---

[201]

[Vol . 10. No. 27. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. X. SIDNI, CEAP BREATUINN, DI-HAOINE, AM MART 28, 1902. No. 27.

Iain Mor nan Ord.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. I.

SEALLADH AIR IAIN MOR—NA TEACHDAIREAN—AN CEO AGUS AN UAMHA.

CLUINNIDH sinn glé thric daoine ’g ràdh, air dhaibh a bhith ’cluinntinn mu chall, no gearain sam bith o charaide, “ ’S iomadh call bu mhotha bha ’n Cùilfhodair.” Bha iomadh call mor da rireadh do dh’ iomadh neach air an t-sliabh fhuilteach, ainmeil sin, agus thainig crìoch obann air beatha agus dòchas iomadh laoch òg treun Gàidhealach. Cha toir sinn iomradh an so air call na treubh rioghail sin a dh’ aobharaich an t-strìth, oir aig an àm so a sealltainn air ais, tha e duilich a ràdh co dhiubh bha gus nach robh e cho math do Bhreatunn mar ’thionndaidh cùisean am mach. Ach, co dhiubh, bha agus tha e ’na aobhar ioghnaidh do sheanachaidhean anns gach àite, mar a chuir baidein do shliochd nan Gàidheal crith air Sasunn mhor, agus a sguab ’s a sgiùrs iad a cuid armailtean anns gach àr ’n do bhuail iad. Chaidh iomadh eachdraidh a sgrìobhadh mu chogadh a’ Phrionnsa, agus mar sin fàgaidh sinn an còrr aig breitheamhan is fhearr a rannsaich a dha thaobh. Ach tha aon ni cinnteach, agus ’s e sin, gu ’m biodh aghaidh eile air eachdraidh Bhreatuinn an diugh nan robh na Gàidheil air seasamh ri guaillean a chéile agus Thearlaich air sliabh Chùilfhodair an lath’ ud. Ach cha b’ ann air son cladhach ’s na cuspairean domhain so a thòisich sinn air an sgeul so, ach air son fear no dithis de na gaisgich a phàrtaich ’san t-strìth a leantuinn car tacain, agus aithris cho math ’s a dh’ fhaodas sinn mu na buillean cruaidhe ’fhuair, agus gu h-àraidh a thug iad seachad. A nis, le so a ràdh, bheir sinn an t-sreang bhar a phoca.

Bha Iain Mór nan Ord a comhnaidh ’s a Ghlean Ghorm, gleannan bòidheach, aonaranach, am measg nam beann, an cearn’ àraidh de Ghàidhealtachd Alba. Mar a dh’ ainmich sinn bha ’n t-àit’ aonaranach, ’s mar sin mur toireadh Gilleasbuig beag (do ’m b’ ainm Cas-an-t- siubhail) sgeul no naigheachd uca, bhiodh luchd-àitich a Ghlinn Ghuirm iomadh uair ùine mhor gun ghuth no iomradh a chluinntinn air cia mar a bha ’n saoghal mor a bha g’ an cuartachadh a faotainn air adhart. Bha Iain Mór mu dha fhichead bliadhna ’s a coig ’s an àm, agus gun phòsadh. Bha Morag, nighean peathar dha, a cumail an taighe, agus a cumail Iain, mor ’s mar a bha e, cho sgiobalta ris an fhear bu lugha ’s a ghleann. Cha ruig sinn a leas iomradh a thoirt air caoimhneas luchd-àitich a Ghlinne—fòghnaidh a ràdh gu ’m bu Ghàidheil iad—ach bha dorus Iain Mhóir na b’ fhosgailte air choinneamh a choigrich, agus a bhòrd na bu chuibhrigte na aon eile ’s an àite. Cha b’ ann a thaobh ’s gu ’n robh e na ghobha ’fhuair e ’ainm, ach a thaobh ’s gu ’n robh e ainmeil air neart, ’s gu h àraidh air caitheamh an ùird mhoir. Ged a fhuair Iain ’àrach ’s a ghleann, agus ged a a bha ’chipean buailte nis ann, shiubhail agus chunnaic e barrachd dhe ’n t-saoghal na fear eile ’san àite. Chunnaic e cogadh agus gàbhadh, agus mar mhaighstir claidheamh bha e cho math ’na aonar ri deagh reiseamaid. Bha e ’na dhuine fuasach mor, trom, ’s gun unnsa ’bharrachd de dh’ fheoil air a chnàmhan, agus bha e cho leithinn ’s na guaillean ’s gur ainneamh dorus air an rachadh e ’stigh gun tionndadh air oir. O’n a fhuair sinn beagan eòlais air Iain Mór, fàgaidh sinn e car tiotaidh agus suidhidh sinn air taobh eile na beinne feuch an aithnich sinn an dithis a tha tighinn tarsuinn na mòintich ’s an aghaidhean air a Ghleann Ghorm.

’S e feasgar gruamach, fuar ’s a bhliadhna 1745 a th’ ann. Tha dithis dhaoine ri ’m faicinn a triall le ceum lùthmhor tarsuinn na mòintich suas o Ghleann Seid. Guala ri guala tha iad gu sunndach a leum o ghnoban gu gnoban, agus tha e furasda ri fhaicinn gu bheil iad a tighinn thairis air cuspairean cudthromach, aig cho faiceallach ’s a tha iad mu ’m briathran, ged nach ’eil duine beò, cho fad ’s is fhiosrach iad, na ’s fhaisge na mìltean dhaibh. Tha iad le cheile ’s an éideadh Ghàidhealach, agus fo làn armaibh, agus tuigidh sinn o ’m briathran gur athair is mac iad.

“Tha eagal orm, athair,” ars’ am fear a b’ òige, a bha mu ochd bliadhn’ deug a dh’ aois, “nach ruig sinn an Glean ri Gorm a nochd. Tha ’n oidhche gu bhi againn, ’s an ceò a tromachadh. Am bheil sinn fad as a nis?”

“Tha deich bliadhna o nach robh mise ’s a Ghleann Ghorm,” ars’ an t-achair, do ’m b’ ainm Domhull Stiubhart, no Domhull Ciar nan Lann ’s e gu cumanta theirteadh ris, “ach tha mi ’smaointean, Eachuinn, nach coir dhuinn a bhi fad as a nis.”

“Is docha nach e taghadh na taing a gheibh sinn o Iain Mór air son ar teachdaireachd,” ars’ Eachunn.

“Na ’m biodh tusa cho eolach air Iain Mór riumsa cha chanadh tu sin. ’S iomadh gàbhadh agus cunnart ’san robh Iain Mór còir agus mise roimhe, agus a nis na ’n rachainn am mach le Tearlach gun bhrath a thoirt dha cha toireadh e mathanas gu bràth dhomh.”

“Cha ’n fhaic sinn a ghnùis a nochd co dhiubh a réir choltais,” ars’ an t-òganach; “tha ’n ceò m’ar cinn, agus cho tiugh ’s gur gann a ghearradh claidheamh Iain Mhóir fhein e, ’s mur a bheil mi air mo mhealladh bidh e na ’s miosa.”

Ann an ùine ghoirid cha bu leir dhaibh am fad fhéin air thoiseach orra, ach air a shon sin chum iad air adhart cho math ’s a dh’ fhaodadh iad. Ach, mo chreach, dh’ aithnich Domhull Ciar an ùine ghearr gu ’n robh iad air chall ’sa mhòintich choimhich, fhuar, làn sgios agus acrais, agus oidhche fhada, aognaidh air thoiseach orra. An ùine ghearr cha robh fios aca co ’n taobh dhe ’n t-saoghal air an robh ’n aghaidhean, ach gun dàil thòisich iad air direadh beinn chas, gharbh, a bha sior fhàs na bu ghairbhe mar a bha iad a dol air adhart. An uair a bha iad ùine mhor a direadh ’s a tearnadh mar so gun ghuth eatorra, sheas iad air son an anail fhaighinn, agus a dh’ éisdeachd, ’s iad air smaointean gun cual’ iad gluasad no monabur bruidhne dlùth dhaibh am measg nan creag. “Cha ’eil ann ach fuaim na gaoithe ’san fhraoch,” ars’ Eachunn, “no ma dh’ fhaodteadh caora ’cnamh a cìre dlùth dhuinn. ’S fhearr dhuinn cumail a dol, feuch am faigh sinn leaba ’s fhearr na so gu maduinn.” Ghluais iad air falbh—ach mar an dealanach bha iad air an cuartachadh le seisear cheatharnach, a leum am mach as a cheò ’s as an dorchadas, ’s am prioba na sùla bha iad air an ceangal gu teann, cruaidh, agus cearb d’ an bhreacan air a shuaineadh mu ’n cinn, mu ’n d’ fhuair iad guth a ràdh as an leith fhein. So seachad, gun ghuth taobh seach taobh, bha Domhull Ciar nan Lann ’s a mhac air an giùlan gu sàmhach suas a bheinn. Cha toir a ràdh gun do ghabh iad eagal seachad, ach gle fhaoin, staid an inntinnean, agus a thaobh gun robh iad car giosragach, mar a bha iomadh aon ri ’n linn, bha iad a smaointean leis cho balbh ’s a thachair gach ni gu ’m bu spioradan a bha ’n so, a bha g’ an giùlan thun an t-saoghail eile. Cha robh iad fad’ air am fàgail an teagamh co ’n saoghal d’ am buineadh iad, oir an deigh astar mor a dheanamh, air rathad gu math garbh am measg chreag is bhearraidhean, chaidh an tilgeil le gleadhar air an talamh aig bonn sgalla mhor ghlas. Leis an aon sùil a bha ris aige, chunnaic Eachunn fosgladh dubh a stigh fo bhonn na sgalla, agus a réir an t-soluis mhùgaich a bha ’tighinn am mach, bha ’n uamha ’dol astar [ ? ]tigh fo ’n bheinn. Aig beul na h-uamha so bha seann duine glas na shuidhe a dh’ fhàiltich na ceatharnaich a ghlac iad gu cridheil. “Tha iad agaibh, ’illean!” ars’ esan; “is math a fhuaras sibh! Ach cha toir sinn am mach am binn a nochd: tha i anamoch, agus is cinnteach, ’illean, gu bheil sibh sgìth agus acrach le giùlan nam brathadairean; ach tha rud fhathast ’sa phige a dh’ fhuadaicheas an ceò as ur bràigheannan agus an sgios as ur cnàmhan. Tilgibh a nochd iad,” ars’ esan, ’s e cur car de Dhomhull Ciar le ’chois, “do dh’ Uamha ’Chinn Deirg, far an guidh sinn bruadair shona dhaibh gu maduinn!”

Air do na fir òga ’bhi g’ an togail air falbh, chunnaic Eachunn sealladh air aghaidh nighinn òig, ’bu bhoidhche chunnaic sùil riamh, na seasamh am beul na h-uamha ag éisdeachd ris gach ni. Ach chaidh an giulan air falbh mu ’n d’ fhuair e sealladh ceart oirre, agus an giulan gu uamh eile, far ’n do dh’ fhàgadh iad a stigh fodh ’n bheinn an dorchadas iomallach, aognaidh. Faodar smaointean an dithis a thuigsinn na ’s fhearr na theid againn air innseadh. Lan acrais agus pathaidh, air an ceangal gu teann, cruaidh, gun chomas éirigh bhar urlar fliuch na h-uamha aognaidh, anns an robh àileadh iongantach marbh a bha gearradh an analach. Fhuair iad an aodainn ris mu dheireadh, agus fhuair iad tarrainn dlùth da chéile air uachdar torr de fhraoch garbh, cràsgach, nach robh idir ro chomhfhurtail, ach a bha na bu roghnaiche leotha na ’n t-urlar fliuch. A bruidhinn beag ri cheile cha d’ thainig iad gu co-dhùnadh sam bith mu dé seorsa dhaoine bha fuireach na leithid de dh’ àite, no idir car son a ghlac iad iad, no ciod a bha iad a dol a dheanamh riutha ’s a mhaduinn. Bha iad sàmhach ùine mhor, gus mu dheireadh ’n do thòisich noradaich chadail ri tighinn air Domhull Ciar le sgios is uidil an latha. Bha ’n òige aig Eachunn,

---

[202]

[Vol . 10. No. 27. p. 2]

agus mar sin comasach air uidil a sheasamh na b’ fhearr. Bha na smaointean aige gu math luasganach, mar is dual do ’n òigridh a bhith, agus bha e gu tùrsach ag amharc air ais air an reis ghearr a chuir e ’san t-saoghal, ’s na bha dùil aige aon uair a dheanamh ann. Agus a nis, agus a nis, am b’ e ’n uamha dhorch’, aognaidh so crìoch gach dòchais—a bheatha òg a mhùchadh ann mar lòchran a chuirteadh ’san uisge. Mar a bhios an òige daonnan cuideachd buailteach air a bhith teith no fuar na ’n smaointean, thionndaidh inntinn Eachuinn bho amharc thairis air a chrìch tha eadar beatha agus bàs, agus bha e le tlachd a smaointean air an aodann bhòidheach a chunnaic e ’m beul na h-uamha, agus ag ràdh ris fhéin gu ’m fàgadh e slàn aig an t-saoghal’s an uamha fhein na bu toilichte na ’m faigheadh e aon sealladh eile dhi. Bhiodh e nis seachad air a mheadhain-oidhche, no uair mharbh na h-oidhche. Air dha bhith smaointean mar so, shaoil leis gun cual’ e gluasad no faragradh air choireiginn an cearn iomallach de ’n uamha. Chuir e car dheth fhein, agus dh’ éirich fhalt air a cheann agus thainig falus fuar troimhe, air dha solus fhaicinn a dannsadh ’s an àite agus a sior tharruinn na bu dlùithe dha. Ach o eagal gu toileachadh leum aigne ’n òganaich, air dha ’ghnùis bhòidheach air an robh e smaointean fhaicinn os a chionn—maide giubhais na theine na ’laimh a bha deanamh an t-soluis, agus cuach de bhiadh ’s an laimh eile. Leum cridhe Eachuinn le aoibhneas air dha ’faicinn, agus bha e dol a bhruidhinn, an uair a chuir i ’meur air a bilibh, a toirt sanais dha a bhi sàmhach. Gun ghuth a ràdh chuir i ’chuach air an urlar, agus thug i sgian á luib a bhreacan a bha m’ a guaillibh, agus an tiotadh dh’ fhuasgail i Eachunn.

“A nis,” ars’ ise, dùisg an seann duine, ’s ma tha sibh air son ’ur beatha shabhaladh cuiridh sibh mìltean eadar sibh fhein agus Uamha ’Chinn Deirg mu ’n tig an latha. Gheibh sibh ’ur n-airm aig dorus na h uamha, ’s gheibh sibh am mach leis an t solus so, ’s bheir sibh leibh am biadh.”

Le so a ràdh bha i tionndadh air falbh, an uair a rug Eachunn air laimh oirre, agus thubhairt e, “Ach, a chaileag mhaiseach, cha ’n urrainn mi do leigeil air falbh mar so. Innis dhomh co dhiubh t ainm, agus c’ar son a ghlacadh sinn na idir c’ar son tha thusa ’deanamh so air ar son?”

“N a bi ’ga m’ chumail,” ars’ ise, “mu ’n ionndrainn m’ athair ’s mo bhràithrean mi. Ach innsidh mi so: Chaidh ’ur glacadh mar naimhdean a bh’ air son ar brath. Ach fhuair mo bhràithrean am mach gu ’n robh sibh mu ’n cuairt a feuchainn ris an t-àite so fhaighinn, ’s mar sin bha sùil aca ’mach air ’ur son. Ma ’s naimhdean sibh cha ’n ’eil fios agamsa, ach tha fios agam nach creid m’ athair sibh, ged a rachadh sibh as àicheadh, ’s mar sin cha b’ urrainn mi cadal le smaointean, ged bu naimhdean fhein, sibh air ’ur crioch ’s an àite so.”

“Ach,” ars’ Eachunn—

“Na bi ’ga m’ chumail,” ars’ ise; “agus na bi ’call ùine phrìseil.” Thainig an sin fiamh gàire oirre. “Cha chreid mi,” ars’ ise, “gur nàmhaid thusa co dhiubh; is toigh leam do choltas! Beannachd leat! ’S an uair a bhios tu fad’ air falbh cuimhnich corra uair air Maili na h-uamha!” Le so a ràdh chaidh i á sealladh.

(Ri leantuinn).

An rud a bhios sàmhach cha chluinn na luchain e.

Am fear a ’s mò a gheabh, ’s e a’s mò a dh’ iarras.

An dubh-liath cuid an amadain, ’s a’ sgamhan cuid na h-òinnsich.

Domhnull Mac Thormaid agus Leanabh Sithe Cnoc-a’ -Chuilinn.

LE NIALL MAC LEOID.

BHA nis bho chionn iomadh bliadhn’ air ais, duine còir ris an canadh iad Domhnull Mac Thormaid, agus Seònaid ruadh a bhean, a’ chomhnuidh ann an aon de ghlinn na Gàidhealtachd. Bha an taigh aig Domhnull ’am braighe a’ ghlinne, faisg air creig mhoir ri uchd na beinne, far nach robh ni gu bristeadh a stigh air a shuaimhneas agus air a shìth ach toirm na h-aibhne, a bha le ceuman mall, agus le cronan tiamhaidh a’ gabhail seachad sios fo ’n dorus aige, agus ceilearadh binn nan eun, a’ seinn le sòlas, mu bhun nam preas, agus mu bharr nan dos, air na bruachan os cionn an taighe aige. Ach bu tric a bha e air a dhùsgadh an àm na dùbhlachd, agus nuallan na gaoithe a séideadh le bùirein ri mullach nam beann agus nan creag, a chum am bathais, gun eagal gun fhiamh, ri aghaidh sion agus gaillionn nam mìltean geamhradh.

Cha robh anranach a thigeadh thar muir no monadh nach b’e ’bheatha aig Domhnull Mac Thormaid; bha daonnan a dhorus fosgailte, agus a bhord fialaidh do gach coigreach agus fear-fuadain a thigeadh na rathad. Bha aige mar sin moran de dheadh thoil dhaoine, maille ri riarachadh a choguis fein gu ’n robh e ’deanamh ceart. Ach an deigh sin uile, mar a thachair do gach neach fo n ghréin, cha robh Domhnull gun a “chamadh ’s a’ chrannchur;” aon ni gu h-àraidh a bha cur gruaim air inntinn, agus neul dorcha mu ’n teallaich aige, agus b’ e sin e ’bhi gun sliochd. Bhiodh e daonnan a’ caoidh ’s a’ gearan nach do chuir an Freasdal duine cloinne air, a dh’ aisigeadh ainm agus eachdraidh a shinnsir sios do ’n ghinealach a bha gu teachd ’n a dheigh. Bha creideamh làidir aig Domhnull anns na daoine-sìthe, agus ’n an gniomharan iongantach am measg chlann nan daoine. Cha ’n ’eil teagamh nach do chuidich uaigneas ionad-comhnuidh, maille ris gach dearbhadh a fhuair e bho ’shinnsir, agus bho sheann daoine, ann a bhi daingneachadh a chreideamh ann am feartan agus cleachdadh ’nan sìthichean.

Ach gu bhi tighinn ni ’s faisg’ air ceann an sgeoil; ciod e ’tha agad air, ach gu ’n robh am Freasdal fàbharach, ’s gun robh sùil ri coigreach beag an tigh Dhomhnuill. An dùil ri so dh’ fhàs Domhnull aotrom, sunndach. Cha robh smeòrach air geig no uiseag air lòn cho binn fead ri Domhnull, moch is anmoch, le dochas laidir ri oighre òg. Agus cha robh e air a mhealladh; oir oidhche dhe na h-oidhcheannan ’n uair ’thainig e dhachaidh bho iasgach, agus a shuidh e ri taobh an teine, thainig a bhean-ghlùine ’nall bho thaobh na leapa air an robh Seonaid ’n a laidhe, agus chàirich i leanabh gille ann an gàirdeanan Dhomhnuill, cho tlachdmhor ’s air an do dhearc sùil duine riamh. Cha ’n ’eil teagamh nach robh cridhe Dhomhnuill air a thogail le so, agus bha bhuil; cha deachaidh moran fois air an t-slige-chreachain car latha no dha; agus bha iomadh bodach is cailleach ’s a ghleann aig nach robh fios gu ro mhath co dhiubh a b’e an ceann no ’n casan a bha gu h-àrd dhiubh, ag òl deoch-slàinte, agus ag guidhe saoghal fada agus sonas do Thormad beag.

Bha nise gach cùis a’ dol air aghaidh gu math. Cha robh neul dorcha air speuran Dhomhnuill air nach do chuir Tormad beag an ruaig. Ach mo thruaighe! bha latha faisg air laimh a thug buille- ’bhàis do gach bruadar faoin agus dòchas diomhain a bha Domhnull ag altrum a thaobh Thormaid bhig. Air latha tioram, fuar, ’s Domhnull agus Seònaid ag obair a mach ’s an achadh, dh’ fhàg iad caileag òg a thoirt an aire air a’ phàisde. ’N uair a chuir i ’chadal ’sa chreithil e, chaidh i car greis a mach ’ga cluiche fein. Agus ’n uair a thill i dhachaidh ’s a sheall i ’s a’ chreithil, an àite an leinibh laidir, reamhar, thlachdmhor a dh’ fhàg i ’s e bh’ aice tacharan beag, caol, glas, a chuireadh eagal air an dearg mheairleach. ’N uair a chunnaic a’ chaileag mar a bha, dh’ éigh i na creachan, ’s bhuail i na basan, thug i mach thun an raoin a dh’ iarraidh athair agus mathair an leinibh. Ma thug, “chaidh an ceol air feadh na fidhle.”

“Siream sios, siream suas,
Cha robh ball de Ruairidh agam.”

Cha robh fios an e ’n talamh a shluig, no ’n e ’n t-adhar a thog Tormad beag; ach aon ni ’bha cinnteach, agus ’s e sin nach b’ e a bh’ anns a’ chreithil. ’N uair a chaidh crioch air iarraidh Thormaid bhig agus clos air an taigh, smuainich Domhnull gu ’n tugadh e sùil air an fhleasgach neònach a thainig air mar a thainig a’ chailleach air Eobhain, “gun chuireadh, gun chead.” ’N uair a sheas Domhnull os a chionn agus a sheall e ceart air, thog e ’dha laimh ag radh, “Am Freasdal a bhi ’g ar beannachadh, agus a cur dion eadar sinn agus tu, mur ’th’ ann ’tha choltas agus a chruthachd a cur crith air m’ fheoil; ’s cinnteach mise nach ann do ’n t-saoghal so a bhuineas an creutair sin.”

“Ciod air bith saoghal do ’m buin e,” arsa Seònaid, “cha ’n fhaod e bhi fo na cabair so; cha teid priobadh cadail air mo shùil fhad ’s a bhios e ’n aon taigh rium.”

“Ma ’s ann mar sin a tha,” arsa Domhnull, “tha eagal ormsa gu ’m bi thu gun chadal an da latha so. Cha ’n ’eil dad de choltas cabhaig air an diùlnach sin. Ciod e ghabhas deanamh ris? Ma theid a thilgeadh a mach, ni an lagh greim oirnn, agus ma leigear bàs anns an taigh e, cha ’n e sin is fearr. Nach ann a dh’ fheumas sinn biadh fheuchainn ris?” Agus ’n uair a chaidh sin a dheanamh, dh’ itheadh is dh’ òladh e gu sgoinneil. Thainig a nis Domhnull agus a chàirdean gus a chodhùnadh gur i ’bhean-shìthe ’ghoid Tormad beag, agus a dh’ fhàg a leanabh fein ’n a àite; agus thug iad de chomhairle air, na ’m fàgadh e fad oidhche ’s a’ chreig mhoir e, ’n uair a chluinneadh a’ bhean-shìthe a’ rànaich e, gu ’n tigeadh i ’g a iarraidh agus gu ’m fàgadh i an leanabh ceart ’na àite. ’S ann mar so a thachair. An ath-oidhche phaisg Domhnull an leanabh-sìthe ’na bhreacan-glas, agus sgnog e ’bhoineid leathann, ghorm m’ a cheann, agus theannaich e ’chuaille daraich ’n a dhorn, ’s thog e ris a’ chreig mhoir ’s an leanabh sìthe aige air a mhuin. ’Nuair a thill Domhnull dhachaidh, leig e glag dhe fein ’s a’ chathair, agus aig an àm cheudna ag radh, “Dh’ fhàg mi ’s a’ chreig mhoir e, agus mur a gabh a bhan-charaid a bhean-shìthe truas ris, ged a thogadh na h-iolairean e, ’s mi nach biodh diombach.”

Ge moch a dh’ eirich a’ ghrian a sgaoileadh a sgiathan òir air gualainn an t-sleibhe, bu mhoiche na sin a bha Domhnull aig a’ chreig mhoir. ’N uair a rainig e, bha ’n leanabh-sìthe gu cloch-shuileach ag amharc mu ’n cuairt de air a’ chreig. Cha d’ thainig a’ bhean-shìth a chur dragh sam bith air; agus cha mho ’thainig iolaire no feannag g’a ghriobadh no g’a ghrobadh.

Cha robh air ach a thoirt dhachaidh a rithist; agus ma thug, cha b’ ann gu sith. Ràineadh is chaoineadh e, air uairibh latha ’s oidhche gun sgur, ach facal bruidhne cha d’ thainig riamh as a cheann. Agus coltach ri crodh caol na h-Eiphit, mar is motha dh’ itheadh e, ’s ann bu chaoile ’bha e ’fàs.

---

[203]

[Vol . 10. No. 27. p. 3]

“Ach,” arsa Seonaid ri Domhnull oidhche dhe na h-oidhcheannan, “ciod an t-ainm a bheir sinn air an leanabh so? ’N saoil thu nach fheum sinn fhaotainn air a bhaisteadh?”

“Ma ta,” arsa Domhnull, “cha ’n ann a’ toirt droch fhreagairt ort, ach ma thogras tu fhein thoir ‘Mac-Cruisleig’ mar ainm air, ach cha bhi m’ ainm-sa no mo shloinneadh air, no ainm no sloinneadh duine bhuineas dhomh. ’S e an aon bhaisteadh a dheanainns’ air, breith air dha chaol coise air, agus aon tulgag ’thoirt da a mach air linne chreagain.”

Beagan ùine ’n deigh sin, thainig duine cunnartach de thaillear crubach a bha ’s an àite ’dh’ obair do thigh Dhomhnuill. Is e àm an fhoghair a bh’ ann, ’n uair a bha iad gu math dripeil ris a bhuain. Agus an deigh am biadh maidne, thuirt Seònaid ris an taillear, e ’bhi cho math ’s a shùil a chumail air an fhear a bh’ anns a’ chreithil, gus an tigeadh iad dhachaidh bho ’n bhuain; “ach,” ars’ ise, “ged a bhiodh e ’rànaich ’s a caoineadh, na gabh ort e, oir ’s e sin a thoilinntinn.”

Bha nis an taigh aig an tàillear chrùbaich agus aig an fhear bheag dhaibh fhein, agus a’ h-uile greim a bheireadh an tàillear ’s a’ chota, bheireadh e sùil air an fhear bheag, agus bheireadh am fear beag sùil a cheart cho guineach air an tàillear. Mu dheireadh chaidh e air uilinn ’s a’ chreitheil agus sheall e gu colgarra air feadh an taighe, agus ’n uair a chunnaic e nach robh ’stigh ach iad fein, thionndaidh e ris an tàillear, agus ars’ esan, le guth làidir, fearail, “Am bheil duine ’stigh ach thu fhein?” “Ma ta,” ars’ an tàillear, “tha mi ’faicinn nach ’eil, agus tha mi gle choma ged nach bithinn fhin a stigh.” “Na biodh eagal sam bith ort,” ars’ am fear beag, “cha chuir mise corrag ort.” “Cha ’n e cudthrom de chorraig ’tha cur eagail orm,” ars’ an tàillear, “ach co dhiubh, bu cho math leam a bhi tri mìle á so.” “Na gabh ort e,” ars’ am fear beag; “ach ma gheallas tu dhomh nach innis thu orm e, bheir mi dhuit an t-aon phort piobaireachd is briagha ’chual thu riamh.” “So, ma ta,” ars’ an tàillear, “suas e.” Thug am fear beag a mach feadan fada caol dubh a bha fo ’dhruim ’s a’ chreithil, agus thoisich e air cluich, ’s ma thoisich—a leithid de cheol cha chual’ an tàillear crùbach riamh. Stob e ’n t-snathad ’s a’ chòta, agus chuir e ’chasan bac air bhac, ’s a lamh fo ’leth-cheann ag eisdeachd a chiùil. Ach cha robh e fada mar sin ’nuair a thainig aon fhichead maighdean òg a stigh, le ’n earradh fada uaine air gach té dhiubh. Thoisich an ceol ’s thoisich an damhsa, an tàillear ’s a dha shùil an iompais leum a mach as a cheann ag amharc orra. Ach mu dheireadh, thug an ceol a leithid de bhuaidh air agus gu ’n do thilg e uaithe an còta agus air a chois gu ’m bitheadh e. Bha e mu dheireadh ’s fhallus ’g a dhalladh a’ damhsa leis a chois chrùbaich. Agus ’s ann a thoisich e air caogadh ris na boirionnaich, ach ’n uair a shaoil leis té dhiubh bhi aige ’n a achlais, cha robh aige ach sgaile. Ach uair dhe na h-uairean, anns an tighinn mu ’n cuairt do ’n tàillear chrùbaich ’s an damhsa, thainig te dhiubh agus thug i ’n sgaile ud do ’n tàillear mu thaobh a pheirceill, a chuir dearsach-theine as na sùilean aige. Thog e ’dha laimh ’g a fasgadh, agus ’n uair a dh’ fhosgail e iad, fhuair e e fein ’n a shuidhe air a’ chathair, a chasan bac air bhac, ’s an còta air a ghlun, direach mar a bha e mu ’n do thòisich an ceòl. Sheall e mu ’n cuairt air, agus cha robh beò a stigh ach e fein ’s am fear beag, a bha gu socair air a dhruim ’s a’ chreitheil gun phiob gun fheadan.

Thainig na buanaichean dhachaidh, agus bha ’n tàillear gle thaingeil agus gle thoilichte ’n uair a bha còta Dhomhnuill réidh, agus nach tigeadh air a bhi latha eile ’stigh leis fein, an cuideachd an fhir bhig.

Beagan an deigh sin, thoisich am fear beag air cleachdadh a ghabhail a bhi ’g éiridh ’n uair a rachadh càch a chadal, agus suidhe leis fhein aig an teine, a’ turraman agus a’ seinn iomadh crònan tiamhaidh nach cuala Domhnull riamh roimhe. Aon oidhche àraid ’n uair a dhùisg Domhnull eadar uair agus da uair ’s a’ mhaduinn, bha ’m fear beag a cur dheth a’ seinn—

“ ’S truagh nach robh mi ’n Cnoc-a’ -chuilinn,
Far an d’ fhag mi mo chuid ghillean,
Fuaim an ùird is glag an innein,
Builg ’g an seideadh ’s airm ’g an cumadh.

’S truagh nach robh mi ’n Cnoc-na-h- àiridh,
Far ’n do dhealaich mi ri m’ chàirdean,
Iadsan ait gu ceolmhor, gàireach,
’S mis’ an so gu bronach, craiteach.”

“Am bheil thu ’na do dhùisg?” arsa Domhnull ri Seònaid. “Tha,” arsa Seònaid. “Am bheil thus’ ,” arsa Domhnull, “ag eisdeachd a’ chreutair ud mu ’n àm so dh’ oidhche, ’n uair ’tha h-uile criosduidh ’s an dùthaich ’n an suain chadail? Nach bochd an gnothach nach faigh daoine fois na h-oidhche leis a’ gharrach ghlas? ’S mor ’tha mi smaoineachadh eiridh agus aon teas a thoirt ’n a pheirceall a chuireas bàs a sheanamhair as a chuimhne, ma bha seanamhair aige!” “O!” arsa Seònaid, “air son na chunnaic thu riamh na cuir corrag air; cha ’n ’eil sìthiche ’s a’ chreig mhoir nach biodh air do mhuin fo latha ’toirt a mach a thòrachd.”

Latha no dha an deigh sin, bha Domhnull a’ dol do ’n cheardaich le soc a’ chrainn, agus ’n uair a chunnaic am fear beag a’ falbh e, “Fiach,” ars’ esan, “am faigh thu sgeul ùr dhomh bho ’n ghobha?” ’Nuair a thill Domhnull dhachaidh, “Seadh,” ars’ am fear beag, “an d’ fhuair thu n sgeul ùr dhomh bho ’n ghobha?” “Ma ta,” arsa Domhnull, “dh’ iarr e orm innseadh dhuit gu ’n deachaidh ceardach Cnoc-a’ -chuilinn ’na teine eadar bhalg is inneanan.” “Och, mo chreach!” arsa ’m fear beag, “ma tha sin fior, tha mo chall sa deanta. Tha da theallach dheug agamsa ag obair ’s a’ cheardaich sin.” Thog e mach ris an aonach ’s an ràn ’n a bheul; ach an ceann tiota thòisich e air cluich an fheadain. “Ma ta,” arsa Domhnull, “tha mi ’n dòchas gur e cumha Mhic Cruimein a tha e ’cluich, ‘Cha tìll mi tuilleadh.’ Gu dearbh, a Sheònaid, is sinn a dh’ fhaodadh a radh, mar a thuirt Iain glan ’n uair a chuir e mach am mac mollachd, ‘Is gloinid an tigh an cartadh ud. ’” Ach feumaidh sinn beannachd a ghabhail le Domhnull Mac Thormaid agus leis an leanabh shìthe aig an àm so.

Sgeulachdan Arabianach.

MAR A DHUISGEADH AM FEAR A BHA ’NA CHADAL.

CAIB. XIV.

BHA ’n righ a’ creidsinn gu ’m b’ e Abon Hasan bu choireach ri bas Noushatal, agus labhair e ann an corruich ris mar so: “A chreutair thruaillidh, nach tu fhein, leis an droch dhiol a bha thu ’deanamh oirre, bu choireach ri bas do mhna? An urrainn mi teagamh a chur ann? Bu choir dhut air a’ chuid bu lugha am barrachd meas a bhith agad air a’ bhanrigh, aig an robh tlachd mor d’ a searbhanta, agus a dh’ aontaich a’ toirt dhut ri ’posadh. Nach math a nochd thu do thaingealachd dhi!”

A’ Cheannaird nan Creidmheach,” ars’ Abon Hasan, agus e leigeadh air gu ’n robh e ’gul na bu ghoirte na bha e roimhe, “an urrainn bhur morachd a chreidsinn gu ’n deanadh an t-Abon Hasan sin, air an do bhuilich sibh iomadh caoimhneas is urram ris nach robh duil aige, a bhith ciontach de leithid sin de mhi-thaingealachd? Ghradhaich mise mo bhean Noushatal, cha b’ ann a mhain air son gu ’n robh i anabarrach tlachdar air a h-uile doigh, ach mar an ceudna, a chionn gu ’n d’ fhuair mi uaibhse agus o ’n bhanrigh i. Cha b’ urrainn gradh a bhith aig fear d’ a mhnaoi na bu mho na bh’ agam dhi. Ach, mo thighearna, bha aice ri dhol thun a’ bhais, agus cha cheadaicheadh Dia dhomhsa na b’ fhaide an sonas a bh’ agam maille rithe a mhealtuinn.”

A dh’ aon fhacal, thug Abou Hasan an car as an righ cho glan ’s gu ’n d’ ordaich e do ’n fhear-ionmhais, a bha ’n lathair aig an am, ceud bonn oir agus pios aodaich a thoirt dha.

Leig Abon Hasan e fhein ’na shineadh aig casan an righ, agus thug e mile taing dha air son a chaoimhneis.

“Lean am fear-ionmhais,” ars’ an righ; “cuir an t-aodach thairis air a’ chorp, agus cosg an t-or ri ’cur gu measail fo ’n talamh.”

Gun fhacal tuilleadh a radh ris an righ, chrom e ’cheann mar umhlachd dha, agus lean e am fear-ionmhais am mach as an talla. Cha bu luaithe fhuair e an t-aodach agus an sporran na ghrad chaidh e dhachaidh, agus e gle thoilichte a chionn gu ’n deachaidh gnothaichean cho math leis.

Bha Noushatal a’ fas sgith le bhith cho fada ’na sineadh air an urlar mar gu ’m biodh i fuar, marbh. Cha bu luaithe ’chual’ i Abon Hasan a’ fosgladh an doruis na dh’ eirich i agus ruith i far an robh e, agus dh’ fheoraich i, an d’ thug e an car as an righ cho math ’s a thug i fhein as a’ bhanrigh?

“Nach fhaic thu so,” ars’ esan, agus e ’sealltainn dhi an aodaich agus an sporrain. “Theid agamsa air leigeadh orm gu ’m bheil mi gle bhronach a’ caoidh mo mhna a cheart cho math ’s a theid agad fhein air a leigeadh ort gu ’m bheil thu gle bhronach a’ caoidh d’ fhir.”

Ach air son sin, bha eagal air Abon Hasan gu ’n do choisinn e fhein agus a bhean dìumbadh an righ ’s na banrigh air saillibh mar a thug iad an car asda. Smaoinich e gu ’m bu choir dha a bhean a chur ’na faireachadh mu ’n ghnothach’ gun fhios ciod a dh’ fhaodadh tachairt. Ars’ esan rithe: “Mar is mo a chuireas sinn an righ ’s a’ bhanrigh ann an iomcheist is ann is docha iad a bhith toilichte air a’ cheann mu dheireadh, agus faodaidh e bhith gu ’m bi iad na ’s fialaidhe ruinn na bha iad riamh roimhe.” Thug so orra ’charaireachd a chumail air aghart.

Ged a bha iomadh gnothach cudthromach aig an righ ri dheanamh an lath’ ud, chuir e a’ chomhairle mar sgaoil anns a’ mhionaid, a chum gu ’n rachadh e do sheomar na banrigh a chaoidh maille rithe air son bas na searbhanta.

“Leanaidh tu mise,” ars’ esan ri Mesrour, a bha ’n comhuuidh ’na chuideachd ge b’ e aite do ’n rachadh e, agus a bha maille ris an lath’ ud anns a’ chomhairle; “rachamaid a chaoidh comhladh ris a’ bhanrigh air son bas Noushatal.”

An uair a chaidh iad do sheomar na banrigh, fhuair iad i ’na suidhe air sofa, agus i gu tursach, deurach, bronach.

“A bhaintighearna,” ars’ an righ, agus e gabhail direach far an robh i; “is gann a ruigeas mi leas innseadh dhut gu ’m bheil mi faisge air a bhith cho tursach riut fhein. An rud a bheir bron no aoibhneas dhutsa, bheir e bron no aoibhneas dhomhsa; agus tha fhios agad fhein air a so. Ach gheibh sinn uile bas, agus feum-

(Air a leantuinn air taobh 206.)

---

[204]

[Vol . 10. No. 27. p. 4]

Mac-Talla.
Air a chur a mach uair ’san da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, AM MART 28, 1902.

Cleas Tur Bhabeil.

ANNS na bliadhnaichean deireannach dhe ’n naodhamh linn deug thòisich muinntir bhailtean nan Staidean ri togalaichean a chur suas anns an robh àirde thar cuimse. Nuair a chaidh tòiseachadh air Tùr Bhabeil, ’s e bha ’san amharc aig ar sinnsirean slighe dheanamh air am biodh e comasach dhaibh dìreadh o ’n t-saoghal so gu saoghal a b’ fhearr; aig na Geancaich a chaidh mu dhealbh thogalaichean mora ’n latha ’n diugh, ’se bha san amharc an greim air an t-saoghal so fhéin a mheudachadh ’sa dhaingneachadh, ach ’s e ’s dòcha gun deach iad na b’ àirde o thalamh na chaidh na priomh-aithrichean, ged a bha iad ag iarraidh gu nèamh. Cha ’n eil cùnntas againn air dé ’n àirde bh’ ann an Tùr Bhabeil; ach gheibhear ann an caochladh bhailtean ’s na Staidean an diugh togalaichean anns am bheil o fhichead gu deich air fhichead lobhta. Agus bha ’m fear a b’ ùire dhiubh mar bu trice ’toirt bàrr air na bha air bonn roimhe, air chor ’s gu robh daoine ’tòiseachadh ri fhaoighneachd, “C’ àite ’m bheil an obair so gu stad?” Ach, a reir barail àrd-chlachair a th’ ann am baile Chicago, cha bhi a’ cheist so fada gun a fuasgladh. Tha e ag radh gu bheil na cabair, ’s na sailthean, ’s na postaichean cruadhach a tha ’cumail nan togalaichean mora so ri chéile a’ meirgeadh gu bras, agus mu ’n ruith cùnntas mor bhliadhnaichean gu ’m bi iad cho lag ’s gu ’n tuit na cruachan mora gu talamh. Ma thachras sin, is fheudar do dhaoine bhi riaraichte le taighean-còmhnuidh is àitean-gnothuich de dh’ àirde chuimsich, gus am faighear doigh air cnàmhan-droma ’s aisnichean a chur annta air nach dean meirg no tìm deargadh. Nach suarach saothair mhic an duine! Tha togalaichean mora agus greadhnach an t-saoghail a’ cnàmh ’s a’ call am briaghad a lion beagan is beagan. Cha ’n eil ann de Thùr Bhabeil an diugh ach an t-àit anns an robh e. Tha steidh eaglais Naoimh Phòil an Lunnainn, ged nach eil i ach mu dha cheud bliadhna dh’ aois, a’ fàs critheanach ’s a dol as ’àite; ’s tha iomadh eaglais agus aitreabh òirdhearc eile a’ fàs sean ’s an impis tuiteam, ged a bha choltas orra aon uair gu ’n seasadh iad fhad ’sa mhaireadh an saoghal. Cha ’n eil obair a nithear leis an duine ach beagan na ’s buaine na tha a bheatha, agus cha ’n eil sin ach diomain. Tha e ann an diugh, gu dian ri obair, agus làn de chùram; am màireach cha ’n eil e-fhein no toradh ’obrach air fhaotainn. Agus na h-aitreabhan is motha ’s is làidire ’s is greadhnaiche tha ’n diugh air an t-saoghal, bidh iad fhathast cho lom ri talamh ’s nach bi fhios aig fear-gabhail na slighe gu robh iad riamh ann, cleas Tùr Bhabeil.

Gu De Tha Fa-near Dhaibh?

IS e an sgeul mu dheireadh a thainig á Africa mu dheas, gu bheil ceannardan an “Riaghlaidh” Bhoerich air tighinn a dh’ amharc air Morair Citchener. Cha’n eil fhios gu dé tha fa-near dhaibh, co dhiubh ’s ann a’ dol ga ’n toirt fein suas a tha iad no nach ann, ach cha ’n eil teagamh nach eil iad deònach ni-eiginn a dheanamh air son an sìth a chosnadh nach robh iad deònach a dheanamh roimhe. Ma thig iad so gu còrdadh ris a cheannard Bhreatunnach, cha bhi leisgeul sam bith aig na Boerich eile bhi seasamh a mach, oir b’ ann fo ùghdarras an riaghlaidh,” ged a bha e o chionn ùine mhor air udal ’s air allaban o àite gu àite, a bha an cogadh air a chumail air adhart. Agus ma dh’ aontaicheas buill an riaghlaidh sin sìth a dheanamh, cha bhi annta-san a sheasas a mach an deigh sin ach na dubh-cheannaircich aig nach bi còir dhligheach air an cogadh a chumail suas. Faodar a radh gu bheil diubhar mor eadar a bharail a th’ aig na Breatunnaich air na Boerich an diugh ’sa bharail a bh’ aca orra ’n tùs a chogaidh. Is fhada o’n thug iad urram dhaibh mar dheagh luchd-cogaidh; agus o ’n leig an Seanalair Delarey mar sgaoil am Morair Methuen an deigh dha a ghlacadh mar phriosanach, tha iad air am barail atharrachadh orra mar dhaoine, agus a’ creidsinn nach eil iad cho fior bhorb no cho cealgach ’s a bhatar a’ fagail orra. Cha ’n eil fhios nach eil a’ chuid is miosa dhe ’n amhreit a nis thairis, agus co a ghabhas air a radh nach bi am Breatunnach agus am Boerach fhathast na ’n dlùth-chàirdean ’s na ’m bràithrean an Africa mu dheas. Nuair thig an latha sin, agus is docha leinn nach eil e fad as, bidh sìth agus soirbheachadh anns an dùthaich nach biodh innte ’m feasda mur biodh an cogadh fada, fuilteach so air a bhi ann.

Na Sudanaich.

THA na facail Cocàsaich agus Mongolaich air an cleachdadh an seagh cumhann agus an seagh farsuinn. Faodar am facal Sùdànaich a chleachdadh anns a cheart dòigh. Air a chleachdadh ann an seagh farsainn tha e a gabhail a staigh uile Nigearan an t-saoghail.

Faodar na Sùdànaich, no na Nìgearan, a roinn na ’n da mhor-bhuidhinn, Nìgearan Africa agus Nìgearan nan Eileinean. Faodar Nìgearan, no Dubhaich, Africa a roinn na ’n ceithir bùidhnean; na Sùdànaich ann an seagh cumhann an fhacail, na Bantuich, na Troichean, agus na Sathànaich ’s na Coi-còinich. Do na Sùdànaich buinidh na Wolo-faich, na Mandingaich, na Felupaich, na Timnich, treubhan Shierra Leone, na Crùthaich, na h-Aiseantaich, na Dahomaich, na Yorubaich, na Sonraich, na Hausaich, na Canembaich, na Canùraich, na Baghirmich, na Mosgaich, na Màbaich, na Niubaich no na Berberich, na Silucaich, na Dincaich, na Bàirich, na Bougaich, na Mangbataich, na Sandeich, agus slòigh eile. Do na Bantuich buinidh na Banseothaich, na Bàyathaich, na Wagandaich , na Wanyoraich , na Waswahelich, na Sùluich, na Bechuthanaich, na Baisilangaich, na Balolaich, na Manyuemaich, na Bacuthalaich, na Fanaich, na Batangaich, agus slòigh eile. Tha na Sùdànaich agus na Bantuich na ’n daoinibh àrda, garbha foghainteach. Tha beagan de dh’ fhuil Arabach agus roinn mhor de dh’ fhuil Hamach annta. Tha cuid diu na ’m Mahometaich agus cuid eile na ’n dubh chinnich. Cha ’n fheil ach gle bheag dhiu aig a bheil eolas air an t-soisgeil agus air Criosda mar Shlànaighear pheacach. Tha cuid diu mar tha na Sandeich, no na Niam-Niamaich, na Banseothaich, agus na Manyemaich na ’n canabalaich, no na ’n daoin’ -itheadairean.

Tha mu dheich mìle de na Troichean, a chòmhnuidh ann an coille mhoir mu chrios meadhoin an t-saoghail aig bràighe abhainn Chongo. Tha na firionnaich mu cheithir troighean de dh’ -àirde. Tha an ceann aca gu math cruinn, an amhach tiugh, am broilleach leathann agus an casan fior gharbh. Tha feusag dhubh, thiugh, chuachach orra, agus tha fionnadh trom air am broilleach. Tha bilean tiugh aca mar a tha aig na Nìgearan uile. Tha iad na ’n daoine fior laidir. Mur h-fheil iad cho laidir is a bha Aonghus Beag, brathair Mhic Mhaighstir Alasdair, tha iad faisg air. Tha choille ’sa bheil iad a fuireach mu 140 mìle air fad agus mu 120 mìle air leud. Tha sleaghan aca agus boghachan-saighid. Tha iad na ’n sealgairean comharraichte. Tha iad a cheart cho math air an t-saighid is a bha Iain Beag Mac Anndra, agus fóghnaidh sin. Tha na mnathan aca mu thri troighean is deich òirlich air àirde. Tha iad na ’m boirionnaich thapaidh. Cha ’n fheil luid na ’m measg. Tha sùilean briagha aca. Bha cuid de dhaoine ag radh nach robh creideamh idir aig na Troichean. Tha creideamh aca, agus creideamh a tha, co dhiu, a cheart cho math ri creideamh na ’n an-diadhach a dh’ iarradh gum faighteadh cinnich gun chreideamh, gun anam; tha iad a deanamh aoraidh do spioradan nan craobh.

Tha na Sathànaich, no na Preasaich, a fàs gann. Chuir na Bùraich as do mhoran diu. Cha ’n fhiach iad mar thuathanaich. Cha ’n fheil iad eadhon cho math ris na daoine sin a chi sinn a deanamh tàir air fearann agus ag ùrnuigh gu dùrachdach aig dorus taigh na parlamaid air son obair shocraich air choreiginn gu ’n cumail beò. Cha ’n fheil crodh no caoraich aca. Cha ruamhair iad an talamh ’s cha tog iad barr. Tha iad math air sealg is air siubhal. Tha iad a tighinn beò air eoin ’s air beathaichean fiadhaich, air measan is air friamhaichean. Cha ’n fheil cuma bhoidheach air am brù, agus cha ’n iongantach ged nach h-fheil; bidh i falamh gu math tric.

Tha na Hotentotaich na ’n daoinibh siobhalta, caoibhneil; ach tha iad gu math leisg. Tha Coi-còin, an t-ainm a tha aca orra fein, a ciallachadh daoine nan daoine. Tha an craicionn buidhe-dhubh. Tha màsan uamhasach air cuid diu. Cha ’n fheil aobhar sam bith aig na boirionnaich aca air dronnagan-Greugach a cheannach; tha iad orra gu nàdarra. Fhuair Vasco de Gama eolas air na Hotentotaich ’sa bhliadhna 1497. Bha crodh is caoirich is biadh gu leoir aca an uair sin.

A. M. S.

SGEULA BAIS A MILAN, CUEBEC—Toiseach na seachdain so, chaidh an taigh aig Domhnull Mac Gilleain, am milan Cuebec, na theine, agus bha dithis dhe chloinn air an losgadh gu bàs. Tràth ’sa mhaduinn chaidh e-fhein dh’ an t-sabhal, a fàgail lampa laiste air a bhòrd. Spraidh an lampa ’s chuir i teine ris an taigh. Nuair a chunnaic Mac-Gilleain an teine, cha robh ’na chomas a shàbhaladh ach aon duine dhe’n chloinn, aois choig bliadhna. Bha’n dithis a chaidh a losgadh ceithir is sia bliadhna dh’ aois. Bha màthair na cloinne aig an àm ’s an taigh eiridinn an Boston, agus bha ’n dithis bu shine dhe’n chloinn air falbh o’n taigh.

---

[205]

[Vol . 10. No. 27. p. 5]

Naigheachdan.

LONG BHRISTE AIR A FAOTAINN—Fhuaireadh an soitheach-smùide Tiber far an deach a bristeadh air na creagan ma choig mile mach á Canso. Cha deach aon duine dhe na bha air bòrd a shàbhaladh. Chaidh bàta ’bhuineadh dhi fhaotainn aig beul acarsaid Petit de Grat, toiseach na seachdain so.

BATHADH AIG ABHAINN SHEORAIS—Chaidh Iain, mac do Dhomhnull Walker, a bhàthadh aig Abhainn Sheorais air an naodhamh latha deug dhe ’n mhios so. Bha e ’dol tarsuinn an loch air an rathad gu ’obair, nuair a bhrist an deigh fodha. Chunnacas e le muinntir air tir, ach cha b’ urrainn dhaibh a ruigheachd an àm gus a shàbhaladh. Chaidh an corp fhaotainn mu ’n dàinig am feasgar. Cha robh e ach fichead bliadhna dh’ aois.

BAS DITHIS BHRAITHREAN—Air an Eilean mhor, air an treas latha deug dhe’n mhios, chaochail Uilleam agus Alasdair Mac-Coinnich, dithis bhràithrean: Uilleam aig coig uairean ’sa mhaduinn, agus Alasdair aig coig uairean feasgar. Bha iad air an tiodhlacadh còmhladh aigMan -o’ -War Pointfeasgar Di-sathairne. Bha Uilleam tri fichead is seachd bliadhn’ deug a dh’ aois, agus dh’ fhàg e coignear chloinne. Bha Alasdair ceithir fichead is tri bliadhna, agus dh’ fhàg e sianar chloinne, gach aon dhiubh ann an dachaidh dha fhéin. Bha ’n dithis bhràithrean aosda so a’ fuireach air an àite air an d’ fhuair iad am breth ’s an àrach, agus bha iad air daoine cho measail ’s cho math cliù ’sa bha ’san sgìreachd ’san robh ’n còmhnuidh.

CUIDEACHADH DO ’N RATHAD UR—Bha coinneamh aig Comhairle na siorrachd air an t-seachdain s’a chaidh, aig ’n do dh’ aontaicheadh sia mile deug dolair a thoirt mar chuideachadh dhaibhsan a tha togail an rathaid-iaruinn air taobh deas an eilein, bho Phoint Tupper gu Sidni. Tha an t-airgead so ri bhi air a chur a cheannach an fhearainn troimh ’m bheil an rathad ri dhol, agus cha ’n t-siorrachd ga ’thairgse air chùmhnant gu ’m pàigh na bailtean an cuid fhéin. Tha cuid de na bailtean nach dean sin; tha Glace Bay is Sidni Mines an deigh cur na aghaidh cheana, agus cha b’ iongantach ged dheanadh Sidni Tuath mar an ceudna, ge b’ e dé a ni Sidni. Faodaidh e bhith gu feum comhairle na siorrachd coinneamh eile a ghairm mu ’n teid a chùis a shocrachadh gu ceart.

SGIORRADH BASMHOR—Chaidh fear Aonghas Stiùbhart, mac do ’n Chaiptean Tearlach Stiùbhart, ann an St. Peter’s, a mharbhadh air an rathad-iaruinn mu mhìle ’n iar air Loch Mhic-an-t- Saoir, maduinn Di-sathairne s’a chaidh. Chaidh a chur bhar trein na maidne a chionn nach sealladh eticket ’s nach pàigheadh e ’fharadh. Choisich e mu mhile o’n àite ’s an deachaidh fhàgail, agus an sin chaidh e ’na shìneadh air an rathad ’s chaidil e. Beagan ùine ’n deigh sin thainig trein eile, agus bha e air a ghrad mharbhadh. Cha robh ann ach duin’ òg, da bhliadhn’ deug air fhichead a dh’ aois. Bha e na mharaiche. ’S ann air a thurus do Bhoston a bha e an latha chaidh a mharbhadh, far an robh e dol air birlinn air an robh e na sgiobair o chionn àireamh bhliadhnaichean. Dh’ fhàg e bean is dithis chloinne ann an St. Peter’s.

IONNSUIDH AIR MARBHADH—Bha fear Calum Mac Fhearghais, a tha fuireach air rathad Charibou Marsh, air a thilgeadh le coimhearsnach dha, Iain Brown, feasgar Di-sathairne, an coigeamh latha deug. Bha Mac Fhearghais a dol seachad air taigh Bhrown le each is carbad, nuair a thainig Brown a mach ’sa loisg e da urchair air. Chaidh aon de na peilearan ann an amhaich Mhic Fhearghais, agus b’ fheudar a thoirt do ’n taigh-eiridinn feasgar an ath latha. Tha e air a dhol am feobhas, ach ann an cunnart gu leòr fhathast. Tha Brown anns a phrìosan, a’ feitheamh na cùrtach. Tha e tinn leis a chaitheamh o chionn da bliadhna, agus tha a bhean ag radh gu bheil an tinneas an deigh a chur as a chéill. Tha muinntir eile dhe ’n bharail nach eil i fada cearr. Ged nach robh Brown riamh ainmeil mar choimhearsnach sìtheil, cha ’n eilear am barail gu ’n deanadh e gniomh cho fìor olc na ’n robh e air a bhi na thùr fhein.

OBAIR TOGAIL SHOITHICHEAN—Thatar ag iomradh gu bheil fear G. B. Hunter, a mhuinntir Shasuinn, a rùnachadh tòiseachadh ri togail shoithichean cruadhach ann a Halifacs. Buinidh e do ’n chuideachd Swan & Hunter, aig am bheil obraichean mora dhe ’n t-seòrsa sin ann anNewcastle -on- Tyne. Tha baile Halifacs deònach ceud mìle dolair a thoirt seachad mar chuideachadh air son an obair a chur air bonn.

BAS LE URCHAIR GUNNA—Chaochail fear Pius Mac-a- Phearsain ann an Seana Bhridgeport air an treas latha deug, le leòn a fhuair e bho urchair gunna da latha roimhe sin. Bha e-fhéin is fear eile mach a sealgaireachd; thuit an gunna as a laimh-san ’s chaidh an urchair na chois, ga bristeadh an da àite. Thugadh dotair ga ’ionnsuidh cho luath ’sa ghabhadh deanamh, ach bha e air a lagachadh cho mor le call fala ’s nach robh dòigh air a bheatha shàbhaladh.

TUILLEADH AIRM AS NA “COLONIES” —ThaNew Zealandan deigh naodh reiseamaidean a chur do Africa mu dheas a chuideachadh leis an arm Bhreatunnach, agus tha riaghladh na dùthcha sin a nise ’g ullachadh reiseamaid eile gus a cur ann. An deigh do ’n chall a thainig air na Breatunnaich ri linn glacadh Mhethuen, thatar ag aithris gu ’n do thairg riaghladh Chanada tuilleadh airm a chur do Africa na ’n cuirte feum air. Tha na colonies a bhi cho deònach cuideachadh leis an dùthaich mhàthaireil a toirt toileachadh nach beag agus misneach do ’n riaghladh ’s do ’n t-sluagh. Cha mhor de rioghachdan an t saoghail a tha ’n diugh gle chàirdeil ri Breatunn, agus tha chùis a bhi mar sin a fàgail dìlseachd agus càirdeas a colonies fein anabarrach taitneach.

BATHADH MULADACH AIG PORT MORIEN—Air an t-seachdamh latha deug dhe ’n mhios so, bha Domhnull agus Iain Mac-a- Ghobha, bràithrean, air am bàthadh ann an Sand Lake, faisg air Port Morien. Bha iad ag obair ann am meinn Chaledonia, ach air a mhaduinn ud, air dhaibh a bhi car anmoch air son dol a dh’ obair, chaidh iad a shealg lach. Nuair nach do thill iad feasgar, chaidh daoine ga ’n iarraidh, agus maduinn an ath latha fhuaireadh corp fir dhiubh anns an loch. Tha corp an fhir eile gun fhaotainn fhathast. Tha daoine dhe’n bheachd gu ’n deachaidh fear dhiubh ro fhada mach air an deigh, ’s gu’n do bhrist i fodha, agus gu’n do chaill am fear eile ’bheatha feuchainn ri shàbhaladh. Bha fear dhiubh ochd bliadhna fichead is am fear eile deich bliadhna fichead a dh’ aois.

AN CALA GA ’THOGAIL—Tha Marconi an deigh roghainn a dheanamh deTable Head,anGlace Bay,mar an t-àite anns an cuirear suas cala air son a bhi car fhiosan thar a’ chuain air an dòigh ùir. Tha ’n obair ri tòiseachadh gun dàil, agus bidh mu dha cheud fear-ceairde air an làraich an ùine ghoirid. Tha ceithir tùir agus aon taigh ri bhi air an togail, agus cosgaidh an t-iomlan da fhichead mìle dolair, saor o na h-innealan a tha ri dhol annta. Tha àrd-riaghladh Chanada a toirt ceithir fichead mìle dolair mar chuideachadh do Mharconi, agus a toirt gach cothroim eile dha a bhios na ’n comas. Dh’ fhalbh e toiseach na seachdain so do New York. A sin tha e dol a null do Shasuinn, far am bheil e ’dol a thogail cala eile air cladach Chornwall. ’S e sin an cala bhios a’ gabhail ’sa cur air falbh nam fiosan a bhios a falbh ’sa tighinn á Glace Bay.

Litir a Ceap Nor.

Bha sluagh an àite so air an cur fo ghruaim mu thoiseach a mhìos s’a chaidh le fios a thainig gu’n robh òganach d’ am b’ ainm Daniel Gwin, agus nach robh ach uine ghoirid air falbh as ar measg, air caochladh ’s na Stàidean. Bha e fein agus duine eile ag ath-thubhadh mullach muileann-sàbhaidh. Air dhàsan tuilleadh ’s a chòir dhe ’neart a chleachdadh ann an atharrach an dara stiall dhe ’n t-seann tubhadh iaruinn, thuit e sios troimh ’n cheud fhosgladh, a’ bualadh ann an roth a bha ruith le luathas anabarrach. Chaidh slige a chinn a bhristeadh; agus ged rinn na lighichean na bha nan comas air a shon, dh’ eug e ’n ceann dà la. Chosg a chuideachd aig an robh e ag obair ri deadh chiste-laidhe a chur uime, agus ri ’chorp a chur dhachaidh gu cùramach gu ’phàrantan brònach. B’ esan dara mac Iain T. Gwin. Bha e mu bhliadhna thar fhichead a dh’ aois, agus ged nach robh e ach uine ghoirid aig cosnadh, nochd e dhìlseachd d’ a ’pharantan le cuideachadh airgid a chur d’ an ionnsuidh goirid roimh àm a bhais.

Ged bha dhà no trì stoirmean sneachd againn an deigh meadhon a mhìos s’a chaidh, air chor ’s gu robh doimhne chòig troidhean dheth anns a choille, leagh mu leth na doimhne sin air falbh le aimsir bhriagha, bhlàth, a mhair re seachduin. Cha’n ’eil duine ’n ar measg aig am bheil cuimhne air geamhradh fhaicinn riamh air cho beag reodhaidh ’s a bh’ againn air a gheamhradh so, agus ged nach bi duil ri mòran reodhaidh re a chuid eile dhe’n earrach, faodaidh teachd a stigh an t-samhraidh a bhi cho fadalach ’s a’s àbhaist dha bhi. Na ’n tigeadh na tha air a radh ’s air a sgriobhadh mu thimchioll dùnadh suas caolas Eilean a Chluig(Belle Isle)gu crìch air chor ’s gu ’m biodh deigh mhòr na h-airde tuath air a’ cumail air falbh gu buileach o chladaichean Cheap Breatuinn, agus gu ’m biodh mar sin an t-earrach ’s an samhradh a tighinn a stigh le aimsir mòran na ’s blàithe, mar tha cuid a cumail a mach a thachradh, bu bheannachd sin air son nach b’ urrainn luchd-àiteachadh an eilein so a bhi tuilleadh is taingeil.

Tha geamhraidhean fada Cheap Breatuinn gle chosgail air biadh spréidhe, ’n uair tha e eucomasach an toirt troimhe gun iad a bhi air am biadhadh fo dhion ré sheachd mìosan; ach ged tha sin maille ri iomadh ni eile, mi-fhabharrach do ’n tuath, nam fanadh mòran dhe’n òigridh a tha fàgail an dachaidhean agus am pàrantan, ’s an dùthaich so fhein, seadh, air an cuid fearainn, agus saoithreachadh a chum am faighinn agus an gleidheadh ann an suidheachadh torrach, bhiodh an cor fein, cor am pàrantan gun chuideachadh, agus soirbheachadh na dùthcha moran na ’s fearr na thà e.

M. D.
Ceap Nor, Am Màrt 13, 1902.

Litir o Ailein an Tailleir.

A CHARAID: —Fhuair mi “Mactalla nan Tùr,” leis an Urr. A. Mac Gilleain Sinclair, agus tha mi gle thoilichte leis, agus ged a tha chean’ agam da fhichead leabhar-oran beag us mor, tha mi faicinn anns an leabhar so iomadh òran nach fhaca mi riamh roimhe. Fhuair mi cuideachd, “Filidh na Coille,” leis an uasal urramach cheudna, duine do’m beil mi-fhin ’s gach neach eile ’labhras Gàilig fo iomadh comain. Tha e ri saothair mhoir ann an cumail suas ar cainnt mhàithreil anns an dùthaich so, agus bidh sin na chuimhneachan na’s fhearr dha na bhiodh clach no carragh de sheòrsa sam bith. Shaolainn gu ’n cuireadh gach aon de luchd-gabhail MHIC-TALLA a dh’ iarraidh an leabhair so, gu h-àraidh iadsan a tha chomhnuidh an Ceap Breatunn, an Antigonish ’s am Pictou, far an robh eòlas farsuinn air a’ Bhard Mac-Gilleain ’s air a chuid òran. Agus a bharrachd air òrain a bhàird sin, tha ’san leabhar roinn mhath de dhàin le Maighstir Sinclair fhein ’s do dh’ eadar-theangachadh a rinn e on Bheurla. Is fhiach am “Filidh” a dha uiread ’sa tha ’phris, leth-dolair. Agus cha chòir diochuimhn’ a dheanamh air “Mactalla nan Tùr” a thatar a’ creic air cairteal dolair. Tha an da leabhar so air an creic cho saor ’s gu bheil eagal orm nach pàigh iad an cosdas, mur teid àireamh mhor dhiubh a chreic. Ceannaichibh, a chàirdean, “Filidh na Coille” agus “Mactalla nan Tùr” agus ma bhios aithreachas oirbh air son dealachadh ri tri chairteil dolair air an son, leigibh fios ugamsa. Is mise, ur dearbh charaid,
AILEAN MAC GILLEAIN,
no, mar theirte rium ann an Siudaig, da fhichead bliadhna roimhe so,
AILEAN AN TAILLEIR.

---

[206]

[Vol . 10. No. 27. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 203).

aidh sinn uaireiginn air beatha ’thoirt seachad do ’n Dia a thug dhuinn i. Bha Noushatal, do shearbhanta dhileas, airidh anns gach doigh air gu ’m biodh tu measail oirre, agus tha mi ’g aideachadh gu ’m bheil e nadarra gu leor dhut a bhith ’g a caoidh gu trom; ach thoir fa near nach toir do bhron air ais i gu beatha. Air an aobhar sin, a bhaintighearna, ma tha gradh agad dhomhsa, agus ma ghabhas tu mo chomhairle, cuir stamhnadh air do bhron, agus thoir do cheart aire air do bheatha fhein, oir ma chailleas tusa do bheatha, bidh mise neo-shona ri m’ bheo.

Ged a bha na briathran a labhair an righ rithe gle thaitneach leis a’ bhanrigh, ghabh i uamhas an uair a chual i gu ’n robh Noushatal marbh. Chuir an naigheachd a leithid de dhragh oirre ’s nach robh fhios aice car uine ciod a theireadh i. Mu dheireadh an uair a fhuair i os cionn an tionndaidh a ghabh i, thuirt i, agus ioghnadh gu leor oirre: “A Cheannaird nan Creidmheach, tha lan-chinnt agam gu ’m bheil tlachd mor agaibh dhiom; ach ceadaichibh dhomh a radh nach urrainn mi an naigheachd a dh’ innis sibh dhomh mi bhas Noushatal a ghabhail a steach, agus fhios agam gu ’m bheil i slan, fallainn. Is e bas Abon Hasain a tha ’g am chur fo bhron. Bha meas mor agaibh fhein air, agus bu toigh leamsa e, cha b’ ann a mhain a chionn gu ’n robh e ’na fhear-cuideachd tlachdar, ach mar an ceudna a chionn gu ’n robh meas mor agaibh fhein air. Ach mo thighearna, tha ioghnadh mor orm a chionn gu ’m bheil sibh a’ gabhail cho beag suim dhe ’bhas, agus a’ leigeadh duine air an robh meas mor agaibh, agus a bha cho tric ’n ’ur cuideachd, cho luath as bhur cuimhne; agus tha e ’cur ioghnadh sonraichte orm gu ’m biodh sibh a’ feuchainn ri mo mhealladh le bhith ’cumail am mach gur i a bhean a fhuair bas, agus nach b’ e e-fhein.”

Bha ’n righ a’ smaointean gu ’n robh am fios a fhuair e mu bhas Noushatal cinnteach gu leor, gu h-araidh o ’n a chunnaic ’s a chual’ e Abon Hasan beagan uine roimhe sid; agus thog e suas a ghuaillean, agus rinn e glag gaire, an uair a chual’ e na briathran a labhair Sobaide. Thionndaidh e ri Mesrour, agus thuirt e: “Ciod e do bharail air na briathran a labhair a’ bhanrigh? Am bi mnathan uair sam bith a’ call an ceille? oir, a dh’ aon fhacal, chuala ’s chunnaic tu fhein a h-uile rud a bh’ ann cho math riumsa.”

An sin thionndaidh an righ ri Sobaide, agus thuirt e: “A bhaintighearna, na bi na ’s fhaide ’caoidh Abon Hasain; oir tha mise ’g innseadh dhut le cinnt gu ’m bheil e slan, fallainn; ach gu ma fearr leat a bhith ’caoidh do shearbhanta; cha ’n ’eil ach beagan mhionaidean o ’n a thainig Abon Hasan a steach far an robh mise, agus e gu tursach, deurach ’g a caoidh, a dh’ innseadh dhomhsa gu ’n robh i marbh. Thug mi dha sporran anns an robh ceud bonn oir, agus pios aodaich gus a chur uimpe an uair a thiodlaiceadh e i; agus o ’n a bha Mesrour anns an lathrach, togaidh e fianuis leam.”

Shaoil leis a’ bhanrigh gur ann mar mhagadh a bha ’n righ, agus gu ’n robh toil aige a mealladh. Thuirt i ris: “A Cheannaird nan Creidmheach, ged a bha e ’na chleachdadh agaibh a bhith ’deanamh ceol-spors, feumaidh mi innseadh dhuibh nach e so aon chuid an t-aobhar no ’n t-am air son a leithid a dh’ obair. Tha mise ’g innseadh na firinn dhuibh; cha ’n ’eil mi ’bruidhinn air bas Noushatal, ach air bas Abon Hasain; agus bu choir dhuibhse ’bhith ’g a chaoidh a cheart cho math riumsa.” Thainig nadar de ghruaim air aghaidh an righ, agus thuirt e: “A bhaintighearna, tha mise ’g innseadh dhut gun fheala dha sam bith, gu ’m bheil thu air do mhealladh: tha Noushatal marbh, agus tha Abon Hasan beo, slan.”

Mhi-chord an fhreagairt so gle mhor ri Sobaide. Thuirt i ris ann am briathran casa: “A Cheannaird nan Creidmheach, gu ’n gleidheadh Dia sibh o leantuinn na ’s fhaide anns a’ bheachd mhearachdach sin; cinnteach gu leor is ann a tha toil agaibh a thoirt ormsa ’chreidsinn nach ’eil sibh ’n ’ur ciall fhein. Ceadaichibh dhomhsa innseadh dhuibh aon uair eile, gur e Abon Hasan a tha marbh, agus gu ’m bheil mo shearbhanta-sa fhathast beo, agus ’na bantraich. Cha ’n ’eil uair an uaireadair o ’n a chaidh i mach as an t-seomar so. Bha i ’na leithid de staid bhronaich an uair a thainig i ’s gu ’n tugadh sealladh dhi air an duine a’s cruaidhe cridhe a tha beo na deoir a shileadh. Tha na mnathan a bha maille rium an uair a thainig i steach comasach air fianuis a thogail gu ’m bheil mise ’g innseadh na firinn; agus faodaidh iad innseadh dhuibh gu ’n d’ thug mi dhi ceud bonn oir, agus pios aodaich; agus b’ ann a’ caoidh air son Abon Hasain a bha mi an uair a thainig sibh a steach.

An uair a chual’ an righ na briathran so, rinn e lascan gaire, agus thuirt e: “A bhaintighearna, tha ioghnadh orm gu ’m biodh sibh cho fada ’n ’ur barail fhein; ach faodaidh sibh a bhith cinnteach gu ’m bheil Noushatal marbh.”

“Tha mise ’g innseadh duibh nach eil, mo thighearna,” arsa Sobaide; “ is e Abon Hasan a tha marbh, agus cha toir sibhse gu brath orm a chaochladh a chreidsinn.”

An uair a chual’ an righ so, ghabh e fearg. Shuidh e air an t-sofa pios uaipe, agus thuirt e ri Mesrour: “Bi falbh anns a’ mhionaid agus faigh am mach co aca a tha marbh, agus thig an so le fios; oir ged a tha mise deimhin gu ’m bheil Noushatal marbh, is fhearr leam an doigh so a ghabhail na leantuinn na ’s fhaide air connsachadh mu rud air am bheil lan-chinnt agam.”

Ghrad dh’ fhalbh Mesrour mar a dh’ aithneadh dha.

“Bidh fhios agad ann an uine ghoirid gur e mise ’tha ceart,” ars’ an righ ri Sobaide.

“Air mo shon fhin dheth,” ars’ ise, “tha fhios agam gle mhath gur mi a tha ceart, agus chi thusa gur e Abon Hasan a tha marbh.”

“Air mo shon-sa dheth, ma ta,” ars’ an righ, “tha mi deimhin gur e Noushatal a tha marbh, agus cuiridh mi geall riut gu ’m bheil Abon Hasan beo, slan.”

“Na bi ’smaointean gu ’n teid a’ chuis leat cho math ’s a tha thu ’n duil,” arsa Sobaide; “cuiridh mise geall riutsa, agus tha mi cho fior-chinnteach gu ’m bheil e marbh ’s gu ’m bheil mi deonach an rud a’s luachmhoire ’bhuineas dhomh ris an t-saoghal a chur air a’ gheall. Tha fhios agam ciod a theid agam a chur air a’ gheall, agus ciod e ’n rud a’s luachmhoire a th’ agam; ainmich do gheall, agus seasaidh mise ris.”

“O ’n a thainig a’ chuis g’ a ionnsuidh sin,” ars’ an righ “cuiridh mise mo gharadh maiseach air a’ gheall mu choinneamh na luchairt dhealbhannan a bhuineas dhutsa, ged a tha fhios agam gur e an garadh moran is luachmhoire.”

“An i a’ cheisd an drasta, gur e do gharadh-sa a’s luachmhoire na mo luchairt sa? Cha ’n e sin a’ cheisd idir. Roghnaich thu an rud a thogair thu fhein dhe mo chuid-sa a chur mu choinneamh na tha thu fhein toileach a chur air a’ gheall. Tha mise ’g aontachadh leat, agus cha teid mi ’n cois m’ fhacail; tha mi ’togail m’ fhianuis ri Dia.” Thog an righ ’fhiannis ri Dia mar an ceudna, agus bha iad le cheile ’gabhail fadachd gus an do thill Mesrour.

(Ri leantuinn.)

An t-Ollamh Seumas Mac Griogair,

UGHDAR MORAN LAOIDHEAN SPIORADAIL.

SGRIOBHADH an eachdraidh ghoirid a leanas, anns a bhliadhna 1881, leis an Urr. Gilleasbuig Cleireach, LL. D., an sgoilear cliuiteach a chuir a mach an clo-bhualadh mu dheireadh de dh-obair Oisein.

Ann an àireamh roimhe so, a’ tabhairt iomraidh air Dughall Buchanan, thuirt mi gu robh e astar mòr air thoiseach air gach aon de ’luchd-dùthcha a dh’ fheuch ranntachd mu nithean na diadhachd; agus ’n a dhéigh-san gu robh an t-Ollamh Mac Griogair mar Bhàrd spioradail. Is ann le toilinntinn a tha mi a’ cur an céill beagan mu thimchioll an duine fhòghlumta, agus mhaith so; ged nach urrainn domh cunntas mion a thabhairt uime, mar gu cinnteach a tha deadh chòir aige air am measg nan Gàidheal.

Rugadh Seumas MacGriogair deireadh na bliadhna 1759—os ceann beagan agus sè fichead bliadhna- ’an Srath-Fhaolain, Ceann Loch Eire, ’an Siorramachd Pheairt. Shocraich e ’inntinn ’n a thràth air dreuchd naomh na Ministreileachd; agus fhuair e làn fhòghlum ann an Oil-thigh Dhunéidinn. Co luath as a fhuair e cead dhligheach gu searmonachadh Soisgeul na slàinte, an ’àite fantuinn ’n a thìr-dhùthcha, mar a bhiodh taitneach a thaobh nàduir, chaidh e gun dail gu Pictou ’an Nova Scotia, ’an America mu thuath, far an robh mòran Ghàidheal, o iomadh ceàrnaidh de ’n Ghàidhealtachd, gun duine air bith a’ sealltuinn air am maith spioradail: agus shaoithrich e air mhodh co dùrachdach, agus co foghainteach nam measg car cheithir bliadhna deug ’ar fhichead as gu-n do choisinn e an t-ainm urramach fo-m bheil cuimhne chùbhraidh ’s an ionad sin air gus an là ’n diugh—Abstol Phictou.

Tha, air an là ’n diugh, Nova Scotia fada, fada air thoiseach air a’ Ghàidhealtachd ann an iomadh dòigh. Tha pailteas lòin, ’us éididh aig a luchd-àitich; agus, gnothach ro phrìseil, is leo féin am fearann a tha iad ag àiteach. Cha-n ’eil iomaguin orra mu là màil. Cha-n ’eil eagal roimh mhaor, no bàirlinn. Cha-n ’eil iad ’an eisiomail uachdarain, no Factor; oir tha còir dhligheach aig gach duine air an fhearann a tha e ag oibreachadh. Tha gach aon ’n a shealbhadair fearainn, ’n a uachdaran e féin. Agus a bhàrr air a so, tha Eaglaisean, ’us Sgoilean maithe, lionmhor ’n am measg. Tha e gun teagamh ’n a nì cruaidh, mi-chneasda a bhi ’fògradh dhaoine an aghaidh an toil’ as an tìr ’s an d’ rugadh, ’us an d’ àraicheadh iad; ach bhiodh e chum mòr bhuannachd do mhìltean, nan rachadh iad le an toil féin do na ceàrnachan ud. Tha iad a nis gu lìonmhor anns a’ Ghàidhealtachd a’ crùban o bhliadhna gu bliadhna ann am bothain chumhann, dhorcha, neo-sheasgair air iomadh dòigh. Tha iad a’ cur seachad an làithean ann an saoithreachadh gruinnd glé neo-bhrìghmhor, nach toir ach beag toraidh uaith; agus an uair a thig làithean na h-aoise, gu minic cha-n ’eil ach bocsa-nam bochd—an Sgireachd, mar chùl-taic’ aca. ’S a bhàrr air a so uile cha-n ’eil aca ’am bitheantas aontadh no còir air an làraich. Tha iad o bhliadhna gu bliadhna air ‘cloich an turramain,’ gun fhios air bith nach cuir a’ cheud Chuingis gu imrich is allaban iad.

Is ro mhòr an diubhar eadar an cor bochd so agus cor socair, sàsda muinntir Nova Scotia, Prince Edward Island, Chanada, no Australia. Ach cha robh cor Nova Scotia air dhòigh air bith taitneach an uair a chaidh Seumas Mac Griogair do ’n dùthaich. Bha lìonmhoireachd Ghàidheal ann: ach bha iad sgapta fad o chéile. Bha iad neo-chleachdta ris an obair a thachair orra—a’ gearr-

---

[207]

[Vol . 10. No. 27. p. 7]

adh sìos nan craobhan mòra, chum an grunnd a réiteachadh air son pòir—agus car bhliadhnachan, gus an d’ fhàs iad eòlach air an obair, air an t-sìd, ’us air àrach spréidhe, dh’ fhuiling iad mòran an-shocair air iomadh dòigh. Cha robh eaglais no tigh-sgoile air a chur a suas an uair a ràinig an duin’ eudmhor agus blàth-chridheach so a luchd-dùthcha, ’s a’ bhliadhna, 1780. Ach chaidh e mu ’n cuairt o thigh gu tigh ’s o bhaile gu baile, a’ searmonachadh Soisgeil Chriosd le mòr dhùrachd. Bha e ’coiseachd thar sneachd o thrì gu ceithir a throighean air doimhneachd: ach is ann le brogan-sneachda, mar a theirear riuth—bonn-bhrogan de bhùird ro fhada, agus leathann—a bha e ’g a dheanamh so—dòigh astair ro chlaoidhteach. Gu minic cha robh leaba aige ach sop cònnlaich air an ùrlar mu choinneamh an teinntein, agus b’ ainmic a gheibheadh e biadh a b’ fhearr na buntàta, agus iasg glas. Thàinig e troimh iomadh cruadal: ach cha do ghéill e ann an eud, no misneach, no slàinte. Chaidh e air aghaidh gu dìleas, agus gu deòthasach car naoi bliadhna mu-n d’ ràinig Ministeir Criosduidh eile de sheòrsa air bith crìochan Phictou.

Aig an àm so bha cùisean air dol mòran ’am feabhas feadh na dùthcha anns gach dòigh. Chaidh an sluagh gu mòr ann an lìonmhoireachd, agus thàinig iad air an aghaidh ann an teachd-an-tìr. Shoirbhich àiteach ’us malairt, agus shuidhich bailtean ’nam measg a tha an diugh ’nam bailtean mòra, agus inbheach air gach dòigh. Lean Seumas Mac Griogar air ’obair le dùrachd ann an làithean an t shoirbheachaidh mar ann an làithean a’ chruadail, gus an do ghairmeadh ’o ’shaothair gu fois shìorruidh e ’s a’ bhliadhna 1830, aig aois aon-deug ’us trì fichead bliadhna, (71).

Bha e ’n a ni ro chliùteach do ’n duine so gu robh e, cha-n e mhàin ’n a shearmonaiche dùrachdach, ach gu ’n do ghléidh e suas, ’s gu n do mheudaich e gu mòr am fòghlum a fhuair e ’s an àrd Oil-thigh ’an làithean òige. Sgrìobh e leabhraichean Beurla a choisinn urrad chliù as gu-n d’ rinneadh Ollamh, no D. D. dheth. Ach is ann air son a’ Ghailig gu h-àraidh a tha mi ’toirt iomraidh air. Chuir e a mach laoidhean fo ainm ‘Dàin a Chòmhnadh Cràbhaidh’ a tha ro shoisgeulach ’n an teagasg, agus ro bhlasda ’n an cainnt. Bha e ’n a fhìor Bhàrd: agus is ann le tlachd ’us aoibhneas a bha e, ann an siubhal choilltean, ’us fhàsach, a’ gleusadh a chruit-chiùil gu àrd-mholadh Dhé a sheinn ann an seana chànainn nam Beann. Rinn a laoidhean mòr-fheum do dh’ iomad anam, agus tha mi ro thoilichte fhaicinn gu bheil feadhain, a dh’ fhàg e sgrìobhte, air an cur a mach aig an àm le Mr. A. Mac-Gilleain Mac-na Cèarda, a tha ’n a mhinisteir ro mheasail ann an America mu Thuath, agus ’n a shàr sgoileir Gailig. Maille riu so tha àireamh de laoidhean glé bhinn, blasda agus Soisgeulach, le Iain-Mac Gilleain, a bha aon uair ’n a Bhàrd aig Tighearna Chola. Chuir an duin’ uasal ceudna a mach o cheann ghoirid òrain leis a’ Bhàrd cheudna, agus lìonmhoireachd le Bàird eile a bha beò o cheann linn no dhà. Tha iad so uile làn-ghlan, geanmnaidh, a’ moladh fìrinn, onoir, stuaim, suairceis, ’us caoimhneis; a’ cur fa ’r comhair mòran de ’n fhiughantas, ’s de ’n dìlseachd a bha aon uair am measg chlanna nan Gaidheal. Tha a luchd-dùthcha fo mhòr chomain do Mhr. Mac-na-Cèarda, agus bhiodh e gu buannachd araon dhoibhsan agus dhàsan nan ceannaicheadh ’s nan leughadh iad na leabhraichean so. Ach is cùis bhochd a th’ ann, ged is tric leis na Gàidheil a bhi ’gearan mu dhearmad a bhi air a dheanadh orra féin ’s air an cànainn, gur ainmic a cheannaicheas iad leabhar Gàilig dé air bith co maith ’s a tha e.

Fagaidh Mi an Gleann.

Fàgaidh mi an Gleann,
Falbhaidh mi ’s mo thogair,
’S theid mi measg nan Gall,
Dh’ fheuch am faigh mi obair.
Eadar Calum ’s Eoghann,
Mor is Seonaid Eachainn,
Tha mo chor-sa searbh—
Falbhaidh mi ’s a’ mhaduinn.

’Nuair fhuair mi air mo dhoigh
’S mo bhrogan air an glanadh,
Thog mi orm gu foil
A chomhradh ri mo chaileig;
Chur i car ’na sroin,
’S thuirt i rium ’bhi tarruing,
Gu ’n dug ise boid
A bhi mor le Calum.

Dh’ fhàs mo chridh’ gun treoir,
’S thainig sgleo mu ’m shealladh,
’S thug mi mionnan mor,
Ged nach coir an aithris,
Ma bhios mise beo
’S treoir a bhi ’nam chnamhan,
Biodh e beag na mor,
Bidh a shron gu talamh.

An uair a bha mi og,
Is seocail air mo chasan,
Gheibhinn ceithir na coig,
Is an corr na ’n gabhainn;
Ach o’n thain’ an aois,
’S caochladh nach gabh falach,
Fàgaidh iad mo thaobh,
’S roghnaichidh iad Calum.

Ach coma leam co-dhiu,
Tha ’n diubhail nis air tachairt,
Gheibh mi bata ’s cù,
’S theid mi thun na faighir,
Theid mi dhireadh stùchd,
’S siubhlaidh mi na sraithean,
’S meallaidh mi té ùr,
Mach o ghlùn a h-athar.

Ged tha mi air mo leon,
Cha choir dhomh bhi fo smalan,
Leigh’sidh mi fadheoidh,
Cha mhair an doruinn fada;
Thug iad dhiom mo chot’
’S leig mi leo mo dhrathais,
Ach bitheams’ air mo dhoigh
’S gheibh mi leodag fhathast.

Nis soraidh leo an dràsd,
Tha ’m bàta tighinn ’an sealladh,
An ni a bhios san dàn,
’S e is àbhaist tachairt,
Theid mi thar a’ chaoil,
Null ri taobh na mara,
Far a bheil mo ghaol,
Caileag aoidheil, bhanail.

Caileag laghach, chiùin,
Mar a mùgh i fhathast;
’S mar a dean i cùis,
Nach ’eil an dùthaich farsuing?
Gheall i dhomh ’na thràth,
Air na bha ’s na bhitheadh,
Gu ’n dugadh i dhomh a làmh,
’N là bhiodh i fichead.

AONGHUS OG.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
Telephone No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc

Aonghas Mac Leoid

Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 4mh latha de Nobhember, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.48 a. m.
A fagail Shidni aig 9.15 a. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 9.55 a. m.
A fagail Ghlace Bay aig 1.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 2.11 p. m.
A fagail Shidni aig 4 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.00 p. m.
A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.41 p. m.
A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.30 p. m.
A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

Uilleam K. Beairsto,
Luaidh-Cheard, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aig am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

UILLEAM K. BEAIRSTO,
Phone 217
Sidni, C. B.
Feb 7 ’01—1 yr

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —An Togalach McVey.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

FAIGH DO DHEALBHAN air an tarruinn anns an t-Seomar Dhealbh Ur a tha ’n Togalach McVey, air sraid Shearlot. An t-àite ’s saoire tha ’sa bhaile. Bidh an obair dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
C . H. WOODILL.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St.,

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na caiseachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

---

[208]

[Vol . 10. No. 27. p. 8]

Cumha

Do Shim Og Domhnallach, Mac-Mhic-Dhughaill Mhor-thir, a mharbhadh ’s a bhliadhna 1812 le urchair thubaistich bho ghunna fhein.

LE IAIN MAC-GILLEBHRATH, AM PIOBAIRE.

’S tric mi ’tionndadh am leabaidh,
’S gun mo dhùil ris a chadal;
’S beag an t-ioghnadh sud ’s m’ aigneadh cho cràiteach.

Fhuair mi sgeula ’sa mhaduinn
’Thromaich éislean fo m’ aisnean;
’S cha tuig leigh no fear m’ fhaicinn mar tha mi;

Gun do chiuradh am faillean
’Bh’ air friamh dùthchais nam meangan;
Craobh a b’ ùire ’measg dharag a ghàraidh.

Mile marbhphaisg air ’n t-saoghal,
’S mairg a bheireadh ro ghaol da,
’S nach h- ’eil arm de na daoin’ ach an sgàile.

’S tric ar n-uaighean ga ’n cladhach,
’S uainn ar n-uaislean ga ’n taghadh;
’S grad a bhuaineadh oirnn ragha nan àghan.

Mhic- ’Ic-Dhughaill o ’n Ghainmhinn,
O bhun stùc beinn an t-sealgaich,
’S goirt a chunntadh an aimsir so ’d chàirdean.

Gnùis a b’ àillidh r’a sireadh,
Sùil bu bhlàithe gun tiomadh,
’S deacair ’àireamh aon ghin a thug bàrr ort.

Alach prionnsail a chruadail,
Sgathan-sampuill na h-uaisle,
’S goirt ri ’chluinntinn gun d’ sguabadh do làrach.

’S beag an t-ioghnadh do dhìslean
A bhith tursach na ’n inntinn,
’S gum bu mhùirneach a chìs ’thug am bàs dhiu.

’Chraobh a’s faide fo fhriamhaich
Gur h-i ’s aithghearra ’chrionas;
’S tric ’tha tobraichean fior-uisg’ a tràghadh.

’S iomad latha mor meadhrach,
Air bharr aighir is greadhnais,
’Thug na maithibh an teaghlach na Tràigh ud.

Mo chreach leir Clann Mhic Dhughaill,
’S iad mar choill air a rùsgadh;
Co ’nis sheasas an cùis an àm gàbhaidh?

Bhon a dh-fhalbh an sgiath dhidinn
’Bha na ’dion aig an sinnsribh,—
Iuchair ghleidhte nach diobradh na ’n càs iad.

Nam b’ e iomairt no eucoir
Leis an deachaidh do chreuchdadh,
Air mo laimh nach biodh t’ eirig gun phàigheadh.

’S lionmhor curaidh deas, dealbhach,
’Rachadh ullamh g’a dhearbhadh,
’Sheasadh duineil fo airm an am tàirgne.

’S ann diu fior shliochd do thaighe,
’Rachadh sios leat gun athadh,
’Dheanadh gniomh an àm crathadh na stàilinn.

Agus Morair sin Shléite,
Air bharr corra-ghleus nuair ’dh’ fheumadh,
Le laoich fhoirmeil nach geilleadh ’n àm gàbhaidh.

’S laidir gaisgich Chlann-Raonuill,
Mar bharr lasrach a’ t’ aobhar,
’S cha b’ e b’ fhasan dhaibh claonadh ’s na blàraibh.

Oighre Chnoideart a bharraich,
Da ’m bu choir a bhith fearail,—
’s cian a sheors’ am bun Gharaidh an tàmhachd.

Sin is foirmidh na ’choinnimh,
Sliochd Iain Oig as na Gleannaibh,
Bhiodh ga d’ chomhnadh le barantas làidir.

Mar choin shealgach air lomhainn,
No barr gailbheinn is reothairt,
Comhlan borb Ghlinne-Gomhan ’sa Bhràighe

Ach de ’m fath bhith ga d’ shireadh,
No bhi deurach mu d’ milleadh,
’S nach till treun-fhir a chruinne gu bràth thu.

’S trom na ’s fheudar a ghiùlan,
’S goirt gach creuchd mar a’s ùire,
Ged is goirid ar n-ùine ’san fhàsach s’.

Ach ’s e ’s cuibhe dhuinn striochdadh
Leis gach ni ’bheir a chrioch oirnn,
’S a bhith ùmhal fo riaghladh an Ard-Righ.

’Fhir ’thug Iob as a phiantaibh,
’S a thug Pol as na h-iaruinn,
Nochd dhuinn solas gun chrioch ann am Pàras.

’S e bàrd math a bha ’sa Phiobair Mac-Gillebhrath. Is aobhar cliù e do gach aon a bhuineas da agus d’ a chinneadh. Bha e na ’Ghàidheal gu chùl, mar a bha a dhlùth chàirdean, Mr Raonall, sagairt Arisaig, agus Mr Anndra, sagairt Liosmoir. Tha e na ’ghnothach bochd nach rachadh orain a Phiobaire a chruinneachadh ’s a chur am mach ann an leabhrachan.

GLEANN-A- BHAIRD.

Rainn de Sheann Orain.

FHIR-DEASACHAIDH IONMHUINN, —Tha e air innseadh gu ’n deachaidh na rainn a leanas a chur ri cheile le bana-bhàrd, aig àm a thainig an Crann air a fear-posda, a mac, agus a bràthair. Ghearain i ris an àrd-cheannard, gu ’m bu chruaidh a chùis gum biodh an triùir bu dilse dhith air an toirt uaipe airson an airm, agus i bhi air a fàgail na h-aonar. Gheall e dhith, na ’n deanadh i ’n toiseach oran anns nach biodh facal bréige, agus a rithist oran anns nach biodh guth firinn, gun tugadh e na daoine air ais dhith mar thuarasdal. Cha ’n ’eil agam ach pàirt dhe gach oran; ’s bhiodh luchd-leughaidh MHIC-TALLA ann a Waipu gle thaingeil na ’m b’ urrainn thu ’n dà oran a thoirt dhaibh coimhlionta. ’S e so na rainn fhirinneach:—

Teine ’ga fhadadh an loch,
’Bhi tiormachadh cloich an cuan,
Comhairle ’thoirt air mnaoi dhùr
Mar bhuill’ ùird air iarunn fuar.

Diubhaidh connaidh fearna fliuch,
Diubhaidh na sìne flich reothadh,
Ach gus an tig an dìle steach,
’S e diubhaidh an domhain droch bhean!

Tha na rainn bhreugach mar a leanas:—

Chunnaic mi na partanan
A’ danns’ air an làr-fhasgnaidh,
Agus té dhiubh ’s slatag aic’,
’S i cur am mach nan caorach.

’S chunnaic mi na donnagan
Is cuallan mora connaidh orr’;
’S an fhaochag anns an donnalaich
A falbh is dronnag fhraoich oirr’.

Chunnaic mi na sùlairean
’Toirt feur do laoigh a chùbair;
’S a chuthag is gu-gùg aice,
’S i criomadh sùil na caorach.

Mhill “gu-gùg” na cuthaig an t-oran briagach, ach fhuair i a roghainn as an triùir, agus thagh i a bràthair, is thuirt i:—

Ma ’s a beo mi gheibh mi fear,
’S ma gheibh mi fear gheibh mi mac;
’S bho nach faigh mo mhàthair mac,
’S e mo bhràthair ’s fearr leam ac’.

Mu dheireadh fhuair i ’n triuir leatha, ach ghabh a fear-posda tàmailt, ’s cha tilleadh e.

EARRAGHAIDHEAL.
Waipu , New Zealand.

Teirgidh gach ni ri ’chaitheamh,
’S a bhi ’g a chaitheamh gu minig;
’S an ni sin nach caithear,
Ged nach caithear gu ’n teirig;

Bho ’n a theirgeas gach nì gun chaitheamh,
Grathunn mu ’n tig am bràth;
Is còir gach nì a chaitheamh,
Mu ’n caith e fhéin as a thàmh.

Na dean Mearachd
Rubbers
DHE NA SEORSACHAN A’S FHEARR
air na prìsean a’s ìsle ann an
—STOR—
REDDEN,
Ross Block,Sidni.

Is ann againne a gheibh thu na
. .Gloineachan Sula..
a’s fhearr a fhreagras air do shuilean.
Theid sinn an urras orra a thaobh luach agus prise.

Do shuilean air am feuchainn leis an OPHTHALMOMETER a nasgaidh.

K . Bezanson,
Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.
Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.
Gordon & Keith,
A. T. GRANT,
. .. . .Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., —LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic.. .. .. .. ..
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, - - - Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnchaidh Bhain Mhic-an t-Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid. D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan. (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

[Dealbh]
MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.. .. .

Ard-oifis: —TORONTO , CANADA.

J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies”dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.