---

[9]

[Vol . 10. No. 2. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. X. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IULAIDH 12, 1901. No. 2.

Aonghas Donn Ghlinn Fraoich.

LE SEUMAS N. MAC-FHIONGHAIN.

CAIB. VIII.

“Cha robh leithid do eacarsaich
Air Eachunn mor na Tròidhe;
Na idir air Hercules,
Na fiantaichean na Féinne.”

THOISICH a ghleachd; agus b’e sin a ghleachd! Cha b’ fhada sheas an daighneach aig Aonghas an uair a thòisich an ùpraid. Tha fios aig a h-uile duine gum bheil mathan air chreutair cho làidir ’sa th’ ann dha urad. Agus faodar a thuigsinn dé ’n neart a bh’ ann a fear anns an robh ceithir na coig ceud punnd mar a bh’ ann am mathan Aonghais. Mar a thuirt mi cheana bha Aonghas na ghaisgeach neo-chumanta, agus bha feum aige air a sin iomadh uair. Gu teann, cruaidh bha iad a sàs na chéile, an Gàidheal an dùil gu ’m b’e h-uile mionaid a mhionaid mu dheireadh dha. Ach bha cridhe math aige, agus cumail ris, agus ’s ann an oidhche ud a fhuair am mathan a mach dé rachadh aig laoch a fhuair a bheathachadh air min choirce ’sa dh’ fhàs suas ann am fàileadh cùbhraidh an fhraoich a dheanamh an àm gàbhaidh. Fhuair e dha làimh mu amhaich na béisde, agus le ionnsuidh chruaidh theannaich e ’ghreim iarnaidh, cumhachdach. Thionndaidh sùilean a mhathain, agus le spairn dheireannach dh’ fheuch e ri faighinn cuibhteas am bodach-mara uamhasach a bha mu ’amhaich, ach cha deanadh e ’n gnothuch. Thainig cop fola mu ’bheul, ’sa theanga mach troimhe—thuit na spogan mora marbh ri ’chliathaich—ach cha do leig Aonghas as e na dheigh sin, gus an robh e cinnteach gun robh e cho marbh ri sgadan. Bha e greis ag amharc air a bhéisd mhoir a bha na shìneadh gu seimh aig a chasan, agus an sin shuidh e làmh ris, ’s e gu math sgìth le iomadh lot o innean a mhathain, ach gu fortanach cha robh aon dhiubh dona. Chaidh e na shìneadh. Bha bian a mhathain, ’s coltas mìn, blàth air, ’s chàirich e ’cheann air. “Cha do chuir mi cluasag riamh fo m’ cheann cho soc—” ars’ Aonghas, ’sa shùilean a dùnadh mu ’n do chriochnaich e na briathran. An uair a dhùisg e, bha ghrian gu math àrd. Bha e gu math brùite, ach an deigh dha e-fhéin a nigheadh’san allt a bha faisg, agus biadh a ghabhail, bha e cho math’s gun do thog e air aon uair eile.

Bha e mar so a falbh corr is da sheachdain gun duine beò fhaicinn na chluinntinn. ’S iomadh beinn is gleann a dhìrich ’s a thearn e ré na h-ùine sin, agus is iomadh uair a bha e smaointean nach b’ urrainn e dhol na b’ fhaide. Ach far am bi toil bidh gniomh; géillidh gach cunnart is gàbhadh air a cheann mu dheireadh ach sinn stri chruaidh a chumail ris.

Thainig e air aon latha gu amhainn mhor, fhuaimneach, air an robh sruth làidir, agus bha eagal air ionnsuidh a thoirt air a snàmh, aig cho garbh’s a bha coltas. Thug e ’n aire gu ’n robh buaile mhath de chrodh fiadhaich shios fad a sheallaidh air an taobh eile dhe ’n amhainn, agus beagan air an taobh air an robh e fhéin, sios bhuaithe, mar gum biodh iad air son a dhol a null. Lean Aonghas iad gu fàilidh, agus an uair a ràinig iad mu choinneamh chàich, thug iad an aghaidh air an amhainn a shnàmh. Leum Aonghas nan deigh, agus rug e air earball air seann tarbh nam measg, agus fhuair e aiseag gu sàbhailte. Ach leis an ioghnadh a ghabh a bhrùid bhochd, thug e na buinn as ’n uair a fhuair e tìr, ’s cha ’n ’eil cinnt na stad e fhathast.

Air feasgar àraidh bha e triall, ’s e fàs gu math trom-inntinneach, air feadh nam fàsaichean gun chrìch a tha ’n ceann a tuath America. Thainig e gu cnoc àrd, agus shuidh e na mhullach, ’s e glé sgìth ’m bodhaig ’s an inntinn. Bha e greis a dol fo smaointean ma cho caochlaideach’s a tha an saoghal. “Tha mi ann an so,” ars’ esan ris fhéin, “a siubhal o latha gu latha, gun fhios agam c’àite ’bheil mi, na c’àite ’bheil mi dol—a ruith faileas, mar gu ’m b’ eadh. ’S fhada bho ’n a chuala mi mu bhith sireadh snathaid an cruaich fheoir. Agus gu dearbh tha mi cinnteach, ged a bhiodh Alba bheag, ghràdhach fo chruaich fheoir uile gu leir, gu ’m biodh e na b’ fhasa snathad fhaighinn innte na tha e dhomhsa Calum fhaighinn ’s na fàsaichean uamhasach so, gun cheann, gun chrìch. Ach gheibh foighidin furtachd; cha toir mi suas fhathast, ged a thigeadh orm America a shiubhal o cheann gu ceann!”

Dh’ eirich Aonghas na sheasamh, an uair a bha e sgìth bruidhneadh ris fhéin mar so. Bha e nis air fàs na chleachdadh aige a bhi ’còmhradh ris fhéin an aonaranachd an fhàsaich. Sheall e ma chuairt mor thimchioll. Dé bha ’n sid? Coltas smùid bheag ag eiridh os cionn nan craobh, tri na ceithir de mhìltean air thoiseach air. Las a shùil—cha robh cuimhn’ air sgìos—bheothaich a dhòchas, ’s thog e air a rithist. Chuir e aghaidh gu h-aigeannach air an smùid a bha ag éiridh gu seimh os cionn nan craobh, far an robh, bha e ag ràdh ris fhéin, duine no daoine fiadhaich air choireiginn a faighinn deiseal an suipearach. Cha robh ’bheòlaind fhéin ach caol o chionn àireamh làithean, agus ghreas so a cheum airson a bhi na chuid, nan gabhadh e bhith. Bha e ag éisdeachd le uile chumhachd a chluasan, feuch an cluinneadh e faragradh sam bith, na guth duine, dubh na geal; dheanadh e toileachadh ri seòrsa sam bith aig a cheart àm. An uair a bha e na sheasamh mar so greis a dh’ ùine ri taobh tom preaslaich, shaoil leis gun cual’ e gluasad air chùl an tuim. Thionndaidh e a dol a dh’ amharc, an uair a fhuair e buille ’sa cheann, a chuir mìle rionnag a dhannsa mu choinneamh a shùilean, ’s thuit e. An uair a thàinig e uige fhéin, chual’ e godail iongantach a chuir iongadh gu leor air. Dh’ fhosgail e ’shùilean, ach thug an sealladh a chunnaic e air an dunadh ’sa mhionaid, a smaointean gun robh e air saoghal nan spioradan. Bha na chunnaic e neònach gu leor, le neach nach robh eolach air. Fhuair e e-fhéin, ma ta, air a cheangal gu teann, cruaidh, lamh ’us chas, agus air a chuartachadh le mu thri fichead Innseanach. Bha i nis dorcha, agus bha teine mugach, as an leumadh lasair dhearg an dràsda ’sa rithist, ’sa mheadhain. Cha robh ioghnadh ged a ghabhadh Aonghas iad ann an riochd spioradan dorcha, le ’n gluasad fhàillidh, gun straighlich, gun fhuaim, ’s lasraichean an teine ’dearrsadh ’n dràsda ’sa rithist air an aodainn thoitidh, dhorcha, a bha ’g amharc cho stolda, ’s gun saoileadh duine nach tainig fiamh gàire riamh air gnùis aon dhe na bh’ ann. Bha iad gun chòmhdach còir sam bith—a chuid bu mhotha cha robh iad a giùlan do dh’ éideadh ach pios béin mu ’meadhain, agus am falt fada, peallach, dubh, nach fhaca cìr riamh, sios mu ’n guaillibh—cuid dhiubh air an dath leis a h-uile seòrsa chì sinn ’sa bhogha-frois. Bha na wigwams (campaichean) aca nan sreath ri taobh aimhne, ach bho ’n a bha i gu math blàth san àm, cha robh iad a cur moran feum orra. Bha ’n treubh bheag a bha ’n so, riamh ann an àite car iomallach, le eagal threubhan cumhachdach a bha mu dheas is an ear orra. Bha iad mar sin gun eòlas fhaighinn fhathast air plangaidean, na armaibh áHudson ’s Bay,na idir air duine geal.

An uair a chunnaic iad gun robh Aonghas air a shùilean fhosgladh, thainig pàirt dhiubh na bu dlùithe dha, am measg chàich bha da sheann chaillich phreasaich, air an robh coltas a bhith gu math guineach dha. Bha ’m beòil a dol gu math luath, ’s cha b’ ann ga mholadh, a réir a h-uile coltais; oir ged nach ’eil e ro laghach a ràdh no innse, bha ’n da sheann sgua so cho coingeis air na breaban ri da loth ’sa chéitein, agus ’s e Aonghas a dh’ fhairich sin, oir bha deagh chothrom ac’ air. Ach cha robh iad so fada na dhàil, an uair a thainig nighean òg, dha’ n d’ thug e ’n aire roimhe sin ag amharc le truas air, agus mhaoidh i air na cailleachan, a toirt orra falbh, agus fhàgail ann an sìth car greis. ’S iomadh òigh a chunnaic Aonghas na dhùthaich fhéin bu mhi-thlachdmhoire ri ’m faicinn na ’n nighean Innseanach so. Fhuair e ’mach a rithist gu ’m b’i aon nighean a chinn-feadhna, agus gu ’m b’ ainm dhi Driùchd-a- Chéitein. Ann an ùine ghoirid chual’ Aonghas monmhor am measg a luchd-gleidhidh, ’s iad a sealltainn mar gum biodh iad a cluinntinn cuideiginn a tighinn ris an robh dùil aca. Sgap iad o chéile, ’s chunnaic e le solus an teine, seann Innseanach mor air leth-shùil, le ceum aigeannach a deanamh dìreach air.

(Ri leantuinn.)

Litir bho Alasdair Mathanach.

Cuan Atlantic, Lat. 50° 59’ N; Long. 19° W,
1825 mile a mach á Halifax; 975 mile gu Lunnainn.

THAINIG e ’m inntinn beagan fhacal a chur gu MAC-TALLA, ach tha litreachadh na Gàilig ga m’ fhàgail car coltach ris a bhalachan a theann ri gabhail ùrnuigh. Lean e air aghart ag aithris na h-aibidil, a, b, c, &c , caochladh uairean. Chuala cuideiginn e ’s e air a ghlùinean, a thuirt i ris, “Dé tha thu deanamh mar sin?” Fhreagair am balach, “Tha mi ag aithris nan litrichean, a chionn ’s nach aithne dhomh briathran freagarrach; ach tha làn dòchas agam an uair a ruigeas iad shuas gu ’n cuirear ri chéile anns na briathran ceart iad!” Mar sin, a charaid, cuir thusa ceart a h-uile facal a chì thu cearr anns an litir so. ’S e mo bheachd gu feum thu sin a dheanamh ris a chuid is mo dhiubh.

Tha sinn seachdain a mach á Halifacs agus anns a bhad a ta air ainmeachadh aig toiseach na litreach so. Ma thig thu air chuairt an rathad

---

[10]

[Vol . 10. No. 2. p. 2]

so feuch gu ’n gabh thu beachd air. Tha gleanntan ’us beanntan fior mhinic ann, ach tha iad uile gu léir gle luasganach. Far am bi ’n gleann air a mhionaid so, bidh meall maith de chnoc air an ath mhionaid, agus mar sin bidh iad a dol am measg a chéile air a leithid a dhòigh ’s nach ’eil e furasda comharradh a shuidheachadh, a dh’ innseadh dhut gu robh sinn anns a bhad so, nan tachradh dhut sgriob a ghabhail a nall.

Fhuair sinn sìde fhàbharach gu ruige so, agus tha aobhar againn a bhi moladh Dhé air a shon. Ged is e so mo cheud thurus cuan cha d’ thàinig mi-fhéin agus tinneas-na mara gu bhi cur eòlas air a chéile fhathast, agus cha mhò na sin tha iarrtas agam oirre. Tha an soitheach (S. S. Evangeline) anabarrach saor bho luasgadh. Gheibh neach moran na ’s mò do chrathadh ann an aon de na carbaid a tha Donnachadh còir a tarruing air cùl an eich-iaruinn na gheibh thu air an luing so. Air an turus air an deach i mach mu dheireadh thug i leatha luchd de “Lyddite” agus de rudan mireagach eile de ’n t-seorsa sin, a dh’ ionnsuidh nan saighdearan gu Halifacs, agus air an turus so tha i toirt dhachaidh an t-seann fhudair a bha aca an sin roimhe so, ach a réir coltais nach ’eil iasgaidh gu leor air son feum an latha an diugh.

Tha mu thimchioll leth-cheud seòladair bho na longaibh cogaidh an Halifacs a tilleadh dhachaidh—cuid aca tinn, agus cuid eile a thaobh an uine ac’ a bhith air ruith a mach. Tha mu thimchioll deich air fhichead luchd-siubhail air bòrd, eadar fhear, mhnathan agus clann. Am measg chàich tha Dr. Friseal, a tha air ceann Sgoil nan Dall ann an Halifacs, agus a bhean. Tha an doctair an dùil moran de sgoilean nan dall ann am Breatunn fhaicinn( ?) mu ’n till e air ais. Tha ’n doctair còir dall e-féin a reir an leth a mach, ach tha fiosrachadh anabarrach aige na inntinn, agus tha e gabhail mion-bheachd air gach ni a tha tachairt mu ’n cuairt. Tha ’bhanachompanach chòir na fior shùilean da.

Feumaidh mi innseadh dhut nach d’ rinn mi atharrachadh sam bith air m’ uaireadair o’n dh’ fhàg mi ’n taigh. Innsidh mi dhut c’arson. Tha fhios agad fhéin glé mhath nuair a tha e meadhain là am Breatunn, nach ’eil e ach mu ’n cuairt air ochd uairean ’sa mhaduinn an Ceap Breatunn. Leis an uaireadair fhàgail mar bha i, bidh mi comasach air beachd a ghabhail glé fhaisg air a mhionaid mu na gnothuichean air an robh mi eolach a bhios a dol air adhart ann an Sidni. Saoilidh mi gu ’n cluinn mi clag St. Andrew’s aig na h-amannan àbhaisteach. Bidh mi comhladh ruibh anns an spiorad aig àm na searmoin, nan coinneamhan ùrnuigh agus an sgoil Shàbaid. Bheir so comas dhomhsa agus dhuibhse a bhi aig an dearbh mhionaid aig Cathair nan Gràs a’ tagradh air son a chéile. Gu dearbh tha aobhar agamsa a bhi cuimhneach air St. Andrew’s. ’S iomadh là sona a chuir mi seachad mu timchioll bho m’ òige gus a so. Ach cha do chuir mi romham searmoin a thoirt dhut. Ni Mr. Foirbes agus Mr. Simpson sin dhut. Gu robh mor shoirbheachadh aca le chéile ann an saothair.

Tha e aig an àm car annasach dhomhsa a bhi fad seachdain gun “mail” fhaicinn, agus gach cuis anns a bheil airgiod, an àite dollairean agus sentaichean tha againn na £ . s. d. air an robh sinn eòlach o chionn da fhichead bliadhna air ais. Cha mhor nach ’eil mi saoilsinn leis na nithean sin gu bheil mi am bhalach aois choig bliadhn’ deug a rithist.

Cha do thachair ni neo-àbhaisteach sam bith oirnn air ar turus gu ruige so. Tha sinn a dlùthachadh air a chearn a deas do Eirinn. Tha eòin ris an abair iad“Irish Pilots”a tigh’n mu ’n cuairt do ’n luing. ’S dòcha gum faic sinn Eirinn am màireach. Chunnaic sinn muc-mhara an drasda ’sa rithist. Bha sinn ceithir no coig a làithean gun luing fhaicinn, ni a ta taisbeanadh cho mhor ’sa ta an cuan agus cho beag ’sa ta obair an duine an coimeas ri obair a Chruithfhear.

Cha ’n ’eil fhios agam nach ’eil thu seachd seann sgìth de m’ rabhtaireachd, agus mar sin sguiridh mi. Ma dh’ fhaodte gun cluinn thu bhuam á Lunnainn no as a Ghaidhealtachd. Ach aig an àm slàn leat, ’s leis na càirdean gràdhach a dh’ fhàg mi as mo dhéigh. An là chì ’s nach fhaic.

Do charaid,
ALASDAIR MATHANACH.
Iun 13, 1901.

Tha clag na dinnearach a bualadh 1 p. m. —9.25 a. m. aig an taigh. Tha sinn 24 uair na ’s fhaide an ear na bha sinn air ainmeachadh aig toiseach na litreach. A. M.

“Cha Lion Beannachd Bru.”

CIOD e teagasg ar n-Aithrichean, cha ’n ann “mu ’n t-seirbhis a tha mhàin ann am biadhaibh agus ann an deochaibh,” ach mu Bhiadh agus mu Dheoch? Their sinn gu tric ’n ar latha fein gu bheil ar coimhearsnaich na Goill agus gu sonruichte na Sasunnaich a’ cur barrachd luach air biadh na tha sinne. Ni sinn uaill as ar measarrachd fein anns an rathad so; agus ni sinn amharc sios gu tric air na Goill airson an deigh air biadh blasda ’s air moran dheth. Cha ’n ’eil sinn cho mi-mhodhail, no, ma dh’ fhaodte, cho toibheumach ’us gu ’n abair sinn gu bheil iadsan a’ deanamh ”dia d’ am brù”; ach, ann an coimeas ruinn féin, their sinn gun teagamh gur iad is mò a tha ’n an tràillean d’ am broinn. Ach nach tilgear oirnne gu minic ma tha sinn measarra ’n ar biadh nach ’eil ’n ar deoch? Nach abrar ma tha na Goill gionach, gu bheil na Gaidheil pàiteach? Ma chuireas sinne geòcaireachd as leth ar coimhearsnaich, nach cuirear pòitearachd as ar leth fein? Cha ’n fheoraich sinn an traths’ co-dhiu tha no nach ’eil e fior gur geòcaich na Goill; no co is mo tha ’g òl de dheoch mhisgich ’n ar latha-ne, an Gall no an Gaidheal; ach feudar sealltainn le buannachd air an fhianuis a gheibhear ’n ar cànain agus ’n ar litreachas air a’ mheas a bha ar n-Aithrichean a’ cur air Biadh ’s air Deoch; agus air na dleasdanais ’s na cleachduinean a dh’ eirich ’n am measg an co-lorg nan nithean so.

’N ar latha-ne tha e gun teagamh fior—agus is duilich gu bheil e cho fior—gu ’n nochd ar Sluagh an cairdeas ’s an deagh-rùn d’a cheile, an uair a choinnicheas iad, gu minic le deoch agus gu h-ainmig le biadh. Tachair air do luchd eolais o’n dachaidh no mu ’n tigh-òsd’ aig baile. Gabhaidh iad ’us bheir iad seachad deoch am pailteas; ach is tàmailt leo biadh a phaigheadh ar an son, ged ma dh’ fhaodte nach do bhlais iad greim fad cheithir-uaire-fichead. ’S e so cleachduin ar Sluaigh ann an Albainn ’n ar latha fein. Ge b’e ar beachd mu ’n fhaireachduin o’n d’ eirich a’chleachduin—tha mi fein a meas gur ann o fhaireachduin ionmholta dh’ eirich i—cha ’n ’eil aon ’n ar measg nach aidich gu ’n gleidheadh ar luchd-dùthcha ’n ar latha-ne a suas an cliu fein agus cliu an Sluaigh na b’ àirde na ’n itheadh iad barrachd air an turuis agus na ’n òladh iad na bu lugha. Cho fad ’s is leir dhuinn cha robh a’ chuis mar so o shean. Anns an fhianuis a tha againn air beachdan ar n-Aithrichean, saoilidh mi gu ’m faighear dearbhadh nach aich’ear gu ’n robh na seann daoine a’ cur barrachd meas air Biadh, agus na bu lugha meas air Deoch, na tha sinne.

O chionn beagan bhliadhaichean rinneadh barrachd rannsachaidh air a’ Ghàidhlig na rinneadh riamh. Aideachar a nis air gach laimh, a’ bhuidheachas sin do shaothair nan coigreach, gu bheil a’ chànain aosda, agus gu ’m faighear ’n a fuaim, ’n a focail, ’us ’n a cumadh na feartan a bhuineas a mhàin do phriomh chànain a labhair daoine treun—eadhon neart, maise, agus cumhachd. Cha dearbhar aon chuid gu ’m b’i cànain Adhaimh, no gur i “cànain is fearr fo ’n ghréin,” mar bhiodh cuid d’ ar Bàird Ghaidhealach, o’n earbamaid barrachd tuigse, a’ cumail a mach; ach cha ’n innis eachdraidh c’ uine no c’ àite an d’ rugadh i, agus airson a maise ’s a neart, cha ’n e ’n ceannach a rinn i. Tha rathad eile ann ’s am feudar ar cànain a’ rannsach’ le buannachd—rathad nach ’eil ro chomasach do choigrich—agus ’s e sin fior-bhrìgh ar focail, ar coimeasan, ar samhlaidhean ’s ar doigh-labhairt, agus an solus a tha gach aon diu so a’ tilgeadh air smuaintean, beachdan, ’us cleachduinean ar Sluaigh. Na ’m biodh gach focal Gaidhlig a tha ’n an ceud-bhrìgh co-cheangailte ri Biadh ’s ri Deoch air an tarruing a mach air aon chlàr, gheibhteadh, saoilidh mi, dearbhadh nach gann air a’ mheas bha aig ar n-Aithrichean gu sonruichte air Biadh.

Tha e comharraichte nach ’eil focail Ghaidhlig againn airson trathan bìdh(Breakfast, Dinner, Supper, )ged tha ar focail airson bìdh féin ro lionmhor—lòn, aran, cuirm, cuilm, fleagh, féisd, féill, &c . Nach soilleir agus nach brighmhor am focal “beoshlainte” airson nan nithean a tha feumail a chum beatha a chumail suas a chur an ceill? Their na Goill “lorg na beatha” ri aran, agus their iad gu math; ach their sinne “slàinte na beatha” (beo-shlainte) ris, agus tha mi meas gu ’n abair sinn na ’s fearr. Ach tha sinn a’ deanamh a’ cheangail eadar beatha agus biadh na ’s dluithe na so; oir ’s e “beathachadh” mar is trice a their sinn ri “biadhadh.” Saoilidh mi gur anns na h-eileanan, far am biodh fiughair ri comhnadh o’n mhuir, a dh’ eirich an t-ainm iongantach sin airson lòin, “teachd-an-tir”; co-dhiu cha bhiodh a leithid de ainm ro fhreagarrach ann an tìr phailt, thoraich. Thugadh fainear uair ’us uair ar bàigh ri dath buidhe— ’s e falt buidhe is maisiche; ’s e latha buidhe is briagha—o’ n fhacal thug sinn “buidheach,” agus “buidheachas,” ’s e sin taing, agus gu h-araid taing as deigh bidh, mar gu ’m feumteadh a bhi “buidheach,” sasuichte, mu ’n rachadh “buidheachas” a thoirt seachad. Fhuair mi o chionn beagan làithean o charaid Altachadh agus Buidheachas nam Ban air an Airidh mar so: Altachadh— “A Dhia nan gràsan beannaich e”; Buidheachas— “A bhuidhe ri Dia mo chuid, fair mo chuigeal.” Cha choir dhuinn, tha mi smuaineachadh, eas-urram a chur á leth nam mnathan còire, ged fhuair iad roimh ’n dleasdanas so na bu luaithe na tha e cleachdta ’n ar measg-ne. Thug na Goill am focal“perfect”o na Romanaich airson ni tha air a dheanamh gu maith ’s gu ro mhaith. Their sinne “iomlan” —air a “lionadh” iomadh uair—ris an ni cheudna. Ri ball a tha reir a cheile their sinn gu bheil e “coimhlionta.” De fhocail de ’n t-seorsa so tha moran againn; agus tha mi de ’n bheachd gur airidh iad air an rannsachadh. Gabh mar eisempleir na seadhan anns na chleachd sinn gu tric na focail a leanas agus na ficheadan a thuilleadh orra:— “bolg, goile, sathach, reamhar, tarbhach, daor, ainfhiach, balach, cuireadh.”

Gheibhear moran d’ ar samhlaidhean cumanta—a thuilleadh air an doigh shamhlachail anns a’ bheil sinn a’ cleachdadh ar focail—a tha tarruing am brìgh o bhiadh ’s o dheoch—A lion beagan ’us beagan, mar a dh’ ith an cat an sgadan; Cho eolach ’s a tha ’n ladar air a’ phoit; Liunn dubh air mo chridhe; Geiread an liunn chaoil; Deoch

---

[11]

[Vol . 10. No. 2. p. 3]

an doruis; Beul an anmoich; —agus moran eile a bheir a’ chuimhne fein fa chomhair inntinn gach neach.

Cha ’n ’eil mi meas gu ’m faighear ann an canain eile co liugha sean-fhocal, a réir an àireimh, a tha tarruing an cumadh ’s an dreach o itheadh ’s o òl, ’us a gheibhear anns a’ Ghaidhlig. Le beagan dragh chunnt mi cuig fichead ann an cruinneachadh Mhic-an-Tòisich, agus cha ’n ’eil teagamh agam nach faighear moran ann air nach d’ amais mi. Tha iad so a’ teagasg caochladh bheachdan ’us dhleasdanais mu bhiadh, mu dheoch, ’us mu iomadh ni eile; ach is ann o bhiadh ’s o dheoch a tha an samhladh air a tharruing. Tha ni no dha comharraichte mu na Sean-fhocail so a tha tur dhealaichte o’n bheachd chumanta mu ’r Sluagh.

A dh’ aon ni cha ’n ’eil os cionn deich no dusan de ’n chuig fichead mu dheoch; agus cha ’n ’eil an deoch airson a’ bheil ar Tìr ’s ar Sluagh a nis cho iomraiteach—uisge-beatha—air a h-ainmeachadh idir. Tha liunn ’us fion air an ainmeachadh ach cha ’n ’eil deoch ach sin. A réir coslais cha robh na seana Ghaidheil cho eolach air sugh an eorna air a ruith roimh na poitean-dubha ’s a dh’ fhas an sliochd, no co-dhiu cha robh de mheas aca air ’s gur e uisge-beatha a theireadh iad ris. Agus cha ’n fhaigh mi dearbhadh gu ’n robh meas air misgear am measg nan seann daoine. Theirear “Is fearr a’ mhisg na bhi gun leth-sgeul” —ach a ris theirear na ’s fiirinniche, “Is dona ’n leth-sgeul a’ mhisg.” A ris theirear, “Misg gun liunn is measa tha ann”— ’s e sin, “Is fearr bhi air mhisg na air a chuthach.” Cha saoil mi gur moladh air deoch-laidir an claidheamh dà fhaobhair so, “Cha d’ rinn uisge glan riamh liunn maith”; agus cha b’ urrainn nàmhaid na dibhe misg a chàineadh na bu sheirbhe na so:— “Tagh do cho-luadar mu ’n tagh thu d’ òl”; “Is coma leam comunn an òil”; “An uair a bhitheas an deoch a stigh, bithidh an ciall a mach.” “ ’S e ’n suidh docharach ’s an tigh-òsd is fearr.”

Is ann air toradh an spreidh a bha ar n-Aithrichean anns a chuid bu mho tighinn beò. Cha ’n ’eil moran de ’n fhearann freagarrach airson barra ann an coimeas ris na tha math gu ionaltradh. Mu ’n d’ fhas caoraich cho lionmhor ’s a tha iad a nis, b’ e toradh a’ chruidh dhuibh, maille ri sithinn ’s ri seilg air Tir-mòr, ’s ri iasg anns na h-Eileanan, a bha deanamh suas lòin an t-Sluaigh. Cha robh min no aran ach gann. Gheibhear làn dearbhadh air so anns na Sean-fhocail. Mu choinneamh aoin anns a’ bheil iomradh air aran na air min, tha ceithir co-dhiu d’ an samhladh ìm ’us bainne. Ge b’e air bith an teagasg ’s e ìm ’us bainne mar is trice an cainnt: “Am fear aig am bi ìm, gheibh e ìm”; “Cha ’n fhaodar a’ bhó reic, ’s a bainne òl”; “B’e ìm a chuir do thigh àiridh e”; “Cha dean corag mhilis ìm” —agus mar sin sios. Air an doigh cheudna gheibhear iasg gu tric air ainmeachadh. Chuala sinn uile an radh: “Breac na linne, slat na coille, ’s fiadh nam fireach—meirle nach do ghabh duine riamh nàire as”; agus a ris: “Gaoth an iar, iasg ’us bainne.” Anns na h-Eileanan cluinnear gu tric iad so, am measg morain eile: “Ithidh na cait fuigheall nan caolan”; “Mionach ar n-eisg aig ar n-eunaibh fein”; “An gad air an robh an t-iasg”; “Iasgach amadain—corra bheathach mor”; “Is lom an cladach air an cunntar na faochagan.”

Tha teagasg nan Sean-fhocal a tha buntainn ri biadh ’s ri itheadh, mar a bhiodh fiughair ris o’n àireamh, eug-samhuil. Gheibhear beachdan ’us comhairlean a tha calg-dhireach an aghaidh a cheile air an toirt air an aghaidh. Ach do aon bheachd tha na Sean-fhocail a tha f’ ar comhair an traths’, agus feudar a radh na Sean-fhocail Ghaidhealach thar cheann an comhnuidh dileas; agus ’s e sin am meas air pailteas, agus an dimeas air gainne na bochdainn. Cha ’n ’eil mi smaoineachadh gu ’m biodh e comasach dearbhadh cho laidir agus cho druighteach fhaotainn air bochdainn na tìre, agus air na cruaidh-chàsan a b’ eigin d’ ar n-Aithrichean gu minic fhulang a solar lòin d’ an teaghlaichean, ’s a gheibhear anns a’ chainnt a chleachdar anns na Sean-fhocail agus ’n ar Bardachd mu phailteas agus mu ghainne lòin. Cha ’n ’eil teagamh agam fein nach ann o’n bhochdainn so, maille ri gairbhead na tìre ’s cion rathaidean mòra, a dh’ eirich ann an tomhas mor a’ bhuaidh airson an robh, ’s a bheil, ’s a tha mi ’n dòchas a bhitheas, sinn cliuteach am measg nan Sluagh— ’s e sin ar fialachd ri coigrich. Tha sinn teom air a bhi caoidh na tìm a bh’ ann o shean, agus ann an tomhas tha aobhar againn nach ’eil aig moran Shluagh; ach tha eubh a ’teachd o chein air bilibh nan Sean-fhocal a dhearbhas dhuinn gu ’n robh camadh nach bu bheag an crannchur ar n-Aithrichean. Cha robh duine saoibhir riamh gun dilibich; Cha robh caraid riamh aig duine bochd; Cha tig duine acrach fada uaithe; Is olc an ni bhi falamh; Fear falamh ’s e gun ni, suidhidh e fada shios o chàch; Is buidhe le bochd ean-bhrigh ged nach bi i ro bhruich: Is bochd an ainnis lomanach; Is iomadh cron a bhitheas air duine bochd; Is farasta fuine dheanamh le min; Meallaidh am biadh am fitheach o’n chraoibh; Is fada lamh an fheumaich; Cha ’n fhaigh an gortach cnaimh.

Ann an dlu-cheangal ris an rian so, tha an luach a bha na seann daoine a’ cur air beagan; am moladh a dheanadh iad air cruinnealachd; ’s an càineadh air sgapadh gun aobhar; Is fearr fuine thana na bhi uile falamh; Thig an t-acras dà uair; Is call caillich a poca, ’s gun tuilleadh bhi aice; Cha reic e chearc ’s an latha fhliuch; An toiseach an t-saic a tha ’n riaghailt; Bhiodh sonas aig an stroghaire ’n am faigheadh e mar a sgapadh e; Is ’usa sgapadh na tional. Cha ’n ’eil teagamh agam nach e gainne lòin ’s an tir a thug dhuinn an Sean-fhocal so: Is fearr fuigheall na braide na fuigheall na sgeige. Agus is ann an uair a ghleidheas sinn air chuimhne fein-fhiosrachadh ar n-Aithrichean air gainne, a dh’ fhairicheas sinn fior chumhachd agus fior mhaise nan Sean-fhocal a leanas: Is fearr a bhi bochd na bhi breugach; Is fearr peighinn an fhortain na ’n rosad ’us cuig ceud; Is ann an uair is gainne am biadh is coir a roinn.

Cha ’n ’eil mi meas gur ann do bhrigh ’s gu bheil an geocaire a’ caitheadh barrachd bidh na dh’ fhoghnas dha, a chàinear e cho mor, ged a chreideas mi gu ’m feud e bhith gu ’m b’e so cuid de ’n aobhar. Tha mi de ’n bharail gu ’n robh ar n-Aithrichean a’ meas geocaireachd ’us pòitearachd ’n an nithean nàrach, maslach; ach cha ’eil teagamh nach amhairceadh iad na b’ fhaide ’n deigh na chuireadh an glàmair ’s am misgear a’ dholuidh de bhiadh ’s de dheoch na dh’ amhairceas sinne. A dh’ aon ni cha tugteadh fathamas do aon de ’n phaidhir. Cha tuig an sàthach an seang—is mairg a bhitheadh ’n a thràill d’a bhroinn; Cnuasachd uircein buain ’us itheadh; Cha dean cas làidir nach ith brù mhor; Cha robh brù mhor ’n a seis mhaith’ do neach eile; Tilg mir am beul na beist. An aghaidh an ditidh so cha ’n fhaigh mi ach aon radh a ghabhas leth-sgeul a gheocaire: Is tric a bha sonas air beul mor.

(Ri leantuinn.)

Tha dlùth glic ann, agus inneach gòrach.
Tagh do bhean mar bu mhath leat do chlann.
Teodhaidh feòil ri fine, ged nach deòin le duine.

Facal do’n Oigridh.

O MO chreach ’s mo leir! is muladach da rireadh an sgeul a thug Bodachan a’ Ghàraidh dhuinn, (Facal do na gillean òga), agus cha ’n e ’chuid is fhearr dheth gur e ’n fhìrinn ghlan a th’ ann. Is mi tha ’g aontachadh leis, oir is mis’ a bha thall ’s a chunnaic e. Ach ruigeamaid bun a’ ghnothuich ma ’s urrainn duinn idir, idir. Is fhad o’n a b’ aithne dhomhsa mar an ceudna gun robh, cha ’n e mhàin na gillean a dh’ fhàg an taigh—agus is math trath thig miann togail orra—ach na caileagan, a’ deanamh dichuimhn’ air am pàrantan, cleachdaidhean agus eadhon cainnt an dùthcha. Is math ’s is ro mhath a chuir am Bodachan e, agus ged dh’ fhaodas cuid a radh gum bheil na sgriobh e car sgaiteach tha feum mor, mor air. Tha ’n galar domhan, agus feumaidh am fear-leigheas a dhol domhan chum ruigheachd air. Ach seallamaid beagan air ais a chum ruigheachd air bun a’ ghnothuich mar thubhairt sinn, agus sin airson fàth an uilc. Ciod mu dheimhinn na pàrantan, ciod air na maighstirean ’s na bana-mhaighstirean sgoil, ciod air na ministearan? Cha ’n fhaod e ’bhith nach ’eil iadsan ann am mor thomhas—no uile gu leir—freagarrach. Dé an eisempleir, dé na rabhaidhean, dé an seòladh thug iad sin d’ an oigridh nuair agus o’n bha iad nam pàisdean? Theid an gille no ’n caileag a mach do ’n taobh deas cho aineolach air cuilbheartan an t-saoghail ri cuilean coin, an cridheachan ’s an tograidhean cho ùrar, glan ri rol paipeir-sgriobhaidh. Tha fios gle mhath dé thachras; druidhidh a cheud chleachdadh no gnathachadh a thig nan rathad orra, agus, ge duilich ri ràdh leam e, is e ’n cleachdadh olc, no faoin co dhiù, is tric a gheibhear a’ dol. Is e na chì na big a ni na big, agus is ann beag glé bheag tha ’n Gàidheal no ’m bana-Ghàidheal òg am measg ciollachairean agus cleachdaidhean baile mor sam bith. Is e cheud rud, a réir mo bharailsa co dhiu, ar dichioll a dheanamh air ar luchd-dùthcha a sheòladh, agus oidhirp a dheanamh air an cumail bho bhi ’dol air seacharan an deigh tighinn aineolach, neo-chiontach do ’n bhaile; ach buinidh do na pàrantan’s eile mar thubhairt sinn ’s a cheud dol a mach, an clann uidheamachadh airson buairidhean lionmhor a’ bhaile, no eadhon an dùthaich fhein, oir cha ’n ’eil a h-aon saor asd. Is ann orm a bha mhulad ’s mi air sgriob ’thoirt do ’n àite ’s an d’ fhuair mi m’ àrach, dùthaich mo ghaoil, ach anns nach ’eil a nis dachaidh agam, ’nuair chunnaic mi na cleachdaidhean grannda Gallda bha gan sàthadh fein a stigh air mo luchd-dùthcha. Cha ’n fhoghnadh ach deiseachan dearrsach de dh’ aodach ghroda Gallda, ’s an clò b’ àbhaist ’bhi ga chaitheamh san àite gun fhighe, agus sin a chionn an olainn a bhi ga reic a mach air a’ Ghalldachd ’s an Sasuinn riusan a b’ urrainn a meas. Cha ’n fhòghnadh ach aran ’us min chruineachd, le ti, an ait’ aran ’us min choirce, no eòrna anns am bheil sùgh ’us brigh tha, air a char is lugha, da fhichead uair na ’s mo.

Tha bhuil ann; seall air aodainn luchd-òil na ti, agus tha an sgeul air innse. Comas inntinn agus cuirp, neart ’us meud an dà chuid a dol an lughad o bhliadhna gu bliadhna, seadh o là gu là.

A’ mhathair a dh’ òlas an ti an àite bainne, dé seorsa sgoinn bhios ’s a phàisde? Agus a rithist cia nàrach an gnothuch an clann a bhi strith ri cainnt eilthireach nan dùthaich ’s nam measg fhein co dhiu. “Ciamar tha thu ’Mhairearad?” arsa mise ri té thainig dhachaidh o muinntireas ’s an taobh deas. “O, cha ’n ’eil mibut middlin’, ” ’s e fhreagair i. Cha d’ thubhairt mi ’n corr

(Air a leantuinn air taobh 14).

---

[12]

[Vol . 10. No. 2. p. 4]

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san t-Seachdain.

A PHRIS
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son 1.52 neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, IULAIDH 12, 1901.

Fhuair sinn o ar caraid, Gilleasbuig Mac-Phàil, an Orangedale, aon àireamh de leabhran Gàilig a bha air a chur a mach ann an Antigonish ’sa bhliadhna 1851. Is e b’ ainm dha “An Cuairtear Og Gaelach.” B’e so an ceathramh àireamh dheth, bha e air a chur am mach am mios deireannach an earraich, agus bi a’ phris 7½ sgillean, no mar theirte an cumantas, “seachd us bonn-a- sia.” Tha fichead taobh-duilleig ann, ’s iad loma làn de leughadh—eachdraidh, sgeulachdan, comhraidhean, agus bàrdachd a tha fior thaitneach. Bha an “Cuairtear Og” air a chur a mach le Iain Boyd. Ma tha aon sam bith a leughas so comasach air tuilleadh fiosrachaidh a thoirt dhuinn mu ’n leabhran so bhitheamaid gle thoilichte fhaotainn.

Tha sgoil-àiridh gu cuairt a chur air sgireachdan tuathanachas Cheap Breatunn air a t-samhradh so. Toisichidh an sgoil ann an Richmond, agus an deigh taghal anns na h-àiteachan a’s deiseile air feadh na siorrachd, thig i do shiorrachd Cheap Breatunn, agus an deigh sin do Victoria ’s do Inbhirnis. Bidh an sgoil air a teagasg le Miss Laura Ròs, a bha riomhe so a’ teagasg ann an Sgoil Thuathanachais Ontario, agus bidh i air a cuideachadh le Uilleam Dughlach, à Truro. Bu chòir gu’n deanadh an sgiol so feum mor air feadh na dùthcha ann a bhi teagasg do na tuathanaich an dòigh a’s fhearr air bainne ’s uachdar a laimhseachadh air son an tomhas a’s motha ’s an seòrsa ’s fhear de dh’ ìm ’s de chaise thoirt as.

Tha gibht Andra Charnegie do oilthighean na h-Alba air a ghabhail. Bidh an da mhillean punnd Sasunnach air a chuir a mach air riabh, agus ’se an riabh a mhàin na bhios air uisneachadh. Bidh darra leth an reibh air a thoirt seachad mar chuideachadh do fhòghlumaichean, agus an leth eile air a chur gu feum a neartachadh ’sa cumail suas nan oil-thaighean. Cha ’n eil teagamh nach bi feum mor air a dheanamh do ’n dùthaich an lorg na gibhte ao. Bha àireamh de na h-uaislean nach robh air son a gabhail idir, ach bha a’ mhor chuid de’n t-sluagh gle dheonach a gabhail, oir ’s ann do’n t-sluagh chumanta nach eil comasach air an fhoglum bu mhiann leotha thoirt d’an cloinn, a bhios an cuideachadh so feumail. Bha Alba riamh fad air thoiseach air Sasunn ’s air Eirinn ’s air iomadh dùthaich eile ann an toirt foghluim do’n t-sluagh bhochd, agus a nise le fialuidheachd aoin d’a mic féin theid i fad air thoiseach orra. Faodaidh iomadh òganach tapaidh an deigh so dreuchd agus inbhe thoirt a mach, a bha roimhe so air an cumail uaithe a chionn gu robh e bochd agus nach b’ urrainn dha feuchainn ri ’n cosnadh.

Ceisdean.

Tha e air aithris le daoine firinneach gu ’m facas an solus ùr, air a cheathramh latha de ’n ghealaich so, mu dheich uairean ’s a mhaduinn, —a’ ghrian ’s a ghealach ’g am faicinn ’s an aon àm, iad le chéile, gun teagamh, ’s an aird-an-ear.

Am facas a’ leithid so riamh roimhe ’an Ceap Breatunn? No am bheil e na ni iongantach fhaicinn an dùthaich sam bith?

Aon sam bith de leughadairean MHIC-TALLA a thilgeas solus ùr no sean air a chuis so, cuiridh e comain air iomadh aon, ach gu sònraichte air
OIGEAR AINEOLACH.

Am bi sibh cho math ’s gu ’n innis sibh dhomh ciod a Bheurla cheart a tha air an ainm Mor? Tha cuid ag innse dhomh gur e Sarah, agus cuid eile gur e Marion no Marian. Bidh mi fada ’nur comain ma dh’ innseas sibh dhomh co a tha ceart, no am bheil iad le cheile ceart?

FREAGAIRT.

Is e Sarah an aon ainm Beurla a tha co-fhreagairt do ’n ainm Ghàilig Mor. Tha ainm Gàilig eile ann a tha a’ co-fhreagairt do ’n ainm Marion; ’s e sin Muireall, ainm nach eil ri fhaotainn ach gle ainneamh am measg bhana-Ghàidheal an latha ’n diugh. Cha ’n eil buntainn sam bith aig an da ainm Marion agus Sarah dha cheile.

An uair a bheir Dia dhuinn sith agus soirbheachadh, tha e mar fhiachan oirnn gach ni ’nar comas a’ dheanamh a chum sith agus soirbheachadh a thoirt do ar co-braithrean anns an t-saoghal. Tha e ’na aobhar broin do mhoran dhaoine a bhith faicinn cho feineil ’s a tha ’n aireamh a’s mo do shluagh ar duthchadh. Ma bhios sith is soirbheachadh aca fhein tha iad cearta coma cia mar a thachras do dhaoine eile. Cha b’ e so an spiorad leis an robh na daoine o’n d’ thainig iad air an gluasad an uair a dh’ fhuiling moran dhiubh am bas a chum gu’m biodh saorsa aimsireil agus spioradail aig sluagh na rioghachd so.

Chaochail fear Barnaidh Morris ann am Brooklyn, N. Y., air an t-seachdain s’a chaidh, a bha ceud us naodh bliadhna dh’ aois. Rugadh e ann an Eirinn ’sa bhliadhna 1782. Bha e cho slàn ’s cho tapaidh ’sa bha e leth cheud bliadhna roimhe so gus mu choig latha mu’n do chaochail e. Thoisich e an sin air cur uidhreachd air an teas, agus lean e air fàs na bu laige na h-uile latha gus ’n do chaochail e. Cha robh duine anns a’ bhaile air am b’ eolaiche an sluagh, agus bidh moran dhiubh ’ga ionndrain.

LUACH ANABARRACH
Cot-Uachdair air $5 .25.

Tha Cotaichean-uachdair air an creic an storaichean eile air pris moran na ’s airde na so, nach eil faisg cho math ris, ann an aodach no ann an deanamh.

COTAICHEAN A’S FHEARR AIR PRISEAN EILE.
$5 .75, $7 .50, $8 .00, $12 .00

F . H. REYNOLDS,
AN STOR, —Matheson , Townsend & Co.air Sraid Shearlot.

Confederation Life ASSOCIATION.

Eachdraidh 29 Bliadhna
GU IANUARAIDH 1, 1901.

Urrasachadh an greim $32 ,332,908.00
Teachd-a- stigh 1,392,870.43
Earras 7,799,983.89
Airgead air laimh 505,546.25

Luach-airgeid gach ni a tha air a chur air leth air son tearuinteachd nam “policies” $1 ,505,546.25

F . W. GREEN, Halifax,
Manager anns na Roinnean Iochdrach.

Luchd-gnothuich an Ceap Breatunn:
IAIN MAC NEILL, Sidni.
A . W. WOODILL,Sidni.
J . W. EDWARDS, Glace Bay.

THE Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad, ceannaich bho
F . FALCONER & SON

Tha sinn a’ fosgladh luchd car de charbadan dhe gach seorsa an ceann a h-uile dha no tri sheachdainean. Tha sinn a toirt barr air cach a thaobh
FASAIN, DEANAMH, BUAINEAD us PRISEAN
nan carbadan a tha sinn a creic. Agus tha sin a cheart cho fior mu ’n acuinn, mu ’n bhathar each, mu na truncaichean ’s mu na maileidean a tha sinn a creic.

F . Falconer & Son.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

---

[13]

[Vol 10. No. 2. p. 5]

Naigheachdan.

Chaidh an tigh aig Padruig Guthro, ann an Leitche’s Creek, a losgadh gu làr an la roimhe. Bha e-fhéin air falbh aig an àm, agus chaidh an teine fhadadh leis a’ chloinn ’s iad a cleasachd le maidsichean. Cha deachaidh ni dhe na bha anns an tigh, aodach no airneis, a shàbhaladh.

Tha cuid de na rathaidean-iaruinn anns na Staidean an iar an deidh sgur de losgadh guail. Tha iad a’ losgadh olla ’na àite, agus tha iad a’ faotainn sin moran na ’s saoire. Cha chosg na loisgeas iad ach mu leth uiread ’sa bha an gual a cosg dhaibh. Ni sin caomhnadh mor dhaibh, agus aig an àm cheudna, bidh e ’na aobhar air pris a ghuail isleachadh.

Bha teas neo-chumanta air an t-seachdain s’a chaidh anns na cearnan sin de Chanada ’s de na Staidean a tha fhada on chuan. Bha daoine ’s mnathan air am bualadh leis a ghrein ann an caochladh àiteachan, agus bha iomadh beatha air a call. Tha aon bheannachd aig muinntir nan duthchannan a tha laidhe mach ’sa chuan a tha iad gu tric a leigeil as an cuimhne; ged bhios an t-side air uaireannan cho fuar ’s nach bi moran toileachaidh aig daoine, ’s ann uair ainneamh a bhios i cho teth ’s gu’m bi beatha dhaoine air an cur an cunnart.

Cha bhi fios ceart gu ceann da mhios air àireamh sluaigh Chanada. Tha moran obrach ann a bhi cruinneachadh nan cunntasan a bha air an deanamh anns gach cearna dhe’n dùthaich agus ’gan cur ri chéile air dhòigh ’s gu ’m bi gach fiosrachadh a thatar ag iarraidh furasd’ fhaotainn. Cluinnear sgeul o àm gu àm mu’n àireamh sluaigh a th’ ann an caochladh bhailtean us shiorrachdan us roinnean, ach tha luchd-aithris nan sgeul sin a labhairt air thuaimse, agus cha’n eil barrachd fiosrachaidh aca mu ’n chùis’sa tha aig muinntir eile.

Chaidh Henry Patton a mharbhadh aig an obair iaruinn Di-sathairne s’a chaidh. Bha e na bhrakesman air trein a bha giulan guail dh’ ionnsuidh nanCoke Ovens,agus nuair a bha i dol troimh ’n togalach anns am bheil an gual air a thogail dh’ ionnsuidh nan àmhunn, bha e ’na sheasamh tuilleadh us àrd agus bhuail a cheann ann am maide, ’s bha e air a thilgeadh fo na cuidhlichean far an deachaidh a ghrad mharbhadh. Cha robh coire ri chur air neach sam bith eile; chaidh e air ais ’s air adhart troimh ’n cheart àite iomadh uair fad an latha. Bhuineadh e do Abhainn Philip, an siorrachd Chumberland, agus dh’ fhàg e bean us sianar chloinne ann an Louisburg.

Tha na birlinnean a tha dol a chur réis air an fhoghar so aig New York an dràsd a cur réisean ris na birlinnean a bh’anns an réis mu dheireadh. Tha an “Shamrock II” taobh thall a chuain a cur réisean ris an t- “Shamrock I”, agus air an taobh so tha an Constitution a’ cur réisean us a’ Cholumbia. Tha iad le cheile dearbhadh gu bheil iad air toiseach air na seann bhirlinnean, agus mar sin tha dùil aig daoine ri deagh réis air an turus so a rithist. Bu mhath le moran a bharrachd air na Breatunnaich fhéin gu ’n giùlaineadh an t-Seamrag II an duais thar a’ chuain; tha e air an taobh so o chionn aireamh mhor bhliadhnaichean, agus mur teid e mull a dh’ aithghearr cha ’n eil fhios nach sguir na Breatunnaich a dh’ fheuchainn ri chosnadh gu buileach.

Bha pic-nic aig Conservatives Nobha Scotia ann a Halifacs air a cheud latha dhe ’n mhios so. Bha Mr Borden, ceannard ùr na pairtidh, a lathair, agus liubhair e òraid. Bha bangaid aca air an oidhche ann am fear de na taighean òsda. Tha a’ phàirtidh a’ deanamh deiseil air son an taghaidh a dh’ fheumas a bhi ann mu ’n ruith bliadhna.

Chaidh dithis ghillean beaga le fear Tomas Doucette a bhàthadh aig Tusket Forks, an siorrachd Yarmouth, Di-luain s’a chaidh. Chaidh iad do ’n abhainn a shnàmh, agus chaidh am fear a b’ òige dhiubh tuilleadh us fada mach. Dh’ fheuch a bhràthair ri a chuideachadh gu tir, ach ’s ann a chaidh am bàthadh le chéile. Cha robh am fear bu shine ach aona bliadhn’ deug a dh’ aois, agus am fear a b’ òige ochd bliadhna.

Chaidh gille beag le fear Iacob Wyman, aois choig bliadhna, a losgadh gu bàs faisg air Yarmouth maduinn an là roimhe. Ruith e mach as an tigh ’na ghùn-oidhche, agus thoisich e ri lasadh mhaidsichean air an d’ fhuair e greim. Ghabh a chuid aodaich, agus ged a rinneadh na ghabhadh deanamh air son an teine chur as, chaidh an gille bochd a losgadh gu dona, agus chaochail e ann an cràdh mor mu ’n d’ thainig am feasgar.

Tha e air innse gu bheil cuideachd a’ ghuail a dol a dh’ ath-fhosgladh seann mheinn Victoria. Bidh so ’na dheagh naigheachd dhaibhsan a bha ’g obair mu ’n mhèinn sin, oir bha moran dhiubh aig an robh an dachaidhean féin, agus a chaill gu mor nuair chaidh a dùnadh. Tha gual Victoria air ghual bog cho math ’sa tha ri fhaotainn, agus tha e na’s soirbhe reic na gual aon sam bith eile de mheinnean na dùthcha so. ’Se b’ aobhar do’n chuideachd a dùnadh gu robh i doirbh a h-obrachadh agus nach robh i mar sin a pàigheadh cho math ris na mèinnean eile.

Tha Mr Chamberlain a’ gealltuinn do’n phàrlamaid Bhreatunnaich bill a thoirt a stigh an ùine ghoirid leis am bi tiodal an righ air a h-atharrachadh, gus am bi i a’ gabhail a stigh Chanada, Australia agus cearnan eile de’n t-saoghal a tha fo’n chrùn Bhreatunnach. Aig an àm so, cha’n eil an tiodal a’ thoirt iomraidh air cearna sam bith dhe’n impireachd a mach as na h-eileanan Breatunnach fhéin ach na h-Innsean a mhàin. Nuair a theid righ Iomhar a chrùnadh air an ath shamhradh, bidh a thiodal ag ainmeachadh gu bheil e riaghladh thairis air na dùthchannan eile chaidh ainmeachadh. Bidh sin g’ar toirt ceum eile air adhart gu aonadh na h-impireachd.

Thug an ceannard Breatunnach ann an Africa mu Dheas o chionn ghoirid cead do ’n t-seanalair Botha fios diomhair a chur gu Crugar, agus fios diomhair fhaotainn uaithe. An deigh sin a dheanamh, thug Botha a mach air ball gu’m b’e òrdugh Chrugair an cogadh a chumail air adhart. Tha easan gu socair, seasgair anns an Olaint, far nach ruig luaidhe ’s fùdar nam Breatunnach e, agus cha’n eil co-fhaireachdain sam bith aige ris na daoine bochda dh’ fhàg e ’na dheigh, ’sa tha ’cur moran earbhsa ann-san. Leanadh iadsan air cogadh fhad ’sa bhios duine dhiubh beò no gun ghlacadh, agus bidh esan gu sòghail far am bheil e gus am faic e ciod a dh’ éireas dhaibh. Ma bha moran chàirdean aig Crugar riomhe so am measg dhaoine cearta, mi-fhéineil an t-saoghail, cha’n urrainn nach eil an àireamh a dol na’s lugha.

Cha ’n eil sinn cruaidh ort!

Nuair a tha sinn a tairgse dhut bhargan mar a leanas:
Larigans olla-chairte air $1 .10—bha iad roimhe so $1 .75. Dongola Bals, le buinn dhubailte, air $1 .15—tha ceannaichean eile faotainn $1 .75 orra. Da phaidhir de shocsaichean cloimhe air cairteal dolair, agus am paidhir bhrog a’s fhearr a chuir thu riamh air do chois $3 .00. Tha sinn a deanamh ar n-uile dhichioll air luach t’ airgeid a thoirt dhut ann an caiseart, agus theid sinn an urras air gach paidhir a chreiceas sinn.

H . H. Sutherland & Co.

Bathar Cruaidh
Tha sinn a’ cumail gach seorsa
BATHAR CRUAIDH
SOITHEACH-COCAIREACHD
PAINT agus OLLA
UIDHEAM SAOIRSNEACHD
Tha sinn a’ creic air na prisean a’s isle.
SYDNEY HARDWARE Co.,
Telephone 228
Feb. 20, ’01-1yr
Sydney Hotel Block.

Kelly & Dodge,
Dealbhadairean.

Seomar Dhealbh os cionn Stor Aonghais Mhic Guaire.

OBAIR MHATH AIR A DEANAMH AN EALAMHACHD AIR PRIS REUSANTA

Faic ar n-Obair. Cordaidh i Riut.

Uaireadairean
Waltham agus Elgin
AIR
$7 .50 agus $10 .00.
Seorsachan eile air $1 .75, $4 .00, $5 .00, agus suas. Theid sinn an urras orra uile.
K . Bezanson,Sraid Shearlot, Sidni.
Stor Sheudan us Ghloineachan Sula.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.,
Amherst, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

---

[14]

[Vol . 10. No. 2. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 11).

rithe-se. Chunnaic mi triùir ghillean aig an am sin, agus cha b’ e ’n deoch bu choireach ris na smalan bh’ air an gruaidhean, fàth mo mhulaid, cha ’n abair mi’n còrr. B’ fheàrr dh’ an duthaich nach do thill iad riamh.

Nis is e cheisd ’de ni sinn, agus sin a dh’ aindeoin co their, “Ciod e do ghnothach-sa ruinne?” Feumar na Gàidheil a dhusgadh o’n chlo chadail agus suain anns am bheil iad a tuiteam.

Cha cluinn sinn ach “Ciamar a ni sinn airgiod, airgiod, airgiod?” Cha’n e ciamar chumas sinn sinn fein glan, ciamar’ chumas sinn suas cliù ar dùthcha, ciamar chuidicheas sinn le ar pàrantan: o cha ’n e. Leanamaid cleachdaidhean gallda, fasana gallda ’s iad cho breagha. Breagha ach grod, is e tha mis’ ag ìnnseadh dhiubh, freagraidh iad ann an tomhas do na gaill ach cha fhreagair do na Gàidheil ma tha ’d déidheil air bhi nan daoine treun, glan, calma agus onarach ’s nan caileagan ’s nam mnathan glan, fallainn agus eireachdail. Leanaibh mata ri cainnt ’us cleachdaidhean ar duthcha, cha ’n ’eil na ’s fheàrr—no eadhon cho math—ri fhaotainn an aite sam bith eile. Cuiribh ’ur neart ’s ’ur spionnadh a mach air ’ur son fein, aig an tigh ma’s urrainn duibh idir, ach cuimhnich so “Cha sheas poca falamh.”

CARAID.

Da Sgeul Bheag mu Bhan-righ Victoria.

’Nuair a bha Victoria ’na h-ighinn bhig, chaidh i aon uair a chur seachad latha comhla ri aon de na mnathan-uaisle a bha ’n dluth chairdeas dhi. Cha robh fhios aig a mhnaoi-uasail sin ciod a dheanadh i gus cridhealas a chumail ri ’banacharaid oig; agus ’s ann a thuirt i rithe: “A Victoria, faodaidh tu gach ni a thogras tu fhein a dheanamh an diugh. Iarr ni sam bith air an smaoinich thu, agus gheibh thu e, ma ghabhas e idir.” Smaoinich a’ chaileag beagan uine, agus an sin thuirt i, “ ’S minig a bu mhiann leam a bhi nighe uinneagan, agus ma ’se ur toil-se e, nighidh mi na h-uinnegan agaibh.” Cha deach a bhean-uasal an cois a facail; fhuaireadh uisge, bucaid, siabunn, agus breidean, agus chaidh ise a bha n’ ceann beagan bhliadhnaichean gu bhi na ban-righ’nn air Breatunn, a dh’ obair i gu dichiollach gus ’n do chuir i crioch air na h-uinneagan uile.

Nach minig a bhios a mhuinntir sin ris am bheil farmad againne a’ gabhail farmad ruinne! Dh’ fhaoite gu bheil sinne miannachadh shochairean agus sholasan a bhiodh iad-san gle dheonach iomlaid ruinn air son nan solasan air ’n do chuir sinne deuchainn agus a bhitheamaid gle dheonach a thoirt seachad.

Aig am araidh, bha a Bhan-Righ an caisteal Bhalmoral, sa Ghaidhealtachd; chaidh i aon latha mach leatha fhein gu dhol air cheilidh am measg nan taighean a b’ fhaisg’ oirre. Air dhi a dhol a stigh do thigh a bh’ ann an sin fhuair i ann seann duine liath air an leabaidh, ’s gun duine aige ach e-fhein. “Gu de so?” ars’ ise, “nach eil duin’ agad idir a dh’fhuiricheas comhla riut?” “Cha’n eil,” ars an seann duine, “tha mo mhuinntir uile air falbh a choimhead na Ban Righ’nn; bha iad a’ smaoineachadh docha gu ’m faiceadh iad sealladh dhi.” Shuidh a’ Bhan-Righ ri ’thaobh treis a dh’ uine, a bruidhinn ris, agus a’ leughadh dha. Air dhi a bhi ’ga fhagail shin i not choig puinnd dha, agus thuirt i ris, “Nuair a thig do theaghlach dhachaidh abair riutha, nuair a chaidh iad-san a choimhead na Ban-Righ’nn gu ’n d’ thainig a Bhan-Righ ’a choimhead ortsa.” Is ann le caoimhneasan beaga dhe’n t-seorsa so a fhuair Ban-Righ Victoria aite’ cho blath ann an cridheachan an t-sluaigh. Bha i riamh cuimhneach air na bochdan, agus ’se ’s docha gu robh iad-san ’ga faicinn na bu trice na bha urrachan mora na rioghachd. Ann an laithean a h-oige bha na croitearan agus na daoine bochda timchioll air a caisteal anns a Ghaidhealtachd gle eolach oirre.

Creag nam Ban.

Mu thimchioll dà cheud bliadhna roimh so, bha iomadh druidh agus bana-bhuidseach olc a tighinn beò ann an Albainn. Ach ’s éigin aideachadh mar an ceudna gu’n deachaidh buidseachd chur as leth iomadh seann duine agus cailleach chòir nach do chuir làmh innte riamh. Agus bu bhorb, neo-thruacanta gu deimhin na dòighean air an do chuir an sluagh feargach as daibh an uair a dhiteadh gu bàs iad. Chaidh cuid diubh chrochadh cuid eile bhathadh, ach b’ abhaist do ’n t-sluagh a bha còmhnaidh am bruaichean Mhàrr gach bana-bhuidseach mhi-shealbhar a thuit ’n an làimh a losgadh air mullach cnuic àird air a’ bheil “Creag nam ban” mar ainm gus an latha diugh.

Mu ’n àm a dh’ ainmich mi, bha seana chailleach bhochd a gabhail còmhnaidh aig bràigh Gleann Laoigh bhig, agus i fo amharus leis na coimhearsnaich. Là de na laithean, chunnacas i a bruich luibhean neo-chumanta ann an coire mòr air chùl a bhothain bhig anns an robh i a fuireachd. Bha i a dol deiseil mu ’n cuairt de’n choire, a tilgeil nan luibhean ann, agus a seinn ubagan le guth iosal, tuchanach. Air ball ghlacadh i agus thugadh i a dh’ ionnsaidh Mac Fhearchair Mòr an Caisteal Inbhir-eigh, agus, mar b’ abhaist anns na laithibh fuileacha sin, chaidh a diteadh gu bàs. Chuir iad a steach do ’n phriosan i agus ghlais iad an dorus gu diongalta. Ach air an ath mhaduinn, an uair a dh’ fhòsgail iad an dorus, fhuair iad gu’n d’ thug an t-seana-chailleach an car asda, oir ’s ann a bha i air seachnadh anns an oidhche. Agus bu mhòr a’ chorruich air Mac Fhearchair mòr an uair a chual’ e gu ’n do thàr i as.

Beagan laithean an deigh so, chaidh seann duine àraidh dhiteadh

REIC A MACH AIRGEID.
THA AM
Maritime Premium Co. ,
a creic a mach an iomlain de ’n stoc a tha iad a’ cumail:
DEISEACHAN DEANTE AGUS BATHAR AODAICH DHE GACH SEORSA.

Tha iad a toirt cuireadh dhut taghal g’a fhaicinn, ma tha thu air son ni sam bith dhe ’n t-seorsa cheannach. Chi thu gu bheil againn stoc bathair cho math seorsachaidh ’sa tha ri fhaotainn anns na Roinnean Iochdrach.

Do na Fir: Deiseachan, Triubhsairean, Cotaichean Uachdair, Overalls, Ulsters, Reefers, Aodach Iochdair, Leintean geala agus Dathte.

Do na Gillean: Tha againn gach ni air an cuir iad feum o cheithir bliadhna gu sia bliadhn’ deug a dh’ aois.

Do na Mnathan: Tha againn Cuim agus Iochdair, Deiseachan deante le taillear, Deacaidean, agus Aodaichean Uachdair.

Innsridh Taighe: Wringers, Clocaichean, Cuirteanan Lace, Bratachan Leapa agus Plaideachan.

Tha gach seorsa tha an so air ainmeachadh, agus moran sheorsachan eile air nach eil sinn a toirt iomradh idir ri bhi air an creic gun suim do chosguis. Thig trath agus faigh a chuid a’s fhearr de na bargain.

THE MARITIME PREMIUM CO., Ltd.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
G . K. Cochran, Mgr.

Is sinne na h-aon cheannaichean aig a bheil na brogan
“INVICTUS”
Brogan fhear air an deanamh le Deorsa A. Slater.
A .W. REDDEN & Co.,
Ross Block.Sraid Shearlot.

Stor Ur! - Bathar Ur!
Tha sinn air gluasad as a stor ’s an robh sinn roimhe, an togalach MHIC-TALLA, do thogalach ur air Sraid Shearlot, ri taobh stor an Dotair Mhic-Gillebhrath. Tha an stor so cho farsuinn ’s cho deiseil ’sa gheibhear air an eilean; agus tha sinn a dol a chumail stoc mor de Leabhraichean, de Phaipeirean sgriobhaidh, ’s de Bhathar Grinn dhe gach seorsa. Tha cothrom againn air ar bathar a cheannach anns na margaidhean a’s fhearr, agus mar sin bidh ar prisean iseal, agus bidh ar bathar an comhnuidh ur. Tha sinn a toirt cuireadh fialuidh do gach aon taghal oirnn.
Pattillo.
Stor Leabhraichean us Bathair Grinn.

---

[15]

[Vol . 10. No. 2. p. 7]

gu bàs airson a’ chionta cheudna. Ach an uair a thugadh a mach a’ bhinn, ’s ann a thuit e sios air a ghlùnaibh roimh Mhac Fhearchair, agus dh’ iarr e maitheanas air, agus e toirt geallaidh ’s an àm cheudna gu ’n glacadh agus gu ’n tugadh e air ais a’ bhana-bhuidseach mu’n tigeadh am màireach, nan leigeadh Mac Fhearchair fa sgaoil e.

A nise thug Mac Fhearchair cluas do ’n t-seana-bhodach, oir bha làn fhios aige agus aig na h-uile daoine gu ’n robh naimhdeas searbh eadar an t-seann-duine ’s a’ chailleach, air aobhar éigin air nach b’ eòlach càch, agus dh’ aithnich e a bharrachd nach robh am bodach cho fuathach leis an t-sluaigh ’s a bha cailleach Ghleann-laoigh bhig. Agus mar so, air do ’n bhodach toirt bòidean air a’ Bhiobull gu ’n glacadh e a’ chailleach mu ’n eireadh a’ ghrian a rithisd, ’s ann a chuir Mac Fhearchair fa-sgaoil e.

Gun dail, thug e Gleann-laoigh bheag air, agus an uair a theann e dluth air bothan na bhana-bhuidsich, de chunnaic e astar beag air falbh, aig oir na coille ach earb àluinn. Shaoil e gu ’n robh coltas an-shocrach air an earb egus bha e ceart, oir, an uair a thainig e ni b’ fhaisge oirre, ’s ann a theann i ri falbh.

An sin dh’ aithnich e nach robh anns an earb àluinn ach a’ bhana-bhuidseach olc fein. Air ball chruth atharraich se e fhein ri mial-chu, agus chlisg e air a tòir le luathas na gaoithe. Gle luath ràinig an earb bràigh a’ ghlinne agus an sin thog i oirre thun a mhonaidh, agus am mial-chu gu teth air a tòir; ach, direach mar a bha esan a dol a dheanamh greim oirre, ghrad ghabh i riochd maighich agus bhual i air aghart mar an dealanach.

Gun dail bha an druidh as a deigh an riochd abhaig agus ràinig iad gu luath mullach na beinne. An sin chaidh iad ’nan deann le bruathach gu Gleann Laoigh. Aig iochdar a’ ghlinne so bha rathad còmhnard agus ruith iad air an rathad so, agus cha mhòr nach d’ rug an druidh oirre an sin, ach, chlisge, chaidh am maigheach as an t-sealladh am priobadh na sùla, agus ’s an àm cheudna ruith luch bheag a steach do chòs cumhann eadar dha chreig mhòir aig taobh an rathaid. Air ball ghabh an druidh riochd nis bhàin, chaidh e a steach do ’n chòs agus thug e a mach an luch.

Cha luaithe a thainig iad a mach na ghabh iad an cruth nàdurra le cheile, agus an druidh a cumail greim teann air a bhana-bhuidsich; agus b’ ann air an dòigh so a ràinig iad caisteal Inbhir-eigh am beul an anamoich. Thug an druidh suas a’ chailleach do Mhac Fhearchair, agus, mar a ghealladh dha, fhuair e a shaorsa fhein, ach air an là maireach chaidh an t-seana-chailleach olc, thruagh losgadh air mullach Chreag nam ban.

Agus ma ’s fior an sgeul so, is e mo bharail-sa nach bu mhisde muinntir Mhàrr a bàs idir.

W. H.

An Diol-deirce.

LE DONULL MAC-CALLUM.

Am feadh a bha Captain T. glé shuarach na ’sùilean, mar a bha mi ’g innseadh dhuit, bha gaol mòr aig Lady Myshrym air“The MacDodo. ”Na’m biodh sin na comas phòsadh i’s an uair e.

A nis, a’ charaid, mur robh thu riamh gu tinn ’s a’ ghaol, saolaidh tu gu’n tug a bhantrach mhòr a cheart diolachd do “Henry V.” ’s a thug i do’n Chaptain, ach ma bha bithidh fios agad air na’s fearr. Mur robh thu ’s an sgoil aig “Cupid” cha ’n ’eil thu comasach air breith a thoirt air a chùis, agus feumaidh tu gabhail ris mar théid innseadh dhuit.

Ach, codhiu, fhuair“the MacDodo” ’mach mar thachair ri Captain Goblets agus, deanadh mòr aoibhneis na anam nach robh e’m feum a pòsadh, g’a cumail o’n Chaptain, chuir e roimhe gu’n seachnadh e i cho fad ’s a b’ urrainn e. Ni mi suas an còr de’n earrann so le bhi ’g innseadh dhuit mar fhuair e ’mach sin.

’Nuair a bha “Henry V.” na “Harry B. Scrubber” bha e ’cuir ri theachd an tìr le bhi cluich air na bòrdaibh, mar chual thu roimhe so. Lean a chleachdainn ris ’n uair a fhuair e bhi na “Mhac Dodo.” “Am fear a bhith’s carach ’s a’ bhaile so bith’ e carach ’s a bhail ud thall.”

Rinn se e féin suas mar dhìol-déirce bodhar, balbh, a dol o thigh gu tigh, a dh’ fheuchainn am faigheadh e ’mach cò a mharbh “Sir Roger.” Mar sin bha e’n talla nan seirbhiseach, an tigh “Lady Myshrym,” air an fheasgair air an robh an Captain a coinneachadh ri “The fairy of the sleeping Hollow.” Chual e “Jenkins” ag innseadh do na seirbhiseich eile h-uile lide de’n chòmhradh bha eadar Captain T. agus an Lady. Cha robh “Jenkins” a fàgail taobh muigh an doruis eadar na h-uairean a bha’n clag a’ bualadh. Bha e ’cluinntinn an clag a bualadh ’s an talla agus bha e ’feitheadh gu’n dol a stigh gus am biodh an ùine ’suas a bu chòir dha ’bhi gabhail g’a fhreagairt. Mar sin bha’n eachdradh gu h-iomlan aige.

“I know the secret, ”deir té de na searbhantan, “of her Ladyship’s casting overboard such a fine gentleman as Captain Goblets. She is in love with that ugly beggar ‘Scare-crow Scrubber,’ who was unfortunately raised from serving in the slums to reign in the castle. I wish her Ladyship saw this caricature of her lover (a ciallachadh an dìol-déirce balbh bodhar). Isn ’t he awfully like him? He may be a natural son of his. I heard he was an awful rake when he lived in the slums. Jenkins, you might tell her Ladyship that an anonymous gentleman in the hall wishes to see her.” “No no, ”deir an dìol-déirce balbh bodhar, “I hate ladies, ”agus a mach ghabhar e. Mu ’n robh ùin’ aca sealltuinn thuca no uapa cha robh lorg air.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

The Scottish Clans and their Tartans.

IS e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha. Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) guALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury, Cape Breton.

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adhlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’fheumas a leithid

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.
Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc

Aonghas Mac Leoid

Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Shaw & Beairsto,
Luaidh-Cheardan, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aige ris am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

SHAW & BEAIRSTO.
Sidni, C. B.
Phone 217
Feb 7 ’01—1 yr

Amy Mhoraidh.
FEASGAIR DE DH’ ORAIN ALBANNACH.
(BEURLA AGUS GAILIG.)
Cuairt troimh Chanada, a’ gabhail a stigh nan Roinnean Iochdrach.
MAIGH-IUN, 1901.
GEO . W. COLBY, Manager,
10 E, 14th St., New York.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
SIDNI., - - - C. B.
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI., - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

H . A. JONES, M. D., C. M. ,
LIGHICHE,
OIFIS: Ri taobh stor Aonghais Mhic Guaire.
SIDNI, - - - C. B.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.
SIDNI., - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —An Togalach McVey.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

FAIGH DO DHEALBHAN air an tarruinn anns an t-Seomar Dhealbh Ur a tha ’n Togalach McVey, air sraid Shearlot. An t-àite ’s saoire tha ’sa bhaile. Bidh an obair dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
C . H. WOODILL.

F. O. PETTERSON,
Ceannaiche Taillear.
Oisean Sraidean Sheorais agus Phitt,
SIDNI, - - - C. B.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[16]

[Vol . 10. No. 2. p. 8]

Oran nan Suiridheach.

LE ROB DONN.

Fhearamh og leis am miannach pòsadh,
Nach ’eil na sgeoil so ’g ur fàgail trom?
Tha chuid a’s diomhair’ tha cur an lin dibh,
Cha ’n ’eil an trian diubh a’ ruigheachd fuinn.
Tha chuid a’s faighreachail’ air an oighreachd-s’ ,
O ’m bheil am prise a’ dol air chall,
Mar choirean làidir, cur maill’ air pàirtidh,
Tha barail chàirdean, a’s gràdh gun bhonn.

Tha fear a’ suiridh an diugh air inighean,
Gun bharail iomraill nach dean e tùrn;
Bha i uair, ’s bu chumha buairidh,
A ghuth d’a cluais, a’s a dhreach d’a sùil.
An sean ghaol cinnteach bha aig ar sinnsir’,
Nach d’ fhuair cead imeachd air feadh na dùthch’,
Nach glan a dhearbh i, gu ’n deach a mharbhadh,
’N uair ni i bargan, ’nuair thig fear ùr.

’S iomadh caochladh thig air an t-saoghal,
’S cha chan an fhirinn nach ’eil e crosd’,
Na h-uile maighdean a ni mar rinn i,
Tha fois a h-inntinn an cunnart feasd.
An duine treubhach, mur’ell e spréidheach,
A dh’ aindeoin eud, tha e féin ’g a chosg.
’S le comhairl’ ghòraich a h-athair dhòlum,
’G a deanamh deonach le toic, ’s le trosg.

O’n tha ’n gaol ac’ air fàs mar Fhaoilleach,
Na bitheadh stri agaibh ri bhi pòsd’,
A seasmhachd inntinn cha ’n ’eil thu cinnteach,
Ré fad na h-aon oidhch’ gu teachd an lò;
An té a phàirticheas riut a càirdeas,
Ged tha i ’g ràdh sud le cainnt a beòil,
Fo cheann seachdain, thig caochladh fleasgaich,
’S cha’n fhaigh thu facal dh’i ré do bheò.

Ach ’s mor an nàire bhi ’g an sàrachadh,
Oir tha pàirt dhiubh de ’n inntinn stòlt’,
Mach o phàrantan agus chàirdean,
Bhi milleadh ghràidh sin tha fàs gu h-òg;
Mur toir i aicheadh do ’n fhear a’s fear leath’,
Ged robh sud craiteach dh’i fad a beò,
Ni h-athair feargach, a beatha searbh dh’i,
’S gur fearr leis marbh i, na ’faicinn pòsd’.

Faodaidh reuson a bhi, gu tréigeadh
An fhir a’s beusaich’ a theid ’n a triall;
Ged tha e càirdeach, mur ’eil e pàgach,
Ud! millidh pràcas na th’ air a mhiann;
Tha ’n duine suairce, le barrachd stuamachd,
A’ call a bhuannachd ri té gun chiall;
’S fear eile ’g éiridh, gun stic ach léine,
’S e cosnadh géill dh’i mu’n stad e srian.

Mur ’eil stuamachd a’ cosnadh gruagaich,
Och! ciod a’ bhuaidh air am beil a geall?
Nach mor an neònachas fear an dòchais so,
Gun bhi cnòdach ni ’s modha bonn;
Fear eile sineadh le mire ’s taosnadh,
Le comunn faoilteach, no aigneadh trom,
’S ge math na tri sin gu cosnadh aontachd,
Cha ’n ’eil a h-aon diubh nach ’eil a’ call.

Ma tha e pàgach, ma tha e sgàthach,
Ma tha e nàrach, ma tha e mear;
Ma tha e sanntach, ma tha e greannar,
Ma tha e cainnteach, a’s e gun chron;
Ma tha bòidheach, ma tha e seòlta,
Ma tha e còmhnard, ma tha e glan;
Ma tha e diomhain, ma tha e gniomhach,
Ud, ud! cha ’n fhiach e le a h-aon diubh sin!

Ma tha e pàgach, tha e gun nàire,
’S ma tha e sgathach, cha bheag a’ chrois;
Ma tha e gaolach, tha e ’n a chaora;
’S ma tha e faoilteach, tha e ’n a throsg;
Ma tha e gniomhach, their cuid, “Cha ’n fhiach e,
Tha ’m fear ud miodhair, ’s e sud a chron”;
’S ma tha e failligeach ann an aiteachadh,
“Cha bi barr aig’, is bi’dh e bochd.”

Co an t-aon fhear air feadh an t-saoghal,
A tha nis cinnteach gu ’n dean e tùrn;
’S nach ’eil a h-aon de na tha mi ’g innseadh,
Nach ’eil ’n a dhiteadh dha air a chùl.
An duine meanmnach, ’s e toimhseil, ainmeil,
Cha chluinn thu ’ainm ach mar fhear gun diù;
’S nach fhaic thu féin, air son iomadh reusoin,
Gu ’n deach’ an spréidh os ceann céille, ’s cliù.

Tha fear fòs ann, a dh’ aindeoin dòchais,
A dh’ fhaodas pòsadh gun mhòran char;
Na ’m biodh de chiall aig’ na dh’ aithnich riamh,
Gu do dh’ éirich grian anns an àirde ’n ear;
Dean ’n a dhuairc e, a rugadh ’n cuaran,
Thoir baile ’s buar dha, a’s treabhair gheal;
Leig labhairt uair dha, ri athair gruagaich,
’S bheir mi mo chluas dhut mar faigh e bean.

Am Ministeir ’s am Baillidh.

LE DONNACHADH MAC-DHUNLEIBHE.

Am Ministeir ’s am Bàillidh,
Am Bàillidh ’s am Ministeir;
Ged ’s truagh rinn orm am Bàillidh,
’S e shàraich mi am Ministeir

Di-ciadain rinn sinn gluasad,
Bha ghaoth bho ’n tuath mar shireadhmaid;
Thachair Bean Rob Ruaidh * oirnn,
’S gu’n d’ thug i ’Chluaidh a thiota sinn.

’Dol seachad sraid Iamaica,
Cha chluinnt’ ach Beurla sin aca;
Bha buidealan ga ’n teumadh,
’S chuir sinn r’a cheile sgillinnean.

’Dol seachad air an Trongate,
Bha fun ac’ oirnn nach ruitheamaid;
Gach fear a’s muc air ròp aige,
Gu ’m b’ olc an drobh ri ’n iomain iad.

’N uair thomhais mi Di-luain i,
Cha robh mo dhuais ach meadhonach;
Cha b’ urrainn i bhi buadhar,
Cha d’ fhuair mi ach aon ghini oirre.

Illean, bithibh sunndach,
’S na biodh curam idir oirbh;
Ge d’ chaill sinn air a’ bhuidseir,
Tha cùinneadh ’s na h-igheanan.

’N uair chaidh sinn do ’n tigh-òsda,
’S a thoisich ol nan siolachan,
Bha Eoghan toileach còrdadh,
’S gun phòsadh a bhi idir ann.

Thuirt Donnachadh “Bidh sinn clear ’s iad,
’S ’n an lionain cha riobar sinn;
Gum b’ fhearr leam nighean cìobair,
Ged cheannaichinn fhin na riobainean.”

’Dol seachad Cill-a- chiaran,
’S e h-aon ’s a’ chiad a ruitheadh e;
’S ge d’ gheibhinns’ a bhi ’m Iarla,
Cha ’n iarrainn dol a rithist ann.

Ma bheir mi pòg do nionaig,
’S gu ’n innsear sud do ’n Mhinisteir,
Gu ’m feum mi urras làidir,
Gu bràth nach dean mi rithist e.

’N uair chaidh mi stigh do ’n t-searmoin,
Chuir iad an àird air spiris mi,
’S gur mise fhuair mo léireadh,
Le teanga gheur a’ Mhinisteir.

Tha ’n righ a’ tighinn do ’n dùthaich,
’S mo dhùrachds’ gu ’n tigeadh e,
’S an ceann a thoirt de ’n Bhàillidh,
’S am bàs a thoirt do ’n Mhinisteir.

Tha gill’ òg aois choig bliadhn’ deug do ’n ainm Alasdair Mac Aonghais a comhnuidh air an Amhuinn Mheadhonaich, a tha sia troighean us seachd oirlich a dh’ àirde, agus a thoimhiseas da cheud agus ochd punnd.

DeWitt & Mackinlay,
Luchd-creic agus obrach Innealan Electric
Obair Electric de sheorsa sam bith air a deanamh.
Stoc mor de dh’ innsridh Electric.

Air son CARADH BHICYCLES tha sin lan uidheamaichte air sonENAMELLING , BRAZINGagusVULCANIZINGa dheanamh.

Air Sraid Phitt, faisg air Searlot, Sidni, C. B.
Telephone 223.

Reic-a- mach.
Tha aon dhiubhsan a tha ’sa chuideachd againn an uine ghoirid ’g ar fagail. Air an aobhar sin agus airson rum a dheanamh do Bhathar Ur a tha air an t-slighe tighinn a Sasunn, tha sinn a tairgse
An t-Iomlan de ar Stoc
DE DH’ INNSRIDH-TAIGHE
air prisean a tha bho 20 gu 40 sent air an dolair na’s isle na bha iad roimhe so.
TAGHAIL TRATH AGUS FAIGH ROGHA NAM BARGAN.
GORDON & KEITH,
A. T. GRANT, Manager,

CLOIMH! CLOIMH!

THA sinn a paigheadh a phris a’s airde airson cloimh. Ma tha thu ag iarraidh do chloimh a reic thig dh’ an stor againne agus ni sinn iomlaid riut leis na nithean so: Bathar Tioram, Aodaichean dhe gach seorsa airson na Fir agus na Gillean, Soithichean creadha agus lampannan, Crogain im (25c) Noigein creadha, agus ni a bhios feumail am broinn taighe.

Mills, Mac Coinnich & Ross.
Air seann larach Iain A. Mac Coinnich.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 10, 1901, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

WM . COYNE, Traffic Manager.

WANTED—RELIABLE MEN in every locality throughout Canada to introduce our goods, tacking up show-cards on trees, fences, along roads, and all conspicuous places, also distributing small advertising matter. Commission or salary $60 .00 per month and expenses not to exceed $2 .50 per day. Steady employment to good, honest, reliable men. No experience needful. Write for full particulars.
THE EMPIRE MEDICINE CO., London, Ont.

[Dealbh]
MANUFACTURERS ’ LIFE INSURANCE COMPANY.

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham,
Ceann-Suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, Agent, Port Hastings, C. B.
L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim san bho o dith,- lar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.