[hs][p.28r](1) Quibus urine grose uelut grase .i. is edh adeir ipocraid isin canoin so (2) da mbia an fual tiugh remhar a naimsir an fiabrais agus a meid (3) moir is dethcomurtha agus tegmaidh so go mor inmholta an tan (4) bios ipostasis a tosach no a tormach in fiabrais oir foillsighidh (5) sin brig [ agus ] nert na mball ag innarbadh an adhbair remair agus o (6) do labhair ipocraid do substaint agus dfholadh an fuail isan canoin so
(7) Labhrum anois do reir ísac don fual agus is ed is fual ann amail (8) adeir teofilius .i. siothlogh na fola agus na lennonna air(9)cena agus atait .4. cuinngill do reir isac neoch is eigin cum[a] an fuail (10) dfhechain .i. dath agus foladh meith [*] agus contínoid agus foghuilter an (11) dath a .xx. gne agus foghailter foladh an fhuail a .3. modaibh (12) .i. a tighe agus a tanacht agus a inmedhon foghoilter cainndiacht an (13) fuail a nda modhaiph .i. a meid no a laghad co ntennta an (14) fual so agus foghailter a moran do modhaibh amail ata ipostha(15)tis agus seidemen agus gainemh agus moran do neathaibh examhla (16) o examhlacht na ceathra cailidhi .i. o fuacht agus o tes o tirmach agus o fliuchnus agus tu(17)ig leat go fuilid da chail dibh claoghlaigius do leth datha (18) agus da cail claechlaigius do let a folaidh agus is iad so an da chail (19) dobeir dath don fual .i. tes agus fuacht agus is iad so an da cail claec(20)laigius foladh an fuail i. tirmach agus fliuchnus agus tuig leath co fuilid datha ar an (21) fual sighnighes tes agus dath ele signiges fuacht is iad so signiges tes i. gach (22) dath da fuil o supcitrinus co dath uaine foillsighid sin (23) cumachta na tesa agus gac dath da fuil o paillidus co gile (24) foillsigid sin fuacht luidus uero foillsighid sin do sir fuacht imurgach no marbadh an (25) tesa nadura no losgadh na lennann agus tuig leath amail adeir gordonius (26) .i. albus mur uisge roglan . lacteus mar medgh .{ glaucus } mar [p.28v](1) adhairg sholus . caropus mar fionnfadh camhuill pailidus mur (2) sugh feola lethberfaoi : supalidus .i. dath is isli na sin . sitrinas (3) amail dath ubhuill buidhe : supcitrinus .i. dath fobuidhe . ruf(4)us mur or roglan : suprufus mur nemglan rubius mur ór fircroch (5) suprubius mur croch garrdha : rubicundus mur fhuil : suprubi(6)cundus mur lionnfhuil . inopus mur fin derg quinus mar chorcur . uiridus (7) mur dath uaine livida mur luaighe agus tuig leath do reir bernardus co bfuil (8) .ix cuingill dheg is eigin cum na foirinel
as ed an cedcuingill dibh gurab (9) eigin in fuirinel do beith do glaine rogloin no do criosdul
an darrna (10) cuingill fual na oichci gan atharach as ar nicadh ar arcoidail roimhe (11) a tobairt
an .3. coingill co ndleagur a fechain an tan do berter é tar eis comhnaidhe agus (12) tuig leath nach ionbreithemhnus acht feag enuaire deis a tabhartha
(13) an .4. coingill gan a fechuin a grein no a nionadh rosolus no redor(14)cha [*] agus dlighidh an liaig beith maille re radharcc maith
an .u. cuingill gu beith an (15) trosgad re linn feachsana in fuail oir claoclaigh sin breithemhnus dilul-s (16) na easlainti agus adeir fós gordonius gurab deacair do nech breithemhnus (17) dilus do tabhairt ar fual an eslainti ach munarb aithnit do é ina slainti (18) oir ni heidir leis aithne dilus do tapairt ca fad do chuaidh an tea(19)slainti o ceim dilus na slainte cum ainmesarracht na heaslainti acht muna (20) roibhe aithne { na } slainthe aige
an .ui. cuingill .i. is eigin don liaigh (21) aithné do tabhairt air fual gacha aoin fecfus agus ca lionn thiger(22)nus ann oir mad fer lenna ruaid no fola deirge é biaidh fual ardteinntighi aige agus (23) mad lionn fionn no lionn dub biaidh fual iseal morgaoidhi agus gurab uime (24) is eigin aithne an coimplexa ca fad do chuaidh ona naduire (25) fein cum truaillnidh na heaslainti
an .7. cuingill is heigin do liaigh (26) a feachain cha hegosc don nothar mad ben biaidh fual [p.29r](1)[hs] isel tiugh aici agus mad fer beith fual ardteinntighi aici .
an .8. cuingill i. ais gac ain is (2) a fual fechfus .i. mad fual macain no leinibh cichi fechfus ni heter breithemhnus do tha(3)bhairt co dilus ortha oir ata an tesacht ar na muchadh o imad a flegma an nais og (4) uero beith an tes co ger agus bith an dath ard tre treisi an tesa nadura isin iais so isin (5) tennoiracht uero bith an fual a ndath isel Et adeir gordonius da mbia fual ardte(6)inntigi isin ais so is drochcomurtha oir adeir gordonius is laidir an inteini nac b(7)aiter isin uisgi .
an .ix. cuingill ca haimser don bliadain fechfailter an fual i. mad samradh dleaghur an (8) fual beith ard ina dath agus seim ina folud agus mad a naimsir geimridh dleagur an fual beith isil ina (9) dath agus tiugh ina folud .
an .x. cuingill do gabar on fonn ina mbia in teslainte da mbia in (10) fonn tesaide beith in fual ardteinntighi agus mad fuar an fonn beith in fual isel .
an .xi. cuingill ann so (11) do gabar on diet gnathaides an tothar .i. mad do gnathaig biatha tesaidi mar ata gairleog (12) agus uinneamhain agus biad coirigter re pibur no finegra derg agus a cosmuile beith an fual ard(13)teinntighi agus da . caithi biatha fuara amail ata lactuca agus portulaca agus t(14)ortha fuara agus beith an fual isel omh .
an .ii. cuingill dheach ca hoifig no cerd gnait(15)haigus an nec sa fual fechfair .i. mad gobha beith fual ardteinntighi aigi agus mad ia(16)sgair beith fual isel aigi .
an .3. cuingill dheach do gabar o aicidibh na hanma oir adeir (17) gordoinus co nardaighinn an ferg in fual agus co nislighinn an grad . é agus co tobhair in fur(18)bailtecus co nadura é maille re cuingillibh maithi agus co tobair in toirrsigh agus in cuma an fual (19) co hisil dimolta .
an .4. cuingill dheach do gabar o treiginus [*] oir da mbia in treiginus (20) co himurcach beith an fual co hard a ndath ruad no fothruad
an .u. cuingill x. do gabar on (21) collud no o nemcollud .i. islighi in collud an fual agus ardaigh an nemcollud .
an .6. cuingill dheach do [p.29v](1) gabar on tsaethur .i. gac uile saetur himuracrach no coimriachtain imuracrach ardaigh (2) sin an fual ina dath agus da gnai[t]higter islighter an fual trit anmfainne na brig .
an .7. (3) cuingill dheach do gabar on fothud .i. mad fothud uisgi fuair gnaithiges islighi an fual agus mad f(4)othud uisgi buig ardaighter an fual
an .8. cuingill dheach do gabar o aibic no o foirm oir (5) da mbia in corp isel caeil beith fual ard aigi agus ada mbia in corp reamur beith an fual i(6)sel .
an .ix. cuingill dheach do gabar o naduir na heslainti a mbia nec da mbia nec a fiabrus amail ad(7)ubhair ipocraid isin canoin so da mbia an fual a meth moir maille re folud reamur ag lucht an (8) fiabruis foillsigid sin an fiabrus a ngoire do dighbail na heslainti
(9) QUIBUS CUMQUE IN FEBRIS URINE CONTURBATE .i. (8)/// is sed adeir ipocrates isin canoin (10) so da mbia fual luchta in fiabruis buaidhtera amail fual ainmidhi bruidemail amail ata fual ar(11)ail no cosmuile foillsigid sin tinnus isin cenn agus is ed is cuis don tinnus sin { linn } ruad m(12)aille re gaethamlacht reamur cum an cinn o tuismedhter tinnus in cinn agus is on adhbur cetna tuc (13) inus in fual a naimser an fiabruis agus adeir isac da mbia an fual tiugh gorm a naimser an fiabruis foillsigid (14) sin an fiabrus do beith o linn finn i. fuarad lenna finn ag a cur an guirme agus a fliuchnus ga cur a tighi agus da mbia i n(15)dath gorm agus folud seim foillsigid sin fiabrus quata[r]na noc tusmedhter o linn dub a fhuarad ag a cur a n(16)dath gorm agus a termaidacht ag a cur a folud seim Et da mbia in fual a ndath dub agus a folud reamur (17) a ndígbal fiabruis quartana foillsigid slainti gan fuireach .i. an duibhi ag foillsigud lenna duib dinnarbad agus (18) a tighi ag foillsigud ana adhbar dilegtha agus da mbia in fual a ndath sitrina no supsitri(19)na maille re folud tiugh foillsigid sin imdugud fuail deir[g] o do labrumar isin caibdil so ths(20)uas agus don[a] coingillib is heigin cum na fuirinelecht agus cum brethemhnuis in fuail co dlistineach
(21) Labhrum anois do corp in fuail agus adeir gordoinnius co fuilid .xx. corp ann .i.
[p.30r](1) an cetcorp dib .i. cercaill in fuail agus adeir fos da mbia in cercaill sin uisgiemail reamur maille re cu(2)bar foillsigid sin im[d]ugud lenna finn isin incinn cuil agus da mbia in cercaill a ndath derg foillsigid sin im(3)dugud fola deirgi isin edann agus da mbia in cercaill a ndath crochdha no a ndath citrina signigid sin ti(4)gernus leanna ruaid a leth deis in cinn agus da mbia . in cercaill i ndath luaidhi foillsigid sin epileinsia agus da mbia (5) dath uaine ar in cercaill foillsigid sin linn dub loisgi maille re fiabrus teinntighi sa leth cli don ceann (6) agus da mbia in cercaill air crith do gnaith foillsigid sin pairilis agus anmfainne na brig ainmidhe :
an (7) .ii. corp don fual i. am pulla .i. { bolg } bis a nuachtar an fuail a coimidecht . na cercaill agus is uatha (8) doniter í o gaethamlacht ar na cengal o fliuchnus righin a fighisibh na hincindne agus i signigid sin m(9)oran do tedhmandaibh amail ata duinti agus nemdilegud an adhbuir agus tinnus cinn agus brond agus t(10)aeibh agus a rann .
an .3. corp .i. grangal amail airgedh beo agus doniter o gaetheamuiracht agus o linn dub (11) righinn agus beith na grangil cruinn isin cercaill foillsigid in rema do beith o im[d]ugud lenna finn
an .4. corp .i. qubar (12) foillsigid sin him[d]ugud agus oime agus nemdilegud agus righnecht an adhbuir agus da mbia a ndath crochidh foillsigid (13) sin ainntes na nae agus da mbia dub no uaine foillsigid losgadh na lennann maille re marbad in tesa (14) nadurda
an .u. corp .i. dorchacht in fuail foillsigid sin co mbuaidhritir isna lennaibh ona cumasg fein (15) maille re rannaibh talmaide .
an .6. corp .i. nel gel bis fai in cercaill ina mbia granal amail (16) airgedh beo foillsigid sin cumgacht an cloigind maille re cosachtaigh .
an .7. corp .i. nel ele fai in (17) cercaill ar cuma in rae nua maille re folud tiugh agus re dath ruad foillsigid sin tromdacht agus repl(18)exsion in gaile agus sgethrach agus langanach agus ni bregnaigter an corp sin chaethi :
an .8. corp .i. cuirp [*] beaca (19) amail drithleannaibh derga ag dul suas agus sis fai in cercaill signigid sin langhannac agus replexsi(20)on himurcrach in gaile
an .ix. corp .i. inghar no siled bis ainechtar an fuail agus tig an ti[n]ghar sin an tan bris(21)sis nec na sgaman no na nae agus { uair } ann tig in tinghar sin o cus na narann agus an leasa agus (22) go gnathach o cruasaibh an lessa agus fhighisidhi an fuail agus biaidh an fual an tan sin tiugh buaidhirti (23) maille re dobalad air agus bith tinnus isna taobhaibh agus an slithibh an fuail agus co hairighti an tan [p.30v](1) doberar an fual agus bith tesbach a mbar na slaiti { ferdha } agus bith maille re sdrangaria is dech(2)air a leagas no ni leigis tri caith agus mad o na hairnibh bith tinnus isna hairnibh agus mad on scaman bith (3) maille re coscraidh agus re brentus anala agus agus re tinnus in cluais
an .x. corp .i. methrugud bis a nua(4)chtar in fuail agus tuicmid sin on corp co huili agus uair ele o na hairnibh amhain agus ticc fos o tri gn(5)eithibh na heitici isin cetgne bith in methrugud sin ina suilibh beaca terca ar uachtar in fuail (6) sa .ii. gne bith amail lín damain aillig ar uachtar in fuail isan .3. gne di bith amail ola meith (7) agus da ndoirter ar cloch derg lasfaidh amail ola :
an .xi. corp .i. linn omh reamur bis a (8) nichtar in fuail agus is déithsin do laibhair ipocrates isin canoin so thsuas agus bith a cosmuiles seidim(9)ean no ípostaiss agus mad ceachtar dibhsin . é in tan gluaister an fual tuitidh na inadh fein (10) a nichtar in fuail agus mad linn omh sgailte ar fud in fuail defer ele etturru mad ipossitis beith ar cuma (11) peire a nichtar in fuail agus ma[d] linn omh beith reamur talmaide a nichtar in fuail agus beith na snaithibh bana maille re (12) brentus agus . signigid an comurtha sin tenesmon agus uair ele stranguria agus a cosmuiles :
an .ii. corp dheach .i. f(13)uil biss isin fual agus tic in fuil sin uair ann o na haeibh agus uair ele o quilis uena agus aithinter drem (14) tinnus agus tromacht a ninaidh o tic .i. mad ona haeibh beith tinnus isin taeibh dhes agus beith in fual glan solus (15) a meidh moir agus uair ann ticc in fual sin on les agus mad . on les tic beith in fuil reamur maille re bren(16)tus agus bith tinnus isin les agus an uair tig ona hairnibh no on quilis uena . beith tinnus isin taeibh
(17) an .3. corp dheach bis isin fual i. gainemh . signigid . sin cloch in lessa no na narann agus mad . isin les bés (18) beith in gainemh sin glan agus mad isn[a] airnibh beith ruad agus tinnus isna airnibh agus an tan tic in gaine(19)amh sin an laeibh agus gan a ttecht an laeibh ele foillsigid sin cloch arna daingnugud isin less acht m(20)una thi maille re faeissamh in eslainti agus da ti maille re faeisam an eslainti foillsigid sin adhbur (21) na cloichi ar na hinarbadh agus in leas ar na glanad agus an tan bis in gainemh derg agus in fual der[g] (22) foillsigid sin cloch na narann agus dleagur in fual do silogh agus in gaineamh do tirmugud agus da mbia bog [p.31r](1) sobristi . signigid . sin gan cloch do beith issna hairnibh agus da mbiadh cruaidh dobristi . signigid . sin (2) a beith inntu agus da mbia in gainemh dubh is drochcomurtha óir signigid sin loscadh na lenann :
an .4. (3) corp dheach .i. finfadh bis isin fual agus derbaid sin linn ruad righni do beith a cabhanaibh na narann (4) amail adeir ipocrates
an .u. corp dheach .i. corp bis mur bran cruaid agus tuic létt an tan bidh a meidh (5) mhoir is dedhcomurtha agus in tan bit a meith bíg is drochcomurtha agus uair ann teghmaid on less (6) amain agus uair ele ticait on corp co huilidi agus uair ann bith maille re fiabrus agus uair ele gan fiabrus (7) agus in uair bit maille re fiabrus foillsigid disgailed agus díghbal na mball ndluith agus in tan bit (8) gan fiabrus foillsigid sin urcoid an lessa amain :
an .6. corp dheach .i. corp bis mur lannaibh eiscc agus foi(9)llsigid sin díghbal médrus air na rannibh seimhe in cuirp amail is follus isna fiabrusaib gera agus isin (10) fiabrus eiticha .
an .7. corp dheach darab ainm crinouitess .i. corp bis mur crotallaib arna drochme(11)ilt . signigid . sin losgad na lennann no na feola daingni agus adeir gordonius in tan is r(12)eimhi na cuirp sin is ann is fearr iat agus in tan bit caeil is ann is mesa iat
(13) an .8. corp dheach .i. corp bis gel amail olainn ghil foillsigid sin galar na nalt amail ata air(14)tetcha agus sietcha agus potragra :
an .ix. corp dheach .i. sperma agus tic sin o coimriachtain no (15) o linad imurcrach isna uirghibh no o parilis na ball cetna agus foillsigid gomoria agus le(16)igit uatha a coimpert coimtholeamail gan mothugud d doibh agus muna leigister co prap iat (17) budh doleigis in teidhm so :
an .xx. corp sina rosa .i. corp mar biss isin fual foillsigid sin (18) urcoid na seilgi agus na timpteracht agus in macluic et reliqua
finid air in beac so
(19) QUIBUS IN URINA PINGI ET GROSA .i. IS ED ADEIR IPOCRATES ISIN CANOIN (20) so da mbia a an fual a meid reamur agus crotaill bheaca fheola no corp mur finnfadh do [p.31v](1) tiacht leis crotaill mora isna hairnaibh agus disgailed ar lennaibh agus ar ba(2)llib daingni in cuirp agus adeir gordonius co tigid na cuirp so o salcur na narann agus ac disgailed (3) foile agus u substainti na narann agus bith mur lannaibh eiscc uair ann amail adeir ipocrates (4) agus uair ann ticaid na neith so on na haeibh agus uair ele on[a] hairnaibh agus uair ele on less agus ma(5)dh o na hairneaibh ticc bith o na hairnaibh no on les ticc bith tinnus agus tromdhacht is(6)na dubhanaibh agus dobalad ar in fual agus madh o na haeibh ticc bith remhadus agus tinnus (7) isin taebh des agus bith secran ar in brig ndilegtha agus tuic leth co faghtar na cuirp sin uair ann a farrad (8) lucht an fiabruis agus uair ele gan fiabrus agus da mbia maille re fiabrus bith dighbal agus disgailed ar fliuchnus na mball (9) ndluith amail is follus isin cetgreim deitici oir bith an fual islisl isel meith reamur adeir (10) egieidius co mbia an fual mét o disgailed agus o leadhadh metraid na narann agus adeir foss (11) co mbia in methrad so a meidh moir a ndisgailid uilidi na mball maille re fiabrus
agus tuc leth co (12) fuilid tri neith isin fual samhailter re seidimen .i. linn morgaigthi agus linn omh agus seidimen agus (13) Madh linn omh biass ann an tan gluaster in fuirinel no mescar in fual disgailti ar fud (14) an fuail amail adaim no cuirp bhich ele agus tuic fos co mbia an linn omh a ninadaibh examhla isin fual (15) uair and sa teghais uachtaraigthi agus uair ele sa teghais meodhoonaigh agus uair ele { i } teghais (16) inichturaigthi agus mad sa rann is uachturaidh bés .i. fae in cercaill foillsigid sin eslainti na sgairti cleib (17) agus an ochtca agus na mball spoinsemail amail ata asma agus a cosmuiles agus da mbia sa teghais meodhon(18)aigh foillsigid sin replexion an gaile maille re sgethrach agus re gaethamlacht agus re atcomall na ni(19)ndedh agus da mbia in linn reamur sin isin teghais ichtraidh an fuail foillsigid sin eslainti na narann agus na t(20)aeibh agus na rang droma amail adubairt ipocrates agus fos foillsigid tinnus agus eslainti na timpteracht amail [p.32r](1) ata tenesmon agus emoroites agus foillsigid foss nefresis agus sdranguria maille re tinnus na (2) nglun agus colpad agus mad linn morgaigthi no ingur biss a nichtur in fuail gluaister an soith(3)each agus scailter ar fut an fuail agus da mbia amail enbruith meth a nimeall an fuail agus ina uachtar (4) agus in fual do beith bren foillsigid sin nec na narann no an lessa amail adubhairt ipocrates agus adeir gilbertinus (5) da mbia corp isin fual amail cnasnaighteac memhruinn foillsigid sin eslainti in lessa agus na narann (6) amail adubhmhar agus mad ipostais amail péire .i. bun lethan agus rinn caeil aigi
Seidimen uero (7) bith na nell cruind a nichtur an fuail agus is ed is ipoistais ann .i. imurcrach in .3. dilegtha (8) arna indarbad leisin fual agus tuig leth co fuilid tri imurcrach innarbtach on corp co nadura do reir (9) examalacht an dilegtha amail ata in gleod agus gaeithamhlacht on cetdilegud agus fual on dara dilegud agus (10) ipostais on .3. dilegud ipostais do tiacht on .3. dilegud is e is adhbur do .i. isna ba(11)llib co huilidi doniter in .3. dilegud agus is ann sin gaibhaid an daeithin don oilemain agus do su(12)gh na mbiadh cuco agus innarbaid gac ball dibh a imurcrach uadh re nabur ipostais agus tuic (13) leth nac fethtur imurcrachadh in .3. dilegtha re nabur ipostais dinnarbad co huilidi leis in fual óir b(14)idh rann don imurcrach so cnaeiter agus disgailter on tes nadura agus is de so gairter an dilegud nemfo(15)llus agus innarbthar fos rann ele do na himurchaibh so le céo agus le détaidhi on corp agus an rann ta(16)lmaide connmuilter lét astigh do na cuisleannaibh é agus dfhighisibh na mball treortaighter on tes nadura cum (17) cuisleann na nae agus innarbaid na hae . é cum na cuislend darab ainm uene capillares cuiridh sin (18). é cum an lessa agus innarbaid in less in fual agus deilighter ipostaiss do reir egidius . a .u. gn(19)eibhidh .i. a ninad agus a naimser agus a ndath agus a folud a foirm agus labrum don dath ar (20) dus agus adeir isach gurab e dath diles ipostais an gili agus is e do beir sin do reir nadura agus [p.32v](1) tuic let nac ní ele an oilemain acht cosmuiles a néith oilus maille re hinntamhlacht an raedha oilter (2) mas ed dligthech an oilemain béit gel amail ipostais agus adeir gilbertinus gac imurcrach dligthech béit cosmuil risin (3) ni darab imurcrach é ipostais do béit gel foillsigid sin calma na { mball } do reir nadura agus nert in (4) tesa nadura ac dilegud agus ac ullmugud na hoilemna agus da mbia ipostais a ndath ruad signigid eslainti (5) righinn maille re nemdilegud a nadhbur innus nac eterr leisin naduir an tadhbair dinntogh i ngile n(6)a a cosmuiles na hoilemna agus da mbia an adhfur reamur is romor is mesa . é oir tic sin o u(7)isgeamhlacht na fola agus o óimhe an adhbuir agus o righnacht na heslainti dath luaighe do (8) béit air ipostaiss as dimolta co mor agus foillsigid foss epileinsia no anmfainne na brig (9) ainmidhi ipostaiss do béit a ndath dub signigid sin innarbad in tesa nadura maille re losgad na lennann
(10) Et adeir gilbertinus da mbia . ipostais a folud tiugh a nischur in fuail signigid sin in .3. dilegud do béit f(11)oirfe agus gan co mbuaidter do béit o gaethamhlacht air locus .i. inadh imcubaid ina m(12)bia ipostais .i. i nichtar in fuail maille re folud seimh foillsigid sin an .ii. dilegud gu dlist(13)innac gan toirmisg o gaethsamhlacht air oir da mbia toirmisg o gaethamhlacht (14) air béit ipostais sgailti an teghais meodhonidh an fuail f no faei in cercailli Et tuic leth co m(15)bid tri hanmanna ar ipostaissi do reir examhlacht an inaidh a mbiand oir da mbia ipo(16)stais an teghais meoghainigh in fuail is e is ainm do inormo agus is [s]in ann inorima agus ni (17) nac congaibter a nairti agus da mbia a nichtairar an fuail agus . í comcruind aderar seidimen ris an tan (18) sin agus da mbia a nuachtur an fuail sgailti agus beanna imdha do beith aisti nefrisi a hainm an (19) tan sin agus is [s]in ann nefrisi agus neill et relica .
| 1. |
(20) Do duisg me ar muslagh meirge . fuil a timgeall na tri dealg . ni faghar uaim tucait (19) na taithlech . olc an uair bus aireach an fergra |
[p.33r](1) ITem an fighair so do scribad agus a cur fo braidhid na mna gun fis da fer agus bei(2)irigh si clann mad aimrid . i .X. o. p. esse ee. y. x. q. s. |esu| .s. co. cm̄ ccont(3)e .X. |ape| coce .ace. q. s. |X| oo .o. n. e. b- .o. p. p. o. |+| .q. con cac .c.l. |X|(4)|X| .cd. h. y. anuen .|X|.|X|. cp. |+| .o. pm. x. p. q. x. portare y. σ .u. x. (5) h-uci . nux . χρisstus . uincit . χρisstus . regnat .e. χρisstus . conct . felitatem . uis(6)a uol . mh-i . agus a cur fa braighid croinn nac tic toradh air ro(7)ime sin riam ticfaidh toradh maith air o sin amac go bas an croinn cetna sin
(8) Ataid ann so .4. litreca agus gib e scribhus an slait iad agus in be(9)an do bualadh di agus carfaidh si thu .i. ioch . ceh . heo . non
(10)+ Sgribh na lith[r]tech[a] so ad dernain a cli agus a cur ar uchth na mna agus (11) ar barr a slindeoin agus carfaidh si thu + n. n. n. h. h. h. c. c. c. o. (12) o. o. p. p. q. amen + Sicum pofa delipa profunda .t
(13) [...] cuir so ad dernaind deis agus a cur ar uchth n(14) [...] .e na mna agus carfaidh si huth (15) [...] ailluir lan lugha bran bis sedul repe .i. cuir so (14)// an tri duilogibh (16) do lan tri moighi .i. tri uaire an ngach duiloig dib agus a cur fa cen (17) na mna agus innasi si a ndeachaidh dferibh cuigi rim riamh \\\
(18) Icut . cru . icut . fuil . a uchth . tri in dia . ata ar neam (19) icut . agus slanid . slanid . agus icut . daidh . linus . agus daidh . traidhis . mar (20) bhad . clubhaid .i. dia ceitini air cetlo[n]ghadh is coir so do cur isin lu(21)sradh boines an filun amach agus paidir roimpi agus paidir na diaigh \\
(22) Doirter fuil filid aincer ma milidh loch fala filid suil nem (23) ar tenaidh fasaidh folt re bliaghain ar truaghaibh agus ar trenaibh (24) agus a cur a cir nua agus paidir roimpi agus paidir na diaigh agus foiridh ///
[p.33v](1) Araid do cuir finn re suil moling ar brogh ar bruighnin (2) ar calg ar { cailgind } ar tinnus cinn ar finn sul .i. do buain br(3)ogha a suil cuir a tri bolgainibh i duisge roglan ar cetloghadh (4) agus paidir roimpi agus paidir na diaigh :\\.\.\.\.\.\.\.\.\.\.\
(5) Do toirmeasc na fola mista [.]i. min congana fiadha do cumusc air cuirm agus a ol agus (6) icuid agus sgribh na litreca so a nda sdeill memruim {} agus cenguill ssdi(7)al fo gac sliasuid di agus coisidh an fuil mista p.x.b.c.p.e.n.g.a.g.h.e.ad.x. d(8)a derbad sin sgribhter a maidi sgine iad agus marb umuc di agus ni tiucfa fuil aisti
(9) Et is iad so neith[i] dobeir dath an oir air an folt .i. gabh duillur agus croicinn an (10) beithe agus seili do nia agus caith coirci agus gloine agus bearbtar na neith sin air folcadh agus (11) nighter an ceann as co minnic agus doberthar dath an oir air agus madh ailt an folt d(12)o beith buidhi bearbtar na neith so air uisge .i. blath sioin sleibi agus blath gilcuidh sleibi agus nighter an folt
(13) Do tabhter a ceille do duine o teid si .i. sil ruibhe do brisadh a sugh do f(14)ascadh a pollaib na srona agus aibsinti do tabhairt ar digh do agus icuidh :\.\.\.\.\.\.\.\
(15) Et adeir aristotle co fuilid .4. hernaile air in ngeinemhain .i. geinemhain { cruthaigtec } agus geinemhain (16) adhburdha agus geinemhain dealbhtac agus geinemhain truaillthech geinemhain curuthaigtec mar ata cruthugud na hile agus na a(17)i[n]gheall agus an anma resunta agus is leis an cetfeallsum sin do tuicsin geinemhain adhbardha mar ata geinemhain n(18)a corp duilta ana betha .i. duine o duine agus leomhan o leomhan agus a cosmuile do reir (19) nadura agus is leis an liaigh nadurda sin do tuighsin geinemhain dealbhtaic mar ata cuma no suigem na hiamh(20)aigh do reir na deilbhe bis a menmain an thsair agus is leis an liaigh fein sin do tuicsin geinemhain t(21)ruailligthigh mar ta ata gac uil ni geines ar sligi truailligthech mar ata crumha ag a geineamhain do (22) chaith agus beith ag a geinemhain on feoil agus a cosmuile agus is leis an liaig nadurda sin do tuicsin .\.\.\.\
[hs](23) Comortus and so sis re gac fer drochlitrac sa bith[*]
[hs][p.34r](1) IS Coir a fis ca medh cuisle is coir do legen doa fuil andsa corp daena (2) imorro a .4. dheach air fhithad agus biadh a fis agud gurab a ndiaigh na codach dleagur (3) cuisli incinn do leighin agus is iad so na neith air a foirid na cuislenna so .i. cuisle an ed(4)ain air doigh an leichcinn agus cuisle na camoice arach ar tinnus na sula agus cuisle na clu(5)as ar cennighinn agus air foirighinn agus air buaighredh cheille agus da cuislinn a bun na srona (6) ar {} maothroscaidh na sula agus air cennighinn agus cuisleanna do gac leth don braighit a to(7)sach na lubhra agus air rema na hincinne agus na fiachall agus cuisle barr na srona ar . sil(8)eadh na sul agus tairnigh in tathbar o na leicnibh agus o na suilibh agus cuisle bhonn na tenghan (9) air cnoc na braghad agus air sgianancia agus atait .u. cuisleanna sa righ agus atait (10) da cuislinn dibsin nach gnathach do leghin agus a tri gnathter .i. cuisle in cinn a nuachar agus cuisle (11) an craidhe a meodhon agus cuisle na nae a nichtar agus tata cuisle fa cuislinib in craighi agus da (12) gontar . i no da nechtar trithi trascthar an lam an la sin agus ata airtiri fa cuislinnib na (13) nae agus da fillter an lam dealuighter ris in cuislinn é agus is uime sin dleagur coimed do (14) cur ura nac buiaillter . i an richth na cuisleann ele agus cuisle na seilgi air galur seilgi agus ar fiabrus qu(15)artana agus cuisle an cinn air galur an cinn agus na sula agus na cluas agus na braghad agus na ten(16)gha agus cuisle na nae ar galur na slinnenn agus na sula agus fos legur . i as an laim ndeis do (17) cosc fola na srona agus is mad cuisle na seilgi ar galur na seilgi agus an ochta agus na sgamhan agus na (18) sgairte cleibh agus cuisle na murlann leth amuigh air galur na nglunn agus na loinighin agus na n(19)arann agus an cuisle leth asdigh air galur na narann agus an maclog agus in lessa agus na sula agus ar fostath (20) na flola mista agus ar galur na colpadh agus is e nuibhir cuislinni ata andsa corp daena i. u. (21) cetna agus .3. fithad agus .3. cetcuisle ata a corp an duine et reliqua finid :././././././././
(22) Et is iat so na tri luain ata isin mbliadain agus gidh be lighis cuisle a cechar dibh [p.34v](1) ni bera se .7. la tar eisi sin .i. an cetluan don marta agus in cetlun d['] aghg(2)ustus agus an luan deighinach do deidseimper agus foillsigid bas na betha (3) and so .i. { ath-uir } talmhan do brisadh agus a bearbad a nuisge agus a ol agus da sgeidhidh (4) bu marbh agus muna dearna ni eaheadh Et is iat so na tri luain ata isin bliadain nach [ eter ](5) tu feoil gabair dithi intu .i. an luan deighinnac d['] aibrilis agus an cetluan do mi .(6) angustus agus an luan deighinnac do deidseimper agus gidh be ithis dogeibh (7) bas fo cenn da .40. la
[hs](8) Causon uero as iad so a comurtha .i. lasracha isin gaile agus gairbhe na tenga agus tinnus cinn mai(7)lle re tinnus mor na narrach agus an édain amail do beidiss (9) tairrnged ag a bualad and agus nemcollud do sir agus torman na cluas agus itha sir agus esbaid cei(10)lle agus buidhechair na haighi agus deirgi na suile agus crich an beoil agus tirmach na braghad agus (11) deirgi agus loscadh na tengha agus crich an craidhe agus secadh bronn sgethraic co lasarda agus cosachtach tirim (12) agus nemai[hs]b[hs]geass bidh agus langanach meinic mhor agus is meinic tic dasacht an tormacha agus (13) an sdaid na eslainti so maille re moran do do drochaicidibh ele
Et is iad so co(14)mur[tha] an fiabruis pladhamail .i. in tes do beith min co foirimallach agus laidir co hinedonac mai(15)lle re hitain agus re tirmaidacht na tengha agus re dofulungad na heslainti agus re documad (16) na hanala agus re tinnus beil in gaile agus re brentus gac neit tic on corp mar ata an (17) anal agus in tallus agus in fual agus in feradh
(18) Et iad so eslainti disli an foghmuir .i. quartana agus fiabrus seachranach agus galur (19) agus sdranguria agus lighenteria agus sietica agus sgianancia do camanachd na hanal agus ili(20)ca agus coilica agus epileinsia agus mania agus melincolia quartana do techt isin aimser so (21) is ed is adhbar do .i. imdugud lenna duib noc is quartana agus uair eile tic sin o losgadh lenna ruaid m(22)aille re ramhadus fola deirgi agus is don quartana continoidac tuicter an rad :\.\.\.\.\
[hs][p.35r](1) i[n] nomni patris et fili et spiritus sancti
(2) HEC est ARBUR QUINque UNUERSaliam adhon is e so crand (3) na teirminach uilidi mar ata substaint agus corpus agus ainim agus cinel agus gne (4) agus individum agus singularis spesies geanus animul .i. ceinel agus ata sin d(5)ubulta .i. ceinel uilidi agus ceinel rannaighi ceinel uilidi mar ata rada coitchend .i. (6) duine ga ghairm do socrades agus do plata ceinel rannaighi mar ata . a(7)inmidé ga radh re duine agus re hasal tuicter tri gneithe as ainmidhi so . th(8)uas . geinus .i. ceinel difirínncia .i. deithfir proprium .i. dilus don cétní .i. (9) don ceinel oir is o ceinel agus o deithfir donithar difínícion go diles mar (10) aderur ann so //
(11) Omnís bono difínício datur per genus et deithfirennciam .i. gach uile (10)// difinícion is o e ceinel agus o deithfir doberur . e (12) uerbi gracia .i. is ed is duine ann ainimul recionale recibilia . oir (13) curtar ainimul ann ar so[n] ceinel agus curtar recionale ar son na deithfreach (14) agus curtar recibile .i. gairechtaighi ar son na disleachta oir ni dilus den ainm(15)idhi beith gairechtach ach don duine amháin agus tuicter dilus o .iiii. moda(16)ibh an cétmod dibh mar ata dilus fhoghnus denghne amhain agus non (17) in oimne mar ata duine na liaigh agus is dilus do beith na liaigh (18) agus ni do gac en an dar[a] mod mar ata an dilus teghmus (19) da gac enduine agus nac denduine amhain theghmus se . ud es e bipedim .i. (20) da cois air gac nenduine mar dilus choithchenn an treas mod mar ata . an di(21)lus do gac nenduine agus denduine leis fein mar ata cane[s]cire in siennecitate(22)te .i. liathadh na haisi ardsaigh na dilus do gach eenduine agus ní do sir (23) is dilus do so an .4. mod o nabertar proprium proprie .i. dilus rodilus agus is do sin (24) labrus an feallsum and so
proprium est quod in est et soli et oimni . se [p.35v](1) semper .i. {} is ed is dilus firi ann an dilus teghmus do gac enduine agus denduine (2) amhain agus bhis sir mar ata resibele omni .i. an ghairechtaidhi na dilus (3) do gac uile enduine agus denduine amhain deithfirenciams uero .i. an deithfir agus tuicter í (4) a tri mod[aibh] proprie .i. go dilus comuniter .i. go coitcenn magis proprie nis (5) mo na dilus agus as i an deithfir dhilus an tan dealuigther raed o raed ele (6) do leth na haicide sodealaigithe mar deithfridhes an tsocroithtes ,, ata na ,,(7),,, tsesamh on tsocraidhtes ,, ata na ,, suidhe ,, Et as i an deithfir coithchenn (8) mar ata ni ag a deithfriugadh o ni ele do beith na deithfir dodealuigti mar ata fer (9) gorm ag a deithfriugad o duine nach fuil gorm agus is i an deithfir as mo na di(10)lus mar ata ni ag a deithfriugad o ni ele do rainn na deithfrech re nabar spesificha (11) .i. an deithfir gneithemhail mar ata duine ag a deithfriugad o ech do leth na (12) deithfriech re n[a]bur recionale .i. resun
Et adeir porporius go fuilm(13)aidne agus na deidhe resunta agus nach deithfrimaidh o ceile acht do rainn na (14) neitheadh re nabur mortale .i. marbhtach corpus .i. corp agus is tirmin (15){ uilidhe } sin ar son [*] go tuighthar é do corp a fuil anum agus don corp nac fuil (16) anum corp a fuil anum mar atáit duine agus ainmidhi agus planta da corpaib [ a ] nac { fuil } anum mar atáit mítail agus neithi mianamhala agus clocha corpus (18) animatum .i. corp a fuil anum agus is teirmin uili sin ar a son so (19) oir ata sin dubulta .i. corp rathaidhach a fuil anum agus corp gan (20) rathugud [*] a fuil anum as e an corp { raithaidach } a fuil anum mar atait (21) duine agus ainmidhe corp ag a fuil anum gan rathugud [*] mar atait (22) craind agus plandha ainimal .i. ainmighi resunta agus míresunta [*](23) agus tuicter sin go huilidi don ainmidhi resunta agus míresunta mar [p.36r](1) atait duine agus asal animal recionale .i. ainmidhi resunta agus atait (2) sin dubulta .i. ainmidhi resunta marbhthach mar atait in duine agus ainmidhi (3) resunta { mimarbhtach } mar ata in taingeal spesies .i. gne agus is tir(4)min uili sin agus tuicter duine agus leoghan cuigi sin duine uero is uili he oir (5) an tan aderar é tuicter socrates agus plata an tan sin Et an tan aderar (6) leoghan tuicter in daegcosg in tan sin . indiuidum .i. neithe aenda (7) na gneie sin agus tuicter é fos mar teirmin uilidi uerbi g grasia mar (8) atait socrades agus plata trena mbeith uilidi imdha ni faghthar hegna na (9) ealadna doibh . uindi dicitur indiuidum non est arsa .i. ni faghar hegna na (10) ealach do na neithibh aicideca . substancia .i. substaint agus is don imhaigh so (11) thus gorthar substaint no n aicid
Et adeir porporirius nac fuil ann acht substaint (12) no aicid mar aderar and so oimnis quod est substaincia ueal (13) aiccidens .i. gac ni gg da fuil and is substaint no is aicid . é agus os tusga an (14) substaint na in aicid is di dob ail lind labhairt ar tus Et adermaid go fuil (15) in substaint dubulta .i. substaint corpurdha agus substaint neimcorpurdha substaint corpurdha (16) uero is i bhis co dilus agus co pricipalta { a }{ thosach } gac uilidi raeda agus (17) atait .6. disleachta ag an substaint do reir in raidhi so an cetdisleacht dano (18) .i. gan a beith a suibidhecht an dara dísleacht gan enredh do beith contraradh (19) dhi mar adhubhradh ann so
Substancia niceal est contrarium .i. [p.36v](1) gan enredh do beith contradh don substaint an .3. dísleacht mar [...] aderar ann so
Substaint(2)cia [...] susipit madhghidhus et neque min minus .i. ni gabhann ann substaint methugud (3) na laidhiugh cuice an .iiii. disleacht gan a tuicsi acht deinni amain an .u. dis(4)leacht a beith gabhaltac ar na neithibh contrara .
unde dicitur [*] substancia est susipt(5)ibilis contrarisorium .i. is gabhaltac an substaint ar na methugud neithibh contrararda (6) an .6. dislecht .i. a beith a finit ealadach na a foillsigud aenneithe amain mar atait (7) socrates agus plata
Et nod leth go nabur substaint a tri modaibh an cetmod dano (8) .i. aderar substaint re athedh gac uili redha agus go haindilus aderur sin . an dara mod (9) do reir treoraighthi mur goirter substaint do na tosaighibh naduire mar ata finit (10) agus adhbhur oir ni bhi enni ann a neghmuis na tosaighi so agus ní substaint en (11) ni dibh an .3. mod .i. co dilus agus co pricipalta agus is dibhsin goirter in(12)diuidum sbe [...] cies .i. neithe aenda na gneighi sin item ata cuid do na neith(13)ibh substaintic aderur do beith na suibichta agus ni bidh an ensuibidicht mar ata (14) duine agus ainmidh agus is riu aderur substaint thainaisti agus ata quid ele dibh (15) agus aderur gurob do na suibidhechtaibh iad agus atait do reir an disleacht[a] ann(16)sa suibhidhecht mar ata socrades agus plata agus is dano so goirter prima sub(17)staindcias .i. na cetsubstainti agus atait quid ele dibh agus aderur gurob (18) dona suibidhechtibh iad agus atait do reir an disleachta annsa thsui(19)bhidhicht mar ata socrades agus plata agus ata quid ele dibh annsa suibhecht [p.37r](1) agus ni hainmidhter don tsuibhidhecht iad agus mar atait na haicidhi randaigh (2) uerbi gracia mar ata an ealada andsan anum agus ni mar sin and(3)sa tsuibidhecht bis ann oir mar bis raind annsa fholuid is mar sin (4) bis an aicid andsa tsuibidhicht [...]
(12) Labrum anois den aicid agus adeir aristotles in libro fisicorum gurob edh is aicid ann (13) aiccidens est quod adest et abest preter subgethti corupsione .i. is ed (14) as aicid ann an ni thig agus teid gan claechclod an foluid mar ata (15) duibe agus gel oir fethaigh dui[n]e beith gile no gan beith agus tuc aristotles denum ele (16) air an aicid mar so (17) Accidens est quod neque est genus neque diferensiam neque (16)// proprium neque sbesies .i. is ed is aicid ann (18) ni nac deichfer agus nac ceinel agus nac gne agus nac dilus Et atait da aicid and .i. aicid (19) dilus agus aicid coitchinn aicid dhilus mur ata duibhi isin fhiach agus gile (20) isin ealaidh aicid coitchinn mur ata cromsronaighi isin ilar agus guir(21)me isin fer gorm Et atait 2 aicid eile and accidens seperabele agus aiccidens in(22)sepera[be]le .i. aicid sodealuidhti agus aicid dodhealuidhti aicid sodhealuidhti (23) mar ata suighi agus sesamh codlud agus nemhcodlud cumsgugud agus cum(24)sanadh aicid dodealuidhti mar ata duibhi isin fhiach agus gile [p.37v](1) isin ealaidh agus atait fos 4 haicidi ele ann do reir an fisigi agus do reir (2) an legha .i. aicid dilus mur ata teinnus an taibh agus cumgac na hanala agus fiabh(3)rus continoidac mur aicidibh disle ag pleuriseis aicid coithchinn mur ata (4) in tinnus bhis a ndeaghaidh gac drochcimplexa examail agus gach galar ur adhburdha oir mur leanus in sgaile (5) an corp is mur sin leanus an aicid an galar ur in .3. acid in 3. aicid re nabar accidens concomitate .i. (6) aicid bis a coimidacht . gac folamnaigthi mar ata millsi agus seirbi agus dath oir bith (7) an dath i naicid choimhidacht[a] . ar gac corp oir ni corp an dath mas ed as aic(8)id . é Et ata fos ar aicid ele ann noc as (2) in .4. aicid re nabur (1) aiccidens expremens .i. aicid heigintac ar son gurab i an treas ni (9) ata a naiged na nadura co heigintec i .i. galar ur agus cuis agus uair ele ina galar ur agus in aicid Et (10) fethaigh an aicid uair ann beith na cuis agus uair ele ina galar ur agus uair ele ina cuis agus ina (11) haicid agus ina galar ur a nenf[e]acht . Et ata deichfir eadurr an aicid agus an comurtha .i. aicid (12) aderar ris ag a compraid ris in othar agus comurath aderar ris ag a compraid (13) ris in liaigh mur aderar and so //\\\\\\\\\\\\\\\\\\
(14) Unde illud que sunt exidensi infirmo sunt sighno me(15)dico .i. na raeida is aicid ag an othur is iad is comurtha ag an liaigh
(16) Et bith an aicid ina cuis don galar ur mur ata tinnus lucht an coilera ana cuis (17) ag an tsincopis Et fethtur aicid nadura do radh ann agus aicid nac nadura aicid nadura mar (18) ata dergi a ngruadhibh lucht an perplemonia oir ni gortaighenn an aic(19)id sin na hoibrigti agus foillsigenn an perplemonia do beith ann agus bith a naicid agus ina (20) cuis agus a ngalar ur a naenfeacht . inand uerbi grasia mar ata perplemonia na cuis do(21)n eitig agus na galar ur leis fein agus an aicid don tisis
(22) Adeir in feallsum gurb e fedh bis in brig tochlaigthec na briga curter do cungnum di a denum (23) in cetdilegtha a fur leanna finn 6. uaire Et is e fad bid a fur leanna duib u. uaire agus is e (24) fad bid ag denum an cetdilegtha a fur leanna an ruaid tri uaire co leth Et is e fad bis (25) a fur fola derga 4. uaire co leth Et is e fad bis silus a dul on gaile cum na nae [p.38r](1) tri uaire a fur leanna finn agus is e fad bis isna haeibh .4. uaire agus is e fad bis simus (2) a dul cum na nuile { ball } da uair agus a .4. sul is umeditas . é agus .4. uaire (3) bid an imarcacha gan indarbadh .i. da uair ag a innglan reamur agus uair co leth ag a inn(4)glan tseim agus lethuair ag a innglan rotseim amail ata fual agus feradh agus allus agus (5) tri huaire gan tsaint bidh na dighi //////////////////
(6) Pregnaintes purgare si conuenit ad quatuor menses usque ad (7) septem mensibus .i. o do labhair ipocrates isin cetpairtecal d ambiris morum don brig nadura agus da oibr[igt]ibh agus isin .ii. (8) pairtecal don brig ainmide agus da hoibrigtibh agus isin .3. pairtecal don brig beo[t]hach agus da hoibrigtibh (9) Labhraidh se isin cetcanoin so don iiii. pairtecal dona mnaibh torrca agus da (10) folmaigtibh imqubda oir as don folmugud nadura agus ealadhnac is mo luiaidhes tosach (11) an pairtecal so agus as ed adermaid muidh heigin na mna torrca dfolmugud a folmugud o deired (12) an .4. mi co deired an .uii. mi agus orrdhaighir a coimedh co maith roim an ai(13)mser sin agus da eis don taibh amuigh dfolmugud agus aderar gurob e as adhbur (14) don folmugud do tabairt isin aimser so .i. o deiredh an .4. mi co deiredh an .uii. (15) mi is ann is daingni siug an torrcusa isin broind agus as lugha riachti(16)nus a leasa a oilemain agus annsa cetmi agus isin .ii. mi agus annsa iii. mi bith na cuislenna (17) agus na cengailti o conmighter an toirrcus amail as follus ar blath agus ar (18) torribh na cra darab ainm colliditones co hanmfann nem congb(19)altach ris in re sin agus ni bid na baill ar na nullmugud na ar na follamh(20)nugud co huili an tan sin agus da tuicter an purgoit co hainimcubaid ann togairmter (21) an toghluasacht . agus innarbtar an toirrcus amail as foll[us] ar blat agus ar toi(22)irtibh na crand oir is beac an thadhbur o toirmisgter agus o leagtur (23) an blath agus an tan cruadhaighes agus daingnidhes an blath agus teith an gne (24) toraidh agus as fuilingthech . é air gaith agus ar glusacht gan buaideridh (25) agus gan milledh agus an tan bus abaidh . é bidh ullumh cum tuitme agus cum (26) fagbala a cettosaidh agus as beac an tadhbur o leagtur . é no ur(27)coidiges do da reir sin as oirces adubairt ipocrates a tosach agus an [p.38v](1) deiredh toirrcus an folmugud agus an leagas lacthach do seachna ar eagla an toglu(2)asacht[a] do toghgairm
Et adermuid gurab uime ata an leagas so aimp(3)ris moran ana .uii. rannaibh .i. comsuigthe an cuirp deaina do beith (4) o .uii. neithibh .i. o tri brigibh agus o .4. leannaibh oir is cum comfurtachta na (5) mbrig do hordaigheadh na leanna gurab uime sin atait na tri cetpairtecal (6) don leagas so do na tri brigaibh oir adh[eir] ipocrates don brig nadurda agus don brig ainmide agus don (7)[ brig ] beothach agus biaid na .4. pairtecal so anar diaigh do na .4. leannaibh (8) agus labhraidh se isin cetcanoin don cetpairtecal so do coimedh an toirrcusa (9) agus ni licti dhuine torainn gan comurtha cinte as an naitheonmais di (10) an toirrcus do beith ag an mnai ar eagla an folmugud do tobairt (11) go hainfeasach agus as iad so iad sein .i. tostad na fola mista agus (12) bruidnernac agus eitillach a mbel an maclaig tro agus tromacht an leas(13)raidh agus na narand agus alt an droma agus tinnus na lurgan agus na ng(14)lun agus neimailges gluasacht[a] na cumsgaidhti tes an muinil agus fu(15)acht an droma agus cruas na cich agus neimailges coimriachtana . sg(16)eathrach gnaith Et an tan bis mac an toirrcus bith dath na (17) haighthi an gili maille re deirgi a naithfegadh na hinghin agus (18) as usa le gluasacht agus cumsgugud ar an mac na ar ninghin agus bith a(19)n neirgi agus an taibhsi do leth deis na mna ar in mac agus isin leth cli ar (20) ingin agus is truma an bean ar ingin na ar an mac agus bith dath (21) na haighi a ndath liuida ar an inghin agus as faidi an bru ar (22) an ingin na ar an mac agus as tana an bainne cich ar an inghin n(23)a ar an mac oir da ndoirter an bainne cich air iarand nualibhta . an(24)aidh go cruind air gan sgailed ar an mac agus sgailed ar an nighin (25) agus da cuirter salann ar ceann cíche agus a congmail ura co fad(26)a agus madh mac ni leaghann agus madh nighin leaghaidh agus da derbtha an (27) mac ata aice gabh fual na mna cugad agus bainne cich a ciche deise agus (28) cuir air an fual agus da ndeachaidh a nichtar an fuail agus leathnugaid ana nichtar \\[p.39r](1) as mac agus da nana a nuachtar an fuail agus leathnugaid air is ingin agus adeir gillbertus (2) nac in dermuidi coimedh na mban torrach re fedh na thoirrcusa .i. re f(3)edh na .4. cetmis a coimedh air leimnigh agus ar smuaintightighibh agus air (4) bron agus air cumaigh agus air folmugud follus no nemfollus amail ata cuislenacht [*] no leagas (5) lacthach no fothraici cona cosmail
Et adermuid da mbia in tinnus air an m(6)nai an folmugud do tobairt on .4. mi conuigi an .uii. mi maille re (7) deinnte agus re frichnum romor amail ata casia fistula agus manna agus uio(8)la agus a cosmaile
Et adeir gillebertus co comfortachtaighid na hairdreann(9)idh cum na geinemhna amail ata sadurna re feadh na cetmisa (10) a comfortacht na brig fastaigh ar fuarad agus air tirmugud a ceachtar dibh agus a dluth(11)ugud agus a coimedh an tsilte re nabur imbrio isin maclog iu(12)biter isin .ii. mi ac gealudh agus a dilegud an tsilte agus marsa isin .iii. (13) mi a cruthugud agus a dheailbh examhlachta na mball . sol . an .4. mi (14) ag tobhairt anma agus cumsgaidhi agus rathaigthi agus fasa agus forbairti ar in (15) toirrcus oir is i fein as tosach don bethaidh agus uenear (16) an .u. mi a ramhugud na mball agus ag meathugud na hoilemna amhail adeir (17) iohanes dameseni as i an tesaidi beathaighes sinn agus an fliuchnus oiles duinn . merc(18)uir an .6. mi a coimedh an cuirp agus anma a neinfeacht o urcoidibh foiri(19)meallaic agus inmedonaic agus a cosmuiles a foirim agus a fighrach rena seindsear(20)aibh . easca an .7. mi a coimlinadh na fliuchadacht noc ata ana esabaid agus a b(21)oga agus a fliuch na feith o fuil cengal agus congbail an toirrcusa . S(22)adurna an cetseachtmuin don .8. mi iubiter an .ii. seachtmuin mars(23)a an .3. seachtmuin . Sol an .4. seachtmuin . uenear an .u. seachtmain . mearcuir [p.39v](1) an .6. seachtmuin : esga in seachtmad secmain . Sadurna an cetla d(2)on .8. seachtmuin iubiter an .ii. la marsa an .3. la . Sol an .4. (3) la . uenear an .5. la Mearcuir an .6. la . easca in seachtmad la agus gur(4)ab amhlaid sin crichniter cursa na nairdreannach re fedh ullmaigte an torrcus[a]
(5) Et aderaid na doctuire gurab ainm dilus dinadh an toirrcus matri(6)x .i. an maclog agus as amhlaid ata si cuirinn a cosmailes lamhnain agus ata (7) si feitheach innus co fethfaidh a sineadh agus a crapadh fo meidh no fo (8) laighedh an toirrcuis agus is foirtilli in brig rathaigeach ina scorn(9)aigh na in gac rann eile de agus ata in brig athairngtheach co trean and (10) mur an cetna oir ata do treisi an brig athairnghthaigi ann ge(11)madh fada úaithe an siled fearr co tair on gadhsi cui[c]e . é agus as (12) amhlaid ata in ball sin maille re snaithibh agus re halgaibh don taibh (13) astigh innus gomadh fearr di do coimedhadh se adhbur na geinnam(14)na cum cruthaigthe an toirrcis agus is e a fad on imlinn { conuigi }(15) an fordrund agus atait da beal air .i. bel fai agus os a cinn agus a(16)tait uirgi a comursanacht in beil ichtair a ceangal do sgorna(17)igh an macloig agus as iad sin a soithigi disli do siled na mna
Et atait (18) da folmugacht isin maclog .i. folmugacht isin leth deis agus folmugacht isin leth (19) cli agus folmugacht na leith deisi a cruthugud agus a conmail na mer mac agus folmug(20)acht an leth cli a gabhail na nighin
Et adeir galen an tan bit na leanna (21) a comnaidh isina mnaibh torrcha nac intucta folmugud na[p.40r](1)an leagas lacthach doibh . acht . a tobhairt an tan bít na leanna maille re cumsgugud (2) agus re luamuracht o ball go ball isin corp oir adermuid co ndliginn gur an f(3)olmugud do tabhairt in tan sin
Et adeir galen in gac uile eslainte co ndliginn an liaigh eas(4)baidh na nadura do coimlinadh agus a { himurcrach } dinarbadh agus is folmugud ealadnac . é (5) an tan do berar . é do reir inntelacht[a] in leagha agus ata an folmugud ealadnac a nda (6) modaibh .i. co huilidi agus co rannaidh co huilidi mur ata sgethrach no inrum no (7) fuil mista no cuisleannach no fuil na timtiracht agus ni hedh amhain acht cebe ball o tig (8) an fuil amail adeir galen gurab folmugud huilidi . é oir ni fuil enrann don corp gan (9) folmacht gibe ball o tic an fuil is folmugud huilidi do leth na fola é agus gi dh edh (10) is folmugud rannidh do leth an boill . é oir is o aeinball amhain tainig si agus ader(11)muid gurab folmugud huilidi saethtur agus coimilt agus fothrucud uisin buig agus co hair(12)ighti an tan bis maille re hailim no re raibh agus in aibstinens mur an cet(13)na folmugud rannidh mur ata an ceann ag a folmugud maille re gairggrisim tar (14) an mbel na tar in sroin agus na boill speratalta ac a folmugud maille re co(15)sachtaighi agus re seili agus na himurcacha uisgemhla ag a ninnarbad maille ris an (16) fual agus as é inntint ata ac an naduir cum folmaige an cuirp do reir galen (17) .i. na hurcoidi agus na haidhbir chinntach dinnarbad da reir sin as en inntinn (18) dleagus an liaigh do beith aigi cum an folmaigthe oir as amhlaid ata ina intsamhlai(19)ghteoir don naduir
Et adeir galen co ndliginn an liaigh comurtha follus do beith aigi asa (20) naethona ca lin cintaighes isin corp mur ata fual agus feradh agus allus maille re com(21)aentugud na rann foirimeallac mar ata cail an bidh agus na haisi agus an fuinn (22) agus an aeir agus coimplex an easlainti agus da mbia dath an croicin a dul a mbuidh(23)acht . maille re coilearacht an feraidh agus re goranibh beaca gera isin croicin agus re losgugud [p.40v](1) agus re tinnus isin gaile agus ita agus seirbi isin bel agus tine deacair do techt a mball (2) heigin don corp agus causon agus tercian da tathall adermuid gurob o linn (3) ruad cinntaidhter an corp an tan sin agus co ndlighinn folmugud dilus leanna ruaid do (4) tobairt dho : comurtha leanna duib duibhi an croicin agus gorain dubha ga tuismedh isin (5) corp agus eslainte leanna duib meanataib luibhre agus aillsi quat agus quartana agus quairtana agus galar seilge agus greabhan na (6) cos mania agus mealad feirg agus diuidacht burba agus tagra agus foillsigid na neithe (7) sin imdugud leanna duib isin corp agus dleagur an tan sin folmugud inqubaid leanna duib (8) do taobairt : comurtha leanna finn dath an cuirp a dhul a ngel agus neca flich ar na ba(9)llib agus codidiana da tathall agus leisge na mideamna agus dermad meinic agus girbh (10) canach na mball agus tromacht cind agus menfadhach imdha agus oxiremia .i. bru(11)chtach goirt agus a cosmuile agus adermuid an tan sin folmugud dilus leanna finn d(12)o tobhairt do : comurtha fola derg i. fuil ard meth a dul a ndorchacht agus puls lanluath me(13)inic boc agus linadh cuisleann an cuirp agus tinnus an edhain agus seili imlis agus deirgi na haighi (14) agus gealain na sul agus adermuid an tan sin folmugud imquibaidh fola deirgi do tob(15)airt do
agus adeir galen co mealltur na heolaig anaithne na leanan cintaidhes isin co(16)rp agus gura mo na sin mealltur na haineolaigh agus adeir galen muna hainthinter in tathbar cinn(17)tach nac eter in folmugud do tobairt co dilistinach oir da tuicter co dlistinach . é beith (18) an teslainte co sonairt arrachtach maille re forbailtes agus re dethmidemain agus bith ull(19)am cum an caithme agus da tuicter co hainimcubaid tucmaidh a contra so amail adeir ipocrates
(20) Sub cane et ante canem moleste . stat formacie .i. is ed adeir . ipocrates ann (21) so co ndleagur sechna gac folmaigthe isna laeithibh re nabur dies canicula(22)res rompa agus na ndiaigh agus derbaidh galen inntinn ipocrates isin canoin so do tri //[p.41r](1) resunibh an cetresun rometh tesaide na haimsiri an tan sin noc as (2) lor dinarbad agus do disgailedh na nimurcrach agus da tuicter an folmugud a(3)nmfainighter na brig agus meathaighter in taintes agus cruthaigter na fiabruis (4) co hurusa . an .ii. resun teastaidhit agus dibhaidhid na brig . o rometh (5) tesaide na haimsiri agus in leagas a neinfeacht agus ni healanach an leagas i na tabhar d(6)ighbail a ceann dighbala ar na brigaibh agus an .3. resun as amhlaid ata (7) an tes a foirimeall a comtarraing an thes inmeadonaigh a foirimeall (8) amail as follus fothud an uisge tes ag toirmesg an innarbad in(9)meadonaigh de sin da tuicter an folmugud co inmeadonach maille re leagas lacthach tair(10)ngter . é a foirimeall an cuirp agus an tan tairngter an leagas a folud na mba(11)ll ainnfainnighter agus truaillter na briga agus na leanna noc as cuis do moran dea(12)slantaibh agus durcoidibh de sin sechainter na folmaigthe re feadh naimsiri ad(13)durubhrumur .i. an fedh bis sol in leo
agus gidh edh ni lor lin a ndubrumur (14) cum tuicsina sibhail na greini a coimlinadh a cursa isin da comurtha . dheach re (15) fedh na bliadain mas ed gac aen leis budh ail íul a sibhail agus a cursa agus anma(16)nnadh na comaradh do beith aigi as in feachsana dho na riaghlach so (17) amail adubhrudur na huduir laidianda oir aderaid gurab é nuimir comur(18)adh ata ann da comurtha . dheach .i. comurtha airighti a nagaid gac misa isin mbliadain agus o (19) mi gianair as coir duinn tinnscaint ar tus .i. is inann ginanair a laidin (20) agus doras isin gaidhilg oir is on doras dleagur tinnscaint gaca hoibhrithi amail ata (21) in bliadhain ag tinnscaint o mi gianair
Et as e comurtha . na misa sin aqu(22)arius agus is inann aquarius a laidinn agus aigen an uisge isin gaidhilg agus is ann(23)san aigen sin bis grian a mi gianair gurrab uime sin as i mi as fuaire sa bliadhain [p.41v](1) agus gurab air sin aderar sol in aquarius .
piscis uero in .ii. comurtha agus is ann bis grian (2) a mi feabhra agus as inann pisis a laidin agus iasc a gaidhilg agus as amhlaid bis an tiasc (3) ac snamh eadur da uisge agus an ran as mo fhui don uisge agus an ran as lu (4) os a cinn agus as amhlaid sin bis grian isin mi so air fagail an aigein .i. an (5) rann as mo don uisge fuighi agus an rann as lu os a cinn gurab air sin aderar sol (6) a pisis :
airies uero in .3. comurtha is ann bis grian a mi marta agus as inann airies (7) a laidin agus reith isin gaidhilg agus as i naduir do n reithe a tes co foirtill ana uirgibh agus ana edhann (8) agus ana ballib foirimellaich agus a beith co hanmfann ana corp agus ana ballib inmedonac agus as a(9)mhlaid sin bis grian isin mi so .i. a tes ina forimeall agus a fad uiathe agus gurab air sin ader(10)ar sol in airies :
Taurus uero in .4. comurtha is ann bis grian a mi apirilis agus (11) is inann taurus a laidin agus tarbh isin gaidhilg agus as i naduir an tairbh an tan do beith ana muinel (12) agus ana cosaibh agus as amhlaid sin bis grian isin mi so agus gurab air sin aderar sol in (13) taurus :
gemeni an .u. comurtha is ann bis grian a mi maigh agus is inann gemeni a laidin agus (14) lanamhain a gaidhilg agus as i naduir na lanamhna .i. rann dibh tesaide tirim amail ata an fer agus rann (15) eile fuar fliuch amail ata an bean agus is i amhlaid sin bis grian isin mi sin .i. tosach fuar fliuch agus deiredh (16).t. tesaide tirim aice agus gurab air sin aderar a mi maig sol a geimeani :
cainncer an .6. (17) comurtha as ann bis grian a mi iuin agus is inann cainnser a laidin agus parrtan a gaidhilg agus as ed gna(18)thaidhes an partan imecht ar a chul agus ar agaid agus gaca taeibh . de . agus ni ar agaid amh(19)[a]in ceimnius agus is amhlaid sin bis grian isin mi so ag sibhal agus cur a tesa ar a cul agus ar a (20) hagaid agus gac taeibh di agus fon cruindidh a coitcinne agus ag tirmugud lathach uisgiedh (21) na talaimh agus gurab air sin aderar sol a cainser :
leo an .7. comurtha as ann bis grian a mi (22) iuil .i. mi deiridh an tsamhraid agus is inann leo a laidin agus leomhan a gaidhilg agus is amhlaid ata (23) an leomhan agus cennus aigi ar na huili beithidhach air miri agus ar treisi agus is amhlaid sin bis grian [p.42r](1) isin mi so agus ceannus aice ar na huile mi do reir treisi agus miri a tesa agus gurab air sin (2) aderar sol in leo :
uirgo an .8. comurtha as ann bis grian a mi angustus agus (3) as inann uirgo a laidin agus ogh a gaidhilg agus as amhlaid bis an ogh agus . í ga aipiugud agus ga (4) hulmugud cuin issi a beatha i no go ndenter beatha di agus as amhlaid sin bis grian isin mi (5) sin ac ullmugud toiridh na talman no co mbith ullum in caiti gurab i aire (6) sin aderar sol in uirgo :
Libra uero an .ix. comurtha is ann bis grian a mi sept(7)ember agus as inann libra a laidin agus medh a gaidhilg agus as i naduir na meighi methochan (8) agus tomhus comtrom do denamh gan ni as mo do taeibh seach a ceili (9) di agus as amhlaid sin bis grian isin mi so co hineadonac eadur tes agus fuar gurab aire sin ader(10)ar sol in libra :
Scorpio an .x. comurtha is ann bis grian a mi octimber (11) agus is inann sgorpio a laidin agus athair neime a gaidhilg agus as i naduir an beithidh sin a neim ana (12) hurrball agus as binn briathrac milis . í fein agus meallaid moran do duinibh (13) triana soglori innus co cuirinn ana collud iad tre caini a ceileabh(14)raidh go mbuailinn da hurrball iad agus co marbann no co nurcoidighinn (15) doibh co mor agus as mur sin bis grian isin mi so .i. do biaid tosach ciuin s(16)oinenta do cach agus do biaid a hurrball .i. a deiredh na misa go docamhlach d(17)oininta innus co nurcoidighinn do torrtibh agus do luibhibh na talman fa (18) deoigh agus gurab air sin aderar sol in sgorpio :
Sagitarius uero an taen(19)madh comurtha dheach as ann bis grian a mi noibhimbir .i. in . cet mi don geimred {(20) agus } is inann saightarius isin laidin agus saideoir isin gaidhilg agus is amhlaid doni an saideoir a (21) urcur do cur uadha a fad ar a comair oir ni bu maith an thaigheoiracht (22) do a urcur do cur fhai eadur . é agus lar agus is amhlaid sin bis grian isin mi sin oir c(23)uirí a tes fedh a hurcair on talmain gurab air sin aderar sol in saigitarius :
Cai(24)pricornus uero an .ii. comurtha dheach agus is ann bis grian a mi dhedsemper agus is inann ca(25)ipricorus isin laidin agus gabhar isin gaidhilg agus is amhlaid doni an gabhar a inngilt [p.42v](1) .i. a cuid diarraidh os a cinn a crannaibh agus an nardaibh agus ni ar talum iaras amail (2) donid na hainminti eile agus is amhlaid sin bis grian isin mi so .i. a cur a tesa an (3) airdi os a cind agus gurab aire sin aderar sol in caipricorus
agus gurab amlaid sin crich(4)nus grian a cursa isin da comurtha dheach re feadh na bliadna do reir gluaisi sencom(5)poid et reliqua .MM
(6) Mise fer na drochlitrach do graibh so a baili thighirna bheinne eadair .i. (5)// eoin mac domhnaill agus is fada om dhuthidh andiuigh me
(7) Labhrum anois do tsuighiugud na nairdrinnach agus ca fat bias siat a ngac co(8)murtha da comairthibh no ac tabhairt a cursa Et os esca as nesa duinn labhrum do (9) ar dus agus is e fat bis a ngac comurtha .i. da la agus .6. huaire agus da trian uaire agus is e fat (10) bis ac tabhairt a chursa .i. .7. la .xx. agus .8. nuaire agus gi[dh]edh ni beirinn tar eis a siubh(11)ail fein air grein co cenn da la agus .4. nuair ach .4. moinnmiti agus unsa agus adham do (12) testail dibh agus gurab é sin siubhal esca o grein no co mbeirinn uirri .i. ix. la .xx. co (13) leith ach an becan so adubrumur don taibh tuas dinn agus as ar son sin bis (14) esbuidh lae ar an esca . a mi iuil isin .x. bliadna agus is uimi sin aderar esca do techt (15) an tan bheiris . se ar grein agus o nar bail leisin nudur aimser bearnach dairemh tu(16)cse .x. la .xx. do uair ann agus .ix. la .xx. uair eile agus gurab uadha sin aderar esca daith(17)each [*] agus esca tirech agus is e fat bis mercuir i ngac comurtha .i. 8. la .xx. agus .6. uaire (18) agus is e fat bis acu tabhairt a cursa .i. se la do testail do techt .xx. deach (19) la agus is e fat bis uennur i ngac comurtha .i. x. fithad la agus la agus .x. nuaire agus as e (20) fat bis grian a ngac comurtha .i. x. la fichid agus .x. nuairi agus is e fat bis ac tabhairt (21) a chursa .i. x. moiminti agus ocht .xx. dheach la agus .u. la agus .7. nuairi agus .8. moiminti ni (22) is mo agus gurab de sin athraighis sol sdisium re nabur sdaid greine an nuair [p.43r](1) anus si ona rith o fat agus o gire ainlae o fat an lae uero amail is follus isin ge(2)imreadh ona girra amail is follus isin thsamhradh o fat an lae .i. on darna (3) la dheach roim nodlaig o girra an lae amail as follus on darna la dheach roim fe(4)il seain agus da tuicter so co cael ni fuil compoid ana aigid oir athra(5)idhi sol sdisium la cacha .6. xx. bliadhain ar son na moiminti adubru(6)mur don taib tuas dinn agus deir da derbad sin as e uair do tinnscain an la fa(7)idiugud a ngeinemhain crist .i. la nodlaig agus as e la do tinnscain re linn tsen(8)compoidi an .x. la roim nodlaig agus as e adhbar sin mili bliadna agus da cet bliadna ata (9) o geinemhain crist go tsencompoid agus as e uair aniudh tinnscanus faidiu(10)gud an dara la dheach roim nodlaig agus as e adhbar sin .6. bliadna dheach agus da cet bliadna (11) o tseancompoid conuigi so gurab . i sin ais crist arna comairemh conuigi so \\
(12) Et as e fad bis marsa a ngac comurtha uair ar .xx. agus tri .xx. la agus as e fad bis (13) ac tabairt a cursa da bliadna co himlan agus as e fad bis iubiter a ngac comurtha (14) .i. bliadain imlan agus is e fad bis ac tabhairt a cursa .i. da bliadna dheach agus is e fad (15) bis sadurna i ncach comurtha .i. u. ar uaire dheach agus da bliadna agus nai .xx. la agus gurab (16) inann sin agus da bliadna co leth agus is e fad bis ac tabhairt a cursa .i. x. mbliadna fich(17)ead co himlan agus gurab amlaid sin fagmaid na briathra sin do reir disdingi
(18) Airies agus gemeni agus sagitarius agus loeo a comaentugud re linn ruad agus re tein(19)ighi agus re samhradh agus re marsa agus re sol . tabhrus agus uirgo agus ca(20)pricornus agus linn dub agus talam agus fomhar agus saturnus agus mercuir a (21) comaentugud re ceile . caindcer agus scoirpio agus linn finn agus uisge (22) agus geimredh agus luna a comaentughad re ceile : libra agus aqua(23)rius agus pisis agus fuil derg agus aidheor agus earrech agus iubiter agus uenur (24) a comaentughad re ceile agus is mur sin cuirter comaentughad na (25) .4. ndull agus na .7. nardrannach agus an da comurtha dheach re ceile
(26) Saturnus . o raiter satharn agus sabad a thir agus luaighe a miotal [p.43v](1) Sol o raiter domhnac agus or a miotal agus greg a tir . luna o raiter luan (2) agus an almainti a tir agus airged a mital . Marsius o raiter martha agus iar(3)and a mital agus an talam naomhtha a tir . Mercuir o raiter cetaoine agus (4) airged beo a mital agus uirgine a tir . Iubiter o raiter diardaon agus sd(5)an a mital agus eibhid a tir . uenus o raiter aoine agus purpair a mit(6)al agus an murguint a tir et reliqua :\.\.\.\.\.\.\.\.\.:\:\
(7) Et adermaid mur in cetna do claechlud an esca .i. an cet ais de maille re (8) tess agus re fliuchnus agus an 2 ais de maille re tess agus re tirmach agus an 3 ais (9) maille re fuacht agus re tirmach agus an .4. ais maille re fuar agus re fliuchnus agus ir is ris (10) sin aderaid na dotuire geimredh an easca :\.\:\:\:\.\.\.\.\
(11) Ceathra raithi a bliadain agus .3. mis sa rathi agus .4. sechtmuine sa mis agus (12) .7. laithe sa sechtmain agus .4. cadrans sa lo agus .6. huaire sa cadrans agus .4. (13) puinc sain uair agus .x. moidhinti sa ponc agus da .ʒ. sa moidhinnti (14) agus .7. nadam agus .4.0. sa .ʒ. agus ni teid roinn no comaireamh gu talamh tar an ad(15)amh oir is e in tadamh in .4. ni nach roinnter sa domhan adhamus .i. cloch (16) agus gradh agus fis agus adamh . agus is e so comairemh o adhamh gu haimhsir crichnaigthe .i. 7. na(17)daim agus .4.0. sa .ʒ. agus da .ʒ. dheach sa moidhiminnti agus .10. moidhiminnti sa p(18)ponc agus .4. puincc san uair
(19) Sgrubalus .i. comtrom . 20 . graine cruithneachta agus tri ssgruibail an draghma exagim (18)// comtrom .x. ngrainedh agus .4. 20. agus is e sin doni dr(20)aghma co leth agus ise an urdail sin do grainibh doni solidus no aureus oir is com(21)mor iad na triur Et is .6. dibsin doni unsa agus .8. ndraghma leis doni unsa agus (22) .6. unsa dheach doni an punt agus .c. draghma agus .8. ndraghma leis doni punt comtrom .6. c (23) graine an unsa agus comtrom .7. mili agus da .c. graine an punt agus comtrom tri mili agus .6. c. an (24) lethpunt agus comtrom mili agus .8. c. an cethrumha mir don punt agus comtrom da pu(25)nt co leth an seasra fina no ola no aigiti iartharach chum in leigis et reliqua :.\.\.\.\.\
(26) Et is iad so .4. aisi in re .i. in cetais de maille re tes agus re fliuchnus agus an ais 2 de mai(27)lle re tes agus re tirmach agus an .3. ais maille re fuar agus re tirmach agus an .4. ais maille re fuacht agus re fliuchnus \\
[p.44r](1) noc ata na hinnstrummuid dilus ag na brigibh cum an noibrigti nadura do denamh
(2) Spiritus est substancia subtilis ex humorum uaporibus sciendum aliquid coim(1)pletionem gener(3)ata
.i. is ed is spirud and substaint thséimh geinter o ceoibh na lennand do reir coimpleiti heigin
(4) Spiritus naturalis solum per { uenas } cum saingine trainsimitur
.i. is amhlaidh thsiublaigh(3)us [...] (5) an spirud nadura maille re fuil amain trit na cuislennaibh agus an spirud beoithiach trit na hairtiribh agus an spirud ainmidhi trit (6) na feithibh cum na nuile ball da follamnugud
Dolor est intemporencia extra cursu natura
.i. is ed is tinnus and anmesuracht bis leath a(5)//mauidh do cr cursa na nadura o dentur an gortu go fo(7)llus no go nemolluis
(8) Dolor est cum memra aiccionis sue naturalis temperamenta egrediuntur
.i. is ed is tinnus (7)// and do reir galen an uair tosgaid na boill leth amuidh don mesaracht agus do (9) comtsuiged gnima agus oibrigti na nadura
(10) Dolor est sensus tristis nocitius et non delectatifus
.i. is ed is tinnus and cetfaid thuirsech airighech (9)// nemforbailtec o gortaighter oibrigti na mball ..\.\.\.\.\.\.\.\
(11) Medicina est sciencia qua humani corporis disposicione cognosscuntur et ex parte (12) qua sanatur et ab eoa remouetur ut habita sanitas conseruetur et amissa recuperetur
(13) .i. is ed is leagas and fis o naithinnter suigiugud in per cuirp daena in méid slanaighter . é agus teit ona tslainti agus ona com(14)edtur in tslainti bis aige agus o athnuighter in tslainti teid uadha
(15) Medicina est [s]ciencia qua corpus humanum conseruetur in eo . quod . est et reducitur de innaturali dispocione ad (14)// naturalem dispocionem
.i. is ed is (16) leagas and fis no ealada o coimedtur an corp daena sa staid a mbia agus o treorter . é o suidhugud minadura d(17)ocum suidhugud na nadura
(18) Medicina est [s]ciencia sanorum necororum [hs] egrorum [hs] et nemtrorum
.i. is ed is leagas and fis na slainti agus (17)// na eslainti agus na neimnecardha go fechsanach no go grimaich \\
(19) Speculatiua scienncia est que sit propter scire
.i. is ed is teoirige and ealada ag a mbi (20) fis qum fesa
Teorca est certa noticia rerum solo inteleactu capienntarum et subecta memoria rerum (19)// operranntarum
.i. is ed is teoirige and aithne deimin na neithedh do (21) gabhar on tuicsin amain agus bis fomaightec do cuimne na neithedh le ndentur an toibruigh \\\
[p.44v](1) Teorca est sciencia docens praticum in sua operacionem
.i. is ed is teorige and fis no (2) ealada theguscus an pratica ina oibrigibh amail adeir auicenna
(3) Pratica est sciencia operatiua que docet modum et qualitatem operacionis
.i. is ed is praitic (2)// and ealada oibrigtech theguscus modh agus cail (4) in oibrigti
(5) Pratica est subectum theoricam demonstrare in probatulo sensum et operacionem manum (4)// secundum preuentis teorice intelleachtum
.i. is ed is pratica and in in teorige (6) bis fomaightec gu follus don cetfaid agus in oibrigti lam do reir tuicsina na teorige bis roimpe \\
Substanncia non poitest esse in axcidennti nec aigsidens in substanncia
.i. ni fethand (7) substainti beith a naicit na aicit beith an subsstainti
(8) Substanncia est genus generalis simum non habens [a]iliud genus supra . se
.i. is ed is substaint ann (7)// ceinel forleathan nach eider do crichnugud
(9) Substanncia dicitur qua [ex]cistad sub re
.i. is uime aderar substainti ria ar son go nanand (10) si fa ni
(11) Mar aderar and so
omnis quod est substanncia ueal aiccidens
.i. gac ni da fuil and (10)// is substaint no is [ aicid ]. é agus os tusca an substaint na in aicid is di do labh[r]amur ar tus \\
(12) Aiccidens est quod . ad est et ab est preter subgechti coropcionem
.i. is ed is aicid and an ni (13) thig agus teid gan claechlod an foluid mar ata duibe agus gile oir fetaig duine beith gel no gan beith
ocus tuc aristotle den(14)um eili air an aicid mar so
(15) Aiccidens est quod neque est genus neque deferenciam neque proprium neque sbesies
(14)// .i. is ed is aicid and ni nac deichfer agus nac ceinel agus nac gne agus nac dilus \\
(16) Auditus est sensus sanorum perseptius
.i. is ed is estecht and cetfaid gabhaltach noc gab(17)us gac ni o fuil foghar no bualad co foirimillach no gu innmedonac oir ni ni eile an foghar ach oib(18)iacht an estechta agus ni ni eile an dath ach oibiacht an radairc
(19) Subectum est illud quod non habet esi ab eo quod aduenit sit exsi abet complet(18)um esse ut homo
.i. is ed is { suibiacht }(20) ann a ni ag a fuil esse comlinter uatha fein agus nac faghann esse o ni thegmus do amail ata an duine nach (21) faghann esse on gile
(22) Oibiectum est conclucio demostratiua sita ueal sibilis debetur siencia
.i. is ed is oibidhacht ann (21)// congluais foillsigtec . thuicsinnec a na faghtar egna ..\.\.\.\.\.\.\.\.\.\.\.\
[p.45r](1) Unde illud aicidens non datt esse subectum sed suibectum aiccidenti
.i. ni tabhair an aicid (2) esse don tsuibiacht agus dobeir an tsuibidhacht esse don aicid
(3) Dicendum est quid sit gradus et quod sunt gradus et quod nomen quilibet gradus
.i. (2)// coir a radha a ntosach gresa na cei(4)mend cred é fein an ceim agus ca lin atait na cemanda agus caidi ainm gaca ceime agus ca lin rand ata and gac ceime (5) agus an fuil leithed eadur na cemannaibh agus randa na cemand agus an fuil leithed eadur an measardacht toghaighi agus in cetceim
(6) Non podesta inteligire gradum circa fectum et potest circa sapigencia
.i. ni edir ceim do tuigsin do reir (7) gnima agus fetar do reir na ealadan
(8) Gradus est sexsus cecundum distanncium ailiquid { qualitalibus } super temperamentum secundum .6.0.(7)// minutorum
.i. is ed is ceim and tosgugud cailidi heigin tar an measuracht do reir spais (9) tri .20. minuit agus na cemand sin adurm adurumur ata a do dibh fethas beith andsa .4. ceim agus a do eile nac fethand agus is iat (10) so bis andsa .4. ceim tes agus fuaire oir ni bi and fliuchnus na tirmaidacht isin .4. ceim
(11) Doctrina est proposita . rei . demostracia omnis partes partes explicans
.i. is ed is foircedall ann (10)// gnim coitcinn gac healadan cum comfortachta gac (12) deisgibail agus toscaigthe gac huduras agus fuaslugud sl solus gac hargamuint agus adeir fos boesius
(13) Doctrina est accio doctoris in disipulum
.i. is ed is foircedal and remtoscugud an foircedail (12)// on maighister (14) cum in deisgibuil
Doctrina ordinaria est incipire ac a cognicione causarum primarum rei
.i. is ed is foir(13)//cedal do reir uird and tinnscaint aithne cetcuise in reida dob ail do (15) aithne agus toscaidhes ainn sin cum aithne na cuisedh imchiana eile do reir uird no gu tigim cum na cuised a fogus
(16) Natura exindeinte forte non intequed medicaminum auxilio
.i. an uair is laidir an naduir ni (17) ricand a les a comurtacht o leaghas
(18) Natura exinteinte debele omnes spesies medicina probetur quia cum natura hurgatur si(17)mul pati et aighere sito asimulatur
.i. adeir auicenna an uair (19) as anband an naduir go toirmissgter gac gne don leagas agus ma coimeigniter an naduir dullann an leagas agus do cathugh (20) re abhur na eslainti claichter . í co hoband o na sairibh egsamla
(21) Natura non deficit in necissaria neac abundat in superfluis
.i. ni bind esbaid na riach(20)tanus a les air an naduir da reir sin ni (22) comfurtachtaidhend in leagas in naduir co foirimillach na co hinmedhonach
(23) Natura non indigit aucilium medicaminum
.i. ni ricand a les an naduir fortacht an leigis acht an tan (22)// nac eidir le fein an eslainti do cliaidh
[p.45v](1) Natura conuerdit membra extrema in calore proprio sanguinis silicet in albedi(2)nem
.i. inntaig an naduir na boill foirimallaich a ndath na fola .i. an gile mas ed as gel dlighes an (3) fuil beith
(4) Sanguis enem humanus est candius dum exit orifisia uenarum cum sit corp(5)uris ailmentum
.i. ata an fuil gel an uair ceimnighus go bel na cuislenn an tan (6) is oilemain don corp . í
(7) Albedo est { color } finalis et naturalis sibi et nutrimentiss et sanguinis
.i. is si an (6)// gile dath an bidh agus na hoilemna agus na fola go deighinach ..\.\.\.\.\.\
(8) Est autem sangu[in]is rubicundus cum tam uenis quam arteriis corde et epatum (9) recondatur
.i. is e dobeir an fuil do beith derg ar son mura siublagus trid na cuislinibh (10) agus trid na hairt[ir]ibh agus trid na haeibh agus trid an cridhi agus gabaid si dath aicidechach o na ballibh sin (11) agus ni e sin a dath nadura fen ach a beith gile
(12) Quongem in arte medicina plura inueniuntur inuocabula obsgure sinifica(11)sionis
.i. atait { moran } d[fh]oclaibh dorcha dotuc(13)san andsa ealadain leigis ni is mo na ealaidnibh eile
(14) Meamrum est firma et solgita parsa anmalis
.i. adeir betrus mustinus gurb edh (13)// is ball and rand (15) danghan laidir an nanmigh ar na corugud o neithibh cosmuil agus eagcosmuil (16) agus is uime adurmur egcosmuil oir muna beith egcosmuil do etfaid duil (17) do radha ris
(18) Humur est substancia actualiter uimita
.i. is ed is linn and substaint fhliuch grim(17)ach a geinemain a corp an nanmigh maile re dilegud no re los(19)gadh neoch ata imqubhaidh cum oilemna na ball agus soirmesgus no urtaidhus an grim agus (20) foghailter an linn a 4. moghaibh .i. fuil derg agus linn finn agus linn dub agus linn ruad
(21) Nota secundum aseancum quod umores abet in sce qualisum sui motus
.i. not let (20)// do reir auicenna go fuilit cuise (22) a gluasachta fen isna linnibh agus gurub da reir sin adeir auicenna an luchth air bi flugsa fola na srona (23) ni dligid na neithe derga dechsain amail adeir aristotles Afeccio fid ex parte rei simile .i. doniar an (24) santu do leth an raeida cosmuil
(25) Cricis est uemens uelux et uiltimus nature motus et qui fit in eigritutine
.i. is ed (24)// is faeithugud and luathgluasacht dasachtach na [p.46r](1) nadura go deghanach andsana eslaintibh o cruas na aiccidh agus o tromacht na eslainte ag treorugud (2) gu luath cum bais no cum bethadh
(3) Res naturalis est illa qua non excisdennte necese est corpus non existere
.i. is ed is (2)// neithe nadura and do reir constantinus na neithe an ni an tan nach biand and (4) gurab heigin do gac aencorp gan a beith and agus benus re hinordugud in cuirp agus rena sgris agus is e in lin (5) atait and a .4. i. duil agus lathair agus briga agus spirud comcumasg agus oibri agus is inntu sin cruithaig na heslainti
(6) Res non naturalis sunt cause permutantes et conceruantes dispocisiones corpuram (7) necisario
.i. is ed is neithe nac nadura and do reir hathteothus neithe noc claiges agus coimedhus suidhugud an cuirp deaina (8) co heigintac agus nac fethand nac bedh na fegmuis re fedh na bethadh agus is iad so iad .i. aer agus biadh agus cumsanadh (9) linadh agus codlud agus ferg
Res consuetes multo tempore minus moleastant quam insuetes sit res consue(8)tes sint deteriores
.i. in raeid graithter re haimser fhada is (10) durcoid doni na in raeid nac { graidhighter } ach gema measa na neithe gnaithter
(11) Moirbi peistleincia fiunt ex aighre coropto
.i. doniter na galair peistleans on aidh(10)ear truailidh :\.\.\.\.\
(12) Aighir himutad corpus nostrum in suam cracem
.i. gachlaid an taighearr air cuirpin in(13)a coimplexa fein
Malus aer plus aghrauad corpus nostrum quam cibus coruptum
.i. is mo durcoid (12)// doni an taer truailligthech don corp na doni an biadh truailligthech :\.\.\.\.\
(15) Medicinaus medioris qualitatis esse oporteat
.i. is ed adeir isidurus and so co ndligh(14)and in liaigh aibic inmedonac do beith aigi agus ni dligind dimainis in tailgis do gradhugud na a tarcaisniugud (16) co romor agus is e adhbar do sin in naduir ac a comfuracht co inmedonac agus ag a gortu gu co foirimeallach
(17) Nulla est egritudo in qua medicus non habet opus interragare infirmum
.i. is ed adeir isi(18)durus and so nac fuil eineslainti nac dligind in liaigh a fiaibhraidh don othur cade a breathemh(19)nus fein fair
(20) Singulis infirmitatisbus proprio fieri medicaminum
.i. is ed adeir isidurus and so cu(19)rab dingbala a leagas dilis fein do tobairt don easlainti fo intleacht agus (21) fo breithemhnus in leagha
(22) O medici qudhmodo curis si infirmitatem ignoris
.i. a liaigh cinas leigisis tu in (21)// easlainti nach ainind tu :.\.\.\.\.\.\.\.\.\.\.\
[p.46v](1) Ignorancia medici est tangam gladius in manu furiorisi
.i. is amlaid bis aine(2)oileas in leagha mur bis cladhamh in laim dhuine cuchaidh
(3) Si medicus non iuuad debet nocere
.i. muna dearna in liaigh maith don othar (2)// ni l dligand se ur(4)coid do denamh do
Credere expermento absge recione fallax est
i. gac neach creidis durcosc (3)// ag nac bi resun nac increidi . he ..\.\.\.\.\.\.\.\.\.\.\
(5) Res sine resione nula est
.i. in raeid bis gan resun is ar neimhni is coir a cur
(6) Uerecundum est sine lege loque
.i. is naireach do nec labhairt gan udaras :\.\.\
(7) Nemo recti loquitur nisi pripus uisioce loquatur
.i. is terc nec laibheor(8)us go ca dirach nac laibheora go cam ar tus
(9) Seuius irrant animum dimisa per aures
(10) .i. is dimain fianais gac neithe do (9)// cluin nac ag fechain gac neithe doci se
(11) Sicut leccio precedit doctrinam sic uisus auditium
.i. mur remtos(12)gaidhus an leghoir in foircedal is mur sin treoraighus in tamarc in teistacht (13) amail adeir gilbertinus porta meintis est uisum .i. is e doras na menman an radharc
(14) Oculus componitur ex septeim tuinsi et tribus humoribus
.i. is ed is suil and ba(15)ll cruin deallraigthach tsuighidhter o .7. ninaribh agus o .3. leannaibh
Omnis amans ecus non est ammor oirbiter ecus
.i. ni breathamh cothrom an gr(14)ath gach agus nec gach ga biaidh bi dall \\
(16) Omnis parsa corpus est propter operacionem
.i. gac rann don corp is cum foghanta (17) don corp dorighnedh hé
(18) Corpus inseansatum est mortum
.i. gach corp bis easbach isna cetfadaib corpura (17)// is corp marbh he
(19) Omnia sunt cimila secundum quid forma
.i. ata gac uile ni cosmuil dreir do reir a f(17)oirme ach an duine amain \\
(20) Duo corpora non posunt esse . simul in eodem loco neac unum cum (21) corpus in diuersis
.i. ni fedand da corp beith a neninadh na aen corp beith a nda inadh \\
(22) Dixit plato quod tria fuerint prinsipia rerum
.i. adeir plato go fuilid (23) tri tosaidhi ag na raedaibh .i. cruthaigtheoir agus adhbur agus foirm agus is e dia in cruthieoir [p.47r](1) agus is i in ile an tathbar agus is i an foirm an deichfer substaintech Et adeir aristotles roim cruthad an réd gur cruthad (2) dia substaint i na mbeith naduir dul corpura gan foirm gan cailicht gan caindicht gan inadh gan aimser agus (3) í co hinmedonac eadurr beith and agus gan beith and
(4) Forma est lumen purum infusum materia prima manefestans eius ecenciam
.i. is ed is fo(3)irm and solus glan ar na dortadh andsa cetadhbar
(6) Forma substancialis est finis rei naturalis
.i. adeir an feallsum gurob edh is foirm tsubst(5)ainteach and crich deghaineach in réda nadura mas ed ni tosac in foirm tsubstantach oir adeir in feallsum \\\
(7) Quicumque compitit unum opositorum ab eo remouetur relicum
.i. gi be ni da nimqubaid en(8)ni dona neithibh contra diulter in ni ele uadha mas ed os i in foirm substainteach is crich don réd nadura tuicter nac tosach do (9) hi amail adeir in feallsum
Materia prima non est ailiquid
.i. ni henileni in cetadhbar mas ed ni tosac e amail (10) adeir in feallsum
Nicil tale est quod meidium inter contradictoria
.i. in ni bis inmedonach ider na neith(11)ibh contra ni ni e amail adeir in feallsum
Materia prima est medium inter ensa et non ensa
.i. ata (12) in cetadhbar innmedonach ider beith and agus gan beith and agus ata sin contra mas ed ni ni é mas ed ni tosach é
(13) Febiris est extranius aseansus in corde et procediens ab eo mediande sainginis (14) spir[i]tum per uenis et arteris per totum corpus
.i. is ed is fiabrus and tes continoidach arna {} ghlacadh andsa (15) craidhe agus tosgaidhus uadha maile re fuil agus re spirud trit na cuislinibh agus trit na airti[ir]bh agus ar fuid an cuirp (16) go uili agus doni lasadh agus urcoid do na hoibribh nadura //
Febris est calor naturalis (17) mutatus ingnim
.i. is ed is fiabrus and tes nadura arna claechlo an teintighecht
(18) Efemira est febiris ex distemparancia spir[i]tum procediens et ultra diem naturale(17)im suam crisim non (19) extendiens
.i. is ed is efemira and fiabrus tosgius o ainmesaracht na spirud agus nach leigind an f(20)ántham tar a la nadura gan crichad
(21) Quason est febiris continua de colera intra uasa existens in membro nobili aut (20)// loco proximo cordi
.i. is ed is quashon and fiabrus contino(22)oidnac doniter leth astigh do na soightibh a mball uasal no a ninadh is comgar don craidhe
(23) Terciana est febiris putrita de materia colerica generata
.i. is ed is terciana (24) and fiabrus morgaigthi doniter o adhbar leanna ruaid
Quartana est febiris putrita de materia meal[an]colica genrata
.i. is ed is quart(23)ana and fiabrus morgaigthi doniter o adhbar leanda duba \\
(25) Quodidiana est febiris de fleumate putrifacto
.i. is ed is quodidiana [p.47v](1) and fiabrus doniter o linn finn morgaigthi agus da morgad se leth astigh do na soithibh doni quodid(2)iana continoidnac agus madh leth amuigh dibh doni quodidiana intribulata
(3) Sinoqus est febris continua de saingine putrifacto intra uas
.i. is ed is sinocus (2)// and fiabrus (4) continoidnac doniter o fuil derg arna morgad leth astigh do na soithibh
(5) Litargia est pacio pupis ceribri obliuionem inducens mentis
.i. is ed is litargia and do (4)// reir geraldus a.t. eslainti (6) na cuil incinne o ngenter dermod agus micuimne na menman agus adeir bernardus de gordonia gurab edh is litair(7)gia and nec genter o ceo dethmur leanda finn a pollaibh agus a slighibh na hincinne cuil leth istigh don cloigind
(8) Frenisis est apostema ingnitum in paniqulis ceribris
.i. adeir geraldus a.t. gurab edh is freinsis (9) and nescoit teinnti coileardha geinter a ssrebhanaibh na hincind edain
(10) Pairilis est prolonga pacio neruorum cum moilefecacione neruorum
.i. is ed is pairlis ann (9)// sinadh na feithadh maille re (11) buige gan mothudh gan gluasachth agus ata deithfir ider pairlis agus spasmus .i. pairilis a cur n [...]
(12) Epilencia est egrituto prohimens meamra animata asensa et motu
.i. is ed epileinci(13)a and eslainti noc toirmisgus cumsgugud agus rathugud na mball { ainmidhi }
(14) Sdupor mentis est agcio uirtutis . imaignatiua diminuta
.i. is ed is [s]dupar meintis (13)// and cumacht diabalach (15) na brig inthsamlaigthi
(16) Macula rubia non est ailiquam sainginis aerens coagulatus ipsi coniunctiua (15)// tuinice oculorum
.i. is ed is macula rubia and brat feola a n(17)dath fola eirgis air inar forimillach na sul
(18) Turtura oiris et faci.ei est morbus oficialis formum naturalem cor(17)umperis
.i. is ed is turtura and g(19)alur oifigec tsiabhrus fighair agus foirm nadura an beoil agus na haidhe
(20) Uigilia est producio spiritus animalis ad instrumentum scecundum suum (19)// propter oper(21)acionem exsercentas
.i. is ed is nemcollud and treorugud na spirud ainmidh co (22) hinnstruimti na cetfadh //
Tuiscis est motus uirtutis expulciue (23) naturalis pulmonis
.i. is ed is tuiscis and luathgluasacht brig inarbthach in sgamain
(24) Pleurisis est duplex quedam uero
.i. is ed pleurisis and nescoiti . nec tuismidhter ann(25)san inadh a fuaidhenn in sgairt agus an tasnaic re ceili
(26) Apostema est morbus compocitus in quo omnia genera sunt morborum si(25)cut morbus
.i. is ed is nescoit and (27) galur comuidh an fuil ceinel na nuile galar amail ata galar oibhicach agus galar coitind
[p.48r](1) Ullnus est solucio continuetatis in carne in qua est unum disposicio tantum f [...] (2) plure quam impediunt consolacionem
.i. is ed is cned and do reir galen sgailidh continoidach bis (3) isin feoil agus in fuil suigigud no suidhite thoirmisgus in cnesugud agus ina genter siled na fliuchnus truai(4)lligthech an chuirp dheaina
(5) Ullnus est solucio continuetatis in memra consimili et oficiali et est morbus quom(4)unis nutriusque
.i. is ed is cned and do reir bernardus sgailedh continoidach bis (6) isna ballibh comcosmuile no oicfigic agus is galar coitcinn doibh re ceile an cned //
[hs](7) Airies agus tab sagiterius agus leo a comhaontugh re lionn ruad agus re tenaidh agus re samhradh (8) agus re marsa agus re sol
tabrus agus uergo agus caipricoirnnus agus lionn dub agus talam agus foghmur (9) agus saturnus agus mearcuir a comhaentugh re cele
cainndser agus sgoirpio agus pis(10)is agus lionn fionn agus uisge agus geimredh agus luna . a comhaentug re cele
libiro agus acarius (11) agus gemean agus flegma dub agus aeir agus earach agus iubiter agus uener a comhaentug re cele
agus (12) is mur sin cuirter comhaent iter na .4. ndul agus n[a] .4. nairdreandac agus da comardha agus na (13) .4. raide re cele \\.//////
[hs][p.49r](1) Do leigis guta na nalt and so sis
Et dilegtar an tabhar mur so .i. gabh prema (2) feineil agus persili agus sparacus agus prema buafllaind agus ellinde agus milbocaind (3) agus irois agus acrois agus an cuid dib so ag a mbi laoighan cruaidh indta bendter (4) a . é agus gerrtar na prefha so adubhramar gumind da .ʒ. da gach ni dibh agus (5) gabh licoris arna sgris agus ar na brisadh da .ʒ. ainis agus cumind da .ʒ. da gac (6) ni agus curtar iad so uile ar maeth a findegra .4. huaire .xx. agus arnamarac ar (7) mbuaind na findegra dib curtar a nuisge milis iad agus benter an cetfiuchadh as(8)ta roime na luighibh eile so amhail ata rosmaria agus salvia agus lamhantrand (9) glas leth dragma da gac ni dibh caliment agus puiliol ruighol mindus agus nepit organum (10) agus orrfund leth dragma da gac ni dibh balsamita agus herbauiue crem muicce fiada agus tuirbit cet leth dragma da gac ni dibh (11) bearbtar so do reir uird agus sioilter iad agus leighter tuitim dhoibh agus spas maith no gu tuitid (12) a tlachtmoracht a nichtar agus ana deghaidh sin gabtar 2 rand do mil arna spumail (13) gu maith agus curtar an .x. rand don findegra indti agus curtar sporan no malin an(14)a mbia pudur licoris agus ainis agus cuimin agus cainel agus clobhus mas notmuic agus (15) sinser agus curtar isna neithibh sin . é no go ndeacha a triand fa berbugh don {}n tsiroib (16) so agus gluaister an mailin andsa tsiroib an fad beither ag a bearbad agus gnaidhiter (17) a hol ar an modh so .i. lanplaisg don tsiroib maille re lestar go leth don uisge ar a mbearbad (18) premfa acrois agus toin bitoin no saitsi cuige agus maide licoris no meid eigin (19) ainisi agus coimin agus a hol andsa tamhradh air mhaidin agus i naimsir ele ider gairm (20) agus la agus dentar suan no cumsanadh ana diaigh sin Et folmaighter an (21) tothar mar so .i. gab tuirbit agus agairg leth .ʒ. da gac ni dib hermodactili leth (22) .ʒ. sinser cethruma .ʒ. sgamonia leth cethruma no diagreidium agus brister go maith (23) agus leigter tri asairsi iad cumusger trina ceile iad maille re sgugh mighaidh da m(24)bia an tabhar o tes agus da mbia o fuacht denter a comcumasg maille re mil agus leic(25)ter trina ceile daibh .u. la dheach agus denter pillidi don meid is leoir dhibh don doi(26)sis so .i. o leth cethrum go cethrum fa mor docithar don liaigh eolach brig an (27) othair do beith agus a t[a]bhairt an nuibhir cuirr agus an tesga do beith a caindser no [p.49v](1) a sgorbio no a pisis Et denter uinmeint air in modh so .i. gab duille la(2)ubrus agus duille saidsi camamilla agus melilotum fengrecum agus nepit agus bla(3)th no duille in rosa agus prema lili agus prema no duille leamhuigh maighe agus barr lín no (4) a sil herbaiue agus absint agus bearbtar iad so uile a haithle a mbristi go maith air (5) im in cetmisa do samhrad agus da curtar ola trit no blonag ceirc no curr trithu (6) is fearrde agus ar fiuchadh doibh cuirter pudur ainisi agus cuimin agus pibur agus sinser and mon (7) a bia and techt a coimidecht an abhair mesgar trina celi air in uinmeint iad no gu (8) bia dil bearbtar si hoilter agus gnaithither a chur fa { nam } ball rigfes a les agus si is (9) a haithli in diletha agus in folmuithi agus is coir sin do denam do reir uirrd dan leigis
(10) Denter siroib mar so .i. gabh prema finel agus persille agus mercuir agus ellinde agus buallan agus raguim (11) agus solisdraig leth land dragma da gac ni agus gabh fumusterre agus borrhaiste agus barr time agus clobus lo(12)cha agus crem muic fiada agus daucus creidicus agus carue agus maccolla agus saitse agus lactucha agus uiola a noiredh cetna (13) agus denter siroib dib so maille re huisque agus re mil agus re finhegra agus eabadh 2 plaosg don tsiroib (14) so agus re gaoirm an caillig agus la maille re an .3. balgam duisque ara mbearbad sil ainisi no cumin no (15) finel co ceand .ix. [ la ] Et ana diaigh sin folmaigter and abar mar so .i. pillidi acocia .4. .ʒ. (16) sene leth .ʒ. yrapigra galgeni agus cumuiscter agus tabairter a .7. no a .ix. pilli dibh mur fuilgis brig an othair agus fo(17)lmaigter an tathbar maille re sugh fumiter agus re meag bainne gabhar agus denter deoch lacach maille re polip(18)odium agus re ainis agus curter agarc maille re fuilugh [*] eadurr an da slindan do tarraing an adhbar on (19) aiged agus denter fothud meinic di mar so .i. gabh sobercin agus capan giusain corrcopoc agus mell (20) gabhrind fumuistere caer pinne gallpili agus bran cruithneachta Et denter oilium di .i. gab prema eillinde agus corrc(21)opoige agus solisdraigh agus celidonia agus ruibh agus duille fethe agus caera pinne agus cumuster maille re him agus curter n(22)a pudair raibhe agus airglum agus uma loisge agus ailime agus musdard agus coimilter do na ballib eas(23)slana agus foiridh gu cumachtach agus denter oilium bochach cneasaighteac di ana diaigh sin .i. gabh (24) buighen ugh arna bearbad gu cruaidh agus pudur ainisi agus cumin agus alitia agus hocus agus isoip agus cumuscter trit (25) a ceile maille re hola na cruithneachta agus re bolocus armenicus agus re terra sighillata re saingis (26) dranconis agus curter fo na ballib tinde agus denter deoch dí .i. gab prema buallaid agus [p.50r](1) fumuster agus scabiosa agus rosmaria agus netfit agus carue agus lus na frang agus auancia agus sait(2)se agus lactucha agus andiuia agus clobus lochadh agus samha bo leth land dragma da gac ni dib agus bearbtar maille re (3) braithles agus ibheadh re gach mbiadh agus leagur an cuisle medhonac ar folmugud an adhbar agus leacur so (4) uena sa da cois agus secainter sa cas so gac uile ni ger mur ata gairleog agus lus uindamin agus mus(5)dard agus uisge betha agus find laidir agus neithe saillti agus neithe priailte agus neithe loisge agus gnathaigter fe(6)oil ceirc agus uan agus mendan agus porc agus pertisi agus ueasan agus lind eorna ar tuitum agus ar(7)an ger maille re na brain agus re pudar caineil agus coriandrum agus feinel Et denter lictu fail dí .i. mas (8) agus canel agus notmuic agus ainis agus cumin agus licoris agus clobhas agus croch agus groel agus sida derg luach .2. punt sida (9) uaine an orat cetna agus sgris oir cothrum lethpunt agus sgris airgid an oirad cetna et reliqua
[hs](16) Adeir bartolameus nac teid noc dheg dfilun gan fiabrus agus nac téid (17) diropis gan cosachtaigh agus nac téid do plaigh gan bollgac agus nac téid (18) deitice no do tisis gan { fluxa }[*] bronn agus nach téidh do fluxa bronn (19) gan fhail agus nac téid do buidecair gan cruas áe agus ni teid deslainti na (20) narann gan coilica agus ni téid do choilica gan spasmus
(21) Cad dobeir nach tuismigter o lucht na sieitica is é dobeir sin .i. na (22) feithe trith a siubhlonn an sperma o na ballaibh ar nanduagre don reama innus (23) nach cumachtac in sperma treorugtar trit go hionad a silthi //
(24) Cadh dobeir gho denann an tor comfurtacht ar an craidhe is e dobeir go denann (25) an tor sin .i. o tesaidi agus o fliuchnus calmaigter agus imhghaoititer na speraid agus ata an tor na (26) mitall roglan agus ata se te tirim do reir aicidi agus te fliuch do reir cumachta (27) agus calmaigter in craidhi agus adbur ele fós comfurachtaidh an gaile agus an brig rathacht [p.50v](1) agus calmaigter na huile bhoill o comfurtacht an gaile agus an craidhe go hairighti . mas ed (2) comfurtachtaighter na huile bhoill on or //
(3) Naoi hadhbuir an triaclad ann so .i. mil agus im agus bainne bo ar aondat agus slanlus agus siuc(4)ra agus or derg arna leagadh agus barr eanbruith gabhar agus enbhruith coilich agus smir (5) cura glaisi agus a fasgadh trit anart a cur a soiteach iubhair agus ni fuil galar nach fo(6)rond acht an teg amain
(7) Naoi nadhbuir na neimhe ann so uisge agus fuil mhna ruaide agus fuil caitt duibh agus fuil con (8) buidhe agus ceir na fothach agus sugh an tatabha agus sal na lamh oidhce luain agus sal (9) umhad agus fuil naoide . an la a mberter é agus ag gcur trid a cheile agus a gomasg gan moid salach
(10) Is mur so lectur an bratt .i. suigedh an tothar ider do lamhaibh air cearcaill comtruim amail ata (11) solus a mbia dera greine agus cruindidh a gluine rena ucht agus ceangaillter an (12) tsuil tslan agus suigedh an liaigh ar stol agus osluiged an tsuil esslan agus conmadh (13) seirbisec eolach cul cinn an otar agus togadh an fabra suas agus gabadh an { ind(14)strumeint } re nabur mathac .i. birann agus druidedh re cul beg na sul é agus (15) tolltur err na sul risin ceand nger de no go thegmaid in biran a folmaigeacht (16) na ninar agus connmadh an tsuil gan gluasacht risin laimh ele no go roithi an inn(17)struinnt air comhair sreibi an puill agus dociter an beran a[n] tan sin air substainn (18) an pupilla gluaister é go menig agus cco min no co lectur é sis factur ina (19) huuea é agus da faicter nach impidh an brat na inad fein arister [...] (20) mur sin .3. huaire é muna daingann lat do cedlegis é agus cuir ceirin air do buidhen (21) uige ceirce agus do croch agus do [bh]la[th] uiola agus colladh an totur a ninadh dorcha agus secnudh (22) tlacht agus sraeadac agus cosachtach agus biatur é le biadh bearbtur ana gresta agus le (23) haran seimh agus bi annsa dorchadus sin co ceand .7. la gan sgaoiledh agus sgaoilter (24) ann sen é
[p.92v](5)[hs] AN TERMA ANN SOTH SIOS
| 1. |
(6) Triuir bratuir do bhi ann . re reimheas ri na lóchrann (7) Dorinneadur eól ó nimh . dia do raigh ris na brathriph |
| 2. |
(8) Tsiubhladur ghabhadur a cceatt a ccomair go nderna dearmad (9) an leigheas doní uile slan cneadha na cruinne go comlan |
| 3. |
(10) A triur brathar día as gach mogh ca roithet in caidhe is ar sru(11)bad . a maighisdir dheanta gac feas . darn lus slainti caic leigis |
| 4. | Arcandadur deargafa uile lus leighis gan shet gan landuibh air bui(12)lle air lott . ar ccon[fh]aduib . ar tshathuibh ar losguibh ar att ar phronnadh (13) ar ronnadh ar aislib ar eigin an leighios doní uile slan cneadha na cruinne go comlan |
| 5. |
(14) Denaibh umhla leith ar leith : ar uar ngluinip a th(15)ríur bhrathar : tuccaibh mionn mur gan acht (16) nac cceil sibh ar dhuinne .\.\. [a]n leghes (17) doni uile slan cneadha na cruinne cco comlan |
| 6. |
(18) Aild do bi sa doman toir do crecc curaigh is i daingen (19) úile uaidhi do bi na moltrait not i sinnte do bhí an t(20)éarma - |
| 7. | Mam fha dho uile uaidhe eile esc doní ion(21)lainte is e día dúileach doní sin uile uaidhe (22) da gach esc - |
| 8. | A nolainn caorach duibhe curaib innte (23) an tarma so do glanadh na lotsa dhe . ferman ola na slainte . |
| 9. | Bhéarim an (24) chrethsa anios ó gruntt . aridh . mur do ordaigh criost énsd(25)aidte le uriathraib . milsi an bheoil mhilis mur do or(26)daig criost innis . |
Ar goirtios , ar ghabad , ar ghuin : ar gach olc (27) mur sin do roinn ro in duine agus a tabhairt do thsochaduip bidh (28) an téarma ó shoin amach urrtha codi anbra uat (29) denach et reliqua An tearma ann sen agus a cur a nolainn ca(30)orach duibhe agus paider rompe agus paider na diaigh
[hs][p.93r](1) uINUM ROISIS MARINI .i. foirceadal fuaramur ann so o sheinnli(2)aig errisdineach ar brigaib an rosa mar(3)ina oir adeir nac inchomoraigh enluibh ele ria agus adeir gurob do na hoibreachaibh is uaisle (4) di in trat doniter fin di agus ana dhiaigh an tan ma ngabtur a ninadh bhalsamuis e . agus ana dh(5)iaigh sin an uair ghabhthar maille re lictubhaire e agus ana dhiaigh an uair doniter ola dhe ag a mbi brig (6) bhalsami agus is imdha oibreacha ingantacha disi ag an luibh so oir is tarbhach hi . a ngac uile (7) easlainti fhuair agus athnuaigeadh an tochlugud agus comfortachtaigh an craide oir tograid an ainam hi gu ma(8)ith do reir a beith aromatica agus timairgidh uabreacha do reir a beith sdipeca agus furtillid si na huile bhall agus (9) na feithe agus an uair ghlantur an aiged aisdi doni si gu halamain hi .
ITem an ceann do nighi ais(10)di agus ni thoiteann an folt agus andhaighe .
ITem geb e ghnathaigh e . i . ni ghabhann antrax e (11) na drochbhainneadha ele agus cnaiigh linn finn agus linn dub agus comfurtachtaigh si folad an craide gu dilus agus ath(12)nuadhaigh inais agus geb e ghnathaighes hi . ni mhorgann a corp agus geb e nighus a bhel le (13) doni dedhbhalad e , agus comhfurtachtaigh an bel agus na fiacla agus da roibh cainnser sa bhel furigh agus geb e (14) trath ghlantur ithe no aillsi no crecht le tirmaig iad agus furigh fai na luibhe so iad agus da roibh ne(15)ac anbhann dus easlainte faidi da tuctur an finsa da ol doibh maille re haran pluir gu minic (16) doni comfurtacht ar an mball anbhanach
ITem da berbtar hi ar uisgi ferthana no ar braitlas agus a gnathugh (17) foirigh lucht na tisige agus imsaith an fin cedna a coidiana agus a litairgia agus a cartana agus a cardiaca agus ims(18)aith hi a naiged an umlaicthi agus disinteria agus fhluxa na mbrond
ITem is do na hoibreachaibh is uaisle .(19) aice .i. is i is bicaire don triacla a naiged na mbiadh neime agus na neime fein da reir sin is maith (20) an glicus a ngach bhiadh agus a ngac ndigh a tobairt oir doni si comhfortcht ar na brigaibh anbanna agus tre(21)oraigh an brig ailgis agus is deoch dhilus do lucht na perilisi agus an chrithghalar hi . agus si uigh na feithe agus comh(22)fortachtaigh breath na mban agus glanaigh hi . agus is tarbach chum cloinne do breith hi .
ITem dentur lect(23)ubaire da blath agus do mhil arna glanadh agus aderar mil rosa ria agus is mirbhuileach a cumhachta (24) a naiged na neaslainte roruad agus dentur urbrúith di agus da blath oir is fotragadh bethadh agus ega agus arsa(25)igheachta an fothragadh sin agus geb e ghnáthaighes a fothrugad . athnaigid . se e . mur { athnaigid } an til(26)ar a noigi
ITem dentur ola dhi a tighi mheala noc doni gnimurtha an bhalsamuis agus is mur so (27) doniter hi .i. gabh soithech glaine agus lin e do blathaibh na luibhe sin agus iadh bel in tsoithigh le hedach (28) ndublaithi lin {} le ceir innus na deaca aenret da dhethaigh amach agus adhlaicedh a ngainedeamh go(29) nuig a leth agus lig re mi ann sin e gu leagha an blath agus sgag a mbia duisgi glan ann agus cuir re dha (30) .xx. la re greine e gu mbia a tighi bhalsamuis oir comhfhortachtaigh sin an craide agus an inchinn agus an (31) corp uile agus laidirigh na feithe anbhanna agus sgailigh na finna bhus ar na suilibh agus glanaigh an aiged agus (32) coimedaigh a noigi agus As mur so derbhthar u do dhenam inaig an bhalsamuis .i. da curthar br(33)aen de a soithech ann sin ni anfa gu roith a ichtar agus da curthar braen de ag dul do chollud (34) fon suil fuiridh dera agus finn agus gac uile olc bhis fon suil
ITem an tuisgi bethadh a mbia (35) an luibh so do cur ar chainnser no ar sgaibies agus fuirigh {} se linn finn saillti gan gu fetar (36) a fhoirithin roime agus a mairfi do cnamarlach agus do blath na luibhe cedna co inilter don (37) bhall a mbia perilis re teine agus fuirigh
ITem is coir duin anois briga an rois mar(38)ina dfegain ar tus .i. gab a blath agus ceangail a nedach lin agus bo an fiuchadh as an uisgi (39) no gu ndeach a leth fae agus is maith a naiged gac uile easlainte bhis leth asdigh don corp
ITem braith (40) a duille a fhin finn agus nigh an aiged as agus glanaigh hi gu halainn
ITem gabh blath na luibhe (41) cedna ar na terniugh agus ceangail a nedach lin agus connaim ad laim deis oir dobeir sin neach [p.93v](1) gu subach geanamain
ITem smeroid do dhenamh da crann agus a cur a nedach lin agus a choimilt (2) do na fiaclaibh agus coimhedaigh iad o gach uile easlainte agus murbhaigh a cruimh
ITem da roibh (3) creatan ort gabh dethach an chrainn sin agus ictar
ITem berbaigh an luibh cedna ar finhegra agus nigh n(4)a cosa as agus doni alainn iad
ITem cait a blath re tri la ar cedla maille re mil agus re haran (5) seagail agus ni eirghinn antrax uaid drochbainnedha air an blas sin
ITem cuir a duille fod (6) chinnadhairt saeraigh ar toidheradh na haidhche thu
ITem dean fothrugad don luibh (7) cedna agus coimhedaigh toigi dhuit agus athnuaigead hi . mur dheid an tilar a noigi agus comfurtacht(8)aigh na baill gu coitcheann
ITem a dhuille do bruith agus a cur ar an cainnser agus murbaig hi ..
(9) ITem liach do dhenamh da crann agus gach biadh chaiter le ni dhean urchoid
ITem an luibh ced(10)na do cur os cinn an ardoruis agus ni baedhal duit natracha neim[e] uaid pesti neimhe or (11) ni fhetaid urchoid do dhenam leth asdigh gaibhes sin ann
ITem tri duille di do cur a so(12)ithech fhina agus ni ghortaighinn agus ni liginn drochblas air
ITem dean { soithech } da crann (13) as a ngnathochair deoch dhol agus ni ghiabh drocheaslainte na nescoid leth asdigh thu
ITem da nde(14)acair a nanbhainne o imurcraidh alluis berbh a duille so ar uisgi agus nigh do cheann as agus fuirigh ar an (15) allus agus ar chosachtaigh do roibh air
ITem da cuirir hi ad gharrgha no at fhineamhain ni (16) mheathann toragh da mbia ann
ITem da ndeac a thochlugh o neach berbtur hi ar uisgi agus cuir (17) an tuinsi tre fhin agus cuir ar an tosdaithi s a fhin so caiter e . agus calmaigter an brig thochluig(18)the agus giabhaigh o cras e .
ITem da mbia flux mor ar neach berbtar a duille ar finhegra la(19)idir agus cuir ar an medhon se de agus fuirig an flux
ITem da ngabhaid na cosa at cucu berbh a dh(20)uille agus cuirte maille re holaind umna cosaibh agus icaig
ITem geb e ar a mbia dasacht no mire (21) berbtur a blath agus a duille ar uisgi . agus denadh fothrugad as agus icaig
ITem a blath do bhrisedh agus a cuir tre shugh (22) fhineil agus do breith da ol agus icaig in sgethrach
ITem a dethach do ligan [ a ] poll a mbia nathair neime agus (23){} murbhaigh no cuiridh as ar lathair hi .
ITem da roibh tart ar neach o dhasacht ghaile no o ghlu(24)asacht lenna ruaid no gebe cuis o mbia berbhthar an luibh so ar uisgi agus licter fuaradh di . agus ti(25)abar da ol maille re fin ubhaill grainnigh
ITem do cuir a blath a mesg edaigh no leoghan ni mh(26)illid leoghain id
ITem blath na luibhe cedna do bruith ar bainne ghobair agus a ligin aidhche fo (27) aer agus a thobairt da ol do lucht eitica agus tisigi agus s maith
ITem blath na luibhe cedna do berbad (28) ar uisgi agus doni an cedna
[hs][p.113r](1) Omnis urina est colamentum { sanguis } et est duarum rerum proprie significatiua (2) enim significat pacionem epatis et uenarum rerum inpropri significatica
(3) .i. is ed is fual and sithlogh na fola agus na lennand agus tuicter go firnec don na .4. neithe so trit an (4) fual .i. eslainti na naeo agus na cuislend agus an lesa agus na narand
(5) Urina tenuis et pallida et clara acetosa fleagma significat
.i. foillsigid sin an fual (4)ɔɔɔ solus tana iseal glan (6)( linn finn goirt go hoireaga agus da raib an cercaill ar crith uaithe fein foillsigid silead na lennand agus (7) na fleagma ar ceana on cend agus on muinel [*] don taoibh tshiar uile aghtorta sis agus an (8) tan doci duine a dealbh fein agus isin fuirinel mar sgathan foillsigid sin toirrcis nuagh mad (9) bean agus mad fer doci foillsigid sin fiabrus intribulata ɔɔɔ
[p.114v](2) Cad dobeir enni inand ag a compraid cum an neithe ata roimhe ata (3) na diaidh agus e na cuis agus na aicid ag an galar //
Cad dobeir corp do ceine(4)l na substaind gan fad gan medh gan lethad gan doimne agus gurb eith is corp (5) ann an ni ag a bi medh agus leathad agus doimne //
Cad dobeir ni ag a ainmniug[ud] (6) o cail agus nac o fuaire na o tes na o tirmach na o fliuchnus ainmigtear e //
Cad dobeir an ni (7) nac roibh and agus nac fuil and agus nac biadh and ag a athnuadhadh an cuirp (8) daena //
Cad dobeir an cosachtach a comurtachacht agus ac urcoid do lucht na [f]hibris
[hs][p.115r](1) Caillech dochraidh dodealba dicolda s i caeil corrcruaidh rengach agus aighaidh (2) glasban alltaidh aice go cura gruaidhe go tuille uille go luime leacan agus (3) gleand suile loch liatha lindach na cind agus sron cuasach cromremhar tul (4) gorm tanaidh urgranda aice agus blosgbel dubhglas duaibhseach firuath(5)mar do dreich aice agus garbeagar granda do birfiaclaibh barrglasa (6) bunogra ceachtar a da draind agus mong roliath roindidhe na sguaibh aimh(7)reigh ursgailte ma ceand lamha laga reamra lidarda agus cruibh garba (8) glasfeitheach[a] agus meoir croma cendreamra for a garbglacaib agus inghne [p.115v](1) aothgera ogharbuidhe fuire agus meoghon crabach cuisleanndach agus sliasta (2) athcaeila ibhraige agus gluine garbha gligardha agus da cois colba fíarcamma (3) fidfadhach[a] fuithe agus da leacáin tslusait daeirdealbhach fhada (4) formerach fuite ag fuland agus [ is ] graind[i] do dealib deailbaibh in domain (5) a tainbhain agus a tuariscbaill agus is measa í féin nas a faigsina
| title | NLS Adv. MS. 72.1.2 |
| writers | Hand16, Hand17, Hand20, Hand35 |
| internal date | |
| display date | |
| publication date | |
| level | |
| parent text | MSS Collection |