---

[209]

[Vol . 10. No. 28. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol.X. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, APRIL 11, 1902. No. 28.

Turus Ruairidh do’n Exhibition.

FACAL AIR AN FHACAL MAR A CHUALAS UAITHE FHEIN.

I.

CHA teid an turus a thug mise do Ghlascho air a’ bhliadhna so as mo chuimhne fhad ’s a bhios mi air talamh nam beò. Agus o ’n a tha toil agadsa, ’dheadh charaid, fios fhaotainn air mar a thachair dhomh air mo thurus, agus air na chunnaic ’s na chuala mi, bheir mi dhut gearr iomradh air; ach cuimhnich gur e gearr iomradh a bhios ann, oir ged a bhithinn-sa cho math gu beachd a ghabhail air na seallaidhean iongantach ud ri duine ’sheas riamh ann am bròig leathair, agus cho math cuimhne ri duine ’bha riamh beò, cha rachadh agam air trian dhe na chunnaic ’s a chuala mi a thoirt fa near agus a chumail air chuimhne.

Ged a bha thusa gle eolach ormsa an uair a bha sinn le cheile òg, gòrach, agus baoth, tha iomadh bliadhna o nach fhaca sinn a cheile. Is iomadh car a chuir an saoghal dheth o ’n àm anns àm bu ghnath leamsa, agus leatsa ’bhith ’g iomain air a’ mhachaire lom, reidh ri solus na gealaich, agus sinn gun chùram gun smuain mu dheidhinn na bha romhainn dhe ar beatha. Mar is minic a thachair, chaill sinn sealladh air a cheile mu ’n gann a rainig sinn aois fearachais; agus o ’n a thachair gu ’n robh ar crannachur gle eadar-dhealaichte ann an iomadh dòigh, agus a thaobh gu ’n robh sinn o chionn dlùth air da fhichead bliadhna far nach robh e ’n comas dhuinn a cheil’ fhaicinnn, cha bhiodh as an rathad dhomhsa beagan innseadh dhut mu dheidhinn a’ chogaidh a bh’ agam ris an t-saoghal o ’n a chunnaic mi thusa mu dheireadh. Tha fhios agamsa air gu leor mu d’ dheidhinn sa, ged nach ’eil fhios agadsa air a’ bheag sam bith mu m’ dheidhinn-sa. Agus faodaidh tu mo chreidsinn an uair a tha mi ’g innseadh dhut nach ’eil fear eile an diugh beò do ’n innsinn mo naigheachd cho saor ’s a tha mi ’dol g’ a h-innseadh dhutsa.

Tha mi ’creidsinn gu ’m bheil cuimhne mhath agad fhathast air an àm anns an robh sinn a’ dol do ’n sgoil; agus tha fhios aig an fhortan nach robh ann ach ainmeachas sgoile. Bha am maighstir-sgoile, mar a bha na sgoilearan—cearta coma ach an latha ’chur seachad. Cha ’n ’eil mi ’creidsinn gu ’n robh fear eile dhe na sgoilearan a leith cho coma dhe ’n sgoil ’s a bha mise. Cha robh mi deònach leabhar ’fhosgladh aon chuid anns an taigh-sgoile, no ann an taigh m’ athar. B’ fhearr leam gu mor a bhith ’falbh air mo thoil fhin timchioll a’ chladaich, no air feadh a’ mhonaidh ag iarraidh nead, na bhith anns an sgoil, ged a dh’ fhaodas mi radh gu ’n robh mo thoil fhin agam anns an sgoil mar a bh’ agam an àite sam bith eile. Tha fhios agadsa gur ann mar so a bha, ach is docha gu ’n do leig thu air dichuimhn e. Ach cha do leig mise air dichuimhn e; oir tha mo ghòraiche agus mo mhi-chùram anns an

*Paipear , leis an Urr. Iain Mac Ruairidh, a chaidh a leughadh aig aon de choinneamhan Comunn Gàilig Inbhirnis o chionn ghoirid, agus a thaitinn gu sàr-mhath riuthasan a bha làthair.

àm ud a’ cur dragh air an inntinn agam gus an latha ’n diugh, ged a tha fhios agam gle mhath nach toir dragh is dorran mu ’n àm a dh’ fhalbh atharrachadh sam bith air na chaidh seachad.

O nach robh facal sgoile aig m’ athair, no aig mo mhàthair, cha robh iad a’ faicinn gu ’n robh sgoil gus a bheag a dh’ fheum a dheanamh dhomhsa. Cha robh duine sam bith ach fior dhuin’ ainneamh a’ smaointinn aig an àm ud gu ’n robh sgoil a chum feuma sam bith do dh’ fhear saoithreachaidh fearainn.

Cho luath ’s a b’ urrainn mi obair a dheanamh, b’ fheudar dhomh tòiseachadh ri obair. Ach an uair a thainig mi gu rudeiginn gliocais, agus a dh’ fhàs mi mor, cha robh saoithreachadh an fhearainn agus gach obair eile a bha ri deanamh, a’ còrdadh rium idir. Thòisich mi ri cur romham gu ’m falbhainn gu cosnadh air choireiginn do ’n Ghalldachd, no thun an iasgaich mar a bha fear is fear eile dhe m’ sheòrsa ’deanamh; ach gu mi-fhortanach dh’ fhàs m’ athair tinn aig an àm, agus leig mi as mo cheann falbh o ’n taigh an dùil gu ’n rachadh e na b’ fhearr. Agus ged a chaidh e na b’ fhearr beagan, cha do chuir e riamh dheth an tinneas a bh’ air. Mu ’n d’ thainig ceann na bliadhna dh’ eug e. Bha mo mhàthair aig an àm ud, mar a bha i àireamh bhliadhnachan roimhe sid, gle bhreòite. Agus o nach robh beò dhe ’n teaghlach ach mi fhin is aon phiuthar, smaoinich mi gu ’m b’ e mo dhleasdanas leantail ris an taigh ’s ris an fhearann fhad ’s a bhiodh mo mhathair beò.

Mu ’n d’ thainig ceann bliadhna an deigh bàs m’ athar, phòs mo phiuthar. Cha bu luaithe ’phòs mo phiuthar na thòisich mo mhàthair ri mo chur gu pòsadh. An toiseach, cha robh mi deònach a comhairle ghabhail; ach mu dheireadh, cha robh dol as agam. Chunnaic mi nach robh rathad agam air gnothaichean a chumail ann an òrdugh mar bu mhath leam am freasdal searbhanta. Agus o ’n a bha ’n te a bha mo mhàthair ag iarraidh orm a phòsadh a’ tighinn a reir m’ inntinn fhìn anns gach dòigh, phòs mi i.

Fhuair sinn seachdnar chloinne. Ach chaill sinn triùir dhiubh an uair a bha iad òg. Chaill sinn dithis ghillean anns a’ ghriùraich anns an aon earrach—fear dhiubh coig, agus am fear eile tri, bliadhna. Agus cha ’n ann a chionn gu’m bu leamsa iad, ach cha b’ aithne dhomh dithis eile dhe ’n leithidean anns an dùthaich. Chuir bàs na cloinne so, agus cha b’ ioghnadh e, tilleadh mor annam fhin agus anns a’ mhnaoi. B’ iad a b’ òige dhe ’n teaghlach, agus uime sin bha sinn uile ’g an caoidh anabarrach mòr.

Chuir mi romham aig toiseach mo thòisich gu ’n tugainn sgoil is ionnsachadh do m’ theaghlach. Thachair gu fortanach gu ’n robh deadh mhaighstir-sgoile faisg oirnn. Ged a b’ e Domhnull am mac bu shinne, agus a’ cheud chuideachadh a bha gu tighinn orm, chuir mi romham gu ’n cumainn gu riaghailteach anns an sgoil e, a chum gu ’n rachadh aige, nam biodh e fhein glic, air faotainn troimh ’n t-saoghal gun a bhith sàs ann an gibean bochd fearainn, no ri obair shalach sam bith eile. Agus cha ’n ’eil aithreachas sam bith orm an diugh air son sid a dheanamh; oir bha e ’na sgolair math, agus bha e iomchuidh, glic, cùramach, deanadach, gun chosgais gun stròdhalachd sam bith. Tha àireamh bhliadhnachan o ’n a chaidh e do Ghlasacho, far an d’ fhuair e àite-cosnaidh anabarrach math. Ach tha mi ’faicinn, a charaid, gu ’m bheil thu gabhail fadachd nach ’eil mi ’g innseadh dhut mu mo thurus. Mur b’ e sin dh’ innsinn dhut moran mu thimchioll mar a bha mi ’cothachadh an t-saoghail. Mu ’n teid mi air aghart le mo naigheachd mu dheidhinn mo thuruis, faodaidh mi innseadh dhut gu ’n robh gnothaichean gle chruaidh orm fhin ’s air a’ mhnaoi fad iomadh bliadhna. Chuir sinn romhainn nach biodh eis sam bith air a’ chloinn, ciod sam bith mar a dh’ eireadh dhuinn fhin. Fhuair iad uile deadh sgoil, agus cha robh eis beidh no aodaich orra; agus bha am màthair ’g an cumail gle ghlan, sgiobalta. Ach air a shaillibh so, bha sinn fhin le cheile iomadh uair gun an t-aodach uile slàn mu ar druim. Fhuair sinn as a chionn sin, agus faodaidh sine a nis a dhol am mach air Sàbaid ’s air seachdain cho sgiobalta ’s cho glan ri h-aon sam bith dhe ar coimhearsnaich. B’ àbhaist do Dhomhull a bhith tighinn dhachaidh fad seachdain no deich latha a h-uile bliadhna. Ach am bliadhna, chuir e fios nach robh ’na bheachd tighinn dhachaidh idir, o ’n a bha toil aige gu ’n rachainn-sa ’mach a dh’ fhaicinn nan ioghnaidhean mora a bh’ ann an Glasacho. Cha robh mi an toiseach deònach a dhol do Ghlasacho idir. Bha mi ’g radh nach robh gnothach sam bith aig mo leithid-sa de sheann duine aig nach robh ach gann facal Beurla a dhol do ’n bhaile mhor idir. Ach laidh a h-uile duine ’bha staigh orm gus a dhol ann, agus thuirt iad rium nach b’ eagal dhomh, ged nach robh Beurla gu leòr agam gu ’n robh Gailig gu leor aig Domhull. Mu dheireadh, an uair a bha ’bhean ’g am chomhairleachadh gu falbh, dh’ aontaich mi gu ’m falbhainn.

Sgriobh Domhull g’ am ionnsuidh, agus thuirt e gu ’n robh e ’dol a chur deise ugam o lar gu mullach gus a bhith umam air mo thurus. Agus thuirt e gu ’m faodainn falbh leis an ‘train,’ no air a’ Chlaidheamh-mhor, nam b’ e b’ fhearr leam. Chuir e airgiod ugam gus mo bhòrd is m’ fharadh a phaigheadh. Agus thuirt e gu ’m feumainn, nam b’ ann air a’ Chlaidheamh-mhor a dh’ fhalbhainn, mo bhiadh ’s mo leaba ’ghabhail anns a’ chàbin mar a dheanadh na h-uaislean eile a bhiodh air bòrd.

Chuir mi romham am muigh ’s am mach nach fhalbhainn leis an ‘train’. Bha mi a chionn fada cluinntinn gu ’n robh moran air am marbhadh leis an ‘train’; agus ged a chaidh mi troimh iomadh cruadal agus cruaidh-chas a’ togail mo theaghlaich, cha robh iarraidh sam bith agam air falbh as an t-saoghal so gus am b’ fhior fheudar dhomh; agus mar sin, chuir mi romham gu ’m falbhainn leis a’ Chlaidheamh-mhor.

Bha ’n deise ’chuir Domhull g’ a m’ ionnsuidh a cheart cho freagarrach dhomh ’s ged a dh’ fhàsadh i umam. B’ e ada bhog dhe ’n t-seòrsa a bhios na ministearan a’ caitheamh a chuir e g’ am ionnsuidh, oir bha fhios aige gur i bu sholta ri mo cheann. Agus bha na botunnan a chuir e ugam cho freagarrach dhomh ’s a dh’ iarrainn. Agus o ’n is ann ri radh riutsa e, cha deachaidh deise cho math sid mu m’ chroit riamh roimhe.

---

[210]

[Vol . 10. No. 28. p. 2]

Gu fortanach bha lath’ anabarrach briagh’ ann an uair a ghluais mi o ’n taigh gu falbh. Dh’ fhàg mi beannachd aig a mhnaoi ’s aig a chloinn mar gu ’m bithinn a’ dol a dh’ fhalbh as an rioghachd.

An uair a rainig mi ’n cladach bha ’m bàta a bha gus ar n-aiseag thun a’ Chlaidheamh-mhoir a’ faotainn deiseil, agus gun dàil chaidh sinn a steach innte; oir bha ’n Claidheamh-mor air tighinn ’n ar sealladh.

Cha robh i tiotadh a’ tighinn do ’n acarsaid. Agus an uair a rainig sinn a’ chliathach aice, bha ioghnadh gu leòr orm cia mar a chaidh aig daoine air a cur air bhog an uair a rinneadh i.

Cha bu luaithe fhuair mi air bòrd na thainig duine air an robh coltas fior chaoimhneil far an robh mi, agus thuirt e, agus fiamh gaire air a ghnùis: “Cia mar a tha sibh an diugh, a Ruairidh? Nach briagh’ a’ mhadainn a th’ ann?”

Bha deise bhriagha ghorm air, agus da shreith de phutain bhuidhe anns an t-seacaid aige, agus bha stiom de dh’ aodach oir mor-thimchioll a chunnaic a bha m’ a cheann.

Thuirt mi ris an uair a chuir e failte orm: “Tha ’n cothrom agaibh orm, a dhuine chòir; cha ’n ’eil mi ’g ’ur n-aithneachadh.”

Anns an fhacal, co ’fhreagair ach Seumas Mac-an-Toisich, gille còir, gasda air an robh deadh aithne agus deadh eòlas agam mu ’n d’ falbh e thun na Galldachd. “So agad, a Ruairidh, sgiobair a’ bhàta,” ars’ esan; “agus tha e gle eòlach air Domhull.”

“Tha mi ’g iarraidh mathanais oirbh, a sgiobair,” arsa mise; “cha robh fhios agam co sibh.”

Cha ruig mi leas na bha de chomhradh agam ris an sgiobair chòir innseadh dhuibh; ach faodaidh mi radh gu ’n do thog mo chridhe ris, cha b’ ann a mhàin a chionn gu ’n robh deadh Ghàilig aige, ach mar an ceudna a chionn gu ’n robh coltas cho aoidheil ’s cho tlachdar air a ghnùis.

(Ri leantuinn).

Iain Mor nan Ord.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN,

CAIB. II.

NAIGHEACHD A’ CHIOBAIR.

DHUISG Eachunn ’athair gun mhaille, ’s fhad ’s a bha e g’a fhuasgladh dh’ innis e dha mu Mhaili. Gun dàil sam bith thog iad leotha ’m biadh, ’s le cuideachadh an t-soluis fhuair iad am mach, agus fhuair iad na h-airm mar a dh’ innis Maili aig beul na h-uamha. An uair a fhuair iad gach ball ’na àite fhein mhùch iad an solus, agus ghluais iad cho fàillidh ’sa dh’ fhaodadh iad air falbh o’n àite. Cha robh e idir soirbh ach do dhuine eòlach faighinn as. Ach an deigh iomadh cuartachadh, moran astair, agus iomadh sàbhaladh caol mu na bearraidhean, rainig Domhull Ciar ’s a mhac bothan ciobair mu bhristeadh an latha. Ged a bha ’n uair tràth bha ’n ciobair air a chois, agus an deigh sùil amhrusach a thoirt orra, feuch an tuigeadh e ’n robh iad sìtheil, dh’ fhàiltich e gu cridheil iad, ’s chuir e ’bhean air a cois gus biadh a dheasachadh. An uair a dh’ innis iad mar a dh’ éirich dhaibh, fhuair iad barrachd fiosrachaidh o ’n chiobair mu fhir na h-uamha.

“Faodaidh mi ràdh,” ars’ an ciobair, ’n uair a las e ’phiob, “nach ’eil fios aig duine beò a mach o’n àite air àite-comhnaidh Ruairidh Ghlais ’s a theaghlaich, ach agamsa na ’m aonar, agus aig béisd caillich a fhuair am mach e o chionn ghoirid, ris an’canar Muime-na-h- àiridh. Tha fios aca gu bheil mise dìleas dhaibh. Agus innsidh mi dhuibh mar a fhuair mi le tuiteamas an uamha, agus maraon na ’s fhiosrach mi mu bheatha Ruairidh fhein. O chionn bliadhna no dha chaidh mo ghobhair air chall suas a bheinn; dh’ fhalbh mi g’ an sireadh, agus ’s e bun a bh’ ann gun deach mi-fhìn air seacharan mar an ceudna. Bha mi falbh o bhearradh gu bearradh, feuch an aithnichinn c’ àite ’n robh mi, ach mu dheireadh thuit ceò trom ’s chaidh mi na ’m bhreislich. Rinn mi astar mor ’s mi na ’m ruith a chuid bu mhotha. Faisg air dol fodha na gréine thog an ceò, agus air dhomh creag mhor ghlas fhaicinn os mo chionn, rinn mi dìreach oirre, agus thòisich mi air streap suas na mullach, feuch dé chithinn no ’n aithnichinn c’ àite ’n robh mi. Ciod a b’ iongantaiche leam, ’n uair a bha mi gus a bhi aig a mullach, na plathadh de ghaoith bhlàth fhaireachdainn na m’ aodann. Sheall mi le ioghnadh agus eagal gu geur mu ’n cuairt, agus chunnaic mi fosgladh beag ’sa chreig fodham, agus toit gu dian a brùchdadh am mach, ach a thaobh gu ’n robh ’n toit ’sa chreag dhe ’n aon dath cha ’n fhaca mi e gus ’n do theab e mo thachdadh. Leis an uamhas a ghabh mi, chaill mi mo ghreim, ’s chaidh mi sios car ma char ris a chreig; agus cha bu lugha m’ eagal nuair a fhuair mi mi-fhìn gu teann, cruaidh an gairdeanan seann fhuamhaire mor, glas aig a bonn. Thog e leis mi mar gu ’m bu phàisde mi, gun ghuth a ràdh, agus bha e deanamh dìreach air a bhearradh aognaidh a bha dluth air son, is docha, mo chur ris a chreig, ’n uair, gu fortananach dhomhsa, dh’ fhuasgail a ghreim iarnaidh, ’s thuit a lamhan ri chliathaich, ’s thuit e air an talamh mar neach marbh. Leum mi air mo chois, ’s an ath shùil a thug mi chunnaic mi caileag òg, àluinn a’ tighinn am mach as a bheinn. Ruith i ’dh’ ionnsuidh an t-seann duine agus chuir i craicionn caorach fo cheann. Bha mise cinnteach a nis,” ars’ an ciobair, “gu ’m bu shìthichean iad, agus thòisich mi ri gabhail rann a dh’ ionnsuich mo sheanamhair dhomh air son faighinn as an làmhan. An uair a chual’ a chaileag mi thainig fiamh gàir’ air a gnùis bhòidhich, ’s a cromadh thog i slatag bheag dhubh a thachair rithe, agus thug i buille bheag dhomh ’s a cheann, ag ràdh, ‘Na bi na d’ dhuine na ’s fhaide, ach bi na d’ chù stubach, ruadh!’ Chaidh crith orm le eagal is uamhas. Thog mi mo dha laimh, ’s mi smaointean ’s a toirt a chreidsinn orm fhin gun robh iad a tionndadh na ’n spogan coin, agus an ceann tiotaidh ’s ann a bha car de dh’ ioghnadh orm nach robh atharrachadh cruth a tighinn orm. An uair a chunnaic a chaileag an coltas a bh’ orm, ’s mi dur-bheachdnachadh orm fhìn, rinn i lasgan gàire agus thuirt i, ‘Cha chreid mi-fhìn nach ’eil thu duilich nach do thionndaidh thu na d’ chù stubach, ruadh! Am bheil thu fhein cho faoin ’s gu ’m bheil thu ’creidsinn ann an sìthichean?’

“ ’Ma ta,’ arsa mise, ‘tha feadhainn a’s glice na mise ’creidsinn ’s na sìthichean; agus chuir thusa crith ormsa. A dh’ innseadh na fìrinn, tha leth dhùil agam a bhi ’comhartaich fhathast! Ach ma bhuineas sibh do ’n t-saoghal so, co sibh?’

“ ’An cuala tu iomradh riamh air Ruairidh Glas ’s a chuid mhac?’ ars’ ise. ‘Sin e agad; agus is nighean dha mise. Tha ’n tinneas tuiteamach air,’ ars’ ise, ’s i ’g amharc air le bròn, ‘ ’s tha eagal orm gu ’n cuir e crìoch air air na bearraidhean so gun dàil. Bidh e na ’s miosa ma thig e air le feirg, mar a thàinig e nis, oir ghabh e ’n riochd nàmhaid thu. Ach cha chreid mi nach tu ’n ciobair aig am bheil bothan air an taobh eile dhe ’n bheinn. Chunnaic mi thu uair no dha ged nach fhac’ thusa mise. Ach thig a stigh do ’n uamha, ’s cinnteach gu bheil thu acrach, feuch cia mar a chòrdas biadh nan sìthichean riut.’

“Thug i dhomh deagh bhiadh làidir, agus sheall i dhomh gach ioghnadh mu ’n cuairt, agus bu bhòidheach an sealladh an’ dol fodha na gréine. Sheall i mar an ceudna dhomh Uamha ’Chinn Deirg, ainm a fhuair i a thaobh ’s gun robh creag mhor, dhearg aig a beul air chumadh ceann duine. Chuir mi seachad an oidhche ’san uamha, agus fhuair mi ’mach o Ruairidh Glas an t-aobhar a thionndaidh e fhein ’s a chuid mac o dhaoine sìtheil gu bhith na ’n creachadairean ’s na ’m fògaraich ’sna daighnichean garbha ’thog nàdar dhaibh ’sa bheinn. Bha Ruairidh Glas a comhnaidh air fearann a bhuineadh do dh’ Fhear Strath Challtainn ’s a bhliadhna 1715. B’ e so a bhliadhna dh’ eirich Iarla Mhair air taobh athair a Phrionnsa. Bha Ruairidh Glas ’na dhuine òg ’san àm, agus bàigh aige ris na Stiubhartaich, ’s mar sin chaidh e ’mach fo bhratach Mhair, ged a bha Tighearna Strath Challtainn fhein ’na aghaidh, agus gu math diumbach de Ruairidh o nach do lean e e-fhein. ’S e duine nimheil, guineach a bha ’n Strath Challtainn, nach toireadh mathanas do neach a rachadh ’na aghaidh gu bràth, ’s mar sin an uair a thàinig sìth b’ fheudar do Ruairidh cairtealan eile fhaotainn. Phòs e ’s chaidh e air ceann taighe dha fhein, fad o nàmhaid, ’s bha dol leis gu math fad dheich bliadhna. Aig an àm sin thoisich monabur beag cogaidh a rithist. Agus aon latha thainig buidheann dhaoine ’bhuineadh do Shrath Challtainn agus chreach is loisg iad dachaidh Ruairidh mu cheann a mhnatha òig, ’s gun e fhein aig taigh. An uair a thainig Ruairidh bochd dhachaidh cha robh taigh no cuid no spréidh air a choinneamh, ach a theaghlach maoth g’ an cruinneachadh feadh nan creag far ’n do dh’ fhalaich iad. Cha do rinn bean Ruairidh car ceart riamh na dhéigh, ’s mu ’n deach bliadhna thairis bha i fo ’n fhòd ghorm. E fhein ’sa theaghlach maoth gun bhean gun mhàthair, cha b’ ioghnadh ged a chaidh a chruaidh an anam Ruairidh Ghlais, agus ged bheireadh e bòidean nach robh e air son a bhi beò ach air son aicheamhail a dheanamh air a naimhdean. Fhuair e do na daighnichean ud, ’s o’n latha sin tha e ’lot agus a spuilleadh a naimhdean, gach uair a gheibh e ’n cothrom. B’ ann an riochd aon diubh a ghabh e mise, agus is cinnteach sibhse mar an ceudna.”

An uair a chuir an cìobair crioch air a naigheachd, bha na fir air an anail a leigeil gu math, ’s a ghrian air togail suas gu òirdhearc. Threòraich an cìobair còir iad mìle no dha air an turus, agus dh’ fhàg e iad air Bearradh Sìth, far am faiceadh iad an Gleann Gorm bòidheach shios fodhpa, le smùid shèimh ag eirigh os cionn gach bothain, ag innseadh gu ’n robh a luchd-àitich a tòiseachadh cùram lath’ eile. “Beannachd leibh!” ars’ an cìobair mu dheireadh. “Agus ma bhios sibh gu bràth am feum fasgaidh an taobh so, na dichuimhnichibh bothan a’ chìobair.” Le so a radh thionndaidh e cheum dhachaidh.

Ghabh càch sios agus tharuinn iad dlùth air an ceann-uidhe. Bha taigh beag, sgiobalta ’mach o chàch, agus na bu sgiobalta na aon diubh. Bha togalach eile dlùth dha a bha gu math dubh, agus aig an àm so, tràth ’s mar a bha mhaduinn, bha smùid dhubh agus gliong, gliong, ag innseadh do na teachdairean gu robh Iain Mór nan Ord gu trang ’sa cheardaich. Ghabh Domhull Ciar dìreach gu dorus na ceardaich agus sheas e, air dha guth mar ghuth leoghainn a chluinntinn os cionn gach fuann a bh’ ann, a seinn—

O, hìriri, tha e tighinn,
O, hìriri, ’n righ tha bhuainn;
Faigheamaid ar n-airm ’s ar n-éideadh,
’S breacan-an-fhéilidh an cuaich.

Fhreagair Domhull Ciar ’san dorus—

---

[211]

[Vol . 10. No. 28. p. 3]

Gur mairg do ’n éideadh ’san là sin
Cota gnàd’ de ’n mhàdar ruadh;
Ad bhileach dhubh a’scocadeinnt’
Sgoiltear i mar chàl mu ’n cluais.

“Mar sud!” ars’ Iain Mór, ’s e tarruinn a chlaidheamh mhoir a bha e gléusadh os cionn cinn sgonna-bhalaich, a bha séideadh a bhuilg, air an robh sgullag mhor aide, ’s e ma b’ fhior a dol a dheanamh mar a bha ’n t-òran ag radh. Leis a choltas a bh’ air Iain Mór leig am fear sin ràn as, agus leum e stigh fo ’n bhòrd-obrach ’s thainig Domhull Ciar ’s a mhac air adhart ag gàireachdaich. Dh’ fhàiltich Iain Mòr iad gu cridheil, ag ràdh, “Tha ’n t-òran fior ma ta, ’sheana charaid, o’n a thainig thusa. Thill Casan-t- siubhail do ’n Ghleann an dé ’s an t-òran na bheul, ’s tha e o’n uair sin a ruith na m’ cheann, ’s cha b’ urrainn mi ’n còrr a dheanamh air cas-chrom Uilleim Mhóir. Chaith mi bhuam i,” ars’ an gobha, ’s e deanamh gàire, “ ’s tha fios agad fhein, a Dhomhuill, gun teid aig a ghairdean so air rud a chaitheamh. Co dhiubh, tha Uilleam ’ga h-iarraidh fhathast, ’s tha Cas-an-t- siubhail ag radh gun deach i á sealladh os cionn Bearradh Sìth. Ach, a Dhomhuill, a charaid, dé do bharail air deud a ‘ghille-ghlais?’ Saoil co dhiubh is cruaidhe sud na cnàmhan nan Sasunnach!” Tharruinn Iain an claidheamh mor, no ’n ’gille-glas,’ mar ’theireadh e-fhein, ’s a caitheamh gat iaruinn os a chionn ghearr e leis e mar shnàthlean mu ’n d’ rainig e làr.

“Na ’m biodh beagan cheudan dhe leithid aig a Phrionns’ òg,” arsa Domhull Ciar, “agus leithid a mhaighstir air chùl gach fir dhiubh, cha bhiodh rathad reidh fada fosgladh dha gu crùn a shinnsridh!”

“Tut, a Dhomhuill, nach ’eil an tacharan cho math an diugh, ma theid aige air gunna ’chur ri ghuala, ris an laoch is fhearr! Mo mhallachd, ’s mo mhìle mallachd air a cheud fhear a chur ri shùil gunna! Mharbh e ghaisge! Nach ’eil reiseamaid thàillearan cho math an diugh ri laoich na Féinne, ged bu bheò iad! Ach, a charaid, a charaid, gabh mo leisgeul; nach b’ i ’n fhàilt i. Ach thigibh a stigh, feuch a bheil drùbhag aig Móraig ’sa phige.”

Cha b’ urrainn Eachunn a shùil a thoirt an toiseach bhar Iain Mhóir aig a mheud; ’s gann nach robh e smaointean gu ’m bu chor do ’n talamh ghlas fhéin a bhith gearain aig cho làidir ’s a bhruthadh cas Iain e. Las sùil Iain air dha ’chluinntinn cinnteach gu ’n robh Prionnsa Tearlach air a’ bhratach a thogail ’s a Ghàidhealtachd. Chaidh gach biodag ’s gach ball eile ’ghleusadh, air chor ’s gun deanadh iad feum sgàthain, ’s an deigh an cur far am biodh iad aig laimh, chuir Iain cuairt feasgar air na seann chàirdean, oir bha meas mor ’sa Ghleann Ghorm air, agus mu ’n do thill e fhuair e ’mach nach biodh e na aonar a fàgail a Ghlinne. Chaidil iad gu sèimh gu maduinn—a mhaduinn gheal, chiùin a thug iad an aghaidhean air a mhonadh ’s air Prionnsa Tearlach.

(Ri leantuinn.)

Litir as an Abhainn Mheadhonaich.

FHIR-DEASACHAIDH GHASDA, —Tha mi ’n dòchas gu ’n gabh sibh mo leisgeul air son a bhi ’sgriobhadh aig an àm so, oir cha ’n ’eil fad’ o’n a sgriobh mi roimhe. Ach ’s e ’s aobhar dhomh ’bhi sgriobhadh an dràsd, gu bheil mi ’cur ugad dollar air son bliadhn’ eile dhe ’n MHAC-TALLA. Agus fhuair mi ceithir dollar eile air son ainmean ùr nach do ghabh riamh roimhe ’m paipear Gàilig. Bidh sinn an dòchas gu ’n lean iad air a ghabhail o bhliadhna gu bliadhna, agus cha chreid mi nach dean iad sin. Tha mise cinnteach nach bi iad air deireadh ’ga phàigheadh fhad ’sa bhios iad ’ga ghabhail. Thachair daoine eile orm a ghabhadh MAC-TALLA, ach ’s e so àm anns am bheil airgiod gle ghann air an dùthaich am measg thuathanach. Ni mise na bheil na m’ chomas air son an aon phaipear Gàilig tha againn a chumail suas, agus bidh sinn an dòchas gu ’n toir so putadh do chuid air choireigin eile air son dol am mach feuch am faigh sinn e aon uair ’san t-seachdain. Co dhiubh, cha ’n ’eil teagamh nach ’eil sinne mar luchd-gabhail a phaipear ro fhad air ais ann an cuideachadh ri chumail suas. Na biodh aig Gall ri chantuinn ri Gàidheal nach cum iad aon phaipear Gàilig suas.

Chunnaic sinn litir bho C. C. o chionn ghoirid, agus e cantuinn gu ’n robh Murchadh còir tinn. Tha sinn an dòchas gu bheil e slàn gu leor roimhe so, agus gu ’m faic sinn litir uaithe an ùine nach bi fada. Thug C. C. iomradh gu ’n bu chòir ainmean an fheadhainn nach do phàigh a chur an clò cho math riuthasan a phaigh, agus bha e ceart. Cha tugainn bonn-a- h-ochd air duine bhiodh gabhail paipear agus nach paigheadh e. C’ar son nach biodh creideamh Chalum a’ Ghlinne aca nuair bha e ’g radh—

Tha m’ fhortan aig Dia ’s E fialaidh uime,
’S ma-gheibh mi mo shlàint gum pàigh mi na shireas.

Fhuair sinn sanas air son an leabhar òran, “Mactalla nan Tùr,” a cheannach, agus gun a bhi g’a thoirt seachad an iasad. Tha mise cur ugad coig sentichean fichead air son a chur ugam, agus tha fios agam gur math is fhiach e ghabhail bho ’n ùghdar a chur am mach e. Bheir mise mo bhòid nach faigh duine ann an siorrachd Victoria an iasad uamsa e. Ma bhios leabhar oran a dhith orra paigheadh iad air son fhaotainn mar tha mise deanamh. ’S mi do charaid dìleas,

MICHEAL.

Comhradh

EADAR MAIRI, CATRIONA AGUS EALASAID.

MAIRI.— ’S fheudar gur tusa ’s tràithe dh’ éirich na sinne ’n uair tha thu an so mar tha. So dhuit cathair, ’s dean suidhe dlùth do ’n teine. Ach dé air an t-saoghal a chuir gluasad ort cho tràth so ’s an là?

CATRIONA. —Ma ta, a Mhairi, gun a bhi ’null no ’nall mu dheighinn innsidh mi sin dhuit. Nach cuala tu gu bheil Ealasaid Ghrannd gu bhi air a’ pòsadh ri Domhnull Sgiobalta air an ath sheachdain.

M. —Cha chuala gu dearbh, agus, gun a bhi ’toirt droch fhreagairt ortsa, cha mhotha na sin a tha mi ’creidsinn gu ’n tachair e. Bu mhòr am beud a faicinn aig Dòmhnull, a dh’ aindeoin a sgiobaltachd. Cha ’n ’eil iad pailt ’s a chearna so dhe ’n dùthaich a dh’ fhaodar a choimeas ri Ealasaid, —nighean dheanadach, fhoighidneach, shuairce, agus mu nach cuala mi riamh ni sam bith air a ràdh ni ’s miosa na ’h-ainm.

C. —Cha ruig thu leas gun a chreidsinn, a Mhairi. ’S i ’màthair fhein a dh’ innis sid dhomhsa air feasgar an latha ’n dé, agus na deòir a ruith gu bras o ’sùilean. Chuir i a leithid a thruas orm ’s nach do chaidil mi priob ré na h-oidhche. Rinn ise ’h-uile dìchioll air a dheanamh soilleir do Ealasaid ciod a ghne dhuine tha ’n Domhnull, —mar tha e air an t-slighe gu bhi ’na mhisgeir deanta; ach cha chreid Ealasaid gu ’n tachair sin idir. Tha i am barail gu ’n leig Domhnull seachad an deoch an deigh dhaibh pòsadh, no, air a chuid is lugha, nach bi e a blasad air ach ainneamh, ’s nach dean sin dochair sam bith air. Nach robh a cheart bharail ud agam fhin mu ’n do phòs mi Calum. Shaoil mi nach tigeadh e gu brath gu bhi ’na mhisgeir, ach mo thruaighe! tha e ’n diugh ’na shìneadh gu tosdach ’s an uaigh an lorg na deoch làidir, agus mise ’s mo thriùir leanaban air ar fàgail ’n ar truaghain bhochda gun chul-taice.

M.— ’S mòr am beud anns na h-uile seadh mar a dh’ éirich do Chalum, duine cho caoimhneil agus cho siobhalta ’s air ’n do chuir mi riamh eòlas. Ach, a Chatriona, air m’ fhacal gu bheil Ealasaid gu bhi aig an dorus.

M.— (a fosgladh an doruis) —Thig air t-aghart ’Ealasaid, ’s dean thu fein a gharadh ris an teine. Dean suidhe air a chathair so ri taobh Catriona.

EALASAID. —Bha mise ’n dùil gu ’n robh mi fhein moch air mo chasan, ach tha e coltach gu ’n do bheat sibhse mi, a Chatriona.

C. —Tha mise moch air mo chasan an comhnuidh, ach is ainneamh a tha mi faotainn cothrom air dol a dh’ fhaicinn nan coimhearsnach, ’s cha ’n fhaighinn an diugh fhein ann mur biodh Peigidh Bhàn bhochd a bhi ’gabhail cùram dhe ’n chloinn gus am faigh mi pilleadh. An d’ fhàg thu càcha slàn? Cia mar a tha do mhàthair?

E. —Tha iad uile slàn ach mo mhàthair, agus ged nach ’eil i ’gearain a bhi tinn ’s fheudar gu bheil ni-eigin a’ cur rithe, ’n uair nach d’ thainig norradh air a sùil ré na h-oidhche raoir. ’S ann a tha eagal orm gu—

C. —Cha ’n iongantach leam sin idir, Ealasaid. Cha mhò na sin a b’ urrainn mi fhein cadal, ’s mi air a chluinntinn gu ’n robh thu fhein air a bhi ag ullachadh gu bhi air do phòsadh ri Domhnull Sgiobalta. Gabh rabhadh uamsa, tha mi ’guidhe ort, oir cha ’n urrainn Domhnull a bhi ni ’s caoimhneile riutsa no ri té eile, na bha Calum riumsa mu ’n do phòs sinn, agus greis an deigh dhuinn pòsadh. Bha e cho gasda riumsa ’s a b’ urrainn e bhi cho fhad ’s nach robh an deoch air, ach mo thruaighe! ’nuair thigeadh e dhachaidh air mhisg, b’ fhearr a bhi am muigh na a stigh; agus, mar ’s math a tha fios agad fhein, is ann air tigh’n dhachaidh ’s an t-suidheachadh thruagh sin a bha e an oidhche ’thug e ’bhuille do m’ Dhomhnullan bochd, air nach faigh e thairis gu bràth.

E. —Tha mo mhàthair ag ràdh rium nach urrainn éirigh gu math dhomhsa ma theid mi le Dhòmhnull, ’s nach bu chòir do thé sam bith a bhi air a’ pòsadh ri neach a tha blasad air an deoch cho tric ’s a tha esan. ’S leis na tha sibhse air a radh rium an diugh, maille ris na tha i fhein air a bhi ag radh rium o latha gu latha, ’s ann tha mi ’smaoineachadh dàil a chur anns a phòsadh car mìos fhathast.

M. —Ni h-ann car mìos a mhàin, Ealasaid. Leig seachad an gnothuch gu buileach, ’s theid mise an urras, ma ’s beò thu, nach ’eil an latha fad as anns am bi thu gle fhada ’n ar comain-ne air son na comhairle ’tha sinn a toirt ort. Nach ’eil thu toirt fa near mar dh’ éirich do Chatriona? Agus ciod am barantas a th’ agad gu ’m bi cùisean a bheag na ’s fhearr do d’ thaobh fein ma phòsas tu Dòmhnull?

E. —Tha deagh fhios agam nach ’eil sibh le chéile air son gu ’n tachradh deuchainn sam bith rium ’s an t-saoghal so a ghabhas seachnadh, ’s tha mi nis a’ creidsinn gu bheil sibh a toirt comhairle na còrach orm, ’s tha mi air tigh’n gu co-dhùnadh gu ’n cuir mi còrdadh a phòsaidh ma sgaoil gun dàil.

M. —Mo bheannachd ort, Ealasaid.

C. —Maille ri ar beannachd-ne leanaidh beannachd Dhé thu ri d’ bheò, agus aig a bhàs cha dean e do thréigsinn.

E. —Amen. Slàn leibh le chéile. Bithidh mi ’greasad dhachaidh gun dàil, ’s ma ’s mise tha air mo mhàthair a chur ’s an t-suidheachadh ’s am bheil i, cha bhi i ni ’s fhaide gun fuasgladh.

---

[212]

[Vol . 10. No. 28. p. 4]

Mac-Talla.
Air a chur a mach uair ’san da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh an
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, APRIL 11, 1902.

Daoiread a Ghuail.

THA an gual, o chionn bliadhna no dha, air eiridh gu mór ann am prìs, agus ’s ann a’ sior eiridh a tha e. Tha an Dotair Kendall, ann an òraid a rinn e ann an Tigh nan Cumantach air an t-seachdain s’a chaidh, ag radh gu bheil na cuideachdan a tha ’g obrachadh nam mèinnean guail ’sna Roinnean Iochdrach, le ’n cinn a chur cuideachd, an deigh a ’phris a chur moran na ’s àirde na bu choltach dhi, agus gu ’n do chosg na chaidh uisneachadh an uiridh air rathad-iarunn na dùthcha (an I.C. R.) tri cheud mìle dolair a bharrachd air na bu chòir. Tha esan dhe ’n bharail gur h-i ’n aon dòigh air sin a leasachadh riaghladh na dùthcha a dh’ fhosgladh mèinnean dhaibh féin, as am faodar gual a chur a mach air dolair an tunna. Cha deachaidh an cleas so fheuchainn ann an dùthaich sam bith riamh, ach chaidh bagairt a dheanamh aon uair ann an New Zealand, agus cho luath ’sa chaidh, leag na cuideachdan prìs a ghuail, agus cha deach ’àrdachadh fhathast. Na ’n deante bagradh mar sin an Canada, cha ’n eil teagamh nach tuiteadh a’ phrìs air an doigh cheudna, air chor ’s nach biodhte creic gual Cheap Breatuinn anns na Staidean na ’s saoire na thatar g a ’chreic ann an Sidni ni, a reir òraid an Dotair, a thatar a’ deanamh aig an àm so.

Mu Chor na Gailig.

GHEIBHEAR air taobh eile anns an àireamh so litir ghoirid ’sam bheil ceist no dha air an cur mu chor na Gàilig. Feuchaidh sinn ris na ceistean sin a fhreagairt. Tha sinn a’ creidsinn gu ’m biodh moran d’ ar leughadairean deònach barrachd seanachais mu ’n chuspair sin fhaicinn anns a’ MHAC-TALLA, oir ’s e ’n gràdh do ’n Ghàilig am priomh aobhar air son am bheil iad a’ gabhail a’ phaipear.

A thaobh na Gàilig a bhi bàsachadh: Cha ’n eil na dearbhaidhean cho làidir ’s a shaoileas neach air a cheud sealladh. A reir cùnntas na bliadhna ’n uiridh, cha ’n eil luchd-bruidhinn na Gàilig na ’seann dachaidh an Alba ach beagan mhìltean na ’s lugha na bha i deich bliadhna roimhe sin, ged a dh’ fhalbh anns an ùine sin àireamh mhor mhìltean dhe ’n t-sluagh mar luchd-imrich do dhùthchannan céin, agus mar shaighdearan do Africa mu dheas. Na ’n robh cothrom còir aig na Gàidheil na ’n tìr fein, cha bhiodh na h-uiread dhiubh a’ falbh aisde; ach o nach eil sin aca tha iad ga ’fàgail, ’s mar sin tha àireamh luchd na Gàilig ann an tìr nam beann gach bliadhna ’fàs na ’s lugha. Cha d’ thuirt sin, co-dhiu, gu bheil àireamh luchd na Gàilig a fàs na ’s lugha air feadh an t-saoghail gu h-iomlan. Tha Gàidheil an latha ’n diugh na ’s measaile air an cànain na bha iadsan a bh’ ann leth-cheud no ceud bliadhna roimhe so, agus ge b’ e cearna dhe ’n t-saoghal ’s am bheil iad, tha moran dhiubh a deanamh an dichill air a cumail air chuimhne. Faodaidh e bhith nach eil iad a deanamh na b’ urrainn dhaibh, agus nach eil na tha iad a deanamh air a dheanamh air an t-seòl is motha feum, ach fhad ’s a bheir iad oidheirp idir cha chaill sinn ar dòchas a thaobh ar cànain. Cha sgeul ùr idir a bhi ’g aithris gu bheil a’ Ghàilig air leabaidh a bàis. Thainig glaodh a bàis an cluas a Ghoill nuair a phòs Calum a Chinn Mhóir ban-Sasunnach, ’s a rinneadh a’ Bheurla na ’cainnt cùirte an rioghachd na h-Alba. Tha an glaodh ceudna na ’chluais, agus faodar a ràdh na ’bheul, riamh uaithe sin; agus tha ’n saoghal ga chluinntinn cho tric ’s gu bheil moran, eadhon am measg nan Gàidheal a creidsinn gu bheil làithean cainnt an dùthcha ’s am màthar air an àireamh. Ach cha ’n eil ar cainnt marbh fhathast; tha i beò, slàn, fallain. Agus ma bhios na Gàidheil dìleas dhi o so a mach, gu ’n dean iad fein a cleachdadh ’s gu ’n ionnsaich iad d’ an cloinn i, bidh uaighean na feadhnach a tha ’n diugh ri fàisneachd gu math còmhnard mu ’n gearrar fòd air son uaigh na Gàilig.

A thaobh a’ Ghàilig a bhi gann a dh’ fhacail: Tha e fior gu leòr gu bheil iomadh facal Beurla ann na ’r latha-ne air nach do chuireadh Gàilig. Tha e fior mar an ceudna gu bheil iomadh facal Gàilig ann air nach eil moran de na Gàidheil eòlach, agus tha e cheart cho fior, agus ’se sin cùis a’s bochda gu bheil na Gàidheil fhein ri ’n coireachadh air son an da chuid. Faodar a ràdh le fírinn gu bheil a’ Ghàilig na cànain beòil ann an tomhas moran na ’s motha na tha i na cànain leabhraichean. ’S e sin, gu bheil barrachd mor ga bruidhinn ’s a tha ga leughadh no ga sgriobhadh. Far am faighear ceud a bhruidhneas Gàilig, ’sa tha, ma dh’ fhaodte, ga bruidhinn gach latha dhe ’n bhliadhna, cha ’n fhaighear fichead a bhios ga leughadh; agus far am faighear fichead a bhios ga ’leughadh, cha ’n fhaighear coignear a cheannaicheas leabhar no paipear. Tha sin a’ cumail nan Gàidheal an aineolas air an cainnt fein, agus a’ fàgail na Gàilig ceum no dha air deireadh air cànainean eile ann an dealbh ainmean freagarrach do gach innleachd is goireas ùr a thatar ’s na bliadhnaichean so air fhaotainn a mach. Do dhaoine tha mion-eòlach air freumh agus brìgh fhacal, agus tha gu leòr ann dhiubh, cha ’n obair mhor deagh ainm fhaotainn do ni sam bith a bheirear fa ’n comhair. Ach is ainneamh neach a ghabhas an t-saothair, nuair tha fios aige romh laimh gur àireamh gle bheag dhe luchd-dùthcha a chi an t-ainm ùr ann an clò, agus gur àireamh is fior lugha chuireas an cleachdadh e. Tha “inneal-smùide” na dheagh ainm Gàilig airsteam -engine,agus “rathad-iaruinn” airrailroad .Tha iad so agus facail eile dhe ’n aon ghnè ri ’m faicinn gu math bitheanta ann an clò, ach ’s ann uair ainneamh a chluinnear iad am beòil dhaoine. Agus c’arson a tha chùis mar sin? Tha, a chionn nach eil iad air an cur ann an clò bitheanta gu leòr gu daoine dh’ fhàs cleachte riutha, agus a chionn, ged bhiodh iad ann na h-uile latha nach eil an àireamh a tha ga ’m faicinn cho mor ’s gu bheil na ’n comas an deanamh na ’m facail chumanta. Chithear mar so nach ann ’sa Ghàilig a tha ’n fhàiling idir; ma tha i gann de dh’ ainmean ’s de dh’ fhacail a bhiodh freagarrach air innleachdan is dòighean an latha ’n diugh, nach i ’chainnt is coireach ach sinne d’ an cainnt i. Deanamaid, ma ta, ar dleasdanas. Cuireamaid an t-eòlas is fhearr a dh’ fhaodas sinn air ar cainnt mhàithreil. Bruidhneamaid i, ’s leughamaid i; agus ceannaicheamaid leabhraichean is pàipearan Gàilig. So comhairle air am bheil na Gàidheil ro-fheumach, mar is math is aithne dhuinne, oir “sinn a bha thall ’s a chunnaic.” Ma ni sinn sin, eòlas ceart a chur air ar cainnt féin, agus an cuideachadh is coir a thoirt dhaibhsan a tha saoithreachadh as a leth, gabhaidh i neart, agus ann an ùine ghoirid nochdaidh i beòthalachd a chuireas ioghnadh eadhon air a càirdean.

Saorsa nan Cubach.

AIR an fhicheadamh latha dhe ’n Mhàigh tha eilean Chuba ri bhi a chur fo riaghladh a shluaigh fhéin. Tha pàrlamaid air a taghadh, agus gabhaidh luchd-dreuchd na pàrlamaid sin seilbh air an riaghladh air an lath’ ud. Tha na Staidean a’ leigeil seachad an còir air an eilean, gun chùmhnant sam bith ach gu feum na Cubaich seasamh ris gach còrdadh a rinneadh as an leth ri dùthchannan eile fhad ’sa bha Cuba air chùram nan Staidean. Tha buidheann de shaighdearan Geancach ri fuireach air an eilean gus am bi cothrom aig na h-eileanaich fhéin air armailt a thogail a chumas rian agus dian air an dùthaich.

An Seanalair Methuen.

THA e cianail a bhi leughadh mu na nithe neo-thlachdmhor ann an taobh deas Africa air am bheil droch sgeul a’ tighinn a nis agus a rithist. Tha e car searbh a bhi cluinntinn nach ’eil buaidh a ghnàth a’ leantuinn gluasaid ar cuideachd ’s a’ chearn ud de ’n t-saoghal. Air a’ mhios a dh’ fhalbh bha an armailt Bhreatunnach mi-fhortanach: cha ’n ann a mhàin air son nam marbh, ach a chionn gu ’n d’ rinn na Dùitsich greim air an t-Seanalair Methuen a bha air a lot agus a bha air a dheanamh ’na phrìosanach. Tha aobhar aig na Gàidheil cuimhne a ghleidheadh air ’ainm; bha an cliù fo ’òrdughsan aig Magersfontein. Cha ’n ’eil e ceart a bhi cur coire á leth duine sam bith, mur ’eil sinn làn dhearbhte as gu ’m buin a’ choire dha. Tha aon ni cinnteach: cha do chaomhain an Seanalair Methuen e-féin. O thùs gu crìch lean e gu dlùth a reir an t-soluis agus a’ chumhachd a bh’ aige ris na dleasnais dh’ an robh e air a ghairm. Cha do ruith e dhachaidh mar rinn feadhainn eile a’ fàgail na h-obair neo-chrìochnaichte. Bhuanaich an duine so anns na cùisean a chuireadh ’na làimh, agus cha bhiodh e ceart duinn a bhi ’g ràdh mòran gus am faicear c’ àite am bheil a’ choire, ma tha coire ann. Tha freasdal an àrd-Riaghlair os ceann gach beò ’na uairean duilich a thuigsinn agus a mhìneachadh.

THATAR ag aithris gu bheil Prionnsa Wales ri tigh ’nn air chuairt do na Staidean air an t-samhradh so. Ma thig, is dòcha gu ’m bi e air fhàilteachadh air dhòigh a chuireas turus Eanruic na Gearmailt á cuimhne ’n t-sluaigh. Co is urrainn a radh nach e sin is aobhar dha tighinn. Tha fios nach robh e fior thaitneach leis na Breatunnaich a bhi faicinn nan Geancach a deanamh uiread othail mu phrionnsa Gearmailteach.

---

[213]

[Vol . 10. No. 28. p. 5]

Naigheachdan.

AN DOTAIR TALMAGE TINN—Tha an t-Urr. T. DeWitt Talmage aig an àm so gu tinn ann an Washington, agus tha eagal air a chàirdean nach teid e am feobhas. Bha e air chuairt ann am Mecsico o chionn ghoirid, agus air a thilleadh ghabh e fuachd a dh’ aobharaich a thinneas.

BAS MNATHA AOSDA—Da sheachdain air ais, chaochail air cùl Bhaddeck, an siorrachd Victoria, bantrach Alasdair Mhic-Aoidh an deigh dhi aois ceud is seachd bliadhna ruigheachd. Chaidh i chadal air an oidhche ’s i cho slàn ’s a b’ àbhaist dhi bhith, agus ’sa maduinn fhuaireadh marbh ’s an leabaidh i. Cha do dh’ fhuiling i moran tinneis riamh, agus bha buadhan a cuirp ’sa h-inntinn aice ann an tomhas mor gu àm a bàis. Bha cuimhne gle mhath aice, agus bha e fior thaitneach a bhi ’g eisdeachd rithe ag innse mu nithean a bha tachairt an ceud làithean na dùthcha.

BLAR ’SAN TRANSBHAAL—Bha blàr trom air a chur anns an Transbhaal, aig Abhainn Kleinharts, air an latha mu dheireadh dhe ’n Mhàrt. Bha mu dha mhile do na Boerich ann, agus iad air an deagh armachadh le gunnaichean-mora. Mhair am blàr mu thri uairean, agus mu bheul na h-oidhche chaidh na Boerich air ais. Bha seachd air fhichead de na Breatunnaich air am marbhadh, agus seachd fichead ’sa seachd air an leònadh. Na ’m measg sin, bha naodhnar de shaighdearan Chanada air am marbhadh, agus còrr is fichead air an leònadh. Bha na Canadaich an toiseach a bhlàir, agus nochd iad treine ’s gaisge a choisinn cliù mor dhaibh.

NA CAILEAGAN DEONACH FALBH—Dhe ’n da fhichead ban-sgoilear a tha Canada a cur do Africa mu Dheas, bha sianar air an taghadh á Nobha Scotia. Agus faodar innseadh gu robh barrachd mor ’s an àireamh sin deònach falbh, ’s gum biodh e furasda gu leòr an da fhichead fhaotainn anns an aon roinn so. Ann an Canada air fad, bha còrr is còig ceud ag iarraidh cothrom falbh, agus ga ’m moladh fein air gach dòigh a b’ fhearr a shaoileadh iad air son sin fhaighinn. Tha so a nochdadh nach eil caileagan ar dùthcha idir air deireadh air na gillean ann an gaisge ’s an gradh-dùthcha. Bidh farmad mor aig a cheithir cheud is tri fichead air an d’ thàinig fuireach ris an da fhichead a fhuair falbh.

TAGHADH PARLAMAID ONTARIO—Tha dùil ri bhi taghadh pàrlamaid ùr ann an Ontario air an ath mhios. Cha’n eil teagamh nach bi mar a rùnaich riaghladh an Rosaich deiligeadh ri malairt deoch làidir na mheadhon air muinntir a chur air a thaobh ’s na aghaidh a chleachd a bhi air atharrachadh sin. Bidh a mhor chuid de luchd-deanamh is reic deoch làidir air taobh an riaghlaidh mar is math is fhiach dhaibh, oir thug e dhaibh gach cothrom a bha na ’chomas. Cha’n eilear cinnteach, co-dhiu, gu’m bi luchd-na stuaime cho aon-sgeulach na ’aghaidh, oir tha moran dhiubh dhe ’n aon phàirtidh ris an riaghladh, agus tha luchd-pàirtidh daonnan buailteach air aobhar na stuaime a threigsinn ma chi iad am pàirtidh ann an cunnart. Ach faodaidh iad dòigh eile ghabhail: daoine chur do ’n phàrlamaid a bhios air taobh stuaime cia b’ e pàirtidh d’ am buin iad. Agus tha sinn a’ tuigsinn gu bheil iad a’ dol a dh’ fheuchainn ri sin a dheanamh.

REISEAMAID EILE GU FALBH—Bha ’n t-iomradh a thugadh roimhe so gu robh Canada a’ tairgsinn reiseamaid eile chur do Africa mu dheas ceart gu leòr, agus tha an Riaghladh Breatunnach an deigh an tairgse ghabhail. Bidh da mhìle duine anns an reiseamaid so, agus bidh i air a togail ’s air a cur air falbh cho luath ’sa ghabhas deanamh. Mar a thachair do na reiseamaidean eile ’chaidh a chur air falbh, bidh a’ chosguis gu h-iomlan air a giùlain le Breatuinn. Tha moran ann an Canada nach eil toilichte le sin: bu mhiann leotha Canada a phàigheadh a cuid fhéin do dh’ uallaichean na h-impireachd; agus ged is math leotha i bhi cur shaighdearan do ’n chogadh, b’ fhearr leotha i bhi ga ’n cur ann air a cosg féin. Cha ’n eil an latha fad as anns am bi Canada a’ deanamh sin, ach gu ruige so tha ’mhor chuid de ’n t-sluagh toileach gu leor an dùthaich a bhi seachnadh an dleasdanais sin, agus a’ gabhail math gach sochair is dion a tha ’n dùthaich mhàthaireil a buileachadh oirre gu saor agus’ a nasguidh.

SOITHEACH-SMUIDE AIR GRUNND—Chaidh an soitheach-smùideLake Superiorair grùnnd an acarsaidSt . John, N. B. ,air an t-seachdain s’a chaidh, agus bidh i-fhein ’s an luchd air an call gu h-iomlan. B’ fhiach an luchd ceud gu leth mile dolair. Tha cùirt ri bhi air a suidheachadh air son fhaotainn a mach ciod no có bu choireach ri i bhi air a call.

NA PRIOSANAICH BHOERACH—Dhe ’n àireamh mhor de phriosanaich Bhoerach a tha air an cumail ann am Bermuda, ghabh grunnan beag na ’n cinn o chionn ghoirid tionndadh na ’m Breatunnaich, agus thug iad mionnan a bhi dìleas do ’n chrùn. An deigh dhaibh sin a dheanamh, thug cuid de ’n companaich ionnsuidh gharg air am bàthadh, agus b’ ann a cheart air eigin a chaidh an fheadhainn a thionndaidh a thoirt as an lamhan.

EARRACH FOSGAILTE—Tha an t-sìde anabarrach blàth. B’ e am mios a dh’ fhalbh Màrt bu lugha fuachd a chunnacas ach gann riamh san dùthaich so. Anns na Roinnean Iochdrach cha ’n eil a nise deigh air acarsaid, air loch no air abhainn; agus ann an Cuebec thatar an dùil gu ’m bi abhainn St. Lawrence fosgailte tri seachdainean na ’s tràithe na ’s àbhaist. Air an taobh so de Cheap Breatunn cha ’n eil ni a’ cur cùraim air daoine mu ’n t-sìde ach an t-eagal gu ’n tig an deigh mhor. Ma thig i sin, ’s cha thric leatha gun taghal oirnn, faodaidh sìde fhuar ghreannach gu leòr a bhi againn eadar so ’s deireadh ceud mhios an t samhraidh.

LATHA BRETH AN RIGH—Tha e mar dhleasdanas air iochdarain Bhreatuinn air fad latha-breth an righ a chumail ’na latha saor. Ach rugadh Righ Iomhar air àm dhe ’n bhliadlma nach eil latha saor na mhor thoileachadh, agus bha e air aithris an uiridh gu robh an ceathramh latha fichead dhe’n Mhaigh ri bhi air a chumail an àite an naodhamh latha de Nobhember. B’ e so latha breth Victoria, agus tha e ri bhi air a chumail ann an Canada mar chuimhneachan air a Bhanrigh chòir sin, air nach toirear bàrr le righ no banrigh a thig na deigh. Ach tha e coltach nach deach an latha sin a chur air leth gu bhi air a chumail mar latha-breth a mic, oir tha latha ’bhreth-san ri bhi air a chumail am bliadhna air an deicheamh latha fichead dhe’n Mhàigh. Faodaidh e bhith nach eil e ri bhi air a chumail air an latha sin ach am bliadhna fhéin, a chionn an crùnadh a bhi cho faisg air, agus an deigh so gu ’m bi e air a chumail air an latha cheart, no air latha suidhichte eile.

Litir a Boston.

FHIR-DEASACHAIDH, —Bho nach faca mi facal á Boston ann am MAC-TALLA bho chionn iomadh latha, ’s ann a bheir mi fhin oidheirp air beagan fhacal a chur ga ’ionnsaidh aig an àm so.

Bha mi bho chionn ùine ghoirid a leughadh ann am fear dhe na paipearan Geancach a tha ri ’m faotainn an so, gu de an t-aobhar air son an robh cuid do chànainean a bàsachadh, agus an deigh iomradh a thabhairt air iomadh seann chànain eile ’sann thug e tarruinn air a Ghàilig, agus thubhairt e ged a bha a Ghàilig ga ’labhairt fhathast ann an Alba, gu’m bu chànain gle thinn i; nach b’ urrainn dhi cumail suas ris mar a bha an saoghal a tighinn air aghaidh; nach robh facal Gàilig ann air sonsteam enginenotrainsno iomadh facal eile tha cho cumanta anns a’ Bheurla. Nis, bhithinn gle fhada an comain MHIC-TALLA no h-aon dheth leughadairean nan innseadh iad dhomh am bheil so fior. Feumaidh mi aideachadh nach cuala mi Gàilig riamh airsteam engine,agus mur a bheil ainm dha ann tha làn àm aig fear-labhairt Gàilig maith air chor eiginn ainm fhaotainn dha. Cha ’n fhaod e bhith nuair fhuair càch Beurla dha nach faigh sinne Gàilig dha.

Bha latha mor againn am Boston air an siathamh latha dheth na mhios a chaidh, ’n uair a thainig Prionns’ Eanruic Phrussia air chuairt do na bhaile. Bha an latha grianach, bòidheach, sneachda còmhdachadh na talmhainn, agus bu bhòidheach an sealladh e le brataichean Staitean Aonaicht America agus na Gearmailt a snàmh ’sa ghaoith còmhladh. Tha am Prionnsa na dhuine aig a bheil aghaidh thlachdmhor agus is iomadh duine a thainig ga amharc an latha ud. Cha chluinneadh tu aig gach aon ach, “Am faca tu Prionns’ Eanruic?” Nis, fhir-deasachaidh, ma ’s fiach an litir so a cur ann an oisinn de MHAC-TALLA faodaidh sibh a cur ann, agus ma’s e ’s nach fiach i sin cuiribh dha’n teine i, far nach faicear i ni ’s mò. An dòchas gu faic MAC–TALLA agus gach aon de chàirdean iomadh bliadhna shoirbheachail eile, is mise aon d’a chàirdean dileas, CATRIONA.

Bas Cecil Rhodes.

Chaochail an duin’ ainmeil so ann an Cape Town, an Africa mu dheas, air an 26mh latha dhe’n Mhàrt. Bha tòrradh stàite air a thoirt dha anns a bhaile cheudna air an darra latha dhe’n mhios so, ach tha a chorp ri bhi air a thiodhlacadh air mullach cnoic a shònruich e-fein romh bhàs, ann an uaigh a bhios air a cladhach anns a’ chreig. Cha bhi de chomharradh aig ’uaigh ach leac-lighe air am bi ’ainm agus àm a bhreth ’sa bhàis air an sgriobhadh. Rugadh e ann an Sasunn ’sa bhliadhna 1853; cha robh e mar sin ach da fhichead is naodh bliadhna dh’ aois. Ann an Africa mu dheas nochd e buadhan inntinn a bha mor, agus a bha daonnan air an cleachdadh air son còir Bhreatuinn air an dùthaich sin a leudachadh agus a neartachadh. Rinn e saoibhreas mor, ach cha b’ ann air a shon fein a bha e, ach air son na h-Impireachd agus air son a chinne-daonna. Rinn e mearachdan, agus mearachdan mora, ach cha ’n urrainnear a chur as a leth nach b’ e math a dhùthcha ’sa luchd-duthcha a bha na bheachd eadhon anns na mearachdan. Bu mhiann leis map Africa fhaicinn “air a dhath dearg,” an dath anns an àbhaist a bhi ’comharrachadh fearann Bhreatuinn, agus mar an ceudna Cairo ’s an àirde tuath a cheangal ri Cape Town ’s an àirde deas le rathad-iaruinn. Ach ged bu chruaidh a shaothraich e air son an da ni sin, cha’n fhac e iad air an toirt gu crìch. An obair air ’n do thòisich esan, chi ginealach nach eil fad as air a criochnachadh. Tha a bhàs na chall mor do ’n Impireachd Bhreatunnaich, agus tha sluagh na h-Impireachd uile ga ’chaoidh.

LA FHEILL PATRAIC—Tha cuid de Ghàidheil ann a leig air dì-chuimhn’ gu’m buineadh an naomh Patraic do Albainn. Rugadh e air taobh Chluaidh; bha ’athair a réir coslais ’na Chrìosdaidh, agus theagamh ann an seirbhis riaghladh nan Ròmanach. Bha solus an t-Soisgeil anns na làithibh ud ’nar tìr, gu sònruichte anns an dùthaich aig an robh Dùn-Breatunn mar a ceann-bhaile. ’Nuair a rinn cumhachd an t-Soisgeil fìor ghreim air cridhe Phatraic, agus a thàinig a’ ghairm d’a ionnsuidh, chuir e ’aghaidh ri còrsa na h-Eirionn, agus an sud ghiùlain e air aghaidh an obair ghlòirmhor ud a thug atharrachadh o dhorchadas gu solus air na h-Eirionnaich. Leag esan bunait air an d’ rinn ioma fear eile togail; agus ré ioma lìnn bha Eirinn ’na coinnleir laiste deàrsach ann an taobh-siar na h-Eòrpa. O a crìochan-sa chaidh ioma diadhair is sgoileir a mach feadh na h-Eòrpa a’ sgaoileadh solus an t-soisgeil. Na rinn Albainn air son Eirinn ann a bhi toirt di an Naomh Patraic, rinn Eirinn a rithis air son na h-Alba ’nuair a thàinig Calum-cille a nall agus a las e solus na fìrinn air eilean beag grinn I ’s a’ chuan siar. B’ e di-luain so chaidh là Phatraic; c’arson nach biodh là Chalum-cille air a ghleidheadh cuideachd? —Oban Times,Mart 22

---

[214]

[Vol . 10. No. 28. p. 6]

Iasgach Dhomhnuill Dhoichealaich.

LE IAIN MAC PHAIDEIN.

BHA Dòmhnull doichealach, ’s bha fios aig an t-saoghal ’s aig muinntir a’ Ghoirtein gu ’n robh. Cha do phòs Dòmhnull riamh—leis an doicheal, chaidh a ràdh— ’s bha a dha phiuthar a’ fuireach còmhla ris; agus bha dha phiuthar cho doichealach ris féin. Bha Dòmhnull ag iasgach air an amhainn air latha àraidh, agus bha Dùghall a’ mhogain ris an spréidh mar bu nòs; agus bha e a’ faicinn mar a bha dol do Dhòmhnull, ged nach robh fios aig Domhnull gu ’n robh sùil neach beò ’ga fhaicinn. Cha robh an dòigh a bha Dòmhnull a’ gabhail a ghlacadh nan cnàideag agus nam bànag, idir laghail, ’s ged a bhiodh cead an uachdrain aige gus an t-iasg a ghlacadh— ’s cha robh sin idir aige— ’s ged a bhitheadh, thigeadh lagh na dùthcha féin gu math trom air air son nan innleachdan mi-laghail a bha e ag uisneachadh. Ach cha b’ e so idir a bha cur dragh air Dughall a’ mhogain, ach gu ’n robh Dòmhnull doichealach a’ faodainn éisg idir air dhòigh ’sam bith. Ach cia mar a bha e dol g’ a chumail uaidhe. B’ e so a’ cheisd. Bha ’m blàr mòna faisg air an amhuinn, agus thug Dòmhnull, ’n uair a dh’ fhàg e ’n tigh, leis cliabh mòr a bh’ aige air son toirt dhachaidh na mona; agus bha fios aig Dùghall a’ mhogain gle mhath gur h-ann anns a’ chliabh mhona a rachadh an t-iasg a thoirt dhachaidh. An uair a fhuair Dòmhnull eallach math éisg, chuir e anns a’ chliabh e ’s gabh e rathad na cruaiche mòna, agus chuir e sreathan de’ n mhòine ann an òrdugh ann am beul a’ chléibh, agus thug e aghaidh air an tigh. An uair a bha e dol seachad air àite far an robh lùb de ’n amhainn a’ tighinn teann air a’ cheum-rathad, thug e ’n aire gu ’n robh iasg ann a h-aon de na glumagan, làmh ris. Bha Dòmhnull cho sanndach ’s a bha e cho doichealach, agus bu mhòr leis an t-iasg fhàgail anns a’ ghlumaig, ged a bha eallach math air a dhruim mar a bhà. ’S e rinn e: chaidh e ceum beag far an rathaid, agus dh’ fhàg e ’n cliabh ’na shuidh ann an àite socrach, agus ghabh e féin a sios do ’n ghlumaig, far an d’ fhuirich e, a’ glacadh nan cnàideag cho fad ’s bu léir dha sin a dheanamh. Ach fad ’s a bha Dòmhnull ’sna glumagan, cha robh Dùghall a’ mhogain diomhaineach. Ach mar bu ghnàth le Dùghall, ’n uair bhiodh gniomh sònraichte ’sam bith aige ri dheanamh, cha b’ e féin a dheanadh an gniomh idir ach na balaich bheaga, fo stiùradh agus fo chomannda Dhùghaill fhéin. Agus ’s e ’n dòigh a gabh e air a ghniomh a bhuail ’na inntinn aig an uair so a thoirt gu crìch, thug e ’n t-iasg as a’ chliabh aig Dòmhnull agus chuir e am falach ann an àite eile e. Bha balach beag deas agus toileach gu leòir gu dol anns a chliabh aig Dòmhnull, ’n uair a thigeadh an t-am dha sin a dheanamh, agus suidhe anns a’ chliabh, ’s a mhòine mu ’n cuairt air agus os a chionn. Chaidh, an sin, balaich eile a chur do dh’ àite falaich, o nach faiceadh Dòmhnull e; ach chitheadh am balach Dòmhnull. Chaidh, an sin, balaich eile a chur a sios gu taobh na h-aimhne, agus thòisich iadsan air glaodhaich ri càch a chéile, gus a leigeil a thuigsinn do Dhòmhnull gu ’n robh iadsan ’na choimhearsnachd; agus cho luath ’s a chual Dòmhnull iad, chuir e na bh’ aige de dh’ iasg am falach, mar is math a bha fios aig Dùghall a dheanadh e. A nis, bha so uile feumail gus gach ni a thoirt gu crìch mar a bu mhiann le Dùghall, a chionn na ’n tigeadh Dòmhnull a dh’ ionnsaidh a’ chléibh, agus iasg aige, thogadh e a’ mhòine a beul a’ chlèibh gus an t-iasg a chur foidhpe; agus mhilleadh so ’n gnothach uile gu léir. Co dhiu, ’n uair a chunnaic Dòmhnull gu ’n do gabh na balaich seilbh air bruachan na h-aimhne, dh’ fhàg e ’n amhainn aca féin, an dùil gu ’m biodh an t-iasg a chuir e ’m falach sàbhailte gu leòir gus an tigeadh e air a thòir aig am eile. Dhìrich e ris a’ bhruthach far an d’ fhàg e ’n cliabh.

Fad ’s a bha Dòmhnull a’ direadh a’ bhruthaich, bha Dùghall a’ cur a’ bhalaich anns a’ chliabh, cho socrach ’s a b’ urrainn e, ’s a mhòine agus an luachair a bh’ aig Dòmhnull mu ’n iasg mu ’n cuairt air a bhalach; agus an t-sreath mhulaich de ’n mhòine ann am beul a’ chleibh, air a cur ann an dòigh, a chum ’s nach biodh a cudthrom air ceann a’ bhalaich.

Cha robh Dùghall air son gu ’m biodh am balach fada ’s a chliabh; agus cho luath ’s a ràinig Dòmhnull far an robh an cliabh, leig Dùghall a thuigsinn gu ’n robh e féin mu ’n cuairt. Gun teagamh, b’ e a ghnothach a bhi mu ’n àite aig an àm; agus cha chuireadh e ioghnadh air neach air bith, Dùghall a bhi air na cnocan. Chunnaic Dòmhnull e, ’s o nach robh toil de sheanachas neach ’sam bith aige thog e a’ chliabh air a dhruim ’s dh’ fhalbh e dhachaidh leis. Cha robh an t-astar fada, ’s cha robh an cliabh trom; ’s cha b’ fhada gus na leig Dòmhnull sìos air ùrlar a thaighe féin e.

“Dùin an dorus,” ars esan ri phiuthair. Dh’ eirich am boirionnach gus a sud a dheanamh, ach chuala ’m fear a bh’ anns a’ chliabh an t-òrdugh, an dorus a dhùnadh, agus ’s e bhuail ’na cheann, gu ’m biodh e cho math dhàsan a bhi air taobh a muigh an doruis mu ’n dùinteadh e. A nis na ’m biodh am balach ’na éideadh féin, bhiodh e coltach gu leòir gu ’n aithnichteadh e; ach thug Dùghall an aire nach biodh a’ chuis mar sud. Fhuair e poca, ’s chaidh toll a chur troimh ’n mhàs aige, troimh ’n deachaidh ceann a’ bhalaich, agus a làmhan a mach troimh na h-oisinnean, agus sgoltadh math air a bheul-taobh ’s air a chùlthaobh, a bheireadh cluich gu leòir da chasan, gun fhios nach biodh feum aig’ orra. ’Nuair a dh’ eirich an t-aomull ud ’na sheasamh anns a’ chliabh, ’s na foidean mòna a’ tuiteam air gach taobh dheth, ghearr e cruinn leum as a’ chliabh ’s bha e mach air an dorus mu ’n d’ fhuair am boirionnach a dhùnadh. “Obh, obh!” ars ise, ’n uair a chunnaic i ’n tannasg a bha ’n sud a dol seachad oirre, “Obh, àbh,” ars am balach, ’s e ’na leumannan, a’ teicheadh. “Ciod e air uachdar na Crìostachd, a bh’ agad anns a’ chliabh, a Dhòmhnuill?” arsa phiuthar. Ach shuidh Dòmhnull sios ’s gun smid aige, ’s bha e air a sheanachas gu ’n robh e trì lathan gun chainnt.

A nis bha ’n t-iasg aig Dùghall a’ mhogain; ach cha robh fenm ’sam bith aig Dùghall air an iasg, a chionn bha biadh Dhùghaill air neach eile; ach an déigh roinn deth a thoirt de na balaich, gabh e féin ’s iad sud a mach ’n uair am thàinig an oidhche, coltach ri feadhainn a bhiodh a’ falbh air chollainn, o thigh gu tigh.

Bha Dùghall fèin air a sgeadachadh coltach ri bodach ceàrd, agus rinn fear de na balaich an deagh chailleach; agus bha teaghlach math ’gan leantainn, a bhàrr air a sud. An uair a ruigeadh iad dorus, bhuaileadh iad aige agus theireadh Dùghall ann an guth trom tiamhaidh, “Am faigh sinn fuireach an so an nochd?” Na ’n abradh an neach a bha ’san dorus, “Tha mi cinnteach, a cheutairean bochda, gu ’m feum sibh fuireach an àiteiginn; cha ’n urrainn sibh a bhi air a’ bhlàr a muigh fad na h-oidhche,” an sin rachadh a dhà no tri de na bànagan a thilgeil aig casan an neach a bha bruidhinn, agus an sin theicheadh na cèardainnean. Ach air an laimh eile, ’n uair a theireadh am bodach ceàrd, “Am faigh sinn fuireach an so a nochd?” agus gu ’n abradh an neach a bha stigh, “Cha ’n fhaigh sibh fuireach an so: cha ’n eil dòigh againne oirbh.” An sin bha droch ghuidhe aig a’ chaillich cheaird; ’s bhiodh na ceardainnean a’ falbh o ’n dorus, ’s a chailleach a’ seirm na guidhe, “Na na robh bò, no bliochd, no bainne agad, no cabar os cionn do chòmhnuidh.” Agus sin agaibh mar a roinn Dùghall a’ mhogain an t-iasg a ghlac Dòmhnull doicheallach.
—Sgeulaiche nan Caol.

Seonaid ’s Fear-tomhas an Fhearainn.

O CHIONN àireamh bhliadhnaichean air ais, bha seana mhaighdeann a fuireach an àit àraidh ann am bothan beag air leth. Bha a bràthair a fuireach tacan air astar ’na àite-còmhnuidh fein, agus bhiodh e gach latha tighinn a choimhead air Seònaid.

Bha Seònaid na seana mhaighdinn a bha fada thairis air àm pòsaidh, agus cha do leasaich sin a nàdar. Bha teanga gle sgaiteach na ’beul, agus b’ ainneamh fear no té a gheibheadh a’ chuid a b’ fhearr dhith ann an cath bruidhne.

Air lath’ àraidh thainig fear-tomhas fearainn le chuid ghillean air son crioch a ruith troimh ’n àite. Thòisich iad aig rathad mor an righ, leag iad an cùrsa, agus ghabh iad air aghaidh gus an d’ ràinig iad mu choinneamh bothain Seònaid. Thachair do Sheònaid sealltuinn a mach air uinneag nan sia lòsan, agus chunnaic i na fir a’ tomhas an fhearainn. Bha Seumas a bràthair a stigh aig an àm. Thionndaidh Seònaid ris, agus ghrad fhoighnich i gu dé bu chiall dha sud.

Ann an tiotadh bha Seumas air a bhonnaibh. “Is e is ciall da so gu bheil cuideigin a’ feuchainn ris an fhearann a thoirt uainn, agus feumaidh shin stad a chur orra.”

Mach a thug Seumas, ’s a mach a thug Seònaid na ’dheigh. Rainig iad fear an tomhais. Dh’ fharraid Seumas dheth gu dé bha na ’bheachd le chuid ghillean ’s le ’shlabhruidh. Fhreagair Niall e, ag radh gu robh e air a phàigheadh air son an obair ud a dheanamh, agus gu robh cabhag air. Thuirt Seumas ris e bhi grad sgur, agus e thilleadh an taobh a thainig e.

Bha Seònaid na ’seasamh dlùth dhaibh, a da làimh air a cruachain, agus boisgeadh neo-chumanta na ’sùilean. “A Sheumais, a luaidh,” ars ise, “gu de ’s còir dhòmhsa dheanamh?”

“Faigh an tuagh agus cuir na casan bhar an rud thri-chasaich ud thall,” arsa Seumas.

Air a cheud ionnsuidh bha té dhe na casan bhar na combaist, agus thuit i air a cliathaich, ach mu ’n do thàrr Seònaid an ath bhuille bhualadh, rug Niall air a chombaist, agus ghrad leum e air falbh leis, ’s na gillean na ’dheigh leis an t-slabhruidh.

“A Sheumais, a luaidh, gu de ni mi nis?” arsa Seònaid.

“Spion na stoban a chuir iad anns an talamh, agus tilg air falbh iad,” arsa Seumas, ’s cha bu luaithe thubhairt na rinneadh. Bha an trod ’s an droch cainnt a dol air adhart taobh air thaobh fad na h-ùine, ’s bha chùis a ruigheachd Seònaid cho dona ’s gu ’n d’ thug i, ’n deigh a cead a chur ri Seumas, as deigh Neill leis an tuaigh; ach bha Niall na bu luaithe na i, agus cha d’ rinn i ’n gnothuch air. Thill i far an robh Seumas, ’s an anail ga ’fàgail, ach bha tuilleadh uilc fa-near dhi. “Gu de ni mi nis, a Sheumais, a luaidh,” ars’ ise.

“Cuir an eanchainn á Niall leis na clachan,” arsa Seumais; agus ghrad thòisich Seònaid ri cruinneachadh chlach na ’h-aparan. Nuair bha grunnan math aice, as deigh Neill ’sa chuid ghillean gu’n d’ thug i, ’s clach an deigh cloiche ga ’n caitheamh orra. Lean i iad mar so gus ’n do chuir i mach air an rathad mhor iad. Cha do thill iad fhathast gu crioch a chur air tomhas an fhearainn, agus ’s e ’s dòcha nach till. Tha Seònaid an diugh cho tapaidh gu iomairt tuaighe ’s gu caitheamh chlach ’sa bha i an lath’ ud.

---

[215]

[Vol . 10. No. 28. p. 7]

Am Mealladh.

LE IAIN MAC MHURCHAIDH.

LUINNEAG.

O ’s mor is misde mi
Na thug mi ’thoirt d’i;
Ge b’e de ’ni ise
Dh’ fhag i mise bochd dheth.

Aithnichear air mo shùgradh
Nach h- ’eil mi geanach;
Cha tog mi mo shùilean
An àite soilleir.
’N uair a chi mi triùir
A dol ann an comunn,
Saoilidh mi gur gùm e
’Bhios gu mo dhomail.

Gu bheil mi fo ghruaman
’S mi ann am mulad,
’S cha lugha mo thruas
Ri m’ luchd-comuinn uile,
Ris gach fear ’thug luaidh dh’i
’S nach d’ rinn a buinnig;
’S fortanach ma thàmh iad
’N an slàinte buileach.

Thainig am fear liath sin
A mhilleadh comuinn;
Ged dh’ fhanadh e shios
Gu ’m bu bheag an domail.
’S dàna leam na dh’ iarr e
’Chur mu mo choinnimh;
’S cha ghabhadh e deanamh
Gun chiad a thogail.

Sin ’n uair ’thuirt a màthair,
“Cha dugainn idir
I do dh-aon de ’càirdean,
Cha b’ fheairrd’ iad ise.
Chreid mi ’m fear a thainig
’S a thug am fios dhomh
Gur sibh fein a’s fearr
Chumadh ann am meas i.

Biodh i ’dol an nis
Mar a tha i togairt;
Gheibh sibh i an sud
Bho ’n is mis’ a thog i.
Cha bu mhasladh dh’i
Ged bu phairt de ’coir’ e,
Gach fear og a bhiodh
’G a chur fhein ’n a roghainn.”

“A Choinnich,” thuirt Domhnall,
“Bu mhor am beud leam,
Do theachdaire ’mhealladh
Le gealladh breugach;
Ma ’s a duine beo mi
Cha bhi thu ’n eis dheth;
Gheibh thu i ri ’posadh
Le ordugh cleire.”

’S misde mi gu brath e,
Ged gheibhinn saoghal;
Cha leasaich te ’chach mi
’S na thug mi ’ghaol duit.
’S muladach a tha mi
’S nach d’ rinn mi t’ fhaotainn;
’S fortanach an dràst dhomh
Bhi mar-ri m’ dhaoine.

Thog iad orm mar bhaoth-sgeul
Air feadh an àite,
Gu ’n caillinn mo chiall
Mar a faighinn lamh riut.
’S iongantach leam fhin
Ciod a chuir os ’n aird sud,
Mur d’ aithnich sibh éis
A thigh’nn air mo mhànran.

Sguiridh mi dhe m’ oran
Mu ’n gabh sibh miothlachd,
Gus am faic mi ’n cord ruibh
Na bheil dheth deante.
Na creidibh an storaidh
’Th’ air feadh nan criochan;
Cha ’n fheil te ’n diu beo
Chuireadh dhe mo rian mi.

Bha dùil aig Iain Mac Mhurchaidh gum faigheadh e Eilidh, nighean Fear Thorlòisich, ri posadh, ach chuir i cùl ris is ghabh i Coinneach Mac-Gillinein.

Am Muileann Dubh.

FONN.
Tha ’m Muileann dubh air thuraman,
Tha ’m Muileann dubh air thuraman,
Tha ’m Muileann dubh air thuraman,
Tha ’m Muileann dubh is srann aig’.

An cual’ thu gu ’n robh snaoisean
’S a’ Mhuileann dubh, ’s a’ Mhuileann dubh?
An cual’ thu gu ’n robh snaoisean
’S a’ Mhuileann dubh o shamhradh?

Tha ’Mhuileann dubh air thuraman,
Tha ’Mhuileann dubh air thuraman,
Tha. ’Mhuileann dubh air thuraman
’S e togairt dol a dhannsadh!

Tha iomadh rud nach saoil sibh
’S a’ Mhuileann dubh, ’s a’ Mhuileann dubh,
Tha iomadh rud nach saoil sibh
’S a’ Mhuileann dubh ’s an t-samhradh.

Bha nead na circe-fraoiche
’S a’ Mhuileann dubh, ’s a’ Mhuileann dubh,
Bha nead na circe-fraoiche
’S a’ Mhuileann dubh ’s an t-samhradh.

Bidh gobhair agus caoraich
’S a’ Mhuileann dubh, ’s a’ Mhuileann dubh,
Bidh gobhair agus caoraich
’S a’ Mhuileann dubh ’s an t-samhradh.

Bidh ’n crodh a’ breith nan laogh
’S a’ Mhuileann dubh, ’s a’ Mhuileann dubh,
Bidh ’n crodh a’ breith nan laogh
’S a’ Mhuileann dubh ’s an t-samhradh.

O, b’ fhearr leam gu ’n robh snaoisean
’S a’ Mhuileann dubh, ’s a’ Mhuileann dubh,
O, b ’ fhearr leam gu ’n robh snaoisean
’S a’ Mhuileann dubh o shamhradh.

Iadsan a Phaigh.

Dr. D. Mac Dhiarmaid, Maxville , Ont.
Seoras Mac Larty, Guthrie , Ont.
Seumas M. Glen, St . Thomas, Ont.
Mairi Nic Calamain, Lucknow , Ont.
Cailean Mac Fhionghain, Greenwood , B. C.
Fionnladh Mac-an-Toisich, Red Jacket, Assa
N. D. Mac Iomhair, McLeod ’s Crossing, Que
Ailean D. Domhnullach, Maryvale , N. S.
Aonghas A. Stiùbhart, High Bank, P. E. I.
Iain Mac Gilleain, Auckland , New Zealand
Coinneach Domhnullach, Kaimo , New Zealand
Calum Mac Mhanainn, Kaurihohori , New Zealand
Iain Caimbeul, Steornabhagh, Alba.
Domhnull I. Moireasdan, Sidni.
Seumas I. Mac Gilleain, Glen Morrison.
Anna Dhomhnullach, Indian Brook.
A. S. Dùghlach, S . W. Margaree.
Bean Eos Mhic Artair, Abhainn Inhabitants
Floiri Nic Gill-fhinnein, Beinn Mhic-Andra
Iain R. Mac Leoid, Abhainn Mheadhonach
Iain G. Mac Thearlaich, Abhainn Mheadhonach
Iain U. Mac Thearlaich, Abhainn Mheadhonach
Alasdair Mac Rath, Abhainn Mheadhonach
Bean Dhomhnuill, Mhic Rath, Abhainn Mheadhonach
Bean T. Mhic-an-t- Saoir, Loch Laomuinn.
M. A. Mac-a- Phearsain, Bridgeport .
Bean Thormaid Mhic Aonghais, Ingonish.
D. I. Mac Neill, P. M., Bail’ -Iain.
An t-Ollamh A. H. Mac Aoidh, Halifax , N. S.
Iain Ceanadach, Argyle , N. S.
Maighstir Raonull Dùghallach, Antigonish
I. A. Mac Leoid, San Francisco, Cala.
Calum Mac Leoid, Vancouver , B. C.
Niall Mac-a- Phi, Nelson , Mich.

Do’n “Dobhran Dhonn”

Feumaidh tu, a laochain, ar leisgeal a ghabhail; cha bhiodh e freagarrach do litir a chur an clo. Cha ’n e nach eil i air a deagh sgriobhadh, ach tha caochladh nithean innte nach biodh a chum feuma do ’n luchd-leughaidh, no eadhon do ’n sgriobhadair. Feuch do làmh ris a rithist, agus seachainn gach naigheachd agus tuaileas a dheanadh cron, no chuireadh fearg air do choimhearsnach.

Ceartachadh.

Chuir caraid a Ontario gearain g’ ar n-ionnsuidh nach d’ thug sinn an t-ainm ceart air a bhàrd a rinn “Oran air cuairt na bliadhna.” ’S e “Maoiles” a b’ ainm dha, agus bha an t-ainm a thug Mac-Talla air, “Maol-Calum,” ga ’chur a aithne air a chàirdean. Gheibhear an t-oran ann an àireamh 21, a thainig a mach air an treas latha de cheud mhios na bliadhna.

Am b’ Oran Gailig e?

Fhuaireadh an t-oran a leanas am measg phaipearan an Iarla Eglington an déigh a bhàis. Bha e air a radh gu ’m b’ eadar-theangachadh o’n Ghàilig e. Cha’n eil an t-oran Gàilig ri fhaotainn ann an Alba, agus mur eil e ann an Canada, feumar a cho-dhùnadh gu bheil e air a chall, ma bha e riamh ann. Ma tha e aig aon de leughadairean MHIC-TALLA, bhiodhmaid na chomain air son e chur g’ ar n-ionnsuidh.

CANADIAN BOAT SONG.

Listen to me as when you heard your father
Sing long ago of other distant shores:
Listen to me, and then in chorus gather
All your strong voices as ye lift your oars.

Where Sgeir-na-Gillean braves the wind and wave,
Where round Ben More the mad Atlantic raves—
Where gray Iona’s immemorial fane
Keeps solemn ward on unremembered graves.

No more the lovers on the leas are meeting,
No more the children paddle in the stream:
We hear no more the pibroch’s kindly greeting,
Nor see the moon on royal tombstones gleam.

No more the war-cry echoes in the valley—
The deer unchallenged roam across the glen:
No more around Clan Ronald’s banners rally
The fairest women and the bravest men.

From the dim shieling on the misty island
Mountains divide us and a world of seas;
But still our hearts are true, our hearts are Highland,
And we in dreams behold the Hebrides.

Green are the woods that gird this mighty river,
And green the meadows sloping to the strand;
But we have left our native hills for ever,
And we are exiles from our native land.

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na caiseachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
Telephone No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.

Aonghas MacLeoid

Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St.,

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 4mh latha de Nobhember, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.48 a. m.
A fagail Shidni aig 9.15 a. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 9.55 a. m.
A fagail Ghlace Bay aig 1.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 2.11 p. m.
A fagail Shidni aig 4 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.00 p. m.
A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.41 p. m.
A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.30 p. m.
A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

Uilleam K. Beairsto,
Luaidh-Cheard, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aig am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

UILLEAM K. BEAIRSTO,
Phone 217
Sidni, C. B.
Feb 7 ’01—1 yr

---

[216]

[Vol . 10. No. 28. p. 8]

Cumha

Do Shiosalach Strathghlais, le Domhnall Gobha, a chaochail an Antigonish.

Gu bheil mulad orm fein,
Chaidh mo chadal an eis,
’N diugh le m’ shùilean cha leir dhomh ach sgleo.
Gu bheil mulad, &c .

Gun do ghlasaich mo chiabh,
Agus sheachdaich mo bhian,
Thug an aiceid so dhiom an fheoil.

Bhuail saighdean mi goirt,
Rinn mo chlaoidh is mo lot,
Bidh mi tuilleadh fo sprochd ri m’ bheo.

’S e bàs an t-Siosalaich fhéil,
Bhrist air aisneach mo chleibh,
Aobhar m’ acain ’bhi ’n ceisibh bhord.

Anns a Mhanachainn fo ’n ùir
Dh’ fhàg mi ’n tasgidh crainn iùil;
Am mac ’s an t-athir le ’m b’ fhiù dhuinn falbh.

Chaill sinn Ruari an àigh,
Fear a dh’ fhuasg’leadh gach spàirn,
’N diu cha ’n aithne dhomh àicheadh beo.

Agus Seumas nam buadh
Bu shar cheannard an t-sluaigh,
Bu mhor t’ ionndraichinn bhuath’, a sheoid.

So a bhuille ’bha cruaidh,
An t-eug thug Alasdair bhuainn,
Craobh dhe ’n abhall a b’ uaisle meoir.

Crann seudair nam buadh
A dh’ fhàg fir Alba fo ghruaim
’N uair a dh’ ionndraich iad bhuath’ thu, ’sheoid.

’S iomadh fear a bha ’n dreas,
Eadar tuath agus deas,
’Bha fo thurs’ ann an deise bhroin.

Gur a fiosrach ’tha mi
Gun robh meas ort ’s gach tir,
Ann am parlamaid righ ’s aig mod.

’Nuair a shuidheadh tu ’n cùirt
Gheibh’dh tu eisdeachd, ’s tu b’ fhiù,
Chuireadh t’ fhacal gach cuis air seol.

’Fhir a dhioladh an fheusd’,
Mar bu chubhidh dha d’ threud,
’San teaghlach aluinn ’bu sheamhaidh gloir;

Le run maighdinn is mna,
’N cuirtibh gleadhrach le daimh,
Muirneach, macant’, is taileasg leo;

Far ’m biodh fiodhall nan teud,
’S a bhi ga tathich le beus,
’S piob chruaidh, sgalant’, le eibhneas mheoir.

Bha ’m fraoch Feadailteach binn,
’S e gu h-airgiodach, grinn,
Cha robh ’n Albinn ’thug cis de ’cheol.

Bho na thoisich an triall,
Gun robh ainm dibh ’bhi fial,
Eadar Sasunn nan cliar ’san Roimh.

Fearachd bhogha no lann
Cha bu tais ann ad laimh;
Gum buidhinneadh tu ’n geall is corr.

Bha gach fasan a b’ fhearr
Ann am pearsa mo ghraidh,
Ach co mhealas an drasd a chot’?

Cha b’ e dublachadh màil
Dh’ fhag do bhancaichean làn,
Ach torc sona bhi ghnàth ’ad lorg.

Bu tu beannachd na tuath,
Riut a leanadh an uaisl’;
Cha bu sgrubire cruaidh mu stor.

Leat a chinneadh an t-sealg
Ann am frith nan damn dearg,
Eadar Fionn-Ghleann ’s Cioch an fheòir;

Eadar Comar nan allt
Agus garbh-shlios nan gleann,
Eadar Farar ’s an Caorann gorm.

Bu leat faghid nam beann,
’Gairm nan gadhar nan deann,
’Fhir a leagadh na maing le sgorr.

Och, ’s mi m’ iomadan truagh,
’N diu ga t’ ionndrichinn bhuam;
Mo chul-taic’ tha san uaigh gun treoir.

Ach mile moladh mar tha,
Gu bheil oighre ann ad ait,
Friamhan dligheach na craoibh ’s dh’ fhalbh.

Coisinn beannachd bho Dhia,
’N duine bochd na leig dhiot,
’S thoir lan cheartas do ’n fhiar a’s fearr.

Tuig gur Gaidhealtachd Glais,
Na dean Gallta i le lagh,
Na mill a comas, is creid mar bha.

Ma tha ’n sean-fhacal ceart,—
Mol a mhachir ’s na treabh,
Di-moil fasgath a phris, ’s na fag.

Torc sona, biadh ’s gach ni a bhuineadh do dhuine a bhith a fàs a suas dha air dhoigh mhiorbhuilich. Ach ciamar a thàinig na facail gu sin a chiallachadh?

Tha Mi Sgith ’n Fhogar So.

LE IAIN MAC MHURCHAIDH.

LUINNEAG.
Tha mi sgith ’n fhogar so,
Tha mi sgith dhe ’n t-srith;
So an tim dhoruinneach.

Ged a tha mi fo ’n choille,
Cha ’n fheil coire ri ’chomhdach orm.

Ach mi ’sheasamh gu dileas
Leis an righ bho ’n ’bha choir aige.

Mi air fogar bho fhoghar
’Deanamh thaighean gun cheo annta.

Ann am bùthaig bhig bharraich,
Is gun charaid gam fheoraich ann.

Ach nam bidh’nn aig a bhaile,
Gheibhinn càirdean ’s luchd-eolais ann.

Ach nan digeadh Cornwallis
Sinn a ghluaiseadh gu solasach,

Gu sgrios ’thoirt air beisdean
’Thug an t-éideadh ’san storas bhuainn.

Thoir mo shoraidh thar linne
Dh-ionnsaidh ghlinne ’m bu choir dhomh ’bhi.

Far am minig a bha mi
’G eisdeachd gàirich laogh og’ aca.

Thoir mo shoraidh le dùrachd
Gu Sgurr-Urain mu ’n eolach mi.

’S tric a bha mi mu ’n cuairt d’i
’G eisdeachd ùdlaiche ’cronanich.

’S do ’n bheinn ghuirm ’tha mu ’coinnimh,
Leam ’bu shoilleir a neoineanan.

Thoir mo shoraidh le caoimhneas
Gu Torlòisich nan smeoraichean,

Far an tric ’bha mi siubhal
Mar-ri cuideachda sholasaich.

Cha b’ e ’n t-ol ’bha mi ’g iarraidh,
Ach na b’ fhiach an cuid oran leam.

’Sios ’s a suas troimh Ghleann-seile,
’S tric a leag mi damh croic-cheannach.

An Gille Crubach anns a’Ghleann

’Ille chrùbaich anns a’ ghleann,
Cùm thall na caoraich uile,
’Ille chrùbaich anns a’ ghleann,
Cùm thall na caoraich.

Cùm thall, na toir a nall,
Cùm thall, na toir a nall,
Cùm thall, na toir a nall,
Cùm thall na caoraich.

Ged a tha do leth-shùil cam,
Chi thu leis an t-sùil ud eile;
Ged a tha do leth-shùil cam,
Chi thu leis an t-aon sùil.

’Ille chrùbaich anns a’ ghleann,
Cùm thall na caoraich agad,
’Ille chrùbaich anns a’ ghleann,
Cùm thall na caoraich.

Is ann againne a gheibh thu na
. .Gloineachan Sula..
a’s fhearr a fhreagras air do shuilean.
Theid sinn an urras orra a thaobh luach agus prise.

Do shuilean air am feuchainn leis an OPHTHALMOMETER a nasgaidh.

K . Bezanson,
Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.
Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.
Gordon & Keith,
A. T. GRANT,
. .. . .Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., —LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic.. .. .. .. ..
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, - - - Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an t-Saoir, le eadar-theangachadh Beurla do Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn MhicAoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. D Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, bu R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan. (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

[Dealbh]
MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.. .. .

Ard-oifis: —TORONTO , CANADA.

J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.