---

[153]

[Vol . 10. No. 21. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. X. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IANUARAIDH 3, 1902. No. 21.

An Fheinn air a h-Uilinn.

I.

IS dòcha gu ’n cuala sinn uile, air aon dòigh no dòigh eile, mar a dh’ éirich am facal so a tha, o chionn iomadh latha, cho siùbhlach am measg an t-sluaigh. So mar chuireadh an Sgeul a nall, a h-uile ceum á Astrailia-a- chinn-a- deas, a dh’ ionnsuidh a’ “Ghaidheil” o chionn ochd bliadhna fichead: “Bha an Fhéinn aig aon àm fo gheasaibh ann an uamha àraidh nach b’ fhiosrach do neach beò. Aig beul na h-uamha bha dùdach, agus na ’n robh de mhisnich aig an neach a gheibheadh a mach iad an dùdach a shéideadh tri uairean, dh’ éireadh an Fhéinn beò, slàn. Air do shealgair àraidh dol air seacharan ann an ceò, thainig e air an uamha anns an robh an Fhéinn. Chunnaic e an dùdach, agus chuimhnich e air an t-seann ràdh, gu ’n robh an Fhéinn fo gheasaibh, agus ge b’ e neach a shéideadh an dùdach tri uairean gu ’n dùisgeadh e iad. Bha e ’g am faicinn ’n an luidhe ’s an uamha; rug e air an dùdaich, agus shéid e sgal chruaidh oirre. Is ann le mor-ioghnadh a thug e fainear gu ’n d’ fhosgail gach aon diubh an sùilean, agus iad a’ dur-amharc air anns an aodann; agus thug e fainear, mar an ceudna, gu ’n robh an sùilean mar shùilean dhaoine marbh. Thog e a mhisneach; shéid e sgal eile air an dùdaich, agus ghrad-éirich gach aon air ’uilinn. An uair a chunnaic e sin chaill e uile gu léir a mhisneach, agus theich e. Air dha a dhachaidh a ruigheachd, dh’ innis e a sgeul d’ a chàirdean, agus ghabh iad a mach còmhla. Ach cha b’ urrainn daibh amas air an uamha tuille, agus cha d’ fhuaras i gus an latha ’n diugh. Theirear bho sin: ‘Tha an Fhéinn air a h-uilinn.’ ”— (An Gaidheal II. 241).

Cha ’n ’eil e am rùn dol thairis air Eachdraidh na Féinne an traths. Air son na bheil agam r’a ràdh air an àm, cha dean e mùthadh co-dhiù bha na Fianntan riamh ann no nach robh; co-dhiù bha Bith no Dachaidh aig Fionn no aig Oisean, aig Goll no aig Oscar, sgarta bho smuain nam Bàrd ’s nan Seanachaidh a ghléidh an Sgeul air chuimhne. Foghnaidh e dhomhsa gu ’n d’ thug na Bàird ’s na Seanachaidhean Bith is Dachaidh dhaibh an cuimhne ’s an cridhe a’ Ghaidheil, —Dachaidh is blàithe ’s is bunaitiche na tha aig na Righrean a riaghail thairis orra no aig na Sinnsearan o ’n do shloinneadh iad.

Ma dh’ éisdeas sinn ris gach Sgeul is Seanachas a chaidh aithris mu ’n Fhéinn, —Litreachas aig a bheil a luach fhéin, ’s a tha gu dichiollach air a dhioghlam ’s air a rannsachadh le Sgoilearan comasach ar latha féin—cluinnidh sinn iomadh ni, cuid deth suarach gu leòir, air a chur as leth nan laoch. Bha iad ’n an dà bhuidhinn, agus easaonachd eatorra, o’n toiseach. Bha Clanna Baoisgne dìleas do Fhionn. Bha Clanna Morna a’ leantuinn Ghuill. ’S e Goll a mharbh Cumhal, athair Fhinn; agus mar so bha fiochaid aig Goll am Fionn, faodar a ràdh, mu ’n do rugadh Righ na Féinne. Am measg nam Fiann bha Conan crion, maol, a ghnàth a’ séideadh iorghuill is connspoid, —rosad nach fhuilingeadh na deamhain fhein, ma ’s fhìor an sgeul, an aon tigh riu. Aig aon àm gheibh sinn na laoich air an cur thuige cho mor ’s gu bheil iad a’ trod gu geur mu chriomadh nan cnàmh; air uairean eile theirear gu ’n robh iad a’ tighinn beò air maorach a’ chladaich.

Ach cha ’n e smuaintean faoin no suarach de ’n t-seorsa so a tha fuaighte ris an Fhéinn an inntinn a’ Ghaidheil. Bheir cuimhne nam Fiann smuaintean a’ Ghaidheil air an ais gus an t-seann t-saoghal a dh’ fhalbh, an uair a bha a dhaoine cumhachdach ’s an Tìr, ’s a bha, mar tha esan a’ làn-chreidsinn, an Fhéinn, le Fionn glic, treun air an ceann, a’ seasamh a’ cheirt ’s na còrach, a’ strì an aghaidh foirneirt anns gach àm ’s anns gach àite, agus gu sonruichte ’n an cul-taic do ’n lag ’s do ’n anfhann. Chuir Oisean, no Seumas Mac Mhuirich, beachd an t-sluaigh mu ’n Fhéinn ann an cainnt eireachdail. Tha Fionn a’ teagasg Oscair, mac a’ mhic, anns na briathran so:

Bi-sa mar shruth ris na sàir;
Ri laigse nan lann cho ciùin
Ri aiteal gaoith air raon an fheoir
Mar sin bha Treunmor nan sgiath,
Is Trathal, ceannard nan triath:
Mar sin bha mo ghniomh ’s an t-sliabh.
Bha ’m féumach riamh ri mo laimh,
’S dh’ fhas an lag dàna fo m’ chruaidh.
Na h-iarr-sa carraid nan sgiath;
’S na diùlt i air sliabh nan cruach.

Bha beachd an fhir a dhealbh an sgeul o’n d’ éirich am facal— “An Fhéinn air a h-uilinn” —an dlù-dhaimh do theagasg Fhinn. Cha ’n ’eil fhios again n cò e; cha d’ thainig ainm no a shloinneadh d’ ar n-ionnsuidh. Ach bu Ghaidheal g’a chùl e. Bha cliù a shluaigh dlùth d’a chridhe, agus dh’ fheuch e, ’n a dhòigh fhein, ri slighe an dleasdanais a chomharrachadh a mach d’ a luchd-dùthcha. ’Na latha-san bha cumhachd a’ Ghaidheil, ann an tomhas mòr, air dol thairis; bha cuimhne nan laoch a dh’ fhalbh a’ dol bàs am measg an t-sluaigh. Cha robh Spiorad a’ Ghaidheil uile gu léir marbh. Bha e, ann an cainnt an Sgeoil, fo gheasaibh,— ’n a leth-chadal, cha robh fhios aig duine c’ àite. Ach le rannsachadh dlùth dh’ fhaoidteadh amas air, agus le cridhe is misnich ghabhadh na geasan toirt dheth ’s a làn-dhùsgadh, gu bhi ’n a chumhachd as ùr ’s an Tìr. ’S e so, tha mi meas, no ni-eigin cosmhuil ri so, teagasg an Sgeoil ’s an t-Sean-fhacail a dh’ éirich bhuaithe.

Chaidh iomadh car de ’n t-Saoghal o’n chuireadh an seann Sgeul so air chois. Agus am measg gach caochladh a thainig ’s a dh’ fhalbh, tha an Gaidheal, olc air mhaith leinn e, fhuil ’s a chànain ’s a cheòl, a dhòighean ’s a chleachdaidhean, a lìon beag is beag, air call an cumhachd an Albainn. Ach tha iarmad ar Sluaigh fhathasd ’n ar Glinn, ’n ar n-Eileanan, ’n ar Bailtean mòra, ’s an iomadh Tìr chéin; agus cha ’n ’eil aon ’n ar measg nach aidich gu toileach gur e a dhleasdanas, a reir a chumhachd ’s a chothroim, a chuid de dh’ uallach a’ Ghaidheil a ghiùlan. Cha ’n ’eil àite eile air aghaidh an t-Saoghail anns am faighear cruinn còmhla uiread de Ghaidheil na h-Alba ’s a gheibhear am baile Ghlascho. Nach biodh e iomchuidh, mata, fheoraich, mar a tha cùisean ’n ar measg-na a nis, ciod e ar dleasdanas mu ’n teagasg no mu ’n leasan a tha an Seanfhacal Gaidhealach a’ toirt cho soilleir f’ ar comhair? Tha Spiorad ar sluaigh air ’uilinn,— ’n a leth-dhùsgadh, coid e is còir dhuinne a ràdh no dheanamh ’s a’ chùis? An e ar gnothach ar lamhan a phasgadh, ar beòil a chumail dùinte, ’s leigeil le cùisean a bhi dol? An e ar dleasdanas a bhi sireadh sios ’s a suas air son na h-uamha? Agus ma ’s e gu ’n amais sinn oirre, co aca bu ghlice, —stri ris na seann laoich a làn-dhùsgadh no feuchainn r’ am breugadh a chadal? Na ’n abairteadh riut, an ceart uair, gu bheil an Fhéinn air a h-uilinn ann an aon de sheomraichean-taoibh an talla so, agus gu bheil, cùl an doruis, air an dara taobh, an dùdach a dhùisgeadh, le aon sgal, na seana churaidhean, agus air an taobh eile, slachdan-druidheachd a chuireadh, le aon bhuille, ’n an cadal gu bràth iad, ’s gu bheil e ad chomas dol a steach ’s an sgal a shéideadh no am buille bhualadh, cò aca a dheanadh tu? No am b’ fhearr leat suidhe gu stolda far a bheil thu, ’s leigeil leis na coimhearsnaich a bhi socrachadh cùisean na Féinne mar thogradh iad? Faodaidh e bhi nach do chuir sinn riamh a’ cheist ruinn fhéin air an dòigh so. Cuireamaid i, mata, agus feuchamaid r’a freagairt mar is fhearr a dh’ fhaodas sinn.

’S i a’ cheud smuain, a’ cheud fhreagairt, gun teagamh, an cridhe gach aoin againn a bhi deas gu leum thun an doruis, a’ strì cò bhuidhneadh an t-aite toisich; agus tha mi a’ meas nach tugadh aon againn sùil air an t-slachdan. ’S i so a’ cheud smuain. Ach nach ’eil a’ chùis ro chudthromach, agus nach ’eil i airidh air tuilleadh is aon smuain? Nach fhaod a’ bhreith luath a bhi, mar is minic a bha i, Iochdach? ’S i so aon de na ceart cheistean mu bheil daoine ro dheas gu bhi toirt freagairt gun a bheag de chnuasachadh a dheanamh mu ’n ghnothach. Agus tha na daoine d’a bheil sinne, tha mi a’ meas, na ’s deise na mòran gu bhi toirt breith luath ann an cùisean de ’n t-seorsa so. Tha a’ cheist ’s a freagairt dlùth d’ ar cridhe, agus nuair a bhios an gnothach mar so, tha an t-aon is stéidhichte inntinn ’n ar measg ro bhuailteach gu bhi air a thoirt a thaobh o smior na cùise, ro ullamh gu bhi ’g éisdeachd ri glaodh blàth a’ chridhe an àite ri guth seimh an reusain ’s na tuigse. Nach tric a chluinnear ’n ar beul “Is maith an sgàthan sùil caraid,” agus nach fhaodar a ràdh gur ann ri aodann an sgathain so is toigh leinn a bhi ’g ar sgeadachadh féin moch is anmoch? Nach ’eil cuid d’ ar luchd-teagaisg a bheireadh oirnn a chreidsinn gur sinne, da rìreadh, an sluagh; agus nuair a gheibh an Gaidheal bás, gu ’n teid gliocas is géire inntinn cho maith ri maise is deise cuirp do ’n uaigh ’n a luib? Is taitneach an sgàthan sùil, ach a bheil e fìor? ’S e sin bun a’ ghnothaich. Cha ’n ’eil an sgàthan so fìor, agus cha ’n ’eil e an comas da bhith. Cha tu fhéin idir a sheallas an sùil do charaid ach duine eile, an duine bu mhaith leat a bhi, ann am beachd do charaid; agus cha mho is e thu fhéin, am fìor-dhuine mar tha thu, a sheallas a mach a sùil do charaid, ach an duine eile a rinn bàigh do charaid dhiot. Cha ’n e sùil caraid ach sùil an t-saoghail an sgàthan fior, —sùil a’ charaid, sùil an nàmhaid,

---

[154]

[Vol . 10. No. 21. p. 2]

agus gu sonruichte sùil a’ choimhearsnaich, an t-sùil a chi am maith ’s d’ an léir an lochd.

Seallamaid air na ceistean a tha an seann sgeul a’ togail leis an t sùil so, agus feuchamaid, a réir ar comas léirsinn, r’ am fuasgladh. Tha dà ni, tha mi a’ meas, a dh’ fheumas sinn an comhnuidh a chumail gu soilleir f’ ar comhair. ’S e an ceud ni, gur e fìor-leas an t-sluaigh gu léir, ard is iosal, a muigh ’s aig baile, ’n ar linn féin ’s gu sonruichte anns na linntean a tha romhainn, —gur e so bonn is stéidh ar rùin. ’S e an dara ni, gu ’m bi tomhas de dh’ earbsa againn gu ’n cuir an Spiorad a tha sinn a’ sireadh a dhusgadh fìor-leas an t-sluaigh, mar tha sinne ’g a thuigsinn, air aghaidh. Tha an tìm gun teagamh fàbharrach. Cha robh linn riamh ann, o’n a tha eachdraidh earbsach againn, anns nach cluinnteadh aon no aon-eigin a’ gairm air a luchd duthcha, le neart a ghuth, éirigh a sheasamh cùis is còir an t-sluaigh. Ach cha robh linn riamh ann, anns an cualas an guth so cho labhrach ’s a tha e ’n ar latha féin. Cha robh an Fhéinn riamh cho corrach air a h-uilinn ’s a tha i an diugh. Ciod e an leasachadh ann an cor a’ Ghaidheil ris a bheil ar dùil le bhi dùsgadh an Spioraid a tha ’na leth-chadal? Ma leughas sinn na paipearan Gaidhealach no leth-Ghaidhealach is motha tha buntainn ri cùisean an t-sluaigh, no ma dh’ éisdeas sinn ris na chluinneas sinn aig Coinneamhan Gaidhlig an Albainn, an Eirinn, no an America, gheibh sinn caochladh bheachdan, agus b’ iongantach mur faigheadh, aig ar luchd-teagaisg mu ’n chùis. ’S dòcha gu ’n aidich sinn uile gu bheil fiughair aig cuid ri nithean nach biodh gu fìor-leas an t-sluaigh ged gheibhteadh iad, ’s gu bheil cuid eile an geall air nithean, co-dhiu bhiodh iad gu maith no gu cron, nach fhaightear gu bràth. Cha bhiodh e duilich amas, maith a dh’ fhaoidte, air aon a nis ’s a rìs, am measg ar luchd-teagaisg a bhiodh sàsuichte le nithean air bheag feum, a ghabhadh le taing am plaosg, biadh ann no as. Agus nach saoil thu gu ’n cluinn thu an sid ’s an so aon is airde glaodh na chéile, aig nach ’eil fhios gu ro mhaith ciod tha dhìth air, ach a tha làn-riaraichte ma dh’ aithnichear a ghuth-san ’s a’ ghàir.

Ach, ged bhiodh so mar so, tha nithean cudthromach an aobhar a’ Ghaidheil anns a bheil leasachadh a dhìth, agus tha ar luchd teagaisg, no co-dhiù moran diubh, a’ stri ri spiorad an t-sluaigh a dhùsgadh, le dearbh-chinnt gu ’n tig an leasachadh ’n a chois. Am measg Ghaidheal na h-Eireann, co-dhiù na codach is labharra dhiubh, ’s e cridhe an rùin gu ’m biodh an Gaidheal, —fhuil ’s a chainnt ’s a cheòl, a laghannan, a mhodh-riaghlaidh, a dhoighean, a chleachdaidhean ’s gu léir a’ faotainn an lamh-an-uachdar ’n an Tìr, ’s gu ’m biodh riaghladh Bhreatuinn ’s na Beurla air an cur air chùl gu buileach. Fàgaidh sinn aig na h-Eireannaich socrachadh an cùisean fhéin. Cha tig e dhuinne bhi toirt comhairle orra, co-dhiù gus an teid a h-iarraidh. Am bheachd fhéin, air son na ’s fhiach e, ged gheibheadh Gaidheil na h-Eireann an làn-rùn am màireach cha tugadh sin dhaibh an t-sìth ’s an soirbheachadh air a bheil iad cho mòr am feum. Ach biodh sin mar dh’ fhaodas. Cha ’n ’eil, saoilidh mi, Gaidheal Albannach a dhùraichdeadh an ceangal eadar e’s an Iompaireachd mhor d’ am buin e a bhriseadh no uiread ’s a lagachadh. ’N ar n-Eachdraidh-ne bha iomadh uair comh-stri chruaidh eadar Gaidheal is Gall an Albainn. Agus o thainig sìth bhunaiteach eadar an dà shluagh, bha agus tha gu tric aobhar-ghearain againn cho fuar ’s a tha an Gall r’a choimhearsnach, cho beag suim ’s cho beag meas ’s a tha aige air a’ Ghaidheal, air a chànain ’s air a chleachdaidhean. Ach air a shon sin cha leig sinn as ar cuimhne gu ’n do rinneadh dearg le fuil an dà shluaigh am bann a cheangail ’n ar n-aon rioghachd sinn, gu ’n do sheas Gall is Gaidheal guala ri guala iomadh làrach chruaidh an aghaidh ain-tighearnais Shasuinn, ’s gu ’n do chuir iad, ’na dhéigh sin, taobh ri taobh, iomadh blàr fuilteach an dùthchanna céin, a’ dìon còir Bhreatuinn is Saorsa a’ Chinneadh-dhaonna.

D. M‘K.

Domhull Ard.

RI mo cheud chuimhne b’ e Domhull ainm cho cumanta ’s a bha ri chluinntinn air an taobh air an robh mi dhe ’n dùthaich. B’ ainneamh teaghlach anns nach robh Domhull. Ann an dà bhaile tuatha a bha ri taobh a chéile, bha na Domhuill cho lìonar ’s gu ’m b’ fheudar facal sònraichte a chur ri ainm gach fir dhiubh gus eadar-dhealachadh a chur eatorra. Anns an àm ud, agus eadhoin gus o chionn ùine ghoirid, b’ ainneamh a bheirteadh iomradh air sloinneadh duine sam bith air am biodh muinntir an àite glé eòlach. Ach an uair a thigeadh coigreach a ghabhail tàimh do ’n dùthaich, bhiodh ’ainm ’s a shloinneadh air an gnàthachadh, a chionn nach biodh fios aig daoine air ainm ’athar, no air ainm a sheanar.

Anns an dà bhaile so bha eadar-dhealachadh air a chur eadar na Domhuill anns an dòigh so: Bha Domhull mòr is Domhull òg, Domhull bàn is Domhull donn, Domhull mac Eoghainn is Domhull mac Alasdair, agus iomadh Domhull eile air nach ’eil feum dhuinn iomradh a thabhairt aig an àm so, anns an dà bhaile. Ach bha aon fhear dhe na Domhuill so, a bha cho lìonar anns na bailtean, gu math na b’ àirde o thalamh na càch, agus, air an aobhar sin, theirteadh Domhull àrd ris. Ged a bha e àrd, agus dìreach gu leòr air a bhonnan, cha robh e ’na dhuine deas, dealbhach idir. Anns a’ cheud àite, bha e tuilleadh is fadchasach; no, mar a theirteadh anns an àm ud, bha mòran sgoilteadh dheth. A bharrachd air so, bha e car aimhleithinn anns na guaillean; agus o ’n a bha amhach glé fhada air, theireadh iomadach neach gur ann a bha e coltach ri botul Frangach ’na chumadh. Ach bha aon rud ’g a dhìth a thug mòr mhi-thoileachadh dha fhein, agus b’ e sin, nach robh ribe feusaig a’ fàs air. Bha pailteas de dh’ fhalt tana bàn air; ach nan robh feusag air, bha e air a bhith toilichte gu leòr.

Bha Domhull àrd ’na chosannaiche cho math ’s a bh’ anns an dùthaich. Bha cruit bheag aige de dh’ fhearann cho math ’s a bh’ anns a’ bhaile, agus bha stoc gu leor aige air an fhearann. Bha taigh aige cho math ’s a bh’ aig fear sam bith dhe sheòrsa anns an àm ud.

Cha robh aig ’athair ’s aig a mhàthair de theaghlach ach e fhein; agus an uair a dh’ eug ’athair, bha ’mhàthair air fàs car aosda, breòite.

Bha Domhull àrd car diùid gu nàdarra. Agus anns an àm anns am biodh e nàdarra gu leòr do ghillean òga tuiteam ann an gaol air na h-igheannan òga, bha Domhull àrd cho fior dhiùid ’s nach leigeadh an nàire leis ach gann sealltainn ann an clàr an aodainn air té sam bith. An uair a thug na h-igheannan an aire dha so, thòisich iad ri tarruinn as. Bhiodh a h-uile té bu chuir-eadaiche na chéile a’ feuchainn ri bhith ’na chuideachd, agus a’ deanamh na b’ urrainn iad gu comhradh a thoirt as; ach bha ’n ghothach a’ fairleachdainn orra. Mur robh Domhull a’ fàs na bu diùide, cha robh e ’fàs dad na bu dàine. Nam b’ urrainn e idir, sheachnadh e na h-igheannan. Agus leis an eagal a bh’ air gu ’n tachradh té no dithis dhiubh ris ann an àite sam bith air an oidhche, cha rachadh e ach gle ainneamh am mach air dorus aon uair ’s gu ’n tuiteadh an oidhche.

Cha ruigeadh Domhull a leas eagal sam bith a bhith air roimh thé seach té dhe na h-igheannan; oir bha iad uile cliùiteach, measail. Ach bu ghlé thoigh leotha a bhith ’tarruinn á Domhull air son spòrs agus cur seachad ùine dhaibh fhein. Cha robh a’ toirt air Domhull a bhith ’g an seachnadh ach an diùideachd agus an nàire. Bhiodh e ’smaointean orra gu tric, agus iomadh oidhche ’g am faicinn as a chadal. Mu dheireadh thuit e ann an gaol air té dhiubh. B’ e “Mairi bheag” a theirteadh rithe gu cumanta.

Air latha àraidh suas mu dheireadh an t-samhraidh, thachair do Dhomhull a bhith ’tighinn dhachaidh le cairt mhònadh. Co thachair ris ach Mairi bheag. Chuir i fàilte air gu cridheil mar bu ghnàth leatha; agus chaidh i gu math dlùth dha ’s i ’n dùil gu ’m faigheadh i greim air an sgàthan bheag a bh’ aige ’na phòcaid. Ach an àite teicheadh roimpe mar bu ghnàth leis, is ann a rug e oirre gu teann, cruaidh, agus dh’ fheuch e ri pòg a thoirt uaipe. Ach cha leigeadh Mairi, beag ’s mar a bha i, leis pòg a thoirt uaipe am muigh no ’mach. Thug i i-fhein as a lamhan cho ealamh ’s a b’ urrainn i. Sheas i ceum no dhà uaithe, agus dh’ amhairc i air gu dlùth, agus thuirt i ris: “Cha chreid mi fhìn, a Dhomhuill, gu ’m bheil thu agad fhein an diugh.”

“Is mi tha, a Mhairi; ach cha ’n ’eil thusa agad fhein. Cha ’n fhuiling thu lamh a chur ’na d’ chòir,” arsa Domhull.

Cha robh fhios aig Mairi ciod a theireadh i; oir ghabh i ioghnadh gu leòr, araon a chionn gu ’n d’ rug Domhull oirre, rud nach cualas gu ’n d’ rinn e riamh air te sam bith, agus mar an ceudna, a chionn cho dana agus cho tapaidh ’s a dh’ fhàs e o ’n a thachair e rithe mu dheireadh.

“Ach, a Mhairi,” arsa Domhull; tha toil agam a bhith greis a’ bruidhinn riut. Agus feumaidh tu tighinn na ’s dlùithe na sin dhomh, ar neo cha ’n abair mi aon fhacal riut.”

An uair a chuala Mairi so thainig i na bu dlùithe dha. Agus thuirt Domhull rithe, agus an anail an àird a’ chléibh aige leis cho luath ’s a bha am bualadh a bh’ air a chridhe:” Tha mo mhàthair gun fhois ’g am chur a phòsadh, agus tha i ag radh rium nach ’eil té sam bith cho freagarrach orm ’s a tha thusa. An gabh thu mi? Mur gabh thu mi, tha mi ’n dòchas nach innis thu gu bràth gu ’n robh mi ’bruidhinn riut.”

Cha b’ urrainn Mairi ach gann a chreidsinn gu ’n robh Domhull ’na chiall fhein, agus uime sin thuirt i ris: “Ged a phòsainnsa thu, a Dhomhuill, bhiodh an treas cuid dhiot ’na bhantraich. Tha thu fhein cho mor, agus tha mise cho beag ’s nach freagair sinn air a chéile idir. B’ fhearr dhut gu mòr teannadh ri deanamh suas ri Anna mhòr nion Eoghainn ’ic Dhomhuill na ri mo leithidsa de chreutair beag, meata.”

“Is tu an aon té a’s fhearr a fhreagras orm a th’ anns an dùthaich, a Mhairi. ’S e sin a tha mo mhàthair ag ràdh co dhiubh. Chuala tu an seanfhacal: ‘Fear mor aig an te bhig, agus fear beag aig an té mhoir.’ Cha teid mise, a dh’ iarraidh Anna mòire ged nach fhaighinn bean gu bràth,” arsa Domhull.

Bha Mairi greis ’na tosd, agus i ’dol fo ’smaointean feuch ciod bu chòir dhi a ràdh ris. Bha fhios aice gu ’n robh nàdar math aige. Cha ’n fhacas gruaim riamh air a ghnùis a dh’ aindeoin na dheanadh cuid de spalpairean nam bailtean de mhagadh ’s de dh’ fheachaireachd air. Bha fhios aice mar an ceudna nach biodh e furasda dhi fear sam bith eile fhaotainn a chumadh cho dòigheil

---

[155]

[Vol . 10. No. 21. p. 3]

agus cho socrach i. Bha a mhàthair cho ciùin agus cho modhail ris fhein. Agus ged nach bitheadh, bha fhios nach biodh i ùine fhada beò. Ach bha aon rud aice an aghaidh geallaidh pòsaidh a thoirt dha, agus b’ e sin, gu ’n robh fleasgaich òga eile nam bailtean gu tric a’ magaireachd air. Agus chuimhnich i anns an àm gu ’m b’ iomadh uair a bha i fhein a’ deanamh uiread de mhagaireachd air ’s a bha neach sam bith eile.

Ged nach robh na smaointeanan so tiotadh ag éirigh suas ’na h-inntinn, bha Domhnull a’ gabhail fadachd nach robh i ’toirt an dàrna fios dha. Thuirt e: “Mar a tha ’n seanfhacal ag radh, a Mhairi, ‘Is ionnan stad is aideachadh. ’”

“Cha ’n ionnann idir,” arsa Mairi. “Ach ma bheir thu dàil dhomh gu deireadh na seachdain, bheir mi dhut an dàrna fios.”

Ghabh Mairi roimpe air an turus air an robh i ’dol, agus bha i gu dlùth a’ dol fo a smaointean a thaobh ciod bu chòir dhi a dheanamh. Bha i ’ga deanamh fhein làn chinnteach gu ’m biodh a h-athair ’s a màthair glé dheònach gu ’m pòsadh i Domhull àrd; ach bha i fhein anns an àm eadar dhà chomhairle.

Ghabh Domhull àrd air aghart dhachaidh leis a’ chairt mhònadh, agus e glé shunndach. Bha e ’ga dheanamh fhein cinnteach gu leòr gu ’m pòsadh Mairi bheag e.

Ged a bha sùil am mach aig Domhull a h-uile latha feuch am faiceadh e Mairi, cha robh e ’faicinn sealladh dhi. Mu dheireadh thuirt e ris fhein gu ’m b’ fhearr dha a dhol thun an taighe agus a h-iarraidh air a h-athair ’s air a màthair. Ach o ’n a b’ ainneamh leis a dhol air chéilidh do thaigh sam bith, bha faiteachas air a dhol ann. Chuir e a chomhairle ri Alasdair bàn, seana charaid coir a bha ’cumail crìche ris. Thuirt Alasdair ris mar so: “Theid mise null feasgar, agus gheibh mi am mach gu bog, balbh o Mhairi am bheil i deònach do phòsadh. Ma tha ise deònach, theid mi an urras gu ’m bi a h-athair agus a màthair deònach gu leòr. Theid mi fhìn ’s tu fhein a null air an ath sheachdain agus nithear an còrdadh; sin ri ràdh, ma bhios an nighean toileach do phòsadh. Mur bi, na cuireadh e dragh sam bith ort.”

Dh’ aontaich Domhull àrd gu ’n robh so ceart gu leòr. Chaidh Alasdair a null air a’ bhàgh am feasgar ud fhein. Cha robh e fada ann an comhradh nam pàrantan an uair a thuig e gu ’n robh araon Mairi agus iad fhein toileach gu leòr gu ’n rachadh am pòsadh air aghart. An ath sheachdain rinneadh an còrdadh agus chumadh a’ chùis cho balbh ’s nach cualas iomradh air gus an deachaidh an éigheach anns an eaglais Di-dòmhnaich. Phòs iad, agus rinneadh banais mhòr, éibhinn, aighearach dhaibh. Bha iad beò le chéile gus an d’ ràinig iad aois mhòr. Bha seachdnar de theaghlach aca, agus bha iad cho modhail ’s cho glic ’s cho deanadach ri teaghlach a bh’ anns an dùthaich. Bha Domhull àrd air a mheas ’na latha agus ’na linn mar fhear-taighe cho ciùin ’s cho modhail ’s cho glic ’s cho deanadach ’s cho beag lochd do choimhearsnach ri fear a bh’ anns an dùthaich.
IAIN.

MARCONI AN CEAP BREATUNN—Fhuair Marconi tilleadh ann an Newfoundland ris nach robh dùil aige. Tha cuideachd laidir aig am bheil còir singilte air càball telegraph a ruith eadar an t-eilean sin agus Sasunn a cur bacail air; tha eagal orra, a reir gach coltais, gu ’n dean an t-innleachd ùr a fhuair e mach cron d’ an gnothuch féin. Tha Marconi air an aobhar sin a cur romhe a cheannuidhe a dheanamh ann an àit eile. Air an t-seachdain s’a chaidh, bha e ann an Sidni, agus chaidh e do Phort Morien ’s do Louisburg-a ghabhail seallaidh air àiteachan a bhiodh freagarrach air son nan togalaichean a bhios aige ri chur suas. Tha tri làraichean ’san amharc aige, ach cha do roghnaich e aon seach aon dhiubh fhathast.

Sgeulachdan Arabianach.

MAR A DHUISGEADH AM FEAR A BHA ’NA CHADAL.

CAIB. IX.

AN uair a thainig Abon Hasan dhachaidh bha e aireamh laithean gun dol am mach air an dorus, a chum, le fois a ghabhail, agus le beathachadh math, gu ’m faigheadh e os cionn na dh’ fhuiling e de dhroch dhiol anns an taigh-chaoich. Ach an uair a chaidh e na b’ fhearr, bha e ’ga fhaireachadh fhein gle aonaranach a h-uile feasgar. Thoisich e ri caitheamh a bheatha mar bu ghnath leis; sin ri radh, ri ulluchadh suipearach air son a’ cheud choigrich a thachradh ris aig drochaid Bhagdaid.

Air a’ cheart fheasgar air an do thoisich Abon Hasan a rithist ris a chleachdadh so, thachair gu’m b’ e sin a’ cheart fheasgar a chuir an righ air leith gus e fhein a chur as aithne, agus a dhol air feadh a’ bhaile feuch am faiceadh e an robh luchd-riaghlaidh a’ bhaile a’ deanamh an dleasdnais mar bu choir dhaibh.

Cha robh Abon Hasan fada ’na shuidhe aig an drochaid an uair a chunnaic e an righ a’ tighinn, agus e ann an eideadh aoin de mharsantan Mhosuil, agus seirbhiseach a’ falbh ’na dheigh.

Dh’ aithnich Abon Hasan anns a’ mhionaid gu ’m b’ e a’ cheart mharsanta a bh’ anns an taigh aige mios roimhe sid, agus a dh’ fhalbh gun an dorus a dhunadh ’na dheigh, agus chaidh e air chrith an uair a chunnaic e e.

“Gu’n gleidheadh Dia mi!” ars’ esan ris fhein; “mur ’eil mi meallta ’nam bharail, is e so a’ cheart dhraoidh a chuir fo gheasan mi!”

An uair a thuirt e so, dh’ eirich e ’na sheasamh, agus sheall e thairis air an drochaid do ’n abhainn air eagal gu ’m faiceadh e am marsanta gus an rachadh e seachad.

Bha toil aig an righ an tuilleadh ceol-spors fhaotainn air Abon Hasan, agus fhuair e fhios air a h-uile dad a thachair dha o ’n mhadainn a dhuisg e ’na thaigh fhein gus an d’ thugadh as an taigh-chaoich e. Ach bha ’n righ ’na dhuine cothromach agus fialaidh, agus ghabh e tlachd mor de Abon Hasan, gu sonraichte o ’n a bha e ’smaointean gu’m faigheadh e an tuilleadh ceol-spors air a shaillibh. Agus cha robh fhios an cumadh Abon Hasan, an deigh na thachair dha, suas an cleachdadh a bha e ’leantuinn roimhe sid: agus gus aire Abon Hasain a tharruinn air na b’ fhearr, chuir an righ e fhein ann an eideadh aoin de mharsanta Mhosuil.

Thug an righ an aire gu ’n robh fearg air Abon Hasan, agus gu ’n robh toil aige a sheachnadh. Thug so air coiseachd na bu dluithe do ’n aite anns an robh Abon Hasan ’na sheasamh; agus an uair a thainig e dluth dha, chrom e ’cheann, agus dh’ amhairc e air ann an clar an aodainn. “Ho, a bhrathair Abon Hasan,” ars’ esan, “an tusa tha ’n so? Failte ’s furain ort! Thoirt dhomh cead breith air laimh ort.”

“Is mi nach tabhair,” ars’ Abon Hasan gu cabhagach, agus e tionndadh ’aghaidh rathad eile. “Cha chuir mi failte idir ort; agus cha mho na sin a bheireas mi air laimh ort. Gabh romhad!”

“Ciod e tha thu ’g radh!” ars’ an righ; “an e nach ’eil thu ’gam aithneachadh? Am bheil cuimhn’ agad air an fheasgar a chuir sinn seachad comhladh anns an taigh agad o chionn mhios, an uair a bha thu cho fialaidh ’s cho caoimhneil rium le biadh ’s le deoch?”

“Cha ’n ’eil,” ars’ Abon Hasan; cha ’n aithne dhomh thu fhein, no ciod a tha thu ag radh; tha mi ’g iarraidh ort a rithist a bhith falbh thun do ghnothaich fhein.”

Cha do chuir so stad air an righ. Bha fhios aige gle mhath gu’n do chuir Abon Hasan roimhe nach biodh gnothach sam bith aige ri coigreach an deigh dha aoidheachd a thoirt dha aon uair, ach cha do leig e air gu’n robh fhios aige air so idir.

“Cha ’n urrainn mi chreidsinn nach aithne dhut mi,” ars’ an righ. “Cha ’n ’eil e comasach gu ’n leigeadh tu as do chuimhne mi ann an uine cho goirid. Gun teagamh sam bith thainig mi-fhortain ’nad rathad, agus is e sin a tha ’toirt ort grain a bhith agad ormsa. Ach air a shon sin, bu choir dhut a chuimhneachadh gu ’n do nochd mi mo thaingealachd le bhith ’guidhe gu ’n soirbhicheadh leat, agus thairg mi dhut gach ni ’nam chomas a dheanamh air do shon, rud nach bu choir dhutsa a chur ann an suarachas.”

“Cha ’n ’eil fhios agamsa ciod a tha ’nad’ chomas a dheanamh dhomh,” ars’ Abon Hasan, “agus cha ’n ’eil iarraidh sam bith agam air do chuideachadh; ach tha fhios agam gle mhath nach d’ rinn do dheadh run feum a b’ fhearr dhomh na mo chur as mo chiall. Tha mi ’g radh riut aon uair eile, bi falbh as mo shealladh ann an ainm Dhe, agus na cuir draigh orm gu brath tuilleadh.”

“Ah! a brathair Abon Hasan,” ars’ an righ ’s e breith air, “cha ’n ’eil ’nam bheachd dealachadh riut anns an doigh so. O ’n a tha mi cho fortanach ’s gu’n do thachair mi riut an dara uair, feumaidh tu a’ cheart aoidheachd a thoirt dhomh ’s a thug thu dhomh o chionn mhios, an uair a chuir thu mar urram orm gu ’n d’ ol sinn fion maille ri cheile.”

“Chuir mi an aghaidh sin am muigh ’sa mach,” ars’ Abon Hasan, “agus tha de stamhnadh agam orm fhin na chumas mi gun bhristeadh air an fhreiteach a thug mi, nach gabhainn a steach gu brath do m’ thaigh duine cho mi shealbhach riutsa. Chuala tu an sean-fhacal, Tog leat do dhruma ’s bi falbh.’ Gabh an sean-fhacal so g’ a d’ ionnsuidh fhein. Ciod e cho tric ’s a dh’ fheumas mi iarraidh ort a bhith falbh? Gu robh Dia maille riut! Chuir thu mi-fhortan gu leor ’nam rathad-sa agus cha ’ri earb mi mi-fhin riut tuilleadh.”

“Mo dheadh charaid,” ars’ an righ, agus e ’breith air a rithist, “cha robh mi ’n duil gur ann mar sin a dheanadh tu orm. Tha mi ’guidh’ ort nach bi thu ’labhairt co doirbh sin rium, ach gun creid thu gu ’m bheil meas mor agam ort. Bi cho math ’s gu ’n innis thu dhomh ciod a thachair dhut; oir tha mi ’g innseadh dhut le firinn gu ’m bu mhath leam gu math thu; agus bhithinn gle thoilichte cothrom fhaotainn air math a dheanamh dhut, ma ’s ann air mo shaillibh a thainig an trioblaid ort.”

Mu dheireadh dheonaich Abon Hasan am fiosrachadh a bha ’n righ ag iarradh air a thoirt dha, agus thuirt e ris suidhe ri ’thaobh. “Tha thu air mo sharachadh ’nam fhoighidin le do cheisdean ’s le d’ as-creideamh,” ars’ esan; “agus tuigidh tu o na tha mi ’dol a dh’ innseadh dhut nach ’eil mi ’cur dad as do leith ach an fhirinn.”

Shuidh an righ ri ’thaobh, agus dh’ innis e dha a h-uile car mar a thachair dha o ’n a dhuisg e anns an luchairt gus an do dhuisg e rithist ’na thaigh fhein, agus gur e bruadar gle iongantach a bh’ ann gu leir. Dh’ innis e mar an ceudna dha gu’n d’ thug am bruadar so air iomadh rud a radh agus a dheanamh a thug air na cairdean gu leir a chreidsinn gu ’n robh e air a dhol buileach glan as a chiall, agus gu ’n do chuir iad do ’n taigh-chaoich e far an do theabadh am bas a chur air leis an droch dhiol a bha iad a’ deanamh air.

“Ach,” ars’ esan, “is e chuireas an t-ioghnadh ort, ged is beag a tha de smaointean agad air, gur ann le do choire fhein a thachair so dhomh; oir, ma

(Air a leantuinn air taobh 158).

---

[156]

[Vol . 10. No. 21. p. 4]

Mac-Talla.
Air a chur a mach uair ’san da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, IANUARAIDH 3, 1902.

BLIADHNA MHATH UR.

THA MAC-TALLA, a réir cleachdaidh, agus le dùrachd a chridhe, a guidhe BLIADHNA MHATH UR d’a luchd-leughaidh agus do na Gàidheil uile anns gach cearna dhe ’n t-saoghal mhor anns am bheil a Bhliadhn’ Ur so ga ’m faotainn. Gu ’m biodh sìth agus soirbheachadh aca, gu ’m biodh an ceumannan air an stiùireadh gu glic agus gu ceart, ’s iad “a leantuinn gu dlùth ri cliù an sinnsir”: sin dùrachd MHIC-TALLA do na Gàidheil aig àm na Bliadhn’ Uire agus aig gach àm eile— “An latha chi ’s nach fhaic.”

RIGH NAM BREATUINNEAN UILE.

GU ruige so cha deachaidh bonn òir no airgeid a chùinneadh ann am Breatunn air an robh dealbh an righ, ged a tha dlùth air bliadhna o’n thainig e dh’ ionnsuidh a chrùin. Ach tha cùinneadh ùr gu bhi mach air a mhios so, agus air an sgriobhadh a bhios orra bidh tiodal an righ air atharrachadh a chum ’s gu ’m bi nacoloniesair an aideachadh mar phàirt de ’n Impireachd. B’e tiodal nan righrean a bh’ ann roimheBrittaniarum Rex (RIGH NAM BREATUINNEAN), a’ ciallachadh Breatunn Mhor agus Eirinn. Bidh an tiodal an deigh so a’ gabhail nancoloniesa stigh leis an fhacal UILE a chur rithe. Bidh Iomhar VII. mar sin air ainmeachadh marBrittaniarum Omnium Rex (RIGH NAM BREATUINNEAN UILE). Tha an latha seachad anns an robh an Riaghladh Breatunnach a cur air adhart ghnothuichean mar gu ’m b’ i rioghachd bheag Shasuinn féin an Impireachd uile.

NA STAIDEAN ’S A GHEARMAILT.

MA chreidear an sgeul a tha moran dhe na paipearan-naigheachd ag aithris, tha an da dhùthaich so gu bhi an cìreannan a chéile mu Bheuesuela. Mar a dh’ ainmicheadh cheana, tha a’ Ghearmailt ag agairt fhiach air Bhenesuela, a tha Riaghladair na dùthcha bige sin a diùltadh a phàigheadh. Tha a’ Ghearmailt air son a cuid féin fhaotainn, a’ bagradh aon de phuirt na dùthcha a ghlacadh, agus còir a ghabhail air cìsean na cusbuinn gus am bi an t-ainbhfhiach pàighte. ’S ann an so a tha na Staidean a tighinn a stigh. Tha e mar chreud aig luchd-riaghlaidh na dùthcha sin o chionn iomadh bliadhna nach eil còir aig dùthaich Eòrpach feuchainn ri greim fhaotainn air fearann an cearna sam bith de dh’ America, tuath no deas. ’S e so “Creud an Rothaich” (Monroe Doctrine)air am bi sinn a cluinntinn iomraidh cho tric, agus ’s i ’chreud sin a tha gluasad nan Staidean aig an àm so gu cur an aghaidh na Gearmailt nuair a tha i deònach a cuid féin a thoirt a mach ann an Bhenesuela. Tha an da dhùthaich a’ meudachadh an cabhlaichean cogaidh mu chladaichean America mu dheas, agus a reir nan sgeul, tha iad araon deònach dol a chogadh ma ’s fheudar. Faodar a bhith cinnteach co-dhiu, gu ’m feuchair dòigh no dha eile air cùisean a réiteachadh mu ’n tig iad gu buillean. Cha ’n eil e ro choltach gu ’n rachadh aon chuid a’ Ghearmailt no na Staidean a ghairm cogaidh air sgàth aimhreit a dh’ éirich o aon de na coimh-fhlaitheachdan beaga, a tha cho lionmhor an America mu dheas, a bhi diùltadh a cuid fhiach a phàigheadh.

RABHADH

DHAIBHSAN NACH DO PHAIGH.

THA àireamh tuilleadh us mor de luchd-gabhail MHIC-TALLA nach eil a pàigheadh. Tha iad ga ghabhail ’s ga leughadh o chionn àireamh bhliadhnaichean gun uiread us iomradh a thoirt air a phris a chur air adhart; ach a gabhail math ni a tha iadsan a tha ’deanamh an dleasdanais a’ cumail suas. Cha ’n eil e iomchuidh gu ’m biodh a’ chùis mar sin na ’s fhaide. Bheir sinn dhaibh gu deireadh a mhios so air son an cuid fhiach do ’n MHAC-TALLA a phàigheadh, agus mur cluinn sinn uapa roimh ’n àm sin bidh an ainmean air an dubhadh bhar an leabhair. Tha sinn an dòchas co-dhiu, gu bheil an àireamh a’s motha dhiubh na ’n daoine fìrinneach, onorach, nach toir cothrom dhuinn air sin a dheanamh, ach gu ’n cuir iad ugainn gun dàil pàigheadh nam bliadhnaichean a dh’ fhalbh agus na bliadhna tha tighinn. Bhiodh e ’na mhasladh do Ghàidheal sam bith ainm a bhi air a thilgeadh á àireamh luchd-gabhail a phaipeir Ghàilig a chionn nach robh e ’ga phàigheadh!

Riuthasan a tha pàigheadh air son a phaipeir gu riaghailteach agus a tha na ’n neart dha an àite bhi nan uallach air mar tha càch, cha ’n eil againn ri ràdh ach so: iad a leantuinn air deanamh cho math ’sa bha iad roimhe; iad a chur na prìse a stigh aig toiseach am bliadhna; agus iad a dh’ fheuchainn ri luchd-gabhail ùr fhaotainn mar a dh’ fhaodas iad. Ma ni iad na nithean so, ni iad gu math, agus bidh iad féin ’s MAC-TALLA nan dlùth chàirdean fhad ’s is beò iad.

A’ PHIOB-MHOR.

NACH snasmhor na briathran a chleachd Tormad Mac Leòid urramach am beul “Fhionnlaidh Phìobaire” an àm a bhi ’moladh na pìoba-mòire? Tha sinn gle chinnteach nach ’eil Gàidheal a chòmhnuidh ann an àite fo ’n ghréin, a’s fhiach Gàidheal a ràdh ris, nach aidich gur gasda ’s gur fìrinneach a labhair e:—

“Bha ’latha fhéin aig a’ phìob, agus iadsan a mhàin a bha eòlach air a nuallaich cheòlmhor ann an làithean an òige ’s urrainn a thuigsinn an cumhachd mòr a tha aice thairis air an inntinn. Chleachdadh ceòl na pìob’ ann an talla an aoibhneis ’an àm an aigheir; ’s chualas a cumha thiamhaidh ann an tighean a’ chianalais air oidhche ’bhròin. Bheothaich i laoich ghaisgeil na h-Alba gus an cath a chur le buaidh air latha ’bhlàir; agus dh’ fhàiltich i iad air an ais gu beanntan an dùthcha ’s do ghlinn an gaoil! ’S e ceòl na pìob’ a chualas leò gu togarrach ann an òg mhaduinn an làithean; agus so an ceòl mu dheireadh a dhì-chuimhnichear ann an allaban na h-aoise. Cha ’n ’eil mi ’g ràdh gur e so an ceòl a’s mìlse r’a éisdeachd ann an seòmar: cha ’n ann air son an t-seòmair a rinneadh an innleachd chiùil so; ach ann an dùthaich aineoil, fad’ o thìr ar n-eòlais, c’ àit’ am bheil an ceòl a dh’ iadhas mu chridhe nan Gaidheal mar a ni pìob nam feadan mora? Tha i ’dusgadh cuimhne nan làithean a dh’ fhalbh—a’ càradh dachaidh ar n-òige, tigh ar n-athar, cruth nan co-aoisean gaolach a dh’ fhalbh, mu choinneamh ar sùl. ’S coma c’ àit’ an tachair do na Gàidheil a bhith, cò dhiubh ’s ann air machraichean loisgeach nan Innsean, feadh choilltean fàs’ America, no air uchd a’ chuain mhòir, bheir sgal drùighteach na pìoba ’n an cuimhne Tir nam Beann ’s nam Breacan—coilltean agus aibhnichean ’us creagan àrd’ an dùthcha féin—na càirdean a tha ’smaointeachadh orra, na h-òighean àillidh a tha ’g an caoidh— ’s a’ mhàthair chràbhach a tha ’guidhe air an son. Cha ruig mi leas a ràdh cho liugha latha ainmeil, agus blàr nach téid air dì-chuimhn’ anns an cualas a ceòl uaibhreach a’ brosnachadh nan Gàidheal gu gnìomharan treuna ’s gu buaidh. Am bheil blàr a bha riamh cliùiteach do Bhreatunn anns nach cualas a tartarachd àrd. Seadh, ’n uair a bha gach inneal-ciùil eil’ air a chur gu tosd ’s an àr, chunnacas am pìobaire ’n a éideadh dùthchasach ann am broilleach nan gaisgeach, gus an do chailleadh a cheòl ann an caithream àrd na buaidh’; agus is minic ’an déigh dha ’bhi air a leòn gu trom, a shuidh e air a lic fhad ’s a bha ’chridhe ’bualadh a’ cur le ’cheòl misneach ann an uchd na feadhnach a bha fhathast air mhaireann, agus a’ seinn cumha a bhàis féin an uair a thuit e!”

“Tha mòran de na Cinn-fheadhna Ghàidhealach a nis suarach mu phìobaireachd agus mu chleachdaidhnean nan daoine treun’ o’n d’ thàinig iad. ’S mìlse ’n an cluasaibh mèilich chaorach mòra, agus Beurla nam buachaillean Gallda, na ’n ceòl a’s binne ’thogar le pìob no clàrsaich; ach tha fhathast feadhainn ann aig am bheil meas orra, ’s cha ’n iongantach leinn.”

Tha ceòl na pìoba cho binn an cluasan a Ghàidheil anns an dùthaich so, agus ruigidh a sgal fuaimneach a chridhe a cheart cho cinnteach ’sa ruigeas i cridhe a Ghàidheil ann an Tir nam Beann. Ach saoilidh sinn nach eil e ro-chreideasach do Ghàidheil na dùthcha so nach eil iad a cumail suas na pìoba mar bu chòir dhaibh—nach eil misneach air a thoirt do dhaoin’ òga na dùthcha a ceòl ionnsachadh. Tha na pìobairean gle ghann, agus na piobairean matha na ’s ro-ghainne anns a’ chearna so de Chanada; agus ’s beag an t-ioghnadh. Aig na Cruinnichean Gàidhealach, nach eil air an cumail ach fior ainneamh, is tric a bheirear duais na ’s fhearr do ’n fhear a’s àirde leumas no ’s luaithe ruitheas na bheirear do ’n fhear is fhearr pìobaireachd. Tha spionnadh agus sùbailteachd, a tha tigh’nn air duine gun saothair, mar sin air an cur os cionn tàlant nàdurra agus ionnsachadh nam bliadhnaichean a chosg am pìobaire ’ga dheanamh féin coilionta ann an cluich “Bana-mhaighstear gach inneal ciùil,” mar is math a dh’ ainmich Donnachadh Bàn i. Tha dòchas againn nach mar sin mar sin, ach gu ’m bi misneach agus duais iomchuidh air a thoirt do gach òigear a bhios a leantuinn an cos-cheuman Chloinn ’Ic Cruimein, eadhon ged a bhiodh e fad o bhi suas riutha. ’S i phiob inneal-ciùil nan Gàidheal:

“ ’S i bh’ aig Fionn, aig Goll, ’s aig Garadh,
Ann an talla nan laoch fuileach;”

agus is dligheach dhuinn an t-urram sin a thoirt dhi agus ar n-uile dhichioll a dheanamh air a cumail an cleachdadh.

---

[157]

[Vol . 10. No. 21. p. 5]

Naigheachdan.

NA SGOILEAN A FOSGLADH—Bidh na sgoilean, a bha m’a sgaoil seachduinean na Nollaig ’s na Bliadhn’ Uire air am fosgladh Di-luain s’a tighinn, agus bidh na sgoilearan a bha re na h-ùine sin air an cead fein, a stri ri ’n cuid leasan us cùnntais a rithist. Tha na ceithir miosan a tha rompa air a chuid a’s fhearr dhe ’n bliadhna air son ionnsachaidh, agus cha ’n eil teagamh nach deanar am feum sin dhiubh.

AIR CHALL AN GLACE BAY—Chaidh Uilleam Ambrose Mac-Coinnich air chall an Glace Bay air an t-siathamh latha deug dhe’n mhios a chaidh, agus gu ruighe so cha ’d fhuaireadh sgeul air beò no marbh. Chunnacas e mu dheireadh ann an stor an Glace Bay mu dheich uairean ’san oidhche, agus thatar a deanamh a mach gu ’n deachaidh a bhàthadh anns an loch a tha eadar sin us Meinn Chaledonia, far an robh a dhachaidh.

FEUM AIR LAGH UR—Air an 16mh latha de Desember, dh’ eirich abhainnSt . Johngu airde mhor, a cur iomadh taigh agus aitreabh eile ann an cunnart. Bha sin air aobharachadh le tuiltean mòra a thainig an cois aiteamh a bha aca ann am beanntan staid Maine. Cha biodh e as an rathad do mhuinntirSt . Johnfeuchainn ri lagh a dheanamh, a bacadh do mhuinntir nan Staidean a bhi leigeil le uisge ’n cuid sneachda ruith thar criochan an dùthcha fein.

BAS MRS FORBEIS—Tha sinn duilich gu bheil againn ri innse gu’n do chaochail bean an Urr. I. F. Forbeis, ministeir eaglais St. Andrew’s, ’sa bhaile so, air oidhche Di-mairt s’a chaidh. Cha robh i tinn ach beagan a chòrr air seachdain, agus bha duil ri i dhol am feobhas gus an latha mu ’n do chaochail i. Bha i leth-cheud bliadhna dh’ aois. Bu nighean i do Iain Mac Gillemhaoil, nach maireann, an Antigonish. Dh’ fhag i sianar cloinne. Riuthasan agus ri a céile urramach tha co-fhaireachdain againn, agus dochas gu ’m bi iad air an neartachadh ’s air an comhfhurtachadh an àm an fhiosrachaidh agus ’na trioblaid.

LUCHD-IMRICH—Thainig dlùth air coig ceud mile sluaigh air imrich do na Staidean air a bhliadhna dh’ fhalbh, agus da fhichead us coig mile do Chanada. Chaidh mu cheithir mile dhe na rainig na Staidean, agus mu shia ceud dhe na rainig Canada a thilleadh air an ais; cha robh iad air am meas freagarrach mar luchd-àiteachaidh air an taobh so dhe ’n chuan. Cha ’n ’eil na Staidean, o chionn beagan bhliadhnaichean air ais, a toirt cuireadh blàth sam bith do luchd-imrich, ach tha iad a dh’ aindeoin sin a tighinn na ’n ceudan mile. Tha Canada, air an laimh eile, gle dheonach dachaidh a thoirt do àireamh mhor de ’n t-seorsa cheart, ach tha i gu ruige so a faotainn doirbh an tàladh a nall.

“AN t-EILEAN” AIR CHALL-Mu mheadhon a mhios a dh’ fhalbh, bhrist an càball a tha eadar Eilein a Phrionnsa is tir-mor, agus fad thri seachdainean cha robh dòigh air fios a chur air falbh no fhaotainn ach leis na bàtaìchean a tha ruith, dòigh a tha aig an àm so fadalach agus gle mhi-chinnteach. Bha na h-Eileanaich fad na h-ùine sin ’g ’m faireachadh fein gu mor air chall ’s air leth o’n t-saoghal. Ach tha an càball anise air a chàradh agus an t-Eilean cho furasda ruigheachd leis antelegraphri àiteachan eile. Tha Marconi ag radh nach biodh e duilich sam bith an t-innleachd ùr aige fein a chur air obair eadar an t-Eilean agus tir-mor, agus tha aon ni cinnteach, nach cuireadh sruth làidir no deigh mhor dragh air am feasda.

NEW ZEALANDDILEAS—Tha fios a thainig aNew Zealandag innse gu bheil còrr us mile duine deiseil air son falbh do chogadh Africa mu dheas. Thainig an àireamh mhor so an aon latha do bhaile Wellington gus iad fein a thairgse, agus bha moran a bharrachd orra ann an cearnan eile dhe’n dùthaich do nach robh e comasach a bhi cruinn, ach a tha lan thoileach falbh cho luath ’sa chuirear fios orra. ’S i so an t-ochdamh reiseamaid a thaNew Zealanda cur a chuideachadh an airm Breatunnaich ann an cìsneachadh nam Boereach, ged nach eil ach mu sheachd ceud mile sluaigh anns an dùthaich. Ged a tha mu ochd uiread sin de shluagh ann an Canada, cha ’n ’eil an dùthaich so ach a nise cur air falbh a ceathramh reiseamaid. Ach ged nach robhas ag iarraidh air son na reiseamaid ach naodh ceud duine, bha suas ri ceithir mile ga ’n tairgse féin.

A CHEUD CHRUAIDH—Bha a cheud làn fùirneis de chruaidh air a leaghadh ’s air a thilgeadh aig an obair-iaruinn oidhche Di-màirt s’a chaidh. Tha sinn a tuigsinn gu robh i cho math ’sa bha duil a bhitheadh i, agus tha ceannardan na h-obrach glé riaraichte leis mar a chaidh leotha air a cheud ionnsuidh. An ùine ghoirid bithear a cur cruadhach air falbh gu margaidhean an t-saoghail, cho math ri iarunn.

FLUR CANADACH DO ’N ARM—Tha an Riaghladh Breatunnach an deigh cur a dh’iarraidh mile tunna fhlùir do Chanada-air son feum an airm ann an Africa mu Dheas. Bha còrr is mile tunna air a cheannach ann an Canada roimhe so air son an aobhair cheudna. Bha mar sin còrr is da mhile tunna air a chur dh’ ionnsuidh an airm de fhlùr Chanada, no an tomhas air an eòlaiche sinn, fichead mile baraillte.

LATHA NOLLAIG—Cha robh an Nollaig cho fior thoilichte ann an so ’sa bha dùil a bhitheadh i. Dh’ fhalbh an sneachda Di-màirt, agus bha an oidhche fliuch, stoirmeil. Bha latha Nollaig na bu bhriagha; bha an t-sìde tioram, ach cha robh rathad ceart carbaid no sleigh ann. Bha seirbheisean anns na h-eaglaisean Caitliceach agus Sasunnach, agus bha an latha, leis a mhor chuid, air a chur seachad gu sàmhach, socair.

AN SGIORRADH ABHAISTEACH—Faisg airBridgewater , N. S. ,bha ceathrar bhalach air am bàthadh le dhol troimh ’n deigh air an abhainn air an robh iad a cluich. Bha an deigh ro thana agus bhrist i fodhpa. Tha moran sgiorraidhean dhe’n t-seorsa so a tachairt gach toiseach geamhraidh, agus cha ’n eil teagamh nach biodh cuid dhiubh air an seachnadh na ’m biodh pàrantan na b’ fhurachaile air an cloinn na tha a mhor chuid dhiubh.

TOMHAS MOR GUAIL—Air a bhliadhna tha nis air criochnachadh, chuireadh seachd ceud ’s leth cheud us aon mhile (751,000) tunna guail os cionn talmhainn aig Mèinn anReserve .Thatar ag innse dhuinn gu bheil so a toirt bàrr air an obair bliadhna b’ fhearr a rinneadh riamh ann an aon mhèinn an cearna sam bith dhe ’n t-saoghal. Chuireadh a mach á meinnean Cuideachd a Ghuail uile gu leir da mhillein ’s ceithir cheud mile tunna re na bliadhna, mu shia ceud mile tunna bharrachd air na chuireadh asda air a bliadhna roimhe sin.

MAC-TALLA MAR GHIBHT—Cha b’ urrainn dhut gibht bu luachmhoire no a b’ fhearr a chordadh riutha a chur gu caraid no bana-charaid na bliadhna dhe ’n MHAC-TALLA. Moran dhe na gibhtean a bhithear a toirt seachad mu àm na Nollaig ’s na Bliadhn’ Uire, cha ’n fhad a mhaireas iad, agus bidh an toileachadh a bheir iad dhaibhsan a gheibh iad an ùine ghoirid seachad. Ach MAC-TALLA, bidh e ga ’n ruigheachd gach darna seachdain, ag ùrachadh do chairdeis dhaibh agus a cumail toileachaidh riutha gu ceann na bliadhna.

A’ BHREAC—Tha a bhreac fhathast pailt ann an caochladh chearna de Chanada agus de na Staidean. Ann am baileSt . John,tha i air dlùth air fichead a thoirt air falbh, agus cha’n eil i cuibhteas am baile. An deigh so, feumaidh muinntir a bhios a falbh no a tighinn as na Staidean a dhearbhadh le teisteannas lighiche gu ’n deach a bhreac a chur orra o chionn ghoirid. Mur urrainn dhaibh sin a dheanamh, bidh i air a cur orra air an trein no air a bhàta air am bheil iad a gabhail an turuis. Tha e gle iomchuidh gu ’m biodh gach dichioll air a chleachdadh a chum casg a chur air an euslaint chunnartaich so.

TEINE AIG A PHIER—Bha da thaigh air an losgadh aig Whitney Pier tràth maduinn Di-luain s’a chaidh, aon le P. J. Carlin, agus aon leMrs Livingstone.Thoisich an teine beagan an deigh aon uair ’sa mhaduinn, agus mu’n d’ fhuaireadh na h-innealan a thoirt a null bha an teine cho fad air adhart ’s gu’n deach na toglaichean a losgadh gu làr. B’ fhiach iad mu cheithir mile dolair, agus bha da mhil’ air fhichead de dh’ airgead-urrais orra. A bharrachd air call an taighe, chaill Mr Carlin da mhile ’s tri cheud dolair a bha aige ann an drathair ’san stor, airgead a fhuair e staigh feasgar Di-sathairne an deigh do na bancaichean dùnadh. Thatar a deanamh a mach gu’m b’e teine chur ris an stòr a rinneadh, co-dhiu chaidh an t-airgead a ghoid no a losgadh, cha’n eil dòigh a nis air fios fhaotainn.

Duthaich is Baile,

(Oban Times) .

Aig an am so do ’n bhliadhna bidh smuaintean mu na seann dachaidhean a’ ruith troimh eanchainn ioma fear is té aig an taigh is thairis, air dùthaich ’s ’am baile. Troimh na smuaintean so tha snathan co-fhaireachdain ’gan nasgadh fein mu chridheachan nam miltean a tha craobh-sgaoilte ’s na laithibh so feadh ceud cearnan cruinneachd nam Breatunnach. Tha clanna nan Gàidheal mar so air dùthaich ’s am baile; aig an tigh agus thairis: ach anns gach cearn anns am faighear iad bidh seann spiorad an duthchais ag iadhadh m’ an anman. Cha dhì-chuimhnich am fear a tha ann am mòr fharsuinneachd Chanada am bràthair a tha ann an eilean Bharra; agus bidh run-diomhair na h-òighe ud ’an eilean no air morthir a’ dol a mach mar dhealan an déigh nam muinntir ghrinn ghaolach dhana a chithear ann an Africa, ’an Australia, ’anNew Zealand,agus anns na h-Innsean agus anns gach àite sear is siar, tuath is deas. Tha cridhe an athar is na màthar ’an sàs anns na dh’ fhalbh. Ach tha e mar an ceudna fior gu ’m bheil fior ghaol cridhe na dh’ fhalbh ann an coicheangal diomhair ris na freumhan duineil is beathail às an d’ fhas iad gu bhi mar tha iad uile an diugh. Mu ’n àm ’s an ruig am paipeir so lamhan nam feadhainn a tha fada as ann an tìrean cein bidh na Gàidheil aig an tigh agus air dùthaich a’ cuimhneachadh le tairiseachd ’s a’ chridhe agus le deòir anns na suilean orrasan a tha fad air falbh; agus bidh guthan diomhair an anaim a’ ruith o thir gu tir, is o bhaile gu bhaile ag asluchadh bliadhna mhath ùr do chach a chèile.

Moran ann am Beagan.

Cha ’n fhaic fear-turuis anns an Roinn-Eòrpa ni a’s motha dhùisgeas a smuaintean na clach chaol ghraineal a tha na seasamh taobh an rathaid, faisg air baile Wilna, air crioch an iar Ruisia. Tha sgriobhadh anns a chainnt Ruiseanaich air gach taobh dhe ’n chlaich. Air an taobh a tha ris an aird an iar tha na briathran so: “Anns a bhliadhna 1812 ghabh Napoleon Bonaparte an rathad so le 410,000 duine.” Agus air an taobh eile ris an airde ’n ear tha na facail so: “Anns a bhliadhna 1812 thill Napoleon Bonaparte an rathad so le 9,000 duine.” Tha eachdraidh an turuis-chogaidh bu mhi-fhortanaiche ’s bu sgriosaile air an deachaidh ceannard airm riamh air a h-innseadh anns a bheagan fhacal so.

SEONAID NIC-LACHLAINN—Tha a’ bhan-òranaich’ ainmeil so aig an àm ann an Canada, a cumail choinneamhan-ciùil anns na bailtean anns am bheil Gàidheil a còmhnuidh. Is ban-Ghàidheal Nic-Lachlainn, tha a Gàilig fior-ghlan, agus seinnidh i na h-òrain Ghailig mar nach seinn te sam bith eil’ iad. Fhuair i a h-àrach anns an Oban, agus b’i a’ cheud bhan-òranaiche a chaidh fa chomhar sluaigh Bhreatuinn le òrain a dùthcha. Tha a guth cho binn, agus a seinn cho drùighteach ’s gu ’n do coisinn i dhi féin an t-ainm “Banrigh nan Oran Albannach.” Anns a bhliadhna 1892 chaidh a cuireadh do Chaisteil Bhalmoral, far ’n do sheinn i òrain Ghailig agus Beurla Albannach fa chomhar Banrigh Victoria. Tha sinn an dochas gu’n toir Gàidheil nan Roinnean Iochdrach cuireadh dhi tighinn na ’m measg air a gheamhradh so. Ma bheir, tha sinn làn chinnteach nach gabh iad aithreachas.

Ge beag an t-ubh thig ian as.
Ge fad’ an duan, ruigear a cheann.
Ga dubh a cheann, ’s geal a chridhe.
Ge math an gille càm, cha fhritheil e thall ’s a bhos.

Gheibh burraidh barrachd coire na ’s urrainn duine glic a leasachadh.

---

[158]

[Vol . 21. No. 10. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 155).

tha chuimhne agad air, dh’ iarr mi ort an dorus a dhunadh an uair a dh’ fhalbhadh tu, agus cha d’ rinn thu mar a dh’ iarr mi ort. An uair a fhuair an droch spiorad an dorus fosgailte, thainig e steach, agus chuir e an aisling ud ’nam cheann, agus ged a bha i gle thaitneach aig an am, thug i mi-fhortan mor ’nam rathaid an uair a dhuisg mi. Air an aobhar sin, is tusa, a chionn nach do dhuin thu an dorus, bu choireach gu ’n d’ rinn mise gniomh cho olc ri mo mhathair a bhualadh. Dh’ fhaodainn a bhith air a marbhadh (tha naire orm an uair a smaoinicheas mi air) gun aobhar sam bith aon a chionn gu ’n robh i ’g radh gu ’m bu mhi a mac, agus a chionn nach aidicheadh i gu ’m bu mhi Ceannard nan Creidmheach, mar a bha mi fhin a creidsinn agus a’ cumail am mach ris na h-uile. Is tu bu choireach ris na rinn mi de dh’ olc air na coimhearsnaich an uair a thainig iad a steach ’nan ruith gus mo mhathair a thoirt as mo lamhan. Cha tachradh dad dhe sid ’nan robh thusa air an dorus a dhunadh an am dhut falbh mar a dh’ iarr mis’ ort. Cha tigeadh iad a steach do m’ thaigh gun mo chead: agus, rud a tha cur moran a bharrachd dragh’ orm, cha bhiodh fhios aca air m’ amaideas. Cha bhiodh aobhar again air am bualadh gus mi fhin a theanacsa uapa; agus cha chuireadh iad ceangailte do ’n taigh-chaoich mi far an robh mi faotainn fichead buille le slait a h-uile latha.”

Dh’ innis Abon Hasan an naigheachd so do ’n righ le dealas is durachd mhor. Bha fhios aig an righ air a h-uile dad a thachair na b’ fhearr na bh’ aig Abon Hasan fhein, agus bha e anabarrach toilichte gu ’n deachaidh a’ chulaidh-spors a bha e ’deanamh cho math leis. Agus cha b’ urrainn e gun ghlag mor gaire a dheanamh an uair a chual’ e an doigh shaor, neochiontach anns an d’innis Abon Hasan dha mar a thachair.

Bha Abon Hasan an duil gu’m bu choir truas a bhith aig na h-uile ris an uair a chluinneadh iad mar a dh’ eirich dha, agus air an aobhar sin, bha fearg air ris an righ a chionn e dheanamh gaire.

“An e gu ’m bheil thu ’magadh orm, agus a’ deanamh gaire ’nam aodann, no a bheil thu ’creidsinn gu ’m bheil mise ’magadh ort fhein an uair a tha mi ’g innseadh na firinn dhut? Ma tha thu ’g iarraidh dearbhaidh gur e ’n fhirinn a tha mi ’g innseadh dhut, seall ann an so, agus chi thu gu ’m bheil mi ’g innseadh na firinn dhut.”

An uair a thuirt e so, chrom e, agus leig e ris a ghuaillean far an robh larach nam buillean a fhuair e leis an t-slait anns an taigh-chaoich.

Cha b’ urrainn an righ gun uamhas a ghabhail an uair a chunnaic e na h-athailtean a bh’ air guaillean Abon Hasain. Bha truas aige ris, agus bha doilghios air a chionn gu’n deachaidh e cho fad sid air aghart leis a’ chulaidh-spors. “So, so, eirich, a bhrathair,” ars’ esan, agus e breith air Abon Hasan gu cridheil ’na ghairdeanan; “biomaid a’ falbh do ’n taigh agad fhein, agus biomaid gu cridheil, sunndach maille ri cheile a’ nochd; agus am maireach, ma ’s a toil Dhe e, bidh a h-uile gnothach ceart.”

A dh’ aindeoin nam mionnan a thug Abon Hasan nach leigeadh e aon choigreach an dara uair d’a thaigh, cha b’ urrainn e cur an aghaidh an righ, ged a bha e ’n duil fad na h-uine gur e marsanta de mhuinntir Mhosuil a bh’ ann.

“Aontaichidh mi leat,” ars’ esan, “ma bheir thu do mhionnan gu ’n duin thu ’n dorus ’nad dheigh a chum nach fhaigh Satan a steach gus mo cheann a chur troimh a cheile mar a rinn e roimhe.”

Gheall an righ gu’n deanadh e so; agus an sin dh’ fhalbh iad le cheile do’n taigh aig Abon Hasan, agus seirbhisich an righ a’ falbh ’nan deigh.

Gus toirt air Abon Hasan an tuilleadh earbsa a chur ann, thuirt an righ ris: “Cuir d’ earbsa annamsa. Tha mi ’gealltainn dhut air m’ onair gu ’n cum mi ri m’ fhacal. ’Na dheigh so, cha ruig thu leas teagamh a chur ann an duine mar a tha mise, aig am bheil toil sonas is soirbheachadh a thoirt dhut, agus chi thu sin fhathast.”

“Cha ’n ’eil mi ’g iarraidh dad dhe ’leithid ort,” ars’ Abon Hasan, agus e cur stad air an righ. “Tha mi ’g aontachadh gu’n dean mi mar a tha thu ’g iarraidh orm; ach cha ’n ’eil iarraidh sam bith agam air cuideachadh fhaotainn uat, agus tha mi guidhe ort, ann an ainm Dhe gun an corr a radh m’ a dheidhinn. Dh’ eirich a h-uile mi-fhortan a thainig ’nam rathad, araon o na deadh ruintean a bh’ agad do m’ thaobh, agus o ’n dearmad a rinn thu air an dorus a dhunadh.

Rinn an righ gaire, agus thuirt e: “Ma ’s ann mar sin a tha, biodh e mar sin fhein; tha mi gealltainn dhut nach dean mi dad air do shon.”

“Is math leam gu ’n d’ innis thu sin,” ars’ Abon Hasan; “cha ’n ’eil mi ’g iarraidh dad ort. Bidh mi gle thoilichte ma chumas tu ri d’ fhacal, agus bheir mi mathanas dhut air son a h-uile rud a rinn thu orm.”

(Ri leantuinn).

Litir a Ontario.

FHIR-DEASACHAIDH, —Tha rùn orm air an oidhche nochd beagan a sgriobhadh anns a chànain so, ged a tha mi làn-chinnteach nach ’eil e mar fhiachaibh orm sin a dheanamh air an àm so, agus ma dh’ fhaoidte gu bheil e gle mhi-mhodhail dhomh a bhi sgriobhadh an dràsd. Carson, mata? Gabhaidh am fear-deasachaidh mo leisgeul nuair a dh’ innseas mi dha nach tug e àite do ’n litir mu dheireadh a sgriobh mi ’ga ionnsaidh ann an September s’a chaidh. Chosg mi roinn mhor de ’n ùine bu chor domh a bhith na m’ chadal ga sgriobhadh agus ga cur an ordugh. Tha mi làn dhearbhte gu ’n do rainig i an oifis, agus mur bithinn mar sin cha ghabhainn cho dona nach robh suim air a thoirt di.

Ach mar thubhairt am fear eile— “Feuchaidh sinn a rithist e, agus mar faigh i àite cha ’n urrainn mise an corr a dheanamh ach sgur.” Ach tha mi an dochas gu ’n tig mo litir am mach fhathast ’sa MHAC-TALLA, ged tha i cho fada am measg nam paipearan a tha air son an losgadh. Tha mi faicinn gu bheil am paipear a nis air a chur am mach uair ’san da sheachdain, agus leis a sin ’s gann gun tig mo litir-sa am follais ann air a bhliadhna so, oir tha i tighinn gu crich gu math luath.

Cha ’n ’eil moran de naigheachdan agam air an àm so, ach an seorsa tha agam bheir mi seachad iad gu toileach. Cha ’n ’eil mi math air son a bhi toirt seachad phort, mar tha Mac Uisdean coir, oir cha do ghabh mi suim mhor sam bith dhiubh riamh. Ged bhios mi air uairibh a feuchainn a bhi seinn do ghrunnan beag de Ghaidheil air Di-domhnaich ’s an eaglais, agus ged is gle thoigh leotha puirt a chluinntinn, cha bu mhath leotha an cluinntinn ’san eaglais air là na Sàbaid no air latha sam bith eile. Ach tha àm is àite aig gach ni.

Dh’ fhalbh am foghar ’s an samhradh, agus tha nis againn stoirmeannan a gheamhraidh. Thainig an sneachda gle thràth am bliadhna. Bha deagh rathad sleighe againn fad thri seachdainean air ais, ach air an latha ’n diugh dh’ fhalbh e cha mhor gu buileach.

Tha biadh spréidh gle ghann air a bhliadhna so, oir bha am bàrr gle ghoirid air an fhoghar so. Tha na prisean gle àrd air gràn do gach seorsa. Tha coirce 45c. am buiseal, peasair 80c., eorna 50c., cruithneachd 70c., feur $10 .00 an tunna, agus mar sin sios. Tha crodh a creic gu math saor aig rupaichean— $15 .00 gu $20 .00 an ceann.

Tha cruinneachadh mor gu bhi aig Comunn nan Gaidheal anns a bhaile so da sheachdain o’n nochd, agus tha fios gu ’m bi comhdhail cridheil aca air an oidhche sin.

Tha bliadhna eile gu tighinn gu crìch. Agus is iomadh duine bha beò, slàn, fallain air latha na bliadhn’ ùire s’a chaidh ’tha air a bhliadhn’ ùir so nan sìneadh a cnàmh san duslaich. “Tha smùdan fhein os ceann gach fòid,” ’s mar sin tha ionndrainn fein aig gach neach, oir cha mhor tha beò nach ’eil trioblaid air choireigin aca, le tinneas no le bàs. ’S mor do luchd ar n-eòlais a chaidh ’thoirt air falbh leis a bhàs fo cheann sia miosan, sean agus òg. Agus mar thuirt fear na laoidh—

“Tha sean is og a dol sios do ’n uaigh,
Air lag ’s air laidir tha ’m bàs ’toirt buaidh.”

Tha bochd is beartach air an leagadh sios taobh ri taobh, agus ’s e an aon seorsa duslaich tha ’g an comhdach. Nuair a theid sinn a choimhead air “baile nam marbh” againn ’sa bhaile bheag so, ’s iomadh leac ùr tha ri faicinn a chaidh a chur an sin air an t samhradh so. Dh’ eug Uilleam Domhnullach (Uilleam beag) o chionn da sheachdain. Rugadh e ann an Uidhist o chionn ceithir fichead bliadhna agus a tri. Tha deich bliadhna fichead o’n thainig e do ’n bhaile bheag so. Dh’ eug a nighean air an t-samhradh s’a chaidh.

Tha obair mhorcementa dol air aghart ann am baile Durham, deich mìle an iar air so. Cha ’n ’eil a leithid ann an Canada gu léir. Cosgaidh an obair mu mhillein dolair mu ’n teid a criochnachadh. Tha e toirt moran obrach do dhaoine air a bhliadhna so.

Tha mi duilich a chluinntinn nach robh am fear-deasachaidh gu math fad ùine. Ach tha sinn an dòchas gu ’m bi e gu slàn, fallain na dheigh so, agus gu ’m bi e gu sunndach air son MAC-TALLA a chur am mach aig an àm shuidhichte.

Tha mi nis a dol a sgur. A guidhe do ’n MHAC-TALLA agus da leughadairean uile Nollaig Chridheil agus Bliadhna Mhath Ur.

Is mi ’ur caraid,
IAIN MAC ILLEASBUIG.
Priceville ,Desember 13, 1901.

Geamhradh reòdhtanach, Earrach ceòthanach, samhradh breac-riabhach, ’us Foghar geal grianach, cha d’ fhàg gorta riamh ’an Alba.

Ged a bhiodh bean an taighe lachdunn, —na ’m biodh i maiseach mu ’n bhiadh!

Glòir mhor ’an colainn bhig
Greim fad’ an tàilleir leisg.

Airneis Taighe
MAR
Ghibhtean Nollaig
Gheibh thu anns an stor againne na riaraicheas tu. Tha stoc mor againn air ur cheannach dhe gach seors’ airneis, moran dhiubh a bhios gle fhreagarrach mar ghibhtean. Gheibh thu luach mor air pris bhig.
Gordon & Keith,
Sidni, C. B.
A . T. GRANT, Mgr.

---

[159]

[Vol . 10. No. 21. p. 7]

Bithidh gach Ni mar is Aill le Dia

A RIS an uair bha ar n-Aithrichean a’ deanamh aoraidh do Dhia fo shamhladh na greine, bha iad a’ meas gu ’m bu choir, an toiseach gach ni, cursa na greine a leantainn, agus thainig a’ chleachduin agus a chainnt a nuas g’ ar latha fein: “Deiseal air gach ni;” “Car tuathal t-aimhleas.” Tha Sean-fhocail de ’n aon teagasg lionmhor: “Cha ’n ’eil neach gun dà latha;” “Cha ’n ’eil tuil air nach tig traoghadh;” “Cha ’n ’eil carraig air nach caochal sruth;” “Is tric a bha craiceann an uain air a’ chleith cho luath ri craiceann na caorach.” Cha ’n iarradh am fear a bu déine air taobh saorsa na toile focail a bu fhreagarraiche na iad so a chum a bheachdan a chur an ceill. Ciod, ma ta, a their sinn mu na nithean so? A’ bheil teagasg ar Sean-fhocail air a phuinc so, mar bha bata fiar Dhughaill Buchannain, “an aghaidh a cheile? ’S i mo bharail gu bheil. Mu ’n cuairt air a cheist tha dorchadas tiugh. Bheachdaich ar n-Aithrichean air a’ chuis gu geur. Bha iad tric ’s a chrann; ach bha ’n ceò domhail, agus ciod an t-ioghnadh ged theireadh fear gur feannag ’s fear eile gur e fearann a bha ’s an t-sealladh. Saoilidh mi gu ’n aidicheadh a’ chuid a bu ghlice dhiubh gu ’n robh iad an so aghaidh ri aghaidh ri diomhaireachd mhoir—nach robh iad a’ faicinn ach “gu dorcha tro ghloine:” ach gu ’m feitheadh iad gu foighidneach ris an àm anns an aithnicheadh iad mar bha aithne orra, a creidsinn, gu h-iriosal ach gu durachdach, an traths’, gu ’m “bi gach ni mar is aill le Dia.”

THA DIA FIOR, CEART, MAITH. —Tha dha-dheug d’ ar Sean-fhocail anns an d’ fhuair mi ainm an Uile-chumhachdaich. ’S ann le urram ’s le soluimteachd chubhaidh a gheibhear an t-Ainm naomh air a luaidh. Agus ’se maitheas, firinn, ceartas a gheibhear co cheangailte ris an Ainm. “An ni a gheall Dia, cha mheall duine;” “Thig Dia ri airc ’s cha ’n aire an uair a thig;” “Is gearr gach reachd ach riaghailt Dhe” —agus mar sin sios. An uair a pheacaich Daibhidh ’s a bha e ’n teinn mhoir, roghnaich e tuiteam an lamhan Dhe seach an lamhan Dhaoine. Nach maiseach a tha co-ionann peacach agus co-ionann earbsa ’s an da Shean-fhocal Ghaidhealach: “Tuislichidh an t-each ceithir-chasach;” “Cha dubhairt Dia na thubhairt thu.”

Tha mi ’smuaineachadh gu ’n aidich an Leughadair gur airidh ar Seanfhocail air aire ’s air meas nach ’eil iad a’ faotainn ’n ar latha-ne. Gheibhear fiosrachadh earbsach annta mu bheachdan ar Sluaigh ’s an àm a dh’ fhalbh. Gheibhear teagasg annta d’ an d’ thug daoine treuna umhlachd. Toillidh an earailean, am beachdan, ’s am firinnean urram uainne airson an aois, am maise, ’s an gliocais. Bha suil ar n-Aithrichean, ma dh’fhaodte, ro thric ’n an deigh. Is còir dhuinne sealltainn air ar n-aghaidh ar dleasdanas. Gheibh sinn ar barantas ’s an t-Sean-fhocail “Leintean farsuing do na leanabaibh òga.” —Highland News.

Duanag

Do Sheonaid Nic-Lachainn, le Domhnall Mac-Gillemhaoil am Priceville, ogha do Dhomhnall Cubair a bha ’n Tiriodh.

LUINNEAG.
Ho ro, gur h-e an solas,
Ho ri, gur h-e an solas
Bhith ’g éisdeachd ris an og mhnaoi
A’s boidhche guth cinn.

Bu sholasach an raoir sinn,
’S Nic-Lachainn ghasd’ a seinn duinn,
Mar smeorach am bàrr craoibhe,
Gu h-aoibhneach, deas binn.

Gun dug i dhuinn na h-orain
A chuala sinn na ’r n-oige
’Sa chainnt a bh’ aig na seoid
A bha comhnuidh ’s na glinn.

Bu shiubhlach blasd’ a Ghaidhlig
A tigh’nn bho ’bilibh àlainn;
’S ged chumadh i gu là sinn,
Cha ’n fhàsamaid sgith.

Am fear sin a bha comhl’ rith’,
Buchanan modhail, foghluimt’,
Bu mhath e ri uchd orgain;
Bha ceol ann gu ’chridh’.

Bha cridhe gach fior Ghaidheil
Ga ’thàladh leis a mhàldaig
A thainig oirnn thar sàile
Le dàin na mor bhrigh’.

Ach ’s duilich leam ri ràitinn
Gun robh na Goill ri cànran,
’S a di-moladh na cànain
A’s fearr tha san tir.

’S e ’n t-aineolas ’s an t-àrdan
A chuir iad mar a bha iad:
Co choimeasadh an dàin-san
Bi bàrdachd mhic Fhinn?

Bha deagh Mhac-Artair comhl’ ruinn,
’S bu mhaiseach e ’sa chomhlann;
’S fear tuigseach, measail, coir e,
’S gun fhoghluin ga ’dhith.

Gun robh Mac-Fhionghain uasal
Gu dileas ri ar gualainn;
’S bu bhinne leis na chual’ e
Na duan o bhrugh sith’.

Bha ’m Moireach cuimir, dàicheil,
’Toirt ghreisean, mar a b’ àill leinn,
Air ceol nan gaisgeach sàr mhath,
Ceol àghmhor na Piob’.

Bha othail mhor gu leoir oirnn
Nuair chruinnich sinn san t-seombar,
’S a choinnich sinn an og bhean
’Bu bhoidheach glan lith.

Is ann bha ’n crathadh làmh ann
Nuair bhruidhinn sinn sa Ghaidhlig:
Bu chridheil i, ’s bu chàrdeil,
’S b’e h-àbhaist a bhith.

Mo ghuidhe dh’ i buan shlàinte,
’S a guth a bhith mar bha e,
’Thoirt urram do na Ghaidhlig
’S gach àit ’s am bi i.

Fhuair mis’ an t-oran so bho ’n fhear a rinn e. Thuirt e rium an rud a thograinn a dheanamh ris—a chur gu MAC-TALLA neo chur san teine. Air eagal agus gum faigh na Goill ann an Durham am mach brigh an t-seachdaimh ceathramh, is coir dhomh aideachadh nach robh an ceathramh sin anns an oran mar a thàinig e gu m’ laimh-sa. Cha ’n fheil mi ag iarraidh gum biodh uaislean a bhaile mhoir ann an diomb ri Domhnall.

GLEANN-A- BHAIRD.

“Tha curam mor orm mu Sheoras,” ars an seann duine ’s e labhairt ri ’charaid mu ’mhac féin, a bha car aotrom. “Tha eagal orm gu bheil e dol air seacharan. Tha e air fàs gle mhi-rianail na dhoigheannan, agas cha dean na their mise ris drùghadh sam bith air. Cha ghabh e ach comhairle nan amadan. B’ fhearr leam gu ’m bruidhneadh tu fhein ris.”

Posadh.

Ann an Ashville, C. B., air a 24mh latha de Desember, 1901, leis an Urr. Alasdair Ros, Donnachadh M. Mac Fhearghais agus Mairearad Nic Gilleain, le cheile mhuinntir Ashville.

Nollaig Mhath do ’n Each!

[Dealbh]

Tha an Nollaig cho toilichte leis an each ’sa tha i leat fein, nuair a tha e air a dheagh uidheamachadh le acuinn a tha freagairt dha gu comhfhurtail. Co-dhiu tha acuinn throm no aotrom a dhith ort, paighidh e dhut a ceannach uainne.

Tha gach seors’ acuinn a tha againn laidir agus buain; mar an ceudna na Sleigheachan, na Béin, na Cluig, na Bratan, agus na Cuipichean, dhe ’m bheil againn seorsachadh eireachdail.

Tha na prisean againn daonnan ceart. Taghail oirnn airneo sgriobh ugainn.

F . Falconer & Son,
SIDNI, C. B.

Cape Breton Electric Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

Tim-Chlar.

Gus an toirear fios air atharrachadh bidh an Tim-Chlar mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha na bataichean a taghal aig Point Edward air tursan 9 a. m. agus 4 p. m.; agus aigVictoria Pierair tursan 10 a. m. agus 5 p. m.Tha iad air na h-uile turus a taghal aig anInternational Pier.

TURSAN FEASGAR.

[Clàr - ama]

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.

Aonghas Mac Leoid

Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 4mh latha de Nobhember, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.48 a. m.
A fagail Shidni aig 9.15 a. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 9.55 a. m.
A fagail Ghlace Bay aig 1.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 2.11 p. m.
A fagail Shidni aig 4 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.00 p. m.
A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.41 p. m.
A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.30 p. m.
A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE,
Traffic Manager.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI, - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.
SIDNI, - - - C. B.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —An Togalach McVey.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na caiseachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

FAIGH DO DHEALBHAN air an tarruinn anns an t-Seomar Dhealbh Ur a tha ’n Togalach McVey, air sraid Shearlot. An t-àite ’s saoire tha ’sa bhaile. Bidh an obair dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
C . H. WOODILL.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[160]

[Vol . 10. No. 21. p. 8]

Oran air Cuairt na Bliadhna.

LE MAOL-CALUM MAC GILLEMHAOIL.

An àm dhomh eirigh madainn Mhàigh,
’S a ghrian air aird ag oradh,
Na gnuis tha bàigh, ’s tha buaidh na blàths,
Toirt cliu do ’n ràithe thoisich.
Bheir samhradh fàs, ’s bheir foghar làn,
A dh’ fheitheamh trath na reodhtachd
A ghlaiseas sàs gach ni san làr,
A’s éideadh bàn ga chomhdadh.

Thig geamhradh buaireasach mu ’n cuairt,
Theid Phoebus ruaig air falbh bhuainn;
’S gum beuc am fuachd o’n àird a tuath,
’S bidh ’n iarmailt gruaim is coig oirr’
Sgiursadh nuas a ghailbhinn fhuar,
Le caithream luath ’s le stoirmibh,
’S bidh choill’ ri fuaim, le gaillion chruaidh,
Mar neach le buaidh ga ’sgealbadh.

Thig tùs an earraich, faoilleach ’s gearran,
’S tuath fo ainnis cràiteach;
Bidh spréidh ga ’n crannadh, fuachd ga ’m feannadh,
Gruaim a’s greannag bàis orr’.
Bidh cuairt-ghaoth tional nuas na dheannabh
Fuar-shneachd bharr gach bràighe
Na dhuin ’s na mheallaibh ris gach callaid,
Mar na beannaibh àrda.

Nach ciatach, taitneach gniomh na feart,
A teachd ’s gach deireadh Màirt oirnn,
A choill gun aire gun taom a mach
Ma bheirear ealp na h-earlinn:
Mar uisge glas ga chuir ’sa phras,
Is teine bras ga thràigheadh,
A chinneas pailt, cho milis blas
Ri mil nam beachaibh gàraidh.

B’e ’n t-éibhneas leam bhi ’g éisdeachd fuinn
Gach ian, le chiùin-ghuth àluinn,
Air gheugaibh cruinn ’toirt sgeula dhuinn
Gun thionndaidh cùrsa bhlàths ruinn.
Gun theann a ghrian a nall ri triall
Gu h-iochdmhor, tiorail, gràsmhor,
’Us theid am fuachd air fuadach cian,
A mheabh gach feur ’us fàsach.

Am mios a cheitean bidh an spréidh
A tighinn air ghleus gu comhrag,
An deigh gach annradh fad a gheamhradh
Ann an gainntir comhla;
Gach fuachd ’us eire neamhail, reubach
’Bhios bho ’n speur a dortadh,
A bhi ga staladh ris gach caithream
’Thig bho ’n ghaillion reodhta.

Bidh ’n t-àl og gu cùirteil, boidheach,
Uallach, ordail, greannar,
’Gabhail spors air reidhlean feoir,
Ri leumraich bheo ’s ri deann ruith;
’S iad sud am por a’s taitneach doigh,
Gun ghniomh, gun leon, gun champar,
Gun ghainn’ air lon, ’s e pailt gu leor,
’Cur sult ’us treoir fo mantail.

’S na trathaibh ceart thig drobh nam mart
An ordugh steach do ’n bhuaile,
Le ’n ùthaibh làn le sùgh an làir,
Tha toirt daibh càil is gluasaid:
Gu tarbhach, biadhchar, beartach, fiachail,
Pailt ri dhiol ’s gach uair e,
Gu h-ìmeach, blàthach, gruthach, càiseach,
’S feartan àigh dha ’n t-sluagh e.

A shamhraidh ghrianach ’s taitneach fiamh,
Gu bliochdar, biadhchar, soghail,
Gach raon ’us sliabh gun teid fo rian,
Le obair gniomhach, ordail;
Bidh am por gu fial ga chur gu dian,
’S ga thilgeadh sios á crogaibh,
A’s eich le riasgladh inneal fiaclach
Gus an siol a chomhdach.

Thig Og-mhios aghmhor, driuchdach, tlà,
Le frasan blatha, ciùine,
’Toirt neart is fàs do phor an làir
Gu teach a n-àird bho ’n dùslainn:
Bidh barr bhuntàt’ gu bileach, spàgach,
Luirgneach, cràsgach, dùbh-ghorm,
’S bidh clann le àdh, ’s falfuinn nan laimh,
A toirt a n-àird na h-ùir ris.

Nach boidheach, maiseach barr gach achaidh,
Le dhluth bhrat ga chomhdach,
A cinntinn bras fo iomlan dreach,
Gu glùmach, altach, domhail,
Gu ròmach, riasgach, trom le siol,
’S a h-uile dias fo-lod deth,
A lùbadh sios, le boradh fial,
A dh’ ordaich Dia gu ’r comhnadh.

Mo riar, gu ’n tig an àm na meas
’Bhi siubhal lios ’us ghàradh,
’S a gabhail ioghnadh as gach cuis
Tha ann an cùrsa nàdair,
Na bagailt plumbais, ’s gagain ùbhlan
’Bhios an dluths na chràc-mheur,
Milis, sùghar, fallain, cùbhraidh,
Agus driùs ri blàths diubh.

Am mios nam buadh, gun teann an tuath
A mach gu luath nan drobhaibh,
Gu h-éibhinn, uallach, éutrom, guamach,
Fallain, fuasgailt’, ceolmhor,
A seinn nan duan a’s binne fuaim
Nuair ghoireas cuannal comhladh;
Bidh surd air buan ’s air gearradh sguab
’S ga ’n tional suas nan croithean.

Cho luath ’s a chaoinicheas am bàrr
Gun tairnnear e na lodaibh
Air feunaibh carnach, piceach, spagach,
Le eich laidir, dhomhail;
Gun cinn gach pairc nan achadh fas,
Gun ni ach gearr bhun connlaich,
’S bidh saibhlean lan, bho bhon gu barr,
’S theid tuath gu tamh le solas.

’S bidh ar n-urnuigh ghnath gach oidhch’ us làth’
Toirt cliu do ’n Ard-righ ’dh’ ordaich
Na feartaibh graidh tha beachd troi ’n lar,
’Chur neart ’us slaint’ na ’r poraibh;
Thoir dhuinn gach brath, cho fad ’s tha ’n dail,
Bhi ag iarraidh gras ’us trocair,
Bho ’n ’s tusa an Ti tha uile lan
Do ’n leir ar cas an comhnuidh.

Oran do ’n Chogadh Ruiseanach.

Tha mi a cur d’ ur n ionnsuidh rann no dha de dh’ òran a rinneadh do ’n chogadh Ruiseanach le Seumas Mac Isaic, a dh’ eug o chionn àireamh bhliadhnachan air taobh a deas amhainn Mhira. Rugadh Mac Isaic ann an Uidhist mu thuath. Tha mi gle chinnteach gu bheil an t òran aig leughadair air choireigin dhe ’n MHAC-TALLA. ’S math a b’ fhiach e a chumail air chuimhne. Rinn Mac Isaic òran no dha eile nach robh dad air deireadh air an oran so. Tha mi an dòchas gu ’m faic mi an t-òran uile ’s a MHAC-TALLA an ùine gun a bhith fada. So agaibh, ma ta, na roinn mar a chuala mise iad:—

“An Reiseamaid Dhubh chiatach,
Bha riamh oirre cliù,
Chuala mi gu ’n d’ thriall sibh
Di-ciaduin a null:
Ma ruigeas sibh thall
Cha bhi maill’ anns a chùis,
Fàgaidh sibh an nàmhaid
’S an àraich gu ’n lùths.

Scots Greys,nan each aotrom
Bu shunndaiche ceum,
’S fhada chaidh ur n-ainm—
Bha na h-Albannaich treun!
Le ur claidhnean matha faobhair,
’S eich aotrom nan leum,
’Nuair thairnneadh sibh an lann
’S iomadh ceann bhiodh gun fheum.

Tha Tearlach ’na nàdar
Gu h-àrdanach, borb,
Dileas do ’n Bhànrigh,
An dràsda gu falbh,
A feitheamh ri seoladh
A null leis an arm;
’Nuair ruigeas e tir
Gu ’m bi an t-Iompaire marbh.

’S bochd leam ur càradh
An dràsda ri fuachd,
Ri aodann na nàmhaid,
Gun bhàigh na gun truas,
Feuch am faigh iad fàth
Air an campadh mu ’n cuairt,
’S ’nuair a thig am blàths
Gu ’m faigh iadsan an duais.” D.

Cha ’n eil na ’s fhearr ann air son Ghibhtean Nollaig us Bliadhn’ Uire na
Cuarain
Tha iad againne—na seorsachan a’s grinne ’s a’s fhearr a tha ’s an duthaich.

Cuarain Bhlatha do na Mnathan—75c., 90c., $1 .00, 1.50.
Cuarain de Leathar Mheann— $1 .00, 1.25, 1.50, 3.00.
Cuarain do na Fir—75c., $1 .00, 1.25, 150.

Na dean Mearachd. Ruig Stor Bhrog
REDDEN
Ross Block
Sidni

Gibhtean Nollaig.. . ..

Cha ’n fhacas riamh ann an Sidni uiread de Ghibhtean Nollaig ’sa tha aig an am so ri fhaicinn anns an stor againne: Uaireadairean, Slabhruidhean, Faineachan, Prionachan Broillich, Bucaill, Bracelets, Bruisichean, Cirean, Sgathain, Bataichean, Sgaileanan, Speuclairean, Gloineachan Sula, &c . So beagan de na nithean a tha sinn a sealltuinn, agus mu ’n ceannaich thu ’s coir dhut a dhol ’gan amharc.

K . BEZANSON.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED,

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, - - - Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.,
Amherst, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE COMPANY.
NOW
MANUFACTURERS & TEMPERANCE & GENERAL LIFE ASSURANCE Company

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, General Agent, Port Hastings, C. B.
L. L. GULLIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

Uilleam K Beairsto,
Luaidh-Cheard, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aig am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

UILLEAM K. BEAIRSTO,
Phone 217
Sidni, C. B.
Feb 7 ’01—1 yr