[hs][p.694] ^{Mhac muireadhaig}

Cathelus mak Murrich

(14) Ag sin chugaib a cholla o mhac muiredhaigh glac rann do rinne sé (15) an uair do chualaidh se bur cclann do ghabhail agus mile (16) bennachd leo chugaibh agus dionnsuighe bur mna agus bur gcloinn agus (17) fos dhomhnuill cheinntírigh mh^ic muiradhaigh agus a mhna (18) mur an gcédna

[p.697](1) Briotus mac silvius mhic amasa mhic ascain mhic aractonius (2) m^ic pic mic péil mhic tre[i]s mic trois mic mesraim mic cuis (3) mh^ic cáimh mic naoi on bhriotus sin ataid bretnaigh agus mac (4) cailin na hAlban agus sliochd Artuir mic iubhair uile as (5) ris an bhriotus sin aderthaoi briotus misgneach agus (6) as é adbar fa ndubhradh sin ris .i. fuair a mhathair (7) bás ag a breith agus do marb se fein a athair durchar (8) shoighdhe a coinne go mbeadh an righe aige dia eis (9) gurab uime sin do fogair a bhrathair .i. silvius a romhanchuiph (10) hé go hinis bhretan gurab uadha ainmnighter breatnaigh

(11) Do sccribheomaois sin cruaidh (12) muna beadh egal na leghthorach (13) neamhfoghlama orainn (14) Satis

[p.698](1) An úair tugadh an díle ar an domhan níor fhágaibh gan bhathadh achd (2) Naoí cona chloinn .i. a triar mac agus a triar inghen agus as uata sin do shiladur (3) fhir dhomhain .i. iafe agus seimh agus caimh anmanna an triar mac . Do bhadar (4) ag naoi , o iefé mhac naoi tangadur slechda gaoidhil ghlais uile amhail ata (5) gaoidheal glas mhac niuil mhic feniusa fársaidh mh^ic bóac mhic máac mhic iafe (6) mh^ic naoí agus as o iafe atáid lochlannuigh agus mórán don rann eorpa uile (7) Ó chaimh m^ic naoi atáid gregaigh agus rómhanuigh agus francaidh agus breatnaigh (8) agus albanuigh ^achd a ttanuig o chlannuiph eile d['] albanchuiph .i. francus . agus romanus (9) agus albanus agus briotus anmanna na bráthar ó ttangadur sin uile . Ó (10) Sheimh mac naoí as uadha ataig rioghradh na haisí ^[*] uile . O chaímh mac (11) Naoí atáid clanna israhél uile .i. Abram agus daibhi rí agus na haithrecha (12) naomtha archena

lor sin agus do ghebhuinn moran móran air sin achd gan uain (13) aguinn arna scriobadh

(14) Cathelus mack Mhurrich

(15) per me Cathelum manu propria (16) et non aliena

(17) an bhliadhain do césad criosd fuair conchubhur rí ulad (18) bas . an dara bliadhuin iar mbreith con cculuinn (19) rugadh muire mhathar Iosa nerrei 0 ceser ^[*] do bhi na rí (20) ar an domhan a ttús tána bo cuailgni

[p.699](1) Da chenel deg na haithrighe ann so sios . Saothur iar nuaignios gradh iar (2) bhfuath . Umhla iar ndimus Geanmuighechd iar ndruis . Cobsaidheachd (3) iar núdmhoille . Aoine iar ccraos . Deighinntinn iar bhformad (4) Míne iar mburba . Urnuighe iar mbainneachdnuighe . bochda iar (5) saidhbris . Trócaire iar netrocaire amen finis

(6) Sechd mbeóil nár ghin trocaire .i. bél [...] farann^[*] bel giolla shantaigh . bel cloidhimh (7) ag marbhadh go hegoir . bel ríogh ag { rughadh }^[*] an fpobuil . bel teinidh (8) bel bais bel talmhan

(9) Cuig osnadha do rinne dia sa saodhal . an chéd osna dhioph ar (10) a dhiomhaoine chaithes an duine a aimsir . An dara hosna (11) .i. na tiodhluicthe do bheir día don duine nac . beirenn a bh(12)uidheachus ris an ti tug do íad . an treas osna nach caoine fear (13) pecaidh a chomharsan mur a pfecaidh fein An cethramhad osna micineltachd (14) an duine . An chuigmhed osna .i. an anail tig tar an mbel (15) amach nach ag moladh dé bhios do shior .

As mora na sgelasa (16) fuarus ar ball agus as cruaidh liom iad .i. bás domhnuill guirm mh^ic (17) aonghais agus bás eoin mhic ailin mhic eóin mhuideaphartaigh do thechd a nenshechdmhain (18) agus do sgribheobhuinn tuilleadh ann so muna bhead íad agus ni fhéduim (19) anois a bheg do sgriobhadh ag lionn duph agus ni hiongnad sin óir as (20) mór fuaradur na daoine tainuig romhuinn óna daoineiph da rabhadur (21) fuaramur fein morán uatha fein agus ní as mo ina sin .i. gradh (22) a bfhola agus an eolusa aguinn ortha

(23) anno domini 1636.15. march

(19) Et ní roinn chomhthtrom do rinnedur fir alban eider iad fein agus armailte (20) an ri .i. do thairrngedur a sluaigh agus a sochuidhe daontaobh chuca fein (21) agus nir fhagbhadur don leith eile achd fiorbhegan do shenfholuibh (22) uaisle arda ionnarpach agus buaidh agus brisedh aca orrasan [p.790](1) Gach enla troda agus tegmhala agus ge nemhchomhtrom an roinn (2) sin ni nemhchomhthruime é no aonarachd an chait agus é ag cogadh a na(3)ghaidh na luchog agus maidhm agus marbhadh aige orthaibh gach enla agus iad fein (4) lionmur leirthionoil i ngach ait agus i ngach ionadh agus do cualamur sgel (5) fabhuill arna chuma do shenughdaruibh eolghusach .i. la coinne agus coimh(6)thionoil dar chruinnedur na luchoga do thechd ar macghniomhartuibh (7) an chait adubh[r]adur gur thár agus gur thar[c]uisne dhóibh enbhetha(8)dhach baothleimnech barbarda do bhreith buadha agus brisidh (9) orra gach enla agus gan nert aca dioghaltus do dhenamh air (10) adubhuirt cach go coitchenn gur bhfior sin agus adubhuirt an cuid (11) ba glioca agus ba gaosmhuire dhiobh nac roibhe do mhisnech ionn(12)ta fein la troda do thabhairt dhó giodhedh go ccumdis (13) gliocus agus gerinnlechd chuige do choimededh iad fein air (14) .i. go solardis cluigin caintech ceoilbhinn chuirdis fa (15) bhraghuid an chait ionnus nach bhfedadh leimnech no luthmuirechd gan fhios (16) doibh do dhenamh agus go mbiodh faill teithimh aca fein uadha (17) do mholadur cach an chomhairle sin go coitchenn agus do sgaoiledur do shi(18)redh agus do sholathar an chluigin no go bhfuaradh é agus do rinnedur (19) tionnol agus tiomsughadh as mo dob eider leo do dhenamh fa choi(20)nnimh an cluigin sin do chur agus tangadur go haonmhaighin agus (21) adubhuirt an ti ba dana agus ba deghlabharta dhiobh a chuidechd(22)a mhaith ar se ata in cluigin ann so agus cia chúirfes an =[p.789](1) cluigin do luidh sochd mor orra uime sin agus is i comhuirle ar ar (2) chinned leo sgaoiledh o cheile agus an cluigin dfagbhail gan chur agus (3) o sin ata an senfhocal .i. cia chuiris an cluigin agus is cosmail sin (4) re harmailt fher alban .i. a ndiaigh an ced mhachaire do chúr (5) orra agus tionoilid a urad na dhó chum an athmhachaire do (6) chur agus aderuid nach ionann doibh a[n] lá sin agus a[n] lá roimhe agus (7) go mharbhtur leo an began sin duaislibh gaoidhiol eireinn agus (8) alban agus go dearbhtha go benuid a chenn d['] alasdair mac cholla (9) agus maoidhid na morechda sin sul fa ndentur iad agus ar ttechd (10) do lathair dhoibh a ccenn machaire do chúr fechuid ar an bhe(11)gan armailte sin ar a rabhadur ag dimess roimhe sin agus do (12) cidh fraoch agus fioch a bfeirge ag at agus ag fhás agus a memna (13) agus a moraignedh no morfhola agus na morurruidhedh ag med(14)ughadh agus crodhachd agus calmachd a ccomanndar agus a noifigech ar(15)na ninnledh agus arna negur agus luidhfidh sochd mor orra agus (16) is i comhairle tiocfus as sin a ccul do thabhairt ris na huai(17)slibh sin agus fulang a marbhtha agus a millte leo mur do nid na (18) luchoga achd gur mhesa iadsan go mor go tteithid na luchog(19)a go clisde da polluibh bega fein agus ni mur sin doibhsen an chuidechda (20) modorrdha misgiamhach tuitid ar aonlathair agus fagbhuid an c(21)luigin gan chúr .i. a ni fa ttangadur \\\\\\\\\\\\\\\

(21) Agus is diomhaoinech an bethadhach beg baoth an damhan allaidh (22) agus gurab le gliocus agus le gerinnlechd do ni se a ordughadh [p.787](1) mas fior dho fein .i. tairnguidh se lion gacha taoibh(2)e dhe fein agus do ni ^se sin go daingen dobhrisde go bfios (3) do fein agus gabuidh se a lan do chuiloguibh bega gan (4) efechd ann agus biaidh dochus mor aige as fein agus as a lion (5) lan cuilog agus ar an bpoinc sin fein tiocfuidh sran gaoithe (6) agus ni bhia fios cait am bi se fein no a chuid cuilog (7) agus an uair do gheibh se ciuine na dhiaigh sin buailidh se (8) fan inneal cedna do dhenumh agus tairngidh se lion as lai(9)dire no an lion roimhe agus as mo thuillfes ann agus biaidh (10) dochus mor aige as fein nias mo no do bhi aige roimhe (11) agus an uair shaoilfes se fein do bheith comhlaidir agus comhlionmur (12) bhus mian leis tiocfuidh sithedh gaoithe gailbhighe chuige ar (13) a nós cedna agus fuaduigher e fein agus brisder agus millter a (14) lion agus a chuid cuilog le silledh na sula agus ge diomhaoinech (15) an bethadhach beg beg sin go bfios dhamhsa nach diomhaoinighe é (16) no ginarail armailte fher alban agus is rocosmail a nor(17)dughadh re cheile .i. a ndiaigh gach enmachaire do dhul air (18) do thionoil se gach aonduine da raibhe ar [ a ] chomus a na(19)lbain dochum an mhachaire dheighenuidh sin chinn saighdhe a n(20)dochus go ccuirfedh metachd agus milaochachd ar cach fa (21) mhoran dfaigsin fa coinnimh agus ni mur sin doibh achd do (22) mheduigh a menmha fan iomarcuidh dfaigsin agus do arduigh (23) a naignedh agus do chruadhuigh a ccroidhedha lan do neimh agus do [p.786](1) namhadus agus dfeirg do bhrigh a nuaisle agus a nar(2)dfholuidhechd tar chlannuibh barun agus bodach agus ar ndúl (3) do choir a cheile go ttugadur na huaisle agus na h(4)ardfhlatha sin agus a ccuidechd ar aonrian leo sithimh (5) sanntach agus ruathar nertmur dionnsuighe a namhad (6) agus dar ndoigh ni diomhbhuaine lion an damhain allaidh (7) o ghaoith ghailbaighe no na sluaighte mora sin o armailt(8)e an rí annsa mhachair sin \\\\\\\\\\\\\\\\\\\

[p.784](1)[hs] ag so craoibhsgaoileadh agus geinealach cloinne Domhnaill

(2) Do geineadh art o chunn chedchathach do geineadh ^cormac o art do geineadh (3) cairbre o chormac . do geineadh dias mac o cairbre .i. fiachaidh agus eochaidh (4) do gabh fiachaidh or shioladh o neill agus o domnaill . rioghacht erenn agus as iad (5) sliocht an fhiacaid sin o neill o domhnaill o ruairc mág eochagáin (6) con máol múaigh barun dealbna o maol seachlainn o ragnaill agus (7) o conchubhair donn o i concubhair ruadh o máille o flaithbeartach (8) trí mic suibhne agus as fas úatha eochaid dearbbrátair (9) an ríogh .i. fiachaidh ro geinead triúr mac don eochaid sin sul (10) rugad ónmhac d['] fiachaidh .i. na tri colla colla uais (11) colla da crioch colla meann . as íad so a nanmanna ba(12)isde caireall colla úais . muireadhach colla da crioch agus (13) coll[a] meann . Tug rí eireann .i. fiachaidh áit a chloinne féin . do chloinn (14) a dearbbráthur faoina láimh féin . .i. macacht ríogh eireann gabal (15) ghíall éireann agus tabach a cíos chána daoin eireann do beith maille riu (16) an tráth do thóigebhaois amach oileach ingen riogh mathair na (17) ccolladh . aimser eile na diaigh sin . rugadh mac { do }[ inghean an ] righ agus (18) fíachaidh darbh ainm múireadhach tíreach íar ndul don mac soin a nair(19)bheart agus a nairachtus . do bhen an rí a ccóir féin do na colla (20) .i. inadacht ríogh na heireann . agus do chuir sé forgla bhfear neirenn maille (21) rena mac fein .i. muireadach agus tugh se ionad na ccollad dho (22) Do gabh éd agus aingideacht na colla fa gach n^í da ttug a tigerna (23) doibh do bhuain diobh as í comhairle do rinneadur cath dfógra ar an riogh (24) do chuir an rí a { dráoithe } ar a cliatha fis .i. dubh comair draoi (25) dfionnachtuin cionnus do teigmhadh dhó san cath do foillsighead fis (26) o na déibh da nagharthaoi san aimsir sin . ó tainic a ccenn an riogh (27) agus doinnis mur do taisbéneadh dhó agus as eadh adubhairt do citear da[p.785](1) [...] airdrí ^ar sé o { na } déibh da ndec tusa san ccath go ttuitfe (2) tu leis na colluibh agus go mbía an righe gud shíol ad diaig (3) no da noba tu an cath go ngébha siadsan an ríghe (4) agus go mbía a sliocht san righe o soin amach mas eadh ar an rí (5) ó tá an bás um cionnsa agus { a } cionn chaigh uile rachad dom marbadh (6) san chath agus biaigh an righe gum shliocht um diaigh as ann sin do chúaidh (7) an rí san ccath agus do marbad leis na colluibh é .

Do gabh colla (8) úais rioghacht eireann ainn sein go ceann ceitre mbliaghan dá éis sin (9) do thionóil muireadhach tíreach .i. mac riog eireann a chairde féin a lucht gaoil agus (10) gabháltuis sechnoin eireann agus do chuir colla uais la foirneart a temhraigh (11) amach agus do chuireadh é féin agus a braithre go halbuin óir dob í ingean (12) ríogh alban a máthar mur adubramur romhuinn Do beansad baile (13) agus leath alban amach agus oiléin fhionnlochlann re nabartur innsi (14) gall do réir mur tá a ccroiniceacht a seinleabruibh eireann agus alban (15) Do gabh muiredhach mac fiacaidh rioghacht eireann iar sin do chuaid rí eireann . agus a chóigeadha (16) a gcomairle colla uais do tabairt chuca maráon re a bráithribh agus (17) a ccuid dinad do tabhair[t] doibh iar n^a hadhbharuibhsi . deagla a ccogadh a (18) halbain a neirinn . a ndiaigh a nduithche agus alba ar a ccomairle (19) fein do briogh a ngaoil agus a ngabháltuis innte agus do chosnam (20) eireann dó a nagaidh bfear neireann agus coigcríoch oir do bhí an rí na (21) aonar an tan soin gan chineadh gan aicme gan braitre acht íadsan tangadar (22) na tri ced go temhraigh an tan soin le teachtuibh an riogh agus do bhádar (23) cáoicís ar mís a ttemraig maraon ris an rígh as ann sin do iarradar (24) na colladha a ccuid d['] eirinn ar an righ . as e freagra fúaradar on righ .i (25) gur marbadur clanna rughraide a seinnsear .i. conn cedchathach oir as e tiobraidhe (26) tireach ri uladh do mharb conn agus go raibhe a éruic uatha agus do (27) íarr ar na colluibh an eruic dfaghuil no cath do tabairt ar a son (28) dob ionann ^leosan agus a ccúigeadh ^fein dfaghail cead cogaidh do tabairt doib (29) [...] as ann sin ro thionóileadur a lucht roinn agus gaoil agus tuarais[d]ail [p.783](1) ar feadh eireann agus tugadar aghaidh ar ulltachuibh len^a sochraide fein gan { cungumh } bhfear nalban (2) díarraidh as é fa coigeadhach an ulltuib an tain { sin } .i. ferghus fogha do clannuib ruighri (3) adeir an chroinicil go ttugadar na tri colla seacht ccatha re secht laithi (4) a ndiaigh a chéile dultachuibh agus gur marbhadh ri ulaidh san cath deigeneach dibh (5) .i. ferghus fogha .i. cath achaid deirg don taoibh abhus d[o] ghlionn righe (6) do rinneadh tórann gleanna righe on iobur anúas eadurra agus clanna Rughraidhe (7) agus nir fhilleadur clanna rugraidhe anunn o sin ale do chuir ri eireann .i. muireadhach tíreach (8) gairm ar cloinn eachac duiblen .i. n^a tri cholla agus tugad go teamraigh iad agus (9) tug sáoirse agus sochra dhoibh fein agus da noigrighuib na ndiaigh go (10) siordhaighe agus do maith marbadh a athar doibh ar a ccongnamh do beit leis (11) o sin amach agus tug an oireadsa . do dhúthaigh dhoibh os cionn a ngabhaltais (12) a nultuib . .i. triocha céd i ngach cúigeadh eile d['] eirinn agus baile i ngac triocha(13) chéd agus teach agus garrdha i ngach baile . ag so an chuid eile do na sochraibh (14) ^fuaradar .i. coimheirghe rompa ar fhearuibh eireann . a naonach agus a noireachtus acht rí eireann (15) amháin agus ^gan iadsan deirghe re ccách . trían eadala a ccúntui^bh (16) long dhóibh tús dighe tús leapta agus ionnalta re miledhuibh eireann i (17) tighib miodhcuarta aca . coinnmeadh da ndaoinibh ar fhearuibh eireann an feadh (18) ^beidís gan bhuannacht dfaghail . Gan éiric fola do dul uatha (19) coimhéd ghiall éirenn aca giodh be do rachadh ar a nionchuib (20) coimarce go ceann mbliadhn^a aige . gach arm nochtar a náonach no a noir(21)eachtus do beith aca . ni raibhe ag rígh éireann acht braighde ar br(22)aigdib uatha . Leatghúala ríogh eireann ag ríghshleachta na ccolla (23) agus fad a láimhe agus a loinne dfolmughad eidear e agus cách coinnmeadh (24) eachra agus chon o samuin go bealtuine ar feadh eireann aca da (25) mbeantáoi creach na ndiaigh dhiobh agus síad ar slúaigheadh righ (26) eireann sé ba san bhoin dóibh uadha . bo ar fhicheadh agus túarasdal do (27) gach aoin da maithibh o righ eireann ar slúaigheadh trioca co[p.782](1)lg ded . triocha balt airgid triocha sleag tríocha brat o righ eireann do rig(2)sleachta na ccolladh iar bfilleadh do slúaigeadh agus da mbeidís geill uatha ag (3) righ eireann ni bíodh do cuibreach ortha acht slabhradh óir . no a mbeith fa (4) reir a ccuideachtan riogh eireann óir as uime adeirear oirgiallaigh riú (5) .i. or as glas da ngíalluib ag sin a sochair maille re sochruibh (6) eile nac airmtear ann so . As iad na ceithre haibhne as úaisle (7) a nultuib . tóranna fhearuinn chloinne na ccolladh .i. boinn banna an éirn (8) agus an fhionn iomtúsa cholla { úais } niorb fiu leis fuireach a neirinn (9) ar a chuid don duthuigh no do na sochruibh sin adubramur o do bhí ere agus (10) an riogacht aige fein roime sin . Fágbhais a fhearann agus na sochair sin (11) ag a braithribh dala colla uais anais a mbun a gabhaltais féin a nalbain (12) agus bfionnlochlannuibh o soin ale agus a ngabhluigheann uadha . acht ar fhill go (13) heirinn diobh a mbun a nduthcusa .