann an uair sin, gum biodh daoine a-mach ’s a-steach à taighean a chèile gu math tric, bhiodh tòrr a bharrachd dhaoine air na rathaidean, cha robh…cha robh càr aig a h-uile duine an uair sin idir idir, agus ged nach robh an t-uabhas de chlann ann as a’ bhaile an uair sin, chitheadh tu iad a’ cluiche a-muigh, a’ cluiche ball-coise agus mar sin air adhart. Bha an t-uabhas de charactaran ann ceart gu leòr, chan eil mi airson cus dhiubh ainmeachadh mar sin, ach…seadh… ’s e baile gu math Gàidhealach a bh’ ann an Càrlabhagh, cha mhòr nach robh Gàidhlig aig a h-uile duine an uair sin. Bha coigrich ann, ach cha robh iad pailt mar sin idir, idir.

EC―04 :54: Seo nis. Agus, an robh daoine ag obair còmhladh, mar gum biodh? An robh daoine a’ toirt cuideachadh dha chèile, le obair-cruite agus leithid buain mhòine agus buain arbhair?

PM―05 :03: Bhitheadh, bhiodh iad a’ dèanamh sin seadh, dìreach mar a thuirt thu fhèin, aig àm na mòine agus mar sin air adhart, bhiodh iad a’ cuideachadh a chèile agus bhiodh na tractaran a’ dol a-mach agus a’ cruinneachadh nam fàdan agus gan toirt air ais gu taighean dhaoine, agus an uair sin ’s e turas chuideigin eile a bhiodh ann, agus bha tòrr dhan sin a’ dol air adhart, agus bhiodh fèill-àiteachais aca a h-uile bliadhna ann an Càrlabhagh, chan eil fhios a’m an cuala tu mu dheidhinn.

EC―05 :34: Tha mi air cluinntinn mu dheidhinn

PM―05 :35: ‘ShowChàrlabhaigh’, is tha sin a’ dol fhathast, tha sin air a bhith a’ dol airson bliadhnaichean mòra a-nis, chan eil fios agam cùin a thòisich i idir, ach seadh, ’s e… ’s e latha mòr a bha sin, gu h-àraid dha clann òg, agus bhiodh sinn a’ dol chun an ‘Show’, agus bhiodh sinn a’ faicinn beathaichean agus bhiodh pìobaireachd a’ dol is diofar spòrs agus mar sin air adhart.

EC―05 :57: Latha mòr agaibh!

PM―05 :58: Latha mòr dha-rìribh, seadh.

EC―06 :01: Agus an robh làithean sam bith eile àraid agaibh tron bhliadhna?

PM―06 :06: Uill…cha robh…ach…

EC―06 :10: Can mòdan no rudeigin mar sin?

PM―06 :11: Cha robh mòdan ionadail againn idir, cho fad ’s is cuimhne leamsa co-dhiù, ma bha cha do ghabh mise pàirt annt’. Bhithinn a’ pìobaireachd nuair a bha mi òg aigShowChàrlabhaigh, tha mi…chan eil cuimhn’ agam a’ chiad triop a chaidh mi a-steach ann, ’s dòcha gun robh mi aon bhliadhna deug no rudeigin mar sin, agus chan eil cuimhn’ agam dè cho math ’s a chaidh leam idir idir, ’s ann air an fheadan a bha mi a’ farpais. A bharrachd air sin, cha robh làithean cho sònraichte sin ann. Tha cuimhn’ agam gun robh àm na Bliadhn’ Ùir’, gur e rud mòr a bha sin, agus gum biodh daoine a’ dol gu taighean a chèile le drama no dhà, agus bhiodh a’ chùis a’ dol air adhart ’s dòcha dhà no thrì làithean, agus dha chuid ’s dòcha na b’ fhaide na sin.

EC―07 :07: Agus a bhith as an sgoil, dè a’ chiad chuimhne a th’ agad a bhith as an sgoil? Cò a’ chiad tidsear a bh’ agad, mar eiseimpleir?

PM―07 :05: Nise, cò a’ chiad tè…cha robh ann ach dà thidsear as a’ bhun-sgoil anns an robh mise, MissMacArthur, MissMacAulay. ’S ann à Càrlabhagh a bha an dithis aca, agus tha mi a’ smaoineachadh gur h-ann leMissMacAulay a thòisich mise air a’ chiad bhliadhna sa bhun-sgoil, P1. Tha cuimhn’ agam air a’ chiad latha a chaidh mi dhan sgoil, agus gu cinnteach cha robh mi ag iarraidh a dhol innt’ air dòigh air thalamh, agus cha robh ann ach seachdnar anns a’ chlas againn, uile às an sgire fhèin, agus chan eil fhios agam cia mheud a bha as an sgoil an uair sin idir, ach, co-dhiù, ’s dòcha gu bheil e mar shamhla air mar a tha gnothaichean a’ dol, gu bheil an sgoil fhèin dùinte a-nis.

EC―08 :06: Agus an canadh tu anns an fharsaingeachd gun do chòrd an sgoil riut?

PM―08 :09: Chòrd, chòrd sgoil rium, seadh, làithean sona a bh’ agam ann an sin, seadh.

EC―08 :17: Dè an cuspair a b’ fhèarr leat?

PM―08 :21: As a’ bhun-sgoil? Uill, tha mi a’ creids’ …

EC―08 :23: No anns an dà chuid, bun-sgoil no àrd-sgoil

PM―08 :26: Bha saidheans a’ còrdadh rium gu mòr, gnothaichean loidsigeach mar sin, chòrd bith-eòlas rium, is cruinn-eòlas agus gnothaichean ceimigeach rium gu mòr.

EC―08 :38: Agus an robh beachd agad bho aois òg dè bha thu ag iarraidh a dhèanamh le do bheatha?

PM―08 :42: Cha robh idir idir. Cha robh, gus an robh mi ’s dòcha air an t-siathamh bliadhna as an àrd-sgoil, ’s ann an uair sin a thòisich mi a’ smaoineachadh mu dheidhinn cuspair a dhèanamh san oilthigh, agus dè an t-oilthigh dhan deidhinns’ agus mar sin air adhart. Agus, bha fios a’m gun robh mi ag iarraidh rudeigin a dhèanamh ceangailte ri saidheans, ach cha robh mi buileach cinnteach dè…dè an cuspair dha-rìribh a bha mi airson a dhèanamh.

EC―09 :07: Agus an robh thu a’ faighinn tòrr taic le obair-dachaigh bho d’ athair mu dh’fhaoidte, no do mhàthair le obair-saidheans is rudan mar sin?

PM―09 :13: Cha robh idir idir! Cha robh, bha e suas rinn fhìn sin a dhèanamh, seadh.

EC―09 :20: Sin agad e. Agus an robh sibh…an robh tòrr…an e dachaigh far am biodh tòrr còmhraidhean a’ dol air an oidhche. . is…mar gum biodh, agus a’ leughadh leabhraichean agus ag èisteachd ri prògraman inntinneach is…

PM―09 :30: Seadh bha tòrr a’ dol, uill, seadh dha-rìribh, uill tha bràthair agams’ agus tha dithis pheathar agam, is bha gàgail gu leòr as an taigh, tha sinn uile faisg air a chèile a thaobh na h-aoisean againn agus bhiodh pìobaireachd a’ dol, agus cluiche agus mar sin air adhart, cha robh…cha robh cus sàmchair as an taigh, chan eil mi a’ smaoineachadh.

EC―09 :56: Tha thu ga iarraidh uaireannan, cha robh e ann.

PM―09 :57: Seadh, seadh, ach ’s e rud nàdarrach a bha sin dhuinne, cha robh sinn eòlach air càil eile ach sin.

EC―10 :03: Agus chuir thu crìoch air a’ bhun-sgoil agus dè an uair sin? An robh thu a’ gluasad gu sgoil ann an Steòrnabhagh no sgoil as an sgìre agad fhèin, no dè, ciamar a… ?

PM―10 :11: Uill, nuair a bha mi mu dhusan bliadhna dh’aois, fhuair m’ athair obair ann an Steòrnabhagh, ghluais sinn a-nall a Steòrnabhagh, ged a bha sinn, tha mi a’ creidsinn trì no ceithir a mhìosan a’ fuireach ann an Siabost mus d’ fhuair mo mhàthair is mo m’ athair taigh a bha iad ag iarraidh ann an Steòrnabhagh. Co-dhiù, seadh, chaidh mi dhan ‘Nicolson Institute’ ann an Steòrnabhagh an uair sin, agus ’s e atharrachadh mòr a bha sin dha balach òg a bhith a’ dol ’s dòcha bho baile beag air an dùthaich ann an Leòdhas chun an sgoil mhòr ann an Steòrnabhagh. Ach chòrd…chòrd Steòrnabhagh rium.

EC―10 :52: An tug e ùine dhut fàs eòlach air do dhachaigh ùr sa bhaile? Dè cho fada ’s a thug e mar gum biodh?

PM―10 :58: Och, cha tug e fad’ sam bith ma ’s math mo chuimhne, dhà no thrì mhìosan…

EC―11 :04: Agus bha thu taghta an uair sin.

PM―11 :05: Taghta, seadh.

EC―11 :07: Agus ciamar a chòrd e riut a bhith as an sgoil Steòrnabhaigh, an robh, an robh e na dhùbhlain dhut no an robh e a’ còrdadh riut, no… ?

PM―11 :13: Och, bha i a’ còrdadh rium, ’s caomh leam am baile fhèin agus na daoine agus chòrd an Nicolson rium gu mòr, feumaidh mi aideachadh. Seadh, bha an sgoil a’ cur thairis le daoine an uair sin, agus bha na clasaichean mòr mòr, is bha gu leòr aca ann, agus bha gu leòr cur-seachadan ann taobh-a- muigh na sgoile cuideachd a dh’fhaodadh tu a bhith an sàs ann, mar ball- coise…

EC―11 :41: An robh thu an sàs ann an spòrs an sin cuideachd, a bharrachd air…a bharrachd air leasain?

PM―1145 :: Bha, bha mi a-riamh dèidheil air spòrs…agus ball-coise, agus diofar spòrs eile, bhithinn a’ cluiche…chan eil fhios a’ m…bhithinn a’ cluiche teanas, table tennis, snooker, darts, bhithinn a’ snàmh is a’ cluiche ball-coise is a’ ruith ’s dòcha…bha spòrs a’ còrdadh rium garbh, agus bha gu leòr de chothroman ann, ann an Steòrnabhagh an uair sin son a bhith a’ dol an sas ann an diofar spòrs.

EC―12 :12: Seadh dìreach, agus an uair sin rinn thu do dheuchainnean san sgoil, agus dè rinn thu an dèidh na sgoile fhàgail, dè a’ chiad cheum a ghabh thu mar gum biodh?

PM―12 :22: Uill, chaidh mi dhan oilthigh ann an Obar Dheathain, agus mar a thuirt mi riut ’s e gnothach saidheans air choreigin a bha mi ag iarraidh a dhèanamh, agus an uair sin air a’ chiad bhliadhna, bha ceithir cuspairean agad ri thaghadh, agus ’s e…nise dè rinn mi…cruinn -eòlas agus bith-eòlas agusgeologyagus ceimigeachd, sin a rinn mi air a’ chiad bhliadhna, sheadh, agus air an dàrna bliadhna bha agad ri dà chuspair às an sin a thaghadh son…airson a dhol air adhart chun an dàrna bliadhna.

EC―12 :45: Gu ceum no ceum le urram?

PM―13 :03: Uill, seadh, uill, rinn mi dà chuspair air an dàrna bliadhna, cruinn-eòlas agusgeology, agus an uair sin bha agad ri dìreach aon chuspair a thaghadh airson ceum a thoirt a-mach, agus ’s egeologya thagh mi. So bha mi ceithir bliadhna ann an Oilthigh Obar Dheathain, agus ’s e chòrd rium.

EC―13 :25: An robh tòrr às na h-eileanan còmhla riut aig an àm?

PM―13 :27: An t-uabhas, an t-uabhas.

EC―13 :29: Agus an robh àiteachan sònraichte far am biodh sibh a’ tighinn còmhladh ann an Obar Dheathain aig an àm sin? An robh taigh-seinnse àraid ann?

PM―13 :36: Cha leigeadh sin a leas a bhith, ann an dòigh, bha na h-uimhir ann agus is gann gum b’ urrainn dhut coiseachd sìosUnion Streetgun a bhith a’ tachairt ri cuideigin bho na h-eileanan, agus gu deimhinn aig deireadh na seachdaine bhiodh sinn a’ tachairt ri chèile ann an diofar bhàraichean. Tha cuimhn’ a’m gun robh Comann Ceilteas Oilthigh Obar Dheathain ann, agus bhiodh iadsan a’ cruinneachadh gach oidhche Chiadain ann an ‘Ma Camerons’ agus bha Gàidhlig gu leòr ann a shin. Agus aig deireadh na seachdaine bhiodh daoine a’ dol…bhiodh tu a’ tachairt ri daoine anns na ‘Unions’ eadarRGIT , ‘Robert Gordons Institute of Technology’ ’s e bh’ ann an uair sin, agus an oilthigh fhèin, bhaunionacasan an uair sin cuideachd, so bha gu leòr a’ dol.

EC―14 :27: Ceart. Agus an robh thu ag amas air obair sam bith leis an taghadh a rinn thu…obair na h-ola ma dh’fhaodte?

PM―14 :32: Bha. Bha. Nuair a thòisich mi a’ toirt a-mach ceum bha gnothaichean a’ dol glè mhath as a’ Chuan a Tuath, agus bha sinn uile…bha obraichean gu leòr ann, so bha sinn…bha sinn an dùil gum faigheadh sinn uile obair le companaidh ola às dèidh dhuinn ceum a thoirt a-mach. Cha b’ ann mar sinn a thachair ge-tà. Thuit…nuair a bha sinn air a’ bhliadhna mu dheireadh againn, thuit prìs na h-ola sìos gu mòr, agus bha na companaidhean ola an uair sin a’ faighinn cuidhteas de nageologistsa bh’ aca an àite a bhith gan toirt air bòrd, mar gum biodh. Mar sin, nuair a cheumnaich mi…nuair a cheumnaich a h-uile duine againn, cha robh na h-uimhir a dh’obraichean as a’ chuspair idir idir ri fhaighinn. Fhuair mi obair, agus fhuair a’ mhòr-chuid againn obair ceart gu leòr, air na cruinn-ola as a’ Chuan a Tuath, ach cha robh na h-obraichean a tha sin…cha robh iad ceangailt’ ris na ceumannan a rinn sin mar gu biodh, ann an geòlas. Co-dhiù, bha mi ann an sin airson dà bhliadhna agus bha mi nam sgalag ann an dòigh, dìreach…

EC―15 :43: Dè seòrsa beatha a bh’ ann air crann-ola? An robh beagan ùine agad dhut fhèin no an robh thu dìreach ag ithe ’s a’ cadal ’s ag obair is ag ithe ’s a’ cadal mar gum biodh?

PM―15 :50: Sin mar a bha e airson cola-deug, seadh.

EC―15 :52: Cha robh cothroman ann airson beagan dibhearsain sam bith?

PM―15 :55: Bha, ach mar…mar bu trice bha thu tuilleadh is sgìth airson càil a dhèanamh ach do bhiadh ithe agus a dhol gan leabaidh. Bha thu ag obair dusan uair a thìde co-dhiù as an latha.

EC―16 :06: Agus am biodh tu ag obair cola-deug agus an uair sin dheth cola-deug?

PM―16 :08: Seadh.

EC―16 :10: Ciamar a bha sin, an e beatha car mì-nàdarra a bhiodh sin ann an dòigh, no an robh e a’ còrdadh riut?

PM―16 :14: Uill, airson fireannach òg, bha i glè mhath, bha i glè mhath. Cha robh thu ag obair ach airson sia mìosan anns sa bhliadhna, agus bha airgead mòr agad nad phòcaid a h-uile triop a thigeadh tu air ais.

EC―16 :26: Agus an robh thu a’ fuireach ann an Obar Dheathain, no… ?

PM―16 :28 Bha mi a’ fuireach ann an Obar Dheathain an uair sin, bha, seadh, agus…bha an t-airgead math agus bha an ùine dheth uabhasach math cuideachd ach cha robh an obair fhèin…cha do chòrd i rium idir idir, feumaidh mi aideachadh.

EC―16 :40: Agus an robh tòrr Gàidheil còmhla riut air na cruinn-ola cuideachd?

PM―16 :42: Bha, bha, seadh. Cha deach mi a-riamh gu crann-ola air nach robh cuideigin às na h-eileanan. Seadh, tòrr aca, bha iad air a bhith sa Chabhlach Mhàrsanta ron sin.

EC―17 :00: Seadh dìreach. Agus tha thu an-diugh ag obair a thaobh na Gàidhlig, a’ teagasg agus a’ rannsachadh. Dè thug an sin thu mar gum biodh, dè an slighe a ghabh thu gus a bhith a’ dèanamh ceum ann an geòlas, gus a bhith a’ teagasg na Gàidhlig?

PM―17 :14: Slighe gu math lùbach, gun teagamh. Mar a thuirt mi, bha mi ag obair air na cruinn-ola, cha robh e…às dèidh dà bhliadhna, thuirt mi rium fhìn ‘Uill chan eil mi airson mo bheatha a chur seachad mar seo idir idir. Ma nì mi seo airson deich bliadhna tha sin a’ ciallachadh gu bheil mi air còig bliadhna dha mo bheatha a chur seachad ann am meadhan a’ Chuain a Tuath’, agus a dh’aindeoin an airgead, cha robh mi airson sin a dhèanamh fad mo bheatha. Mar sin, rinn mi cùrsa ann an teagasg na Beurla ann an Glaschu, seadh, cùrsa a mhair cola-deug a bh’ ann, agus chaidh mi thall-thairis an uair sin a theagasg Beurla airson bliadhna.

EC―18 :02: Fad bliadhna?

PM―18 :03: Fad bliadhna, seadh, an toiseach, seadh. Chaidh mi dhan Tuirc agus bha mi ann an sin a’ teagasg Beurla airson bliadhna, agus chòrd sin rium gu mòr. Cha robh an t-airgead anns a’ chùis idir idir, ach ’s e… ’s e…bha e math a bhith a’ faicinn cultar agus dòigh-beatha eile. Rinn mi sin airson bliadhna. Thàinig mi air ais an uair sin dhan dùthaich seo agus chaidh mi dhan t-Sabhal airson bliadhna, rinn mi cùrsa sna meadhanan. Às dèidh dhomh crìoch a chur air a’ chùrsa sin, cha b’ urrainn dhomh obair a lorg as na meadhanan, agus chaidh mi air ais a theagasg Beurla a-rithist dhan Tuirc, gu àite eadar-dhealaichte, baile eadar-dhealaichte an triop sin. Agus a-rithist, chòrd an t-àite rium, chòrd na daoine rium, bha…bha iad gu math dòigheil, cuideachail, gu math gu math aoigheil, agus spòrs gu leòr annta. Dhèanadh iad bruidhinn ri duine sam bith.

EC―19 :03: An robh iad ag ionnsachadh airson dreuchd mar gum biodh, no an e dìreach gun robh iad ag iarraidh Beurla a bhruidhinn, an robh… ?

PM―19 :08: Bha an dà chuid ann, bha an dà chuid ann. Bhiodh sinn a’ dèanamh clasaichean dha companaidhean, bhiodh sinn a’ dol a-mach agus a’ teagasg, can, luchd-obrach a bha ag obair ann am banca, agus cuideachd bhiodh sinn a’ dèanamh clasaichean as an sgoil fhèin, airson daoine a bha dìreach ag iarraidh Beurla ionnsachadh, uaireannan airson ’s gum biodh cothrom aca an uair sin iad fhèin àrdachadh san obair aca.

EC―19 :33: Agus am faca tu tòrr…tòrr bochdainn anns an dùthaich sineach? Dè seòrsa suidheachadh a bha aig daoine?

PM―19 :38: Cha b’ e daoine uabhasach beartach a bh’ annta idir idir, a’ mhòr, mhòrchuid ac'. Is bha iad na bu bhochda na na daoine a-bhos an seo gun teagamh. Ach a dh’aindeoin sin, chanainnsa gun robh iad tòrr na bu dhòigheile air dòigh air choreigin. Ach bha…bha iad beò air na sràidean, ’eil fhios agad, bha an aimsir cho…cho math agus gun robh daoine a-muigh air na sràidean fad na h-ùine. Agus bha beatha nan sràidean uabhasach beothail.

EC―20 :07: Seadh dìreach, an robh e coltach ris a’ Ghàidhealtachd ann an dòigh sam bith? An robh e gad chuimhneachadh a bhith air a’ Ghàidhealtachd? Rudan…

PM―20 :12: Shaoil mi gun robh na daoine beagan coltach ris na Gàidheil ann an cuid de na dòighean a bh’ aca. Agus measgachadh de Ghàidheil agus ’s dòcha de dh’Èireannaich, agus bha na dòighean aca fhèin cuideachd. Seadh, ach bheireadh iad dhut rud sam bith, ’eil fhios agad, chan fhaca mi daoine cho aoigheil a-riamh.

EC―20 :38: Agus mar sin, dh’fhàg thu sin agus dè an uair sin, dè an ath-cheum a ghabh thu?

PM―20 :43: Uill, thàinig mi air ais a-rithist às dèidh dhomh bliadhna a chur seachad an sin, agus bha mi greiseag ag obair shìos mu dheas…coimhead air ais air dè bh’ ann… trì mìosan, ceithir mìosan rudeigin mar sin, mus d’ fhuair mi obair as a’ Ghearasdan a’ teagasg Gàidhlig. Agus bha iad air tòiseachadh air cùrsa-bogaidh a dhèanamh anns a’ Ghàidhlig ann a shin. ’S e pròiseact paidhleat a bh’ ann no rudeigin, bha e a’ ruith airson bliadhna. Agus ’s e Comunn na Gàidhlig, mas math mo chuimhne, a bha a’ toirt seachad an airgid air a shon, agus fhuair mi obair an sin nam thidsear Gàidhlig, sin a’ chiad teagasg a rinn mi anns a’ Ghàidhlig. Agus chaidh gu math leinn, chaidh gu math le na h-oileanaich cuideachd, agus an uair sin, seach gun robh an cùrsa cho soirbheachail as an dòigh sin, chum iad na cùrsaichean Gàidhlig a’ dol as a’ Ghearasdan. Bha mi ann an sin airson ceithir bliadhna. Thòisich iad cùrsaichean Gàidhlig ann an Inbhir Nis cuideachd ri linn sin, ann an Colaiste Inbhir Nis fhèin, às dèidh dhomh a bhith trì bliadhna as a’ Ghearasdan. So bha fear eile a’ dèanamh cùrsaichean Gàidhlig a-bhos an seo ann an Inbhir Nis. Agus mar sin…thòisich na h-àireamhan againn sa Ghearasdan a’ tiormachadh suas mar a chanas iad, agus chaidh iarraidh orm an uair sin a dhol a dh’Inbhir Nis agus teagasg a dhèanamh sa cholaiste ann an sin fhèin. So, ghluais mi bhon Ghearasdan a dh’Inbhir Nis, agus thòisich mi a’ teagasg anns a’ cholaiste ann an sin, a’ teagasg Gàidhlig agus cuspairean eile cuideachd tro mheadhan na Beurla.

EC―22 :36: Is teagasg dhaoine, teagasg cànan, dè a tha a’ toirt…dè tha a’ còrdadh riut mu dheidhinn a bhith a’ teagasg cànan no dìreach a bhith a’ teagasg anns an fharsaingeachd, a bheil e a’ toirt…a bheil thu a’ faighinn tòrr às thu fhèin, mar gum biodh?

PM―22 :47: Uill, ’s e. .tha e math a bhith am measg daoine agus a bhith a’ feuchainn rim brosnachadh agus beagan craic fhaighinn sa chlas agus mar sin, agus ma tha daoine dìcheallach, beothail mu do coinneamh, ’s e obair… obair mhath a th’ anns an teagasg gun teagamh.

EC―23 :03: Agus dè na dùbhlain a th’ ann a bhith a’ teagasg dhaoine mar sin, a’ teagasg cànan gu daoine ’s dòcha nach eil facal aca, mar gum biodh?

PM―23 :09: Seadh, tha mi a’ creidsinn…an gràmar, sin an rud, a bhith a’ feuchainn ris a’ ghràmar a mhìneachadh dhaibh ann an dòigh agus gun tuig iad fhèin dè tha thu a’ ciallachadh. Tha tòrr dha na daoine a gheibh thu, tòrr dha na h-oileanaich, is chan eil fios aca fiù’ s air gràmar na Beurla, agus feumaidh tu tòiseachadh leis an sin uaireannan, agus an uair sin feuchainn ri gràmar na Gàidhlig a mhìneachadh dhaibh. A bharrachd air sin, ma tha thu a’ leantainn modalan agus siostam-foghlaim sam bith, tha an ùine a’ ruith ort gu math luath, agus tha na slatan-tomhais a dh’fheumas na h-oileanaich a ruighinn, tha iad gu math teann, agus mar sin, uaireannan chan eil cus ùine agad airson na h-oileanaich fhaighinn chun na h-ìre agus gu bheil iad comasach air na modalan agus na deuchainnean aca fhaighinn.

EC―24 :13: Seadh dìreach, agus a bheil beachd agad air dè bhiodh math do luchd-ionnsachaidh as an latha an-diugh, dè na goireasan a bhiodh a dhìth airson daoine a thoirt gu comas sa Ghàidhlig, daoine nach eil mòran ùine aca sineach, ach tha fhathast deònach ionnsachadh. A bheil dòighean ann a bhiodh freagarrach dhaibh, a-rèir am beatha a th’ aca mar gum biodh?

PM―24 :33: Tha mi a’ smaoineachadh gu bheil…gu bheil barrachd goireasan ann a-nis, eadar, fhios ’ad aninternetagus gnothaichean mar sin agus… na bha ann a-riamh. Tha cùrsaichean air astar ann, tha Sabhal Mòr Ostaig a’ dèanamh cùrsaichean air antelefon, tha buidheann air choreigin ann an Aimeireaga ‘Atlantic Gaelic Academy’ ann cuideachd, tha mi…tha mi a’ tuigsinn, agus tha iad sin a dèanamh obair, obair fheumail cuideachd. Tha na goireasan ann. ’S e a th’ ann… ’s e a tha dhìth ach…chanainnsa ach cùrsaichean a dhèanamh as na bailtean mòra air a’ Ghàidhealtachd no as na coimhearsnachdan air a’ Ghàidhealtachd agus as na h-eileanan. Cùrsaichean làn-ùine, agus le gu leòr taic-airgid bhon sporan poblach a chumas a’ dol iad. ’S e., . ’s e sin an rud tha.. ma tha thu a’ teagasg cùrsaichean Gàidhlig, chan eil na h-àireamhan gu bhith mòr mòr idir idir, agus feumaidh cuideigin sin aithneachadh agus taic-airgid a thoirt dha na cùrsaichean a tha sin gus…gus an cum iad a’ dol.

EC―25 :42: Math dha-rìribh, agus a bheil thu a’ beachd…a bheil…dè tha romhad, a bheil thu a’ dol a bhith a’ dèanamh barrachd teagaisg no a bheil thu a’ cumail sùil a-mach airson diofar phròiseactan, no… ?

PM―25 :53: Uill, tha mi an sàs ann an diofar rudan an-dràsta, agus chan eil mi airson coimhead romham uabhasach fada, mar sin chì mi dè thachras. Ach seadh, tha mi ag iarraidh a bhith an sàs ann an…ann an Gàidhlig air dòigh air choreigin agus chì sinn ciamar a dh’obraicheas sin a-mach.

EC―26 :13: Agus nam b’ urrainn dhut tòiseachadh a-rithist nad bheatha am biodh tu…am biodh tu air rud sam bith a dhèanamh diofraichte mar gum biodh?

PM―26 :19: Cha bhiodh.

EC―26 :20: Tha thu toilichte.

PM―26 :20: Tha.

EC―26 :22: Tha thu riaraichte.

PM―26 :23: Seadh, dha-rìribh.

EC―26 :24: Seo nis, uill mòran taing a Phàdruig, tha e gu math inntinneach co-dhiù

PM―26 :26: Tapadh leat fhèin.