---

[81]

[Vol . 10. No. 11. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. X. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, SEPTEMBER 13, 1901. No 11.

Aonghas Donn Ghlinn Fraoich.

LE SEUMAS N. MAC-FHIONGHAIN.

CAIB. XVII.

AN déis dhaibh iad fhein a chur air dòigh, smaointich iad gu ’m b’e ’n gliocas dhaibh togail air falbh, ’s gun fhios dé ’n cuideachadh a dh’ fhaodadh na h-Innseanaich fhaighinn, ma bha ’n treubh da ’m buineadh iad faisg, air son tòrachd a thogail air son an dìol a fhuair iad. Direach an uair a bha iad air togail a mach chunnaic iad Ni Math a tighinn, ’s e le dichioll a slaodadh rudeigin na dheigh. Thill iad gu cladach ’sa mhionaid, ’s an uair a choinnich iad, chunnaic iad gu ’m b’e Innseanach beag tioram, crotach, toitidh a bha am fear òg a slaodadh, agus anns an achlais eile aige bha pasgan do bhéin luachmhor. Bha iadsan a smaointean, an uair a dh’ ionndrainn iad Ni Math, gu ’m b’e nàdar a chinn tuilleadh is làidir air a shon, an uair a chual’ e gaoir ’us gleadhraich a cho-bhraithrean ’sa choille, ’s gun do lean e iad. Dh’ innis e dhaibh a nis mar a chunnaic e am meairleach beag, crotach so a liugadh thun na canùaichean, an uair a bha aire chàich air an aimhreit, ’s a lean e e, a tuigsinn nach b’ ann air son math a bha e deanamh direach orra. Fhuair e air falbh leis a chreich—béin sionnaich dhubha—co-dhiu mu ’n d’ rainig esan an canù. Lean e air a thòir ’sa mhionaid, ged nach robh sin furasda, oir cha robh cùil na frog a b’ fhalachaidhe na chéile nach do thagh e—ach tha e ri ràdh gur e geing dheth fhiodh fhéin a sgoilteas an darach. Rug e air ann an deagh àite falaich—toll mor fo bhun craoibhe, a thuit ’s a thog an talamh leis na freumhaichean. Gu nàdarra cha robh e ro dheònach e-fhéin no ’chreach a thoirt suas, ’s mar sin chaidh an tarruinn le chéile mar a chunnaic sinn. Cha robh nàire na athadh sam bith na ’ghnuis an làthair a bhreitheamhan, ach ag amharc cho neo-chiontach ri uan céitein; cha mhotha bha dad a dh’ fhiamh eagail na ’ghùis, ged a bha e smaointean nach biodh a shaoghal fada, a reir an cleachdannan borb fhéin. Cha robh dùil sam bith acasan a dhol cho fad sin ’ga pheanasachadh, ’s cha mho bha iad air son a leigeil air falbh saor. Bha cuid ag iarraidh sud is so a dheanamh air, ’s cuid eile na aghaidh sin.

“Innsidh mise dé ni sinn,” arsa Calum, “agus dé ’n cuimhneachan a bheir sin dha. O’n is e béin a bha bhuaithe cha bu chorr dhuinn an duine bochd a leigeil air falbh gun chraicionn air choireigin. Tha fios agaibh an craicionn a tha mi ’ciallachadh?” Bhual na Frangaich am basan an uair a thuig iad dé bha Calum a ciallachadh, ’s rinn iad deiseil ’sa mhionaid air son an sanas a chur an gniomh.

Beagan làithean roimhe so, mharbh iad tarbh òg fiadhaich air an tainig iad tarsuinn ’san amhainn. Ghleidh iad an t-seice aige ’sa chànu, an dùil gun deanadh iad feum dhi, ach bha ’n teas cho mor ’s gun do thòisich i ri grodadh an ùnine ghoirid. B’ ann an canù nam Frangach a bha i, oir bha ’n càileachd-san cho laidir ris na daoine buidhe fhéin. ’S fhad o’n a bha na Gàidheil air a h-ìobradh do spiorad na h-aimhne na ’m b’ ann ac’ a bha i, ach bha na Frangaich fhéin, cho làidir ’s gu ’n robh ’n càil, a bruidhinn air a cur a mach an lath’ ud fhéin, ged a thuirt Aonghas riutha nach ruigeadh iad a leas, gun coisicheadh i-fhéin a mach eadar sin ’s feasgar, ’s gun i cùram sam bith a chur orra. B’e so, ma ta, an trusgan cùbhraidh a bha iad air son a thoirt do ’n Innseanach bheag, chrotach. Rug iad air ’s chomhdaich ’us phaisg iad uime i gu cùramach air muin a bheagan a bh’ uime, eadar adhaircean ’us earball ’us eile, ’s gach ni na àite fhéin. Rinn iad tuill air son nan lamh, ’s cheangail iad gu teann, cruaidh, le iomadh cuairt do dh’ iall làidir, uime gach ni, ’s gach snaim far nach ruigeadh e orra. Thugadh comas nan cas dha, ’s leigeadh air falbh e, rud a rinn e gu math toilichte, ’s e ga chunntas fhéin gu math fortanach faighinn as cho saor.

“Cha bu toigh leam a bhi air taobh an fhasgaidh dheth air a thurus,” arsa Calum. “Theid mi fhìn an urras gun cùm na fiadh-bheathaichean fhéin fad sgadain bhuaithe.”

“ ’S gòrach thu, ’Chalum,” arsa Mac Leòid; “bheir e ’dheagh dhìnneir as a bhroilleach aice mu ’n ruig e ’chàirdean.”

Mu dheireadh thall rainig iad daighneach bheag air an amhainn far an robh beagan de dhaoine geala ’comhnaidh. B’ ann an so a bha aig na Frangaich ris na béin fhàgail, ged a bha ’n dachaidhean astar thri latha air falbh fhathast. Chomhairlich iad do dh’ Aonghas ’s do Chalum am béin fhéin a thoirt do ’n bhaile mhor, rud a dh’ fhaodadh iad a dheanamh o nach buineadh iad do na trapairean. An déis dhaibh latha no dha a chur seachad a leigeil an analach, ’s ag amharc gach ioghnaidh a bha mu ’n cuairt, thog iad air falbh comhladh ri cuideachd a bha dol do ’n bhaile mhor. Dhealaich iad ris na Frangaich mu choinneamh an dachaidhean fhéin, a toirt taing agus duais dhaibh ’san dealachadh. Lean Mac Leòid a luchd-dùthcha. Bha e ag ràdh cho math ’s gu robh na Frangaich, gu robh e sgìth dhiubh, gu h-àraidh o’n a chuala ’sa chunnaic e muinntir a dhùthcha gu robh e air son cumail faisg orra, rud a bha gle fhortanach dhaibhsan, oir bha Mac Leòid eolach air an fhalbhan ’us air gach àite. Rainig iad mu dheireadh an ceann-uidhe ’bha iad a sireadh air oidhche Shatharna, ’s mar sin chum iad fo choill gu maduinn Di-luain. Bha ’n t-Innseanach òg na ’n cuideachd cho dlùth ri faileas. Bha esan a nis air saoghal ùr da rireadh, ’s dh’ fhàs na sùilean aige uiread ri da ghealaich, leis na h-ioghnaidhean a bha e faicinn. Ged a chitheadh e ’sheorsa fhéin ’sa bhaile, cha tuigeadh e iad ni ’s mò na thuigeadh e na h-eòin. Fhuair na gillean moran a bharrachd air na béin na bha iad an dùil a b’ fhiach iad, ’s le stiùireadh Mhic Leòid chaidh iad a chur deuchainn air an stuth throm bhuidhe a fhuair iad ’san amhainn an dùthaich nan Innseanach. ’S e òr gle ghlan a bh’ ann, agus ri linn ’s ann a fhuair na gillean iad fhéin nan daoine beairteach. ’S ann a bha truas aig Calum ris an fhear mhor a bha ’sa bhanca. Bha coltas muladach gu nàdarra air an duine, ged a bha Calum an dùil gur h-ann a bhristeadh na fhuair e ’dh’ airgiod air a bhanca, ’s gur e so a bha fàgail an duine cho tùrsach. Air eagal ’s gun tachradh sin, thug Calum Aonghas a thaobh, ’s thuirt e ris: “Abair ris na daoine nach ruig iad a leas a thoirt dhuinn uile ’n drasd, air neo ’s cinnteach gu ’m faod iad na dorsan a dhùnadh, nach bi ’n corr aca ri ghleidheadh.” Chaidh innse do Chalum, ged nach creideadh e e, nach ruigeadh e leas cùram sam bith a bhi air, nach ionndrainneadh iad idir e, ach air a shon sin gu ’m b’ fhearr dhaibh fhàgail ann, ach na chuireadh iad feum air san àm. Bha iad a nis ann an éideadh coltach, gun a bhi leòmach, ’s mar an ceudna chomhdaich iad Ni Math gu math, rud nach robh ’taitinn ris ro mhath an toiseach, ach fàsaidh duine ri rud sam bith, ’s mar sin bha esan cho spaideil ri balachan le ’cheud bhriogais, an ceann latha no dha. Faodar a bhi cinnteach gun do sgriobh na gillean gu ’n càirdean an uair a fhuair iad cothrom air sin a dheanamh, ach o’n a bha dùil aca fhéin leantuinn an ùine ghearr cha dubhairt iad guth mu bheairteas no mu airgiod. Cha robh e buileach sàbhailte ri chur air falbh ’s na h-amannan ud co-dhiù. Sheall iad an sin mu’n cuairt orra feuch am faigheadh iad àite anns am fàgadh iad an t-Innseanach òg, air son ionnsachadh fhaotainn mar a bha toil aige. Fhuair iad mu dheireadh eòlas air cuideachd chòir a chual an sgeul aca, o’n a dh’ fhàg iad tìr an àraich. Chòrd gluasad Ni Math riutha, ’s ghabh iad os laimh ionnsachadh freagarrach a thoirt dha. Bha iad làidir, beairteach, ’s bhiodh iad daonnan ag ionnsachadh ’s a cur air falbh luchd-teagaisg do dhùthchannan céin. Chaidh an t-Innseanach le cridhe math an dàil nam beann a bh’ aige ri dhìreadh, ’s ghabh e le subhachas ri Dia nan Criosdaidhean ’s ri ’theagasg. Dh’ fhosgail e ’inntinn do gach fiosrachadh a bha dùil aige ’thasgadh innte, gu math spioradail agus aimsireil a cho-bhràithrean ’san fhàsach. Ach bha chuing ro throm, ’s ged nach do ghearain e riamh, bhrist a chridhe ’sa bhaile mhor, ’s mu ’n tainig ceann na bliadhna bha Ni Math fo ’n fhòd ghorm, an sàmhchair chùbhraidh an fhàsaich, far an robh a smaointean ’s a chridhe ’s na mionaidean deireannach, fad o fhuaim aognaidh a bhaile mhoir.

Faisg air a bhaile so cheannaich na gillean fearann mor agus math, leis gach togail a dh’ fheumadh iad, ’s gach inneal a bha dol ’san àm, a bhàrr air crodh ’us eich agus caoirich. Fhuair iad gach ni gu math saor o Shasunnach a bha fàgail na dùthcha, ’s dìleab air tighinn a stigh air. An uair a fhuair iad gach ni ann an òrdugh rinn iad deiseil air son cuairt a thoirt do thìr nam beann. Fhuair Mac Leòid fearann dlùth dhaibh, ’s o nach robh duine a bhuineadh dha beò an tìir an fhraoich bha cho math leis fuireach, ’s gheall e ’bhi ag amharc thairis air an cuid-san gus an tilleadh iad. Mar sin thog iad orra gun chùram, ’s chuir iad an aghaidh air Tìr nam Beann, nan Gleann ’s nan Gaisgeach.

(Ri leantuinn).

Tha iomadh fear aineolach aig nach ’eil fios gu ’m bheil e aineolach. Agus is e sin a tha ’gam fàgail cho fìor aineolach’s a tha iad. Aon uair s gu’n tuig fear gu ’m bheil e aineolach, bidh e gu nàdarra ’g iarraidh fiosrachaidh agus eòlais.

---

[82]

[Vol . 10. No. 11. p. 2]

Litir o Mhurchadh Cam.

FAILT oirbh! ’s fhad o’n uair sin! ’S e ’n t-aobhar is motha th’ agam air sgriobhadh nan sreathan so, gus an dolair gormsa ’chur airson MHIC-TALLA, agus gu dearbh cha ’n ’eil mo shùil na dheigh. Aobhar eile th’ agam a ghluais mi, thug Mìcheal còir putadh dhomh gu mo dhùsgadh, ’s eagal air gu ’n do chaill mi ’n t-sùil eile. Mo bheannachd aige! ’S iomadh fear a th’ anns an t-saoghal a bhiodh coma ged a bhithinn cho dall ri dallaig! Tha e toirt toileachadh mor dhomh ’bhi faicinn fear thall ’sa bhos as ùr a sgriobhadh gu MAC-TALLA, agus tha dòchas agam gun tuit na lannan bhar sùilean moran eile de na Gàidheil gu bhi faicinn an dleasdanais ann an cuideachadh MHIC-TALLA ’s na Gàilig.

Nise cha ’n ’eil naigheachdan ùr agam, oir tha mi creidsinn gu bheil gach sgeul ùr aig a h-uile duine cho math ’sa tha iad agamsa. ’S e seann rudan a chuala mi ’n uair a bha mi òg is dluithe tha leantuinn ri m’ inntinn na nithean a thachair o chionn ghoirid. Agus ged a tha e neònach leibhse (m’ aois, a dhuine!) mi bhi cho mear, bidh e toirt plosgail gàir’ orm, ged a bhithinn leam fhìn a falbh an rathaid mhoir. Canaidh sibhse: “O, nach e tha ’fàs gòrach!” Innsidh mi pàirt dhiubh, agus is docha gun toir e gàire oirbhse cuideachd.

Rinn Coinneach Odhar fiosachd gu ’m biodh luchd chasagan bàna tigh’n air tìr air an Sgeir Leith, air an taobh siar de ’n Eilean Sgiathanach, cho lionmhor ris na cuileagan. Agus an uair a bha cogadh mor eadar an Fhraing ’us Breatunn, cha ’n fhaigheadh an sluagh cadal na h-oidhche ach an suil air Sgeir Leith. Dh’ eirich Gilleasbuig Aotrom moch aon latha ’san ceò cho dlùth ’s nach fhaiceadh e fhad fhéin dhe ’n talamh. Fhuair e mosgaid mhor agus poca fùdair, agus thòisich e air losgadh urchraichean aig an Sgeir Leith. Cha robh fear no bean no leanabh anns an sgireachd nach tug am monadh orra.

Bha Murchadh Mac Dhonnachaidh na dhuine beag samhach, ciùin, socair, ’s bha e na bhàrd. Bha e na bhantraich nuair a bha mise eòlach air. Bha e cho nàrach ’s nach ’eil fhios ciamar a fhuair e bean, mar an deach i-fhéin ’ga iarraidh, mar a rinn a bhàn-righ air a phrionnsa. Bhiodh an uair ud na Morthirich, mu àm na nollaig ’s na bliadhn’ ùire, a creic stuth-làidir aig Port-earlais. Bhiodh bùth aca ’sa charn. Bhiodh na fir ag òl, cuid dhiubh h-uile h-oidhche fad na seachdain. Thug uilc ghillean leotha Murchadh do ’n charn, ’s an uair a chuir iad sradag air dh’ fhalbh e gus a dhol dhachaidh, ach thuirt na gillean ris gu ’n robh nigheanan Iain a cadal ’san t-sabhal. Rainig e ’s fhuair e staigh, ’s cha chuireadh coin Fhinn na Eòghain a mach e. Bha sùil aig na caileagan còire ri cuideigin eile. Bha iad am maoidheadh air nan tigeadh am bodach a bhiathadh a chruidh gun deanadh e fàsgadh na cabhruich agus prannadh nan deargunn air. Mu dheireadh thall dh’ fhosgladh an dorus. Rinn Murchadh direach air uinneig bhig a bh’ anns a bhalla chloiche. Stad e ’n sin. Bha leth a muigh ’s leth a staigh dheth, ’s e ’g eigheach, ’s ceathrar ’ga tharruinn gus na theab iad a thoirt as na h-uilt. Fhuair e dhachaidh, ’san uair a dh’ fhuaraich e rinn e òran air na thachair dha. Thòisich e mar a leanas:—

Sguiridh mi ’na cheaird, ’s cha b’ fheairrde mi ’n t-òl,
Cha teid mi gu bràth o tharr mi as beò;
Sguiridh mi ’na cheaird, ’s cha b’ fhearrde mi ’n t-òl.

Oidhche dhomh ’s mi beadradh ’s mor a ghabh mi dh’ eagal,
Shaoil leam gu robh mo dhreag am feadan ’Ic Leoid.
Sguiridh mi, &c .

Innsidh mi dhuibh mu rudan a bha daoine matha ag ràdh an ùine gun bhi fada. ’S docha gu ’m bi sibh a gearain air cho fad ’sa tha ’n litir so. Ma bhitheas deanaibh cleas na cnàmhaig oirre—fàgaibh i gus an teirig na th’ ann a spliùcan.

Tha C. C. gu math; tha e mar chlobha gobha. Ach an uair a bhios na comanaichean uile seachad ’s docha gun cluinn sinn rudeigin uaithe a’s fhiach an t-saothair. Bidh sibh toilichte chluinntinn gu bheil Alastair, a mhac, a tigh’n air aghart beagan—seadh, na ’s fhearr na bha eagal air daoine bhitheadh e. Ged a tha cridheachan cruaidh againn an so, bidh truas againn ri duine air an tig doilghios air muin doilghios.

Nise, cuiridh sibh an litir so anns a MHAC-TALLA dhuibh féin; cha ’n fhiach i toirt do chàch. Slan leibh.

MURCHADH CAM.

Mu na Rionnagan.

FHIR-DEASACHAIDH: —Chunnaic mi anns a MHAC-TALLA cunntais air seallaidhean a bhitheadh cuid a faicinn air rionnagan anns an latha. Chunnaic mise cuideachd rionnag anns a bhliadhna 1886. Cha ’n ’eil fios agam gu dé an latha, ach gur h-ann goirid o Bhealltainn a bh’ ann. Air Di-sathairne àraid bha mi a gearradh connaidh aig an dorus. Bha an t-sìde a fàs gle bhlàth, agus bha mi coimhead air an adhar gu math tric, feuch an robh àm dinneir a teannadh orm. Sùil dha ’n tug mi mhothaich mi do rionnaig anns an adhar air thoiseach air a ghréin, agus choimhead mi do mhuinntir an taighe i, agus bha i ri faicinn fhad beagan làithean an deigh sin. A reir coltais ’s e so an rionnag a chunnaic Domhnull T. Caimbeul air latha Bealltuinn ’sa cheart bhliadhna.

Bha ’n rionnag ud a bhi cho soilleir agus ri faicinn air an latha g’ am chur gu tric a rannsachadh leabhraichean air speuradaireachd. Ach geamhradh a bha mi dol dha ’n sgoil anns na Stàidean fhuair mi beagan fiosrachaidh air an reusan, agus gu dé an rionnag a bh’ ann. ’S e an reul shiubhlach Bhenus(the planet Venus)a bh’ ann, agus bhitheadh i a tighinn an ceann a h-uile ochd bliadhna gle theann air an aon àite. Tha i an drasda ri ’faicinn a h-uile feasgar an deigh dol fodha na gréine anns an àirde ’n iar, agus ma bhios gin do leughadairean MHIC-TALLA a cumail beachd oirre chi iad gu bheil i ag eiridh na ’s àirde ’san adhar agus gu ’n aithnich iad sin cha mhor a h-uile seachdain oirre. Tha i mar sin a tighinn na ’s dluithe oirnn a h-uile latha gus an tig i cha mhor eadar an saoghal ’s a ghrian. Tachraidh sin air an aonamh latha deug do Dhesember s’a tighinn. Cha ’n ’eil analmanaca’ toirt cunntais gu bheil an ni so dol a thachairt ach tha i toirt cunntais air rudan eile as an gabh e deanamh a mach. Bidh an saoghal agus an reul shiubhlach Bhenus na ’s dluithe air a cheile an uair sin na bha iad bho chionn bhliadhnachan roimhe so. Ach aig a cheart àm so bidh an taobh soilleir air neo an taobh air am bheil solus na gréine a boillsgeadh ris a ghréin, agus an taobh a tha anns an dubhar ris an t-saoghal.

Mu chòig seachdainean romh ’n àm sin agus an deigh an ama sin ’s iad amannan a’s soilleire a chi sinn air an t-saoghal so i. Bidh i gu math soilleir mu sheachdain an deigh Samhna, ach tha mi smaointean nach gabh i faicinn anns an latha, a chionn gu ’m bi i cho fada deas, agus gu ’m bàth solus na gréine an solus aice aig an àm ud. Ach mu ’n choigeamh latha deug de Ianuaraidh, na beagan an deigh sin, tha mi làn chreidsinn gu ’n gabh i faicinn leis an t-sùil rùisgte air an latha, a chionn bidh i gle theann air a bhi cho fada deas ’sa bhitheas i uair sam bith. Bidh a ghealach làn mu dheireadh a mhios, agus tha mi creidsinn gu ’n gabh na tri faicinn ’sa mhaduinn goirid an deigh éiridh na gréine, mu thoiseach Februaraidh no roimhe sin.

Tha mi gle chinnteach gu bheil fios aig cuid do leughadairean MHIC-TALLA air moran a bharrachd mu ’n ni so na tha agamsa, agus bhithinn gle thoilichte nan innseadh pàirt dhiubh tuilleadh dhuinn mu dheighinn so.

Is mi do charaid,
IAIN I. MAC RAING.
Bruachan Bhroad Cobh, C. B.

Sgeulachdan Arabianach.

MAR A DHUISGEADH AN T-SEACHDNAR A BHA ’NAN CADAL.

CAIB. I.

RI LINN an righ Haroun Alrashid, bha marsanta anabarrach beairteach ann am Bagdad. Phos e boirionnach a bha greis aoise, agus cha robh de theaghlach aige ach aon mhac air an d’ thug e Abou Hasan mar ainm. Thog agus dh’ fhoghluim e le mhac le curam agus le mor-aire.

Fhuair e bas an uair a bha ’mhac mu dheich bliadhna fichead a dh’ aois, agus o’n a bha e fad a bheatha ’na dhuine glic, curamach, cunndach, deanadach, dh’ fhag e saoibhreas anabarrach mor aig a mhac.

Ach bha Abou Hasan ’na bheachdan agus ’na chleachdaidhean gle neo-choltach ri ’athair, agus chuir e roimhe gu’n deanadh e mar a thogradh e fhein ris an t-saoibhreas mhor a dh’ fhag ’athair aige. Cha d’ thug ’athair riamh dha de dh’ airgiod fhad ’s a bha e beo ach gann na bha feumail dha, agus bha farmad gu leor aige an comhnuidh ris na daoin’ oga a bha mu’n aon aois ris fhein air nach robh eis airgid aig am sam bith, agus nach do chum iad fhein o aon dhe na nithean taitneach do am bheil tlachd ro mhor aig daoin’ oga. Air an aobhar sin chuir e roimhe gu’n cosgadh e an saoibhreas mor a dh’ fhagadh aige ann an ruidhtearachd.

A chum so a dheanamh, roinn e a chuid saoibhreis ’na dha earrann. Leis an darna leith dhe ’shaoibhreas cheannaich e taighean is fearann, agus gheall e dha fhein nach beanadh e do ’n tighinn-a- staigh a gheibheadh e o na taighean agus o’n fhearann, ged a bha ’n t-suim mor gu leor gus a chumail suas, ach gu’n cuireadh e ma seach a h-uile sgillinn dheth mar a gheibheadh e e. Leis an leith eile dhe’n airgiod chuir e roimhe gu ’n rachadh e an cois na chaill e de ghoraiche na h-oige an uair a bha ’athair ’g a chumail fo smachd.

Cha bu luaithe shuidhich e ’inntinn gu’n deanadh e mar so na rinn e suas companas ri aireamh de dhaoine a bha mu ’n aon aois ris fhein, agus shuidhich e inntinn air a h-uile toileachadh a thoirt dhaibh.

Thug e feusd mhor dhaibh a h-uile latha, agus cha robh biadh no deoch a b’ fhearr na cheile nach robh air a’ bhord aca. Bha ’n luchd-ciuil a b’ fhearr a bha ri fhaotainn a’ cluich dhaibh, agus bha na daoin oga fhein, agus iad air mhire le fion, a’ gabhail oran le ’n glaineachan lan nan laimh. Mar bu trice bha na cuirmean so air an criochnachadh le bannal dannsa far am biodh na firionnaich ’s na boirionnaich a b’ fhearr gu dannsa a bh’ ann am Bagdad cruinn.

Bha na cuirmean so, a bha e ’cumail suas o latha gu latha, cho cosgail do Abou Hasan ’s

---

[83]

[Vol . 10. No. 11. p. 3]

nach b’ urrainn e an cumail air aghart na b’ fhaide na bliadhna; oir theirig an t-suim mhor airgid a bh’ aige gus a chosg aig ceann na bliadhna.

Cha bu luaithe ’sguir e dhe na cuirmean so a chumail na threig a chairdean gu leir e. Ge b’ e uair a chitheadh iad e, sheachnadh iad e; agus nan tachradh dha le tuiteamas a h-aon diubh a choinneachadh agus bruidhinn ris, ghabhadh iad leithsgeul air coireigin gus grad dhealachadh ris.

Chuir so ioghnadh mor air Abou Hasan, oir cha do smaoinich e riamh roimhe gu ’n treigeadh a chairdean e an uair a sguireadh e nochdadh caoimhneis dhaibh; ach is e chuir annas gu buileach air gu’n do chuir iad cul ris an deigh na rinn iad de mholadh air ’s de dh’ innseadh dha nach treigeadh iad gu brath e. Bu mho a bha de dhragh inntinn air a chionn gu’n do threig a chompanaich e na bh’ air a chionn gu’n do chosg e gun fheum an darna leith dhe’n mhaoin a dh’ fhag ’athair aige.

Le ceann crom, le inntinn bhronach, agus le aghaidh thursaich, chaidh e do ’n t-seomar ’s an robh ’mhathair, agus shuidh e air ceann sofa astar uaipe.

“Ciod a tha cur dragh ort, a mhic,” ars’ ise, an uair a chunnaic i anns an t-suidheachadh ud e. “C’ar son a tha thu ’na leithid sin de staid, agus cho bronach, agus cho neo-coltach ri mar a b’ abhaist dhut a bhith? Cha b’ urrainn dut a bhith na bu mho curam ged a bhiodh tu air do chuid dhe ’n t-saoghal a chall. Tha fhios agam gu ’n robh thu ’caitheamh do bheatha ann an doigh ro chosgail, agus tha mi ’creidsinn gu ’m bheil thu ’n deigh do chuid airgeid a chosg gu leir. Ach tha cuid mhath dhe ’n t-saoghal agad fhathast. Agus b’e an t-aobhar air son nach do chuir mise moran an aghaidh dhut a bhith cho cosgail ’s a bha thu, gu’n robh fhios agam gu’n do chuir thu gu glic an darna leith dhe do chuid de ’n t-saoghal fo ghleidheadh a chum nach cosgadh tu e. Air an aobhar sin, cha ’n ’eil mi ’faicinn aobhar agad air a bhith fo leithid sin de lionn-dubh.”

An uair a chuala Abou Hasan na briathran so, thoisich e ri sileadh nan deur gu frasach; agus ann am meadhain ’osnaich ’s a thuirse, thuirt e, “Ah! mhathair, tha mi ’faicinn a nis air mo chosg fhin cho doirbh ’s a tha e do dhaoine cur suas le bochdainn. Tha mi ’g aithneachadh gu’n toir bochdainn air falbh ar n-aoibhneas mar a bheir dol fodha na greine air falbh an solus. Mar a bheir bochdainn oirnn dichuimhn a dheanamh air a h-uile moladh agus cliu a fhuair sinn o dhaoine an uair a bha sinn saoibhir, bheir i oirnn mar an ceudna feuchainn ri sinn fhin fhalach, agus gach oidhche chur seachad ann an sileadh dheur agus ann am bron. A dh’ aon fhacal, tha cairdean agus luchd-daimh ag amharc air an duine bhochd mar gu ’m bu choigreach e. Tha fhios agaibh, a mhathair, cho caoimhneil ’s a bha mi ri m’ chairdean o chionn bliadhna. Bha mi anabarrach fialaidh riutha le biadh is deoch is toileachas inntinn gus an do chosg mi mo chuid arigid gu leir, agus a nis o nach urrainn mi bhith cho fialaidh riuth ’s a b’ abhaist dhomh, threig iad mi. An uair a their mi riutha nach ’eil airgiod agam tuilleadh gus a chosg riutha ann an cuirmean greadhnach, seachnaidh iad mi le gruaim air an gnuis. A thaobh mo chuid thaighean is fearainn, tha mi toirt buidheachas do Dhia air son gu ’n d’ thug e dhomh neart gus cumail ris na mionnan a thug mi nach beanainn do ’n mhal a tha mi faotainn air an son. Agus a nis cumaidh mi gu dluth ris na mionnan a thug mi, agus tha fhios agam cia mar a ni mi feum math dhe na tha fhathast agam. Ach cuiridh mi ’n toiseach deuchainn air mo chairdean, ged nach airidh iad air cairdean a ghairm dhiubh, feuch am faigh mi ’mach ciod e cho fior mhi thaingeil ’s a tha iad. Theid mi far am bheil fear an deigh fir dhiubh, agus an uair a leigeas mi ris dhaibh na rinn mi air an son, iarraidh mi orra suim airgid a dheanamh suas dhomh eatorra, a chum mo thoirt as an eiginn anns am bheil mi air saillibh na rinn mi chum an toileachadh. Ach mar a thuirt mi mar tha, cha dean mi so ach a chum deuchainn a chur orra feuch am faigh mi mach am bheil a’ bheag no mhor de thaingealachd fhathast annta.”

Fhreagair a mhathair, agus thuirt i ris: “A mhic, cha ’n ’eil mise ’gabhail orm fhin bacadh a chur ort o dheanamh mar a tha thu ’g radh; ach faodaidh mi innseadh dhut roimh laimh, nach ’eil aobhar sam bith agad a bhith ’smaointean gu ’m faigh thu dad uapa. Creid thusa mise, cha ’n fhaigh thu cuideachadh sam bith ach o ’n fhearann a’s leat fhein. Tha mi faicinn nach ’eil thu fhathast eolach gu leor air an t-seorsa dhaoine ris an can thu fhein agus do leithid, cairdean; ach bidh tu eolach orra ann an uine ghoirid. Agus is e mo ghuidhe air Ni Math gu ’m faigh thu eolas orra anns an doigh a’s miannach leam; sin ri radh, a chum do mhath fhein.” “A mhathair,” ars’ Abou Hasan, “tha mi cinnteach gu leor gu ’m bheil a h-uile facal a tha sibh ag radh fior, ach bidh mi na’s cinntiche as a’ ghnothach an uair a bhios fios na ’s fhearr agam air cho suarach agus neo-fhaireachail ’s a tha iad.”

Gun dail sam bith chaidh Abou Hasan far an robh a chairdean. Fhuair e uile aig an taigh iad. Leig e ris dhaibh an eiginn anns an robh e, agus ghuidh e orra an sporrain fhosgladh agus cuideachadh a thoirt dha. Gheall e bann-sgroibhaidh a thoirt do gach fear dhiubh gu’m paigheadh e dhaibh a h-uile peighinn a bheireadh iad dha an iasad, cho luath ’s a rachadh aig’ air. Agus leig e ris dhaibh aig a’ cheart am, gu ’m b’ ann air an saillibh fhein a bha e ann an eiginn cho mor, ann an duil gu’m brosnaicheadh so iad gus caoimhneas a nochdadh dha. Agus cha d’ rinn e dearmad air a radh riutha gn’n robh dochas aige gu ’m biodh e fhathast comasach air fleadh is cuirm a thoirt dhaibh mar a rinn e ’s an am a dh’ fhalbh.

Cha robh buaidh sam bith aig na h-argumaidean a ghnathaich Abou Hasan air fear seach fear dhe na daoine a bha ’g itheadh ’s ag ol air a bhord fad na bliadhna roimhe sid. Agus cha b’ e so gu leir a chuir dorran air, ach gu’n robh cuid dhiubh ag radh nach robh aithne no eolas sam bith ac’ air.

Thill e dhachaidh lan doilighis agus corruich. Agus an uair a chaidh e do’n t-seomar anns an robh a mhathair, thuirt e: “Ah! mhathair, is sibhse ’bha ceart. An aite chairdean, cha do thachair a h-aon rium ach truillich thruagha, neo-thaingeil, nach ’eil airidh gu’n deanainn cairdeas riutha. Tha mi ’cur dubh-chul riutha, agus tha mi ’gealltainn dhuibh nach bruidhinn mi riutha agus nach leig mi orm gu’m faic mi iad gu brath tuilleadh.”

Chuir e roimhe gu’n seasadh e ri ’fhacal agus rinn e gach ni a ghabhadh deanamh a chum nach tuiteadh e tuilleadh anns a’ mhi-fhortan cheudna.

Thug e mionnan nach tugadh e aoidheachd fhad ’s bu bheo e do dhuine sam bith de mhuinntir Bhagdad. Thug e am bocsa anns an robh e ’cumail a’ mhail a bha e ’faotainn air son nan taighean ’s an fhearainn, as an aite ’s an robh e an gleidheadh aige, agus chuir e e anns an aite ’s an robh an t-airgiod a chosg e, agus chuir e roimhe nach tugadh e bonn as ach na bhiodh feumail gus e fhein a chumail suas, agus suipear a thoirt do dh’ aon duin’ eile. Ach a reir nam mionnan a thug e, cha robh e gus aoidheachd a thoirt do neach sam bith ach do choigreach a thigeadh do Bhagdad, agus a dh’ fhalbhadh as an la-iar-na-mhaireach an deigh dha a bhiadh a ghabhail.

(Ri leantuinn.)

Dh’ fhoghnadh a Neart.

Bha tuathanach a comhnuidh ann an siorramachd Inbhirnis aon uair, a bha ’na dhuine mor calma, tosdach agus b’ e an gleachdair a b’ fhearr a bha anns an duthaich. Bha a chliu air a sgaoileadh feadh uile chearnan na duthcha agus rainig e Sasunnach araidh a bha air turus ann an Albainn. A nis, bha an Sasunnach ’na dhuine mor agus shaoil leis gu ’n deanadh e an gnothuch air a’ Ghaidheal. Mharcaich e a dh’ ionnsuidh an achaidh far an robh an tuathanach a’ treabhadh, cheangail e ’each ri craoibh agus thuirt e ris a’ Ghaidheal, “A charaid, chuala mi moran mu do dheibhinn agus thainig mi dh’ fheuchainn co am fear a’s treise dhinn.” Cha d’ thuirt an Gaidheal facal, ach ghlac e an Sasunnach mu mheadhon a chuirp agus thilg e a mach thariris air a’ gharadh e, agus chaidh e fein air aghaidh le chuid oibreach. Dh’ eirich an Sasunnach an ceann beagan mhionaidean, agus sheall e thairis air a’ gharadh. Chunnaic an Gaidheal e, agus thuirt e ris “Am beil feum agad air ni sam bith eile?” “Tha,” ars an Sasunnach, “Bithidh mi fada nad’ chomain ma bhitheas tu cho math ’s gu ’n tilg thu m’ each gam’ ionnsuidh.”

Bardachd Naduir nan Gall.

Cha saoil mi gur duine an Gall no an Sasunnach a tha gu nadurra teom air toilinntinn fhaotainn ann am maise no an greadhnachas oibre a chruthachaidh. Co-dhiu, cho fada agus is leir dhomh, cha’n fhaighear dearbhadh ’nan litreachas gus o chionn ceithir fichead bliadhna, gu robh aon chuid an suil no an cluas no an cridhe ro fhosgailte do na faireachduinean soluimte agus taitneach a mheal daoine anns gach linn aig an robh ceangal na bu dluithe na bha aca-san ri beinn ’us traigh, ri uisge ’us sliabh. Chi sinn, ann an Salm Dhaibhidh agus an leabhraichean Iob agus nam Faidhean mar a bha na h-inntinnean a b’ airde am measg nan Iudhach air an lionadh le maise agus le gloir an duthcha fein. Ann an tomhas na’s lugha, gheibhear an fhianuis cheudna am measg nan Greugach agus nan Romanach. Ach gus o cheann ceithir no coig do fhicheadan bliadhna cha’n fhaighear a bheag de’n fhianuis so ann an litreachas nan Gall no nan Sasunnach. Bha e na chleachduin am measg nam Bard Ghreugach agus Romanach a bhi seinn mu thoilinntinn agus mu aoibhneas caithe-beatha air an duthaich eadar-dhealaichte o stri, o sharuchadh, agus o upraid nam bailte-mora. An uair a bhiodh toil aig na Baird so sith agus toilinntinn agus neo-chiontas a mholadh dhuit, sheinneadh iad mu bhuachaillean agus mu bhana-bhuachaillean a’ cur seachad an saoghail ag ionaltradh an treudan anns na h-aitean a bu taitniche, a’ tighinn beo air an toradh, agus a’ seinn ciuil a la agus a dh’ oidhche. Thug na Bàird Ghallda agus Shasunnach oidhearp no dha air a ghne Bhardachd so a thaladh do na rioghachdan so agus, cleas nan Gall an comhnuidh, ghoid iad an t-ainm—pastoral poetry—cho maith ris an ni leo—a’ dearbhadh nach robh iad a gabhail naire as a ghnothuch. Ach cha do chinn a’ ghne Bhardachd so am measg nan Gall; agus ged chinneadh cha dearbhadh i gu ’n robh tlachd an t-sluaigh ann an oibre naduir.

Tha e ’na chuis-ioghnaidh dhuinne an diugh a bhi leughadh beachdan luchd-turuis mu’n Ghaidhealtachd corr agus ceud bliadhna roimhe so. Chaidh aon no dha de Shasunnaich a dh’ fhag cunntas ’nan deigh d’ar duthaich mu ’n robh rathaidean-mora, no earladann, no batan smuid, no tighean osda a’ freasdal orra. Ciod am barailsan mu mhaise ghleann lochan, ’us bheanntan na Gaidhealtachd. Tha aon a sgriobh fo’n ainm R. Franck Philanthropos, anns a’ bliadhna 1694.

(Air a leantuinn air taobh 87).

---

[84]

[Vol . 10. No. 11 .p. 4]

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san t-Seachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann an Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son 1.52 neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, SEPTEMBER 13, 1901.

Is fheudar dhuinn facal no dha a radh ri luchd-gabhail MHIC-TALLA a thaobh a phàighidh. Tha am paipear so cha mhor gu h-iomlan an eisimeil a luchd-gabhail air son a chumail suas. Agus na ’m biodh na tha ’ga ghabhail ’ga phàigheadh gu riaghailteach gach bliadhna, ged nach eil an àireamh cho mor ’s bu choir i bhith, cha bhiodh dith no deireas air. Ach ’s ann mar a tha gu bheil àireamh mhor a deanamh dearmad air; tha iad ’ga ghabhail ’s ’ga leughadh ’s ’ga thoirt an iasad do ’n coimhearsnaich na h-uile seachdain, ach an còrr cha ’n ’eil iad a deanamh. Tha iad a cheart cho cothromach ’s cho pailt a dh’ airgead riuthasan a tha deanamh an dleasdanais gu riaghailteach; ach far nach bi toil cha bhi gniomh. Tha againn ri innseadh do ’n mhuinntir sin aig an àm so gu feum ath-leasachadh mor tigh’nn orra romh cheann na bliadhna so, no gu ’n sguir MAC-TALLA thaghal orra. Le sin a radh cha ’n eil sinn a ciallachadh gu ’n gearrar de ’n leabhar ainmean muinntir do ’n tachair a bhi beagan mhiosan no eadhon bliadhna no bliadhna gu leth air deireadh; gheibh iad sin, ma bhios iad ann, deiligeadh riutha a reir mar a bha iad a deanamh ’san àm a chaidh seachad. Ach iadsan ris am bheil sinn a feitheamh o chionn àireamh bhliadhnachan, ’s o nach eil taing no duais a tighinn, ’se am pàigheadh an aon ni a chumas an ainmean o bhi air an dubhadh bhar an leabhair. Tha tri miosan gu leth dhe ’n bhliadhna so gun ruith fhathast. Tha dòchas againn anns an ùine sin gu ’n tig an t-ath-leasachadh feumail orra-san a tha air deireadh, agus co-dhiu thig no nach tig, gu ’n gleidh iadsan nach eil air deireadh iad fein o thuiteam ann an cleachdaidhean chàch, oir ’sann riuthasan—na Gàidheil dhìleas—a tha MAC-TALLA ag amharc an còmhnuidh air son soirbheachaidh.

Chuala an saoghal le uamhas mu ionnsuidh eagalach a rinneadh air beatha Mhic Fhionnlaidh, Ceannsuidhe nan Stàidean, ann amBuffalo , New York.Beagan an deigh ceithir uairean air feasgar Di-haoine s’a chaidh, ’s an Ceann-suidhe ann an Teampuil a Chiùil am pàirce anExhibition ,chunnacas duine a deanamh a rathaid tromh ’n t-sluagh a bha ’nan sesaamh mu ’n cuairt, mar gu ’m biodh e air son fàilte ’chur air Mac Fhionnlaidh. Bha neapaicin aige air a shuaineadh mu ’n cuairt aon dhe ’lamhan, bha daga aige ’m falach fo ’n neapaicin, agus nuair a bha e mu dha throidh bho ’n Cheann-suidhe, ’s e ma b’ fhior a dol a chrathadh laimhe ris, loisg e da urchair air. Chaidh aon de na peilearan na chom agus am fear eile na uchd. Ann an tiota leum triùir dhaoine air a mhortair, bha an daga air a thoirt bhuaithe agus a lamhan air an ceangal air a chùlaobh. Fhuaireadh am mach gu’m b’e Leon Czolgosz a b’ ainm dha. Tha dochas làidir aig na dotairean a tha frithealadh air Mac Fhionnlaidh gu ’n tig e bhuaithe, ged a tha a bheatha ann an cunnart mor fhathast.

Cha b’e so a cheud uair a thugadh ionnsuidh bàis air Ceann-suidhe nan Stàidean. Anns a bhliadhna 1865 chaill an sàr dhuine ainmeil, Lincoln, a bheatha air a cheart dòigh so. Chuireadh urchair ann ’s e na shuidhe ann an taigh-cluich le cleasaiche, agus cha robh e beò ach beagan uairean. Agus anns a bhliadhna 1881 mhortadh Garfield, nach robh na Cheannsuidhe ach mu cheithir miosan. Bha esan beò faisg air da mhios an deigh a thilgeadh.

Rugadh Mac Fhionnlaidh ann an Niles, an Ohio, ’sa bhliadhna 1843. Bha e air a thaghadh na Cheann-suidhe anns a bhliadhna 1896, agus bha e air ath-thaghadh a rithist anns bhliadhna 1900. A reir nam fiosan mu dheireadh a thainig mu ’n deachaidh am paipear an clò, tha e ann an suidheachadh iseal, agus cha ’n eil e gle choltach gu ’n teid e am feobhas. Bhiodh e na bhuille throm do na Stàidean a leithid a dheagh dhuine agus de fhear-riaghlaidh glic a dh’ fhaotainn bàis air dòigh cho muladach.

Chaidh Gaidheal araidh gu Iamaica o chionn beagan bhliadhnaichean. Rainig e Baile-an-Righ gu sabhailte agus nuair a bha an long air acair anns a’ chala, thainig moran bhataichean mu timchioll a chum na muinntir a thoirt gu tir. Chuir an Gaidheal a threallaich air bord bata anns an robh dà dhuine dhubh, agus rinn e suidhe maille riu. Bha a’ Ghailig aig fir a’ bhata, ach cha robh fios aig a’ Ghaidheal air sin gus ’n do thoisich iad air bruidhinn ri cheile ann an canain nam beann. Ghabh e moran iongantais, agus shaoil e gu ’m bu Ghaidheil a bha annta. Dh’ amhairc e orra car uine agus mu dheireadh dh’ fhoighnich e ri aon diubh, an robh e fada anns an duthaich sin. Fhreagair an duine dubh, “Mu thimchioll sia miosan.” “Mu thimchioll sia miosan!” ars’ an Gaidheal, le guth cagalach; “Sia miosan agus thu dubh a cheana! thoir air ais a dh’ ionnsuidh na luinge mi. Cha bu toigh leam m’ aodann a bhi cho dubh ri sin, ged a gheibhinn de ruma agus de shiucar na bha riamh ann an Iamaica.”

REIC A MACH AIRGEID.
THA AM
Maritime Premium Co. ,
a creic a mach an iomlain de ’n stoc a tha iad a’ cumail:
DEISEACHAN DEANTE AGUS BATHAR AODAICH DHE GACH SEORSA.

Tha iad a toirt cuireadh dhut taghal g’a fhaicinn, ma tha thu air son ni sam bith dhe ’n t-seorsa cheannach. Chi thu gu bheil againn stoc bathair cho math seorsachaidh ’sa tha ri fhaotainn anns na Roinnean Iochdrach.

Do na Fir: Deiseachan, Triubhsairean, Cotaichean Uachdair, Overalls, Ulsters, Reefers, Aodach Iochdair, Leintean geala agus Dathte.

Do na Gillean: Tha againn gach ni air an cuir iad feum o cheithir bliadhna gu sia bliadhn’ deug a dh’ aois.

Do na Mnathan: Tha againn Cuim agus Iochdair, Deiseachan deante le taillear, Deacaidean, agus Aodaichean Uachdair.

Innsridh Taighe: Wringers, Clocaichean, Cuirteanan Lace, Bratachan Leapa agus Plaideachan.

Tha gach seorsa tha an so air ainmeachadh, agus moran sheorsachan eile air nach eil sinn a toirt iomradh idir ri bhi air an creic gun suim do chosguis. Thig trath agus faigh a chuid a’s fhearr de na bargain.

THE MARITIME PREMIUM CO., Ltd.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
G . K. Cochran, Mgr.

Reic Mhor Bhrog
Brogan laidir is fhiach $1 40 air $ 99
Brogan laidir is fhiach $2 00 air $1 25
Brogan Grinn Dongola $2 00 air $1 35
Brogan Carte $2 .00 air $1 .49
Brogan Buidhe-bhan $1 50 air $1 10
agus iomadh bargan eile ann am brogan dhaoine a nis ri fhaotainn ann an—
STOR BHROG Redden.
ROSS BLOCK.

Faineachan Faineachan
FAINEACHAN OIR
AIR PRISEAN A THA RUITH O $0 .75 GU $200 .00
Faic na Faineachan a th’ againn air $3 .50 ’s air $4 .50
Faineachan Bainnse air prisean a fhreagras orra-san a bhios g’ an iarraidh.
K . Bezanson,Sraid Shearlot, Sidni.
Stor Sheudan us Ghloineachan Sula.

---

[85]

[Vol . 10. No. 11. p. 5]

Naigheachdan.

Tha Sir Uilleam Van Horne dhe ’n bharail gu ’m bi ceud millein buiseal crithneachd air a bhualadh ann an Iar Thuath Chanada air an fhoghar so. Bidh sin ’na bhàrr anabarrach math, agus ni e soirbheachadh mór a chur air a chearna sin de’n dùthaich. Gu ruige so, cha d’ rinn reothadh no ni eile cron sam bith air a chrithneachd, agus tha a mhor chuid dheth cheana air a bhuain ’s air a chur fo dhion anns na taighean-tasgaidh.

Bhrist teine mach ann am baileSt . John’s, Newfoundland,Di-ciaduin s’a chaidh, agus rinneadh call mor leis. Thòisich e ’sa mhaduinn agus cha d’ fhuaireadh a chur as gu h-oidhche. Chaidh dithis dhaoine a bha ’g obair a feuchainn ri chur as a mharbhadh. Am measg nan togalaichean a bha air an losgadh bha ochd taighean comhnuidh, agus tri no ceithir do thaighean mora ceannachd. Tha an call uile gu leir air a mheas aig coig ceud mile dolair.

Chaidh fear Bernard Lewis a mharbhadh aig aon de mhèinnean Ghlace Bay feasgar Di-ciaduin s’a chaidh. Bha e air a phrannadh eadar da char guail, agus air a leònadh cho dona ’s gun do chaochal e mu ’n dainig an latha. Cha robh ann ach duin’ òg, bliadhna air fhichead a dh’ aois. Tha e iongantach ri innse gu’n robh e air a mharbhadh leis na ceart charaichean a mharbh Mìcheal Mac-Fhionghain aig an Dominion feasgar an latha roimhe sin.

Chaidh duine d’ am b’ ainm Calum Mac-Gilleain a mharbhadh leis an dealanach aig Little Sands, E. P. I., maduinn la na Sàbaid s’ a chaidh. Bha e na sheasamh ’san dorus, ag amharc na stoirme, nuair a chaidh a bhualadh. Bha a bhean na suidhe taobh a stigh an doruis aig an àm, ach cha d’ rinneadh dochann sam bith oirre, ged a bha pios dhe’n mhat a bha fo ’casan air an ùrlar air a leth losgadh. Bha an tigh air a mhilleadh gu dona. Bha a chlann ’nan cadal air an lobhta, ach cha d’ rinneadh an goirteachadh bu lugha air gin dhiubh, ged a ruith an dealanach air an t-seòmar anns an robh iad ’nan laidhe.

Aig a choinneamh a bh’ ann oidhche Di-haoine s’a chaidh, dh’ aontaicheadh ris an t-suim a bha comhairle ’bhaile ’meas feumail, $257 ,000, a bhòtadh air son obraichean a bhaile chur air adhart. Tha an earainn a’s motha dhe’n t-suim so air son na h-obair-uisge. Leis an fhàs a thainig air a bhaile o chionn da bhliadhna tha an t-uisge air fas gann, agus feumar tuilleadh uisge fhaotainn. Air an t-samhradh so, o’n thainig an tiormachd, thatar ag uisneachadh uisge na h-aibhne am measg uisge ’bhaile fhéin, ach tha e air innse dhuinn nach eil e fallain, agus gu ’m biodh e glic a ghoil mu ’n rachadh òl.

Tha dùil ri Diuc agus Ban-Diuc Chornwall a ruigheachd Chuebec maduinn Di-luain s’a tighinn. An deigh do mhuinntir a’ bhaile sin—seann cheann-bhaile Chanada—am fàilteachadh, theid iad an iar, a’ taghal anns na bailtean air an rathad, agus a’ deanamh céilidh anns gach baile a reir am meud agus an ullachaidh a rinn an sluagh air son gabhail riutha. Ruigidh iad Victoria, ann an Columbia Bhreatunnach, air an darna latha de dh’ October, agus an sin tillidh iad an ear, a ruigheachd Halifacs maduinn an naodhamh latha deug. Air an aonamh latha fichead, fàgaidh iad am baile sin air an turus-cuain dhachaidh.

Chaidh fear Mìcheal Mac-Fhionghain a mharbhadh aig Dominion No. 1 Di-màirt s’a chaidh. Bha e ’ceangal da charbad guail ri cheile nuair a bhrist ni eigin a leig na carbadan le buille throm ri cheile, ’s bha esan air a phrannadh eatorra. Bha e marbh air ball. Bha e deich bliadhna fichead a dh’aois, agus bhuineadh e do French Vale. Cha robh e pòsd’ idir.

Tha e coltach gu feum cuid de dh’ fhactoridhean càise Nobha Scotia dùnadh mu dheireadh a mhios so. Leis an tiormachd a bh’ ann re an fhoghair tha an t-ionaltradh cho dona ’s gu bheil am bainne gach seachdain a fàs na’s gainne. B’ àbhaist do na factoridhean a bhi ’g obrachadh gu meadhon no faisg air deireadh October. Ann an New Brunswick bha an tiormachd cho mor ’s gu ’m b’ fheudar na factoridhean a dhùnadh ann am mios Ogust.

Tha cothrom ri bhi air a thoirt do mhuinntir Shidni a chur an ceill am bheil no nach eil iad deònach làrach a cheannach do obair togail shoithichean ma bhios cuideachd deònach obair dhe ’n t-seòrsa sin a shuidheachadh ann. Tha ’n làrach a tha ’s an amharc an ceann tuath a bhaile, timchioll Rudha Anderson, agus thatar a’ meas gu ’n cosg i eadar leth-cheud us tri fichead mile dolair. Bidh latha air a chur air leth an ùine ghoirid air am faod an sluagh bhòtadh air son no an aghaidh sin, direach mar a bhiodh iad a bhòtadh aig taghadh fir-pàrlamaid.

Chaidh an Dotair Krause, a bha roimhe so na riaghladair air baile-mor Johannesburg, a ghlacadh ann an Lunnuinn toiseach na seachdain s’a chaidh air son àrd fhoill. Nuair bha am baile sin a striochdadh do ’n arm Bhreatunnach, b’ esan a liubhair na h-iuchraichean do Mhorair Roberts, agus an deigh sin ghabh e mionnan a bhi dileas do ’n chrùn. Thainig e do Shasuinn o chionn cheithir miosan, agus fhuaireadh a mach o chionn ùine ghoirid gu robh e, o am gu àm, a cur fiosrachadh falachaidh a dh’ ionnsuidh nam Boereach a bha glé chronail do na Breatunnaich. Chuireadh air ball mu dheidhinn a ghlacadh, agus cha ’n ’eil teagamh nach bi e air a pheanaisteachadh a reir a thoillteannais, agus air dhòigh a bhios na rabhadh geur do mhuinntir eile dh’ fhaodas a bhi ris an droch obair cheudna.

’Nuair a bha an comanachadh ann an Catalone, tri Sàbaidean air ais, fhuaireadh fear-cumail taigh-oil a mhuinntir Louisburg an deigh e-fhéin a shuidheachadh anns a choille faisg air a chruinneachadh, ’s e deiseil gu tòiseachadh air creic stuth làidir. Cho luath ’sa fhuaireadh am mach gu robh e ann, chaidh cùnntas mhionaidean a thoirt dha air son e chuibhteachadh an àite, agus an ceann beagan lathaichean chaidh a thoirt gu cùirt, agus an sin chuireadh càin leth-cheud dolair air. Thug sin leasan math cha b’ ann a mhàin dha fhéin ach mar an ceudna do mhuinntir eile dhe sheòrsa. Agus bha sin ri fhaicinn air an t-Sàbaid s’a chaidh, nuair a bha na h-òrduighean aig Marion Bridge; cha do nochd gin dhiubh ris an àite—bha fhios aca gu robh an fhàilte cheudna feitheamh orra. Bha muinntir Mhira aig gach àm comanachaidh o chionn àireamh bhliadhnaichean a’ cur suas le moran mi-riaghailt us aimhreit, a bha air aobharachadh gu h-iomlan le malairt thruaillidh an òil, agus bha lan àm stad a chur orra. Tha sinn toilichte gu ’n deachaidh sin a dheanamh.

Stor Ur! - Bathar Ur!

Tha sinn air gluasad as a stor ’s an robh sinn roimhe, an togalach MHIC-TALLA, do thogalach ur air Sraid Shearlot, ri taobh stor an Dotair Mhic-Gillebhrath. Tha an stor so cho farsuinn ’s cho deiseil ’sa gheibhear air an eilean; agus tha sinn a dol a chumail stoc mor de Leabhraichean, de Phaipeirean sgriobhaidh, ’s de Bhathar Grinn dhe gach seorsa. Tha cothrom againn air ar bathar a cheannach anns na margaidhean a’s fhearr, agus mar sin bidh ar prisean iseal, agus bidh ar bathar an comhnuidh ur. Tha sinn a toirt cuireadh fialuidh do gach aon taghal oirnn.
Pattillo.
Stor Leabhraichean us Bathair Grinn.

Thig sinn suas ris an fheadhainn a’s fhearr
ann an deanamh
Thruncaichean, Mhaileidean, Charbadan, Acuinn, agus gach seorsa
Bathair-Each.

’N uair a bhios tu ’dol a cheannach acuinn no carbad, no ni eile, ’se ’n seorsa ’s fhearr is coir dhuit fhaotainn. Agus ’se ’n seorsa ’s fhearr a tha sinne daonnan a creic, agus ’se sin is aobhar na h-uiread a bhi ceannach uainn. Tha stoc mor againn, agus tha ar prisean ceart.
F . Falconer & Son.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

THE Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic.. .. . ..
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, - - - Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.,
Amherst, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Kelly & Dodge,
Dealbhadairean.

Seomar Dhealbh os cionn Stor Aonghais Mhic Guaire.

OBAIR MHATH AIR A DEANAMH AN EALAMHACHD AIR PRIS REUSANTA

Faic ar n-Obair. = = Cordaidh i Riut.

---

[86]

[Vol . 10. No. 11. p. 6]

Domhnall Mor a’ Bhocain.

LE DEARG MAC-DHONNACHAIDH.

IS ann de mhuinntir Lochabair bha Domhnall Mór, agus is ann anns an dùthaich sin bha e fuireach. Tha e air a ràdh gu’r ann de Dhomhnallaich na Ceapaich bha e agus gu’n robh e pòsda air bana Ghriogarach a Raineach. Bha e ’n a “Dhomhnall Mór,” co dhiubh, iomadh la mu’n d’ fhuair e an t-ath leasachadh air an ainm a rinn “Domhnall Mór a’ Bhocain” deth gu ceann an t-saoghail. Is ann air bliadhna dhubh Thearlaich thachair, agus bho sgiorraman a thachair oirre, a thoisich an ni a bha ann air a bhi gu h-àmhgharach ag claoidheadh Dhomhnaill.

Bha air a’ bhliadhna a bha ann, da thuathanach ann an Inbhir-Chadain an Raineach, agus aon chrann aca eatorra. Nuair thàinig gairm an éirigh, chuir am fear mu dheireadh a bha ris an treabhadh dhiubh iaruinnean na croinn am falach ann am bruaichean Allt Chadain agus mach a ghabh e leis a Phrionnsa òg. Ach, mo thruaighe e! thachair dha mar a thachair do iomadh duine eile a bha “treubhach a muigh agus meadhrach a stigh,” agus dh’ éirich a mach air an aon chuairt, cha do thill e tuilleadh. Thuit e agus a aghaidh ris an namhaid, agus bhrùchd an fhuil bhlàth bho a chridhe mach air an fhraoch aig Culfhodair. Bha a ghnothaichean fhéin sgaoilte, a thigh gun a chur an ordugh, agus a theaghlach gun an taic. Deuchainneach agus mar a bha sin cha robh ni ann air nach toireadh ùine leasachadh. Ach bha na h-iaruinnean sin ann agus gun fhios aig an duine aig an robh còir orra no aig duine eile c’àit an robh iad. Na ’m b’e ni air bith eile ach iarunn a bha ann cha deanadh muth no difir, ach na ’m biodh ni air bith a bha air a dheanamh de iaruinn, ’g a chumail bho an neach aig an robh coir air cha ’n fhaigheadh taibhse an fhir bu choireach fois a dheanamh agus cha sguireadh i de bhi a’ tathaich dhaoine gus an cuirteadh an gnothach ceart. A reir a bheachd sin cha b’ urrainn do spiorad an duine a dh’ fhalaich na h-iaruinnean agus a bha mar sin ged nach b’ ann de dheoin ’g an cumail bho a choimhearsnach ann an Inbhir-Chadain, fois a dheanamh, ach b’ fheudar dha bhi a’ siubhal.

Bha Domhnall Mor fhein aig Culfhodair is ged rinn e a dhichioll ann thar e as. Mach bho sin cha ’n ’eil fios air bith c’arson is ann ris-san seach a h-uile duine eile a dhluthaicheadh taibhse an fhir a Raineach, ach ge be aobhar a bha ann, no nach robh ann, air roghainn a dheanamh de Dhomhnall is ann air a thuit an aimliog. Bho sin a mach mur robh fois aig an taibhse cha mho bha aig Domhnall. Cha robh car a chuireadh e dheth nach biodh an taibhse ’n a bocan roimhe. Shios is shuas, a muigh is a stigh thachaireadh i air agus bu choingeis leatha fliuch is tioram, sian is feath. Bha na caoban agus na clachan ’g an caitheadh air gach duine a bhitheadh anns an tigh. Cha ghabhadh dorus cumail dùinte, no biadh cumail glan. Cha’n fhaigheadh daimheach no taisdealach oidhche a chur seachad ann an sith. An oidhche bha Aonghas mac Alastair Bhain anns an tigh mhothaich e feadh na h-oidhche ni éigin a’ deanamh greim air a dha ordaig mhoir agus ged a b’ ann an gramaiche a’ ghobhainn bhiodh iad, cha b’ urrainn daibh bhi na’s do-fhuasgladh.

B’ olc a bheatha bha ann. Cha robh sin fhein de riarachadh aig an duine sharaichte gu ’m b’ urrainn da a’ radh mar a thubhairt Conan is e air chuairt anns an ait anns nach robh a’ chuideachd a b’ fhearr, “Ma ’s olc dhomh cha’n fhearr dhaibh.” Anns a’ cheud dolamach, shaoileadh an duine truagh an drasda is a rithis gu ’n d’ fhuair e saor is i, agus theagamh mu ’n cuireadh e an ath char dheth fhein, gu’r ann bhiodh i ri a thaobh no ri a aodann. Bha aon oidhche gu h-araidh, le uisge agus sian bha air bhi ann fad thri laithean, bha na h uillt air bhuaireadh ’n an caoir is ’n an deannruith sios thar gach bruach, agus cha robh dol null no nall ann do dhuine beò. Thàinig gean is gàire air Domhnall an uair a chunnaic e an oidhche bha ann. Shaoil leis bho’n nach robh comas aig mhuinntir an t-saoghail fo thuinn dol thairis air uisge ruith, gu ’m faigheadh e aon oidhche fhois, agus leis cho math is a bha e air a dhòigh agus gu ’n robh nithean ann air an do leigeadh dearmad ro fhad leis an anshocair anns an robh e air a chumail, chaidh e ’n a tharruing agus shin e air an cur ceart. Thog e sunnt leis an obair agus bha e ag gabhail air agus fonn aige an uair a mhothaich do ni éigin bhi a’ tighinn am faire dha. Bha bocan Dhomhnaill an sin mar a b’ àbhaist. “Obh, Obh!” arsa Domhnall, “am bheil thu ann agus a leithid so dh’ oidhche? Ciamar idir fhuair thu seachd air na tuiltean mora ruadha so?” “Thàinig mi mu ’n cuairt,” ars’ am bocan cho ciuin, socrach is ged nach deanadh e ach tighinn a ceann eile an tighe. Cha robh aig Domhnall air ach bhi ag cur leis an droch caramh a bha am bocan a deanamh air, mar a b’ àbhaist. Bha e gidheadh a’ feuchainn a h-uile seoltachd air sith fhaotainn. Ghabh e dochas aon uair na ’n teideadh e air imrich gu tigh eile, gu ’m fanadh am bocan theagamh aig an t-sean laraich. Anns a’ bheachd so fhuair e daoine agus sgioblaich iad leotha a h-uile ball beairt ach da chliath-chliata a bha ri taobh an tighe. Mu ’n do rainig na daoine an larach ùr, thug fear dhiubh éigh as agus ghlaodh e, “Nach fhaic sibh an da chliath-chliata ud tighinn as ar déidh as an ceann fhéin!” “Ma tha sin mar sin,” arsa Domhnall, “is co math leam tilleadh. Gheibheadh e an rathad thun an ’tighe ùir cho luath rium

MAC-TALLA

AN AON PHAIPEAR GAILIG A THA AIR AN T-SAOGHAL. A’ TIGHINN A MACH UAIR ’SAN T-SEACHDAIN. A PHRIS $1 .00 ’SA BHLIADHNA DO CHANADA ’S DO NA STAIDEAN; $1 .52 DO BHREATUNN, DONEW ZEALAND ’S DO DHUTHCHANNAN EILE.

CEUD mile furain agus failt’
Air a’ Mhac-Talla, ceann an aigh!
’S ann leam is ait gu ’m bheil e ’fas
O bhliadhn’ gu bliadhn’
An gliocas, tuigse, tur is ceill;
An eolas air gach ni fo ’n ghrein;
Am meas, an cliu ’s am moran speis,
An ear ’s an iar.

Cha ’n ’eil fear eile ’n diugh fo ’n ghrein
A’s mo do ’n tug mi ’thlachd ’s a’ speis;
’S a bhuadhan co ni chur an geill
Le peann ’s le guth?
An t-armunn maiseach, uasal, grinn,
A choisinn cliu le luaths a phinn
Am measg an t-sluaigh air feadh gach tir
’S an cluinnteadh ’ghuth.

Mo mhile beannachd aig an dream
A tha ’toirt aoidheachd dha gach am,
’S a phaigh an dollair, ’s nach robh mall,
An am an fheum’:
Dhearbh iad gu ’m bheil fuil nan sar,
A choisinn cliu is buaidh ’s na blair,
A’ ruith ’nan cuislean gu bras, blath
’S gach ait’ fo ’n ghrein.

—Bodachan a’ Gharaidh.

THA NA H-UGHDAIR GHAILIG A’S FHEARR A’ SGRIOBHADH ANN: SGEULACHDAN TAITNEACH, BARDACHD GHRINN, LITRICHEAN BLASDA, AGUS NAIGHEADHDAN AN-T- SAOGHAIL AIR AN INNSE GU PONGAIL NA H-UILE SEACHDAIN.

“Cho Gaidhealach ri Fad Moine.”

---

[87]

[Vol . 10. No. 11. p. 7]

fhéin, agus bhon a gheibheadh, cha ’n eil mise dol a thoirt mo shean laraich bhlath air son na laraich uir fhuair.” “Tha thu glé cheart,” arsa na daoine agus air ais a ghabh iad air ball.

Mar a bha ùine a’ dol seachd, leis na bha e fulang bho riuth a’ bhocain is ann thoisich e air smuaineachadh air cul a chur ri tir a dhuthchais. Eadar am bocan is dol thairis, cha robh e a’ faicinn ach “Dà dhiu, gun aon roghainn.” Mu dheireadh thall dh’ fhas e cho sgith de an droch caramh bha e a’ faighinn is gu ’n d’ fhalbh e thairis math no dona. Fhuair e sith an uair a chaidh e air bord an t-soitheich, agus thoisich e air beagan misnich a bhi aige. An oidhche a rainig iad thall, chaidh e a thoirt sgriob troimh a’ bhaile, agus mu ’n do thill e bha e a’ feorach cuin a gheibheadh e soitheach a bheireadh dhachaidh a dh’ Albainn e. B’e am bòcan a cheud neach a thachair air air an t sraid. “Ciamar thainig thusa an so?” arsa Domhnall. Fhreagair am bocan cho ciùin socrach is a rinn e roimhe, “Thainig mi mu ’n cuairt.” Thainig Domhnall air ais gu Lochabair air a cheud chothrom.

Chaidh aige as deidh so air doigh eigin, air toirt air a bhocan am fath air son an robh e a ruith duine beo mar so innseadh. B’ e sin an t-aon ni a bha am bocan ag iarraidh a dheanamh a chum is gu ’m biodh e aig fois, agus na ’n coinnicheadh Domhnall e aig a leithid so dh’ am, gun sgian, gun bhiodaig, gun ni air bith de iarunn a thoirt leis, dh’ innseadh e dha a h-uile facal a bha aige r’a radh. Rinn Domhnall mar a dh’ iarradh air. Dè chainnt a bha eadar e is am bocan cha robh riamh air a innseadh, ach bha so air fhacinn as deidh sin gu ’n deachaidh Domhnall gu h ealamh gu Inbhir-Chadain, gu ’n do bhuirich e anns a’ bhruach gus an d’ fhuair e iaruinnean na croinn, agus gu ’n tug e iad do ’n fhear a b’ fhearr coir orra. Agus b’ e sin a’ chuid mu dheireadh de bhocan Dhomhnaill Mhoir. —Am Bard.

Bha ’n Turus Fada.

Bha Eoghan Ruadh na chroitear anns a’ Ghlaic fad ioma bliadhna. Bha e fada bochd—gun fhios gu ro mhath ciod a bha cearr air— ’se direach a bh’ air “galar fada ’s eug na bhun.” Mu dheireadh thug e ’n leaba air, ’s cha robh e ’g eiridh idir. Bha e fas na bu laige ’s na bu laige gu mu dheireadh an tubhairt an Doctair ri Mairi, bean Eoghain, nach robh uine fada a nis agus gu ’m faodadh i rud air bith a dh’ iarradh Eoghan a thoirt dha, agus ma bha gnothaichean air bith aice ri ’shocrachadh le Eoghan mar bu luaithe a ghabhadh i ’n cothrom air sin a dheanamh gu ’m b’e a b’ fhearr. Cha robh an doctair fada air a rathad ’n uair a ghlaodh Eoghan air Mairi, agus ars’ esan, “Tha mi ’gam fhairichdinn fein a fas lag, agus a Mhairi, tha ni beag no dha a bu mhath leam a shocrachadh mu ’m fas mi ni ’s laige. Cha ’n fada bhios mise leat agus ’nuair a dh’ fhalbhas mi cuiridh tu do ’n Chill-aluinn mi leis na daoine d’ am buin mi agus bheir thu ordugh do na h-uile duine ’sa bhaile tighinn thun an torraidh. Cha ’n ’eil a bheag agam fhagail agad a Mhairi ach ’s leat e uile, ’s am Freasdal ’gad chuideachadh!”

Tacan beag na dheigh so ghlaodh e air Mairi agus ars’ esan “A Mhairi tha ’n t-acras orm, a bheil dad agad a bheir thu dhomh?” “Tha,” arsa Mairi ’s i ga thogail na shuidhe ’s an leaba ’s a cur nan cluasagan mu ’n cuairt air. “De thagad,” ars esan, “oir tha mi fann fann.” “Tha agam ’Eoghain, deuran do ‘ghrual tana,” fhreagair Mairi. “Grual tana,” ars am fear a bha ’s an leaba, “gu dearbh nach b’e sin am biadh do dhuine ’s an t-siorraidheachd air thoiseach air!” —Fionn.

Bardachd Naduir nan Gall.

(Air a leantuinn o thaobh 83.)

ag innseadh dhuinn gu bheil ar duthaich air a deanamh suas de “shalachar a thilgeadh a thaobh an uair a chaidh aitreabh ghreadhnach an t-saoghail a chur suas:” gu bheil i “cho fada air deireadh ann am maise agus a tha ’n luchd-aiteachaidh ann am modh agus ann an deadh-bheus.” Tha aon eile dhiu, duine tuigseach, beachdail, a sgriobh mu chuig-bliadhna-deug roimh Chuil-fhodair, Mr. Burt, a’ coimeas mullach nam beann arda ri “ceann sgreabach,” ag innseadh “cho uamhasach agus a tha an sealladh an uair a dh’ amhaircear air ar beanntan o’n ear gus an iar agus a chithear am meudachd anacuibhseach, an cumadh oillteil, agus an dorchadas eagalach a tha eatorra leis an dubhar a tha gach aon a’ tilgeadh.” Ach dh’ falbh an latha so. Thug Seumas MacMhuirich seachad Bardachd Oisean anns a’ Bheurla o chionn dluth air seachd fichead bliadhna; agus riamh o’n am sin tha Litreachas nan Gall agus nan Sasunnach cho lan de mhaise na tìre agus a bha i roimhe sin cho falamh. Coma an traths’ co-dhiu is e MacMhuirich e fhein a rinn “Oisean” no nach e. B’fhior Ghaidheal e a dh’ aon chor. B’e a’ cheud aon a sheinn am port so do na Goill; agus tha iad gu dichiollach ’g a dhannsadh gus an là diugh.

D. M‘K.

Bha Domhnull posda an darna h-uair agus bha a bhean an comhnuidh a’ feorach dheth co a b’ fhearr leis ise na a cheud bhean a bh’ aige. Cha d’ thug e freagradh sam bith an toiseach, ach bha i ’g a sharachadh, agus aon latha an deigh dhi a cheist a chur ris, fhreagair e gu cas i; “Gu dearbh a Chaorstidh, tha mi a fas sgith dhe’n cheasnachadh sin, ach air m’ fhacal ’s air m’ fhirinn, n’ am biodh Mairi beo an diugh cha bhiodh tusa far am bheil thu.”

Cape Breton Electric Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

Tim-Chlar.

Gus an toirear fios air atharrachadh bidh an Tim-Chlar mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha na bataichean a taghal aig Point Edward air tursan 9 a. m. agus 4 p. m.; agus aigVictoria Pierair tursan 10 a. m. agus 5 p. m. Tha iad air na h-uile turus a taghal aig anInternational Pier.

TURSAN FEASGAIR.

[Clàr - ama]

The Scottish Clans and their Tartans.

IS e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha. Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury, Cape Breton.

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adhlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’fheumas a leithid

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
Telephone No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc

Aonghas Mac Leoid

Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc

Shaw & Beairsto,
Luaidh-Cheardan, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aige ris am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

SHAW & BEAIRSTO.
Sidni, C. B.
Phone 217
Feb 7 ’01—1 yr

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN,
&c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI, - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.
SIDNI, - - - C. B.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —An Togalach McVey.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

FAIGH DO DHEALBHAN air an tarruinn anns an t-Seomar Dhealbh Ur a tha ’n Togalach McVey, air sraid Shearlot. An t-àite ’s saoire tha ’sa bhaile. Bidh an obair dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
C . H. WOODILL.

F. O. PETTERSON,
Ceannaiche Taillear.
Oisean Sraidean Sheorais agus Phitt,
SIDNI, - - - C. B.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[88]

[Vol . 10. No. 11. p. 8]

Marbhrann do Aonghas MacEacharn
a chaidh a mharbhadh an California ’s a bhliadhna 1857.

LE DOMHNULL MAC-GILL-FHAOLLAIN.

’N sgeula thainig thar tuinn,
Sgeula dubhach ar caoidh ’s ar broin,
Sgeula cruaidh nach ait leinn,
Air an Eacharnach ghrinn nach beo;
Tha do bhràithrean dheth truagh,
’S iad gun mhacnus, gun luaidh air ceol,
Thu bhi ’n cadal nach gluais,
Thall air beanntannan fuar an oir.

Gur e t’ fhàgail air chùl
’Chuir do chàirdean gun sunnd ri ’m beò,
A chuir snigh’ air an sùil,
’S beag an t-ioghnadh, tha ’n ionndrain mor;
Co a sheasas do chliù,
Bho ’n la fhuair thu bho ’n bhrùid do leòn,
A chuir Ailean ort ùir,
Air bheanntanaibh dlùth a cheò?

Eadar deas agus tuath,
’S fad ’s a bha thu air chuairt ’s gach cearn,
Do mhac-samhuil cha d’ fhuair
Riut gu seasamh cha chualas e;
Bha thu curanta, cruaidh,
Bha do mhisneach ’toirt buaidh air càch,
Bha thu treun am measg sluaigh,
’N uair a thogte t’ fhuil uaibhreach, àrd.

Cha robh tlachd air gill’ og
Nach do thog thu le eolas suas,
’Fhir bu ghrinne mu ’n bhord,
Dha robh spiorad, ’s ochoin! bu dual;
Na ’m b’e spionnadh do dhorn
Bhiodh tu feuchainn le comhraig chruaidh,
Bhiodh do naimhdean fo leon,
’S cha bhiodh tusa fo ’n fhod ’san uaigh.

Bha thu laidir ’s an streup,
Bha thu foghainteach, treun, gun sgàth,
Ann an cluich ’s ann an leum,
Bu tu ’n curaidh nach eisdeadh tàir;
Bha do nàdar math reidh,
A co-sthreup ris gach beus a b’ fhearr;
Chaill na Gaidheil an reis,
Bho ’n la thuit thu ’s nach eirich slàn.

Fhir gun ghaise, gun ghiamh,
Gun taise, gun fhiamh, gun sgath,
’Rachadh laidir ’san t-stri,
Cha do sheas anns a mheinn na b’ fhearr;
Cuim nach sgaoilte do ghniomh
Ann an eachdraidh, ’s am bial luchd dàin;
Sgeula ’s cruaidhe bho ’n iar,
Thu bhi ’d shineadh air sliabh fo ’n chlàr.

’S e bhi d’ shineadh fo bhùird,
’Chuir do bhraithrean gun sunnd a d’ dheigh,
Gun do chairdean ri d’ chul,
Gus do thogail air ghiulan ceum;
Gus do chuir anns an ùir—
’Fhir nach tionndadh do chul ’s an t-streup—
Dh’ fhag sud deoir agus tùrs’
Air do mhuinntir ad’ dhùthaich fhéin.

Chaidh thu, ’Ailean, bho d’ cheil,
’N àm do litir a cheireadh suas,
’N uair a sgriobh thu mu ’n sgeul
Nach bu shubhach ri eisdeachd bhuat;
Thu thighinn dhachaidh leat fhein,
’S e na shineadh, ’s b’e am beud a luaths;
Dh’ fhàg iad thu fo throm chreuchd,
A dheagh Mhic Eachran, a b’ euchdach buaidh.

Dh’ fhàg thu t’ athair gun sunnd,
Bho ’n la ’fhuair e sgeul ùr do bhais,
Tha lion-dubh air a ghnùis,
’S trom an t-eallach ri ghiùlan e;
Tha do pheathraichean ciùirt,
Goirt le tiomadh gun sunnd ri stath,
’S trom an osna ’sa chùil,
’S deoir a tuiteam bho ’n sùil gu lar.

Tha na Gaidheil an Iar
’Ga do chumha, ’s gu ’m b’ fhiach thu e,
Bho ’n la chaill iad an t-ian
’Bh’ air an culthaobh mar sgiath ga ’n geard;
Och, a dhaoine! cha bhreug
’Tha mi ’g innse dhuibh sios le m’ dhàn;
’S tric a dhearbh e gu ’m b’ fhior,
’S e a choisneadh air beulthaobh chàich.

Bha thu siobhalt’ a’ d’ chainnt,
Cha robh eallach le sannt ort suas,
Bha do nàdar gun sgraing,
Cridhe duineil, ’s cha b’ ann le fuath;
Bha thu caoimhneil ’s gach àm,
Bha thu iochdmhor, neo-ghann, gun chruas,
Fhir nach leughadh an call,
Ged a chosgadh tu bonn na luach.

Bha thu ceanalta, suairc,
H-uile taobh anns na ghluais thu og,
Bha do chridhe mar chuan,
’N uair a shuidhe tu suas aig bord;
Fhir a chosgadh gun ghruaim,
’S a phaigheadh a luach le or,
B’ fhearr leat onair ’s uaisl’,
Na do ghini bhi buan ad’ phoc.

Ghleidh thu urram ’us cliù,
’S gun do shaoghal na d’ ùine ach gearr,
Bha gath a bhàis air do chùl,
Roimh sheachnadh nach lùbadh e;
Chuir e Domhnull ’s an ùir,
’S b’ aobhar gearain is diubhail e,
Ach ’s e so an sgeul ùr
’Dh’ fhàg Cloinn Eacharn gun sunnd gu bràth.

Bho ’n ’s e am bàs ar ceann-crich,
’S eigin striochdadh do ’n Ti a’s mo,
Guidheam sonas ’us sith
Dha t-anam gun dith ’s e ’n gloir;
Aonghais oig a chuil duinn,
’S goirt do chuideachd, ’s e brigh mo sgeoil,
Do mharbhrann ga seinn,
’S tusa a’ d’ shineadh air beinn an oir.

Cha duisg caismeachd na piob;
Cha duisg neach thu le innleachd làmh;
Cha soillsaich a ghrian
Air do leabaidh, far an triall do thàmh;
Biodh ar n-urnuighean dian,
Bho ’n fhuair sinn sgeul fior do bhàis:
Tha mo dhochas an Dia,
Gu bheil t-anam gun phian aig tàmh.

Facal a Montreal.

Cha bhithinn as aonais a phaipear Ghailig ged bhiodh e not ’sa bhliadhna. Ged nach ’eil mi fhein math air litir Ghailig a sgriobhadh, theid mi troimh na h-uile facal dheth cho luath ris a charbad-iaruinn an la thig e mu ’n caidil mi, le mor thoil. Agus nam biodh a h-uile mac agus nighean ann an Canada aig am bheil Gailig mar tha mise, bhitheadh MAC-TALLA a choig uiread ’sa tha e. Cha ’n ’eil teagamh sam bith nam bitheadh Gaidheil Chanada dileas air son a Ghailig a chumail suas, nach b’ urrainn iad dolair a sheachnadh gus cuir ’ga iarraidh.

Ma gheibh mi misneach mhath bho ’n t-sluagh,
Aig ceann gach seachdain bheir mi cuairt,
Le comhradh, orain agus duain
A chuireas fuadach air gach gruaim,
’Us bidh mo thaic ri cainnt nan Gaidheil,
Gu ’m faigh i ’coir ’sa h-àite fhein;
Oir ’s iomadh bàrd a sheinn a cliù,
Ged tha i ’n diugh ’ga cur air chùl.

Eiribh suas ma ta gu dileas
’Dhion bhur dùthcha, ’s cliù bhur sinnsir!
’Us bithibh seasmhach, fearail, cruaidh,
An taic MHIC-TALLA mar bu dual;
’S ged bhiodh bhur saothair searbh ’us buan,
Cha robh na Gaidheil riamh gun bhuaidh.

DOMHNULLACH.

DeWitt & Mackinlay,
Luchd-creic agus obrach Innealan Electric
Obair Electric de sheorsa sam bith air a deanamh.
Stoc mor de dh’ innsridh Electric.

Air son CARADH BHICYCLES tha sin lan uidheamaichte air sonENAMELLING , BRAZINGagusVULCANIZINGa dheanamh.

Air Sraid Phitt,
faisg air Searlot, Sidni, C. B.
Telephone 223.

Ceannachd Posta.
Tha sinn faisg ort cia b’e ait am bheil thu.. .. . ..
Tha sinn an deigh pris-chlar ur de dh’ Airneis, Brat-Urlair, agus Innsridh Taighe a chur a mach. Ni thu eucoir ort fhein agus oirnne mur cuir thu g’a iarraidh, a chum gu faic thu na prisean. Cuir t’ ainm ugainn air post card agus gheibh thu e.
GORDON & KEITH,
A. T. GRANT, Manager,

CLOIMH! CLOIMH!

THA sinn a paigheadh a phris a’s airde airson cloimh. Ma tha thu ag iarraidh do chloimh a reic thig dh’ an stor againne agus ni sinn iomlaid riut leis na nithean so: Bathar Tioram, Aodaichean dhe gach seorsa airson na Fir agus na Gillean, Soithichean creadha agus lampannan, Crogain im (25c) Noigein creadha, agus gach ni a bhios feumail am broinn taighe.

Mills, Mac Coinnich & Ross.
Air seann larach Iain A. Mac Coinnich.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 10, 1901, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

WM . COYNE, Traffic Manager.

C. P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

[Dealbh]
MANUFACTURERS ’ LIFE INSURANCE COMPANY.

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham,
Ceann-Suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, Agent, Port Hastings, C. B.
L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.