---

[225]

[Vol . 10. No. 30. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. X. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, MAIGH 9, 1902. No. 30.

Iain Mor nan Ord.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. IV.

MAR A FHUAIR NA SASUNNAICH DEARBHADH AIR CUMHACHDAN NAN CAILLEACHA GLASA GAIDHEALACH.

FOSGAIL, ann an ainm an rìgh! Chaidh an t-òrdugh so, le iomadh buille chruaidh air an dorus, a thoirt seachad a rithist agus a rithist. Thuig an fheadhainn a bha ’stigh glé mhath co bha ’muigh, air an cànain, a bha tighinn uca troimh ’n chòmhlaidh, le mionnan garbh an cois gach facail. Thuig iad gur buidheann de na saighdearan dearga ’bh’ ann, air tòir fhògarach, is spuillaidh is creachaidh, an àite sam bith a bhiodh car iomallach, ’s far nach biodh neart ri chunntais. Bha deagh iuchair aca a ghabhadh an leisgeul ’s a dh’ fhosgladh gach diomhaireachd naomh dhaibh gun tioma gun taise ’chur air an cridheachan cruaidhe—b’ e sin, ainm an rìgh. Thug Iain Mór agus Eachunn an aghaidhean air an dorus dhiomhair, oir thuig iad gu ’n robh bhuidheann car làidir air son dithis, gu h-àraidh o ’n bha chailleach bheag a stigh; ach cha ghluaiseadh i sin o ’gealbhan fhein, ’s cha ghabhadh i dion air an iarratas mar riutha, —cha ghabhadh, cha ghabhadh.

“Dé ghràidh,” ars’ ise, “ni iad ormsa? seann chreutair truagh, le leth-chois ’san uaigh mar tha mise, nach d’ rinn eucoir air duine riamh, ’s nach dean!— ’s gun fhios, a rùin, nach digeadh Murchadh ’s gun mise roimhe, gun teine, gun tuar, agus o làn acrais agus pathaidh.”

“Ceart gu leor, a mhàthair,” ars’ Iain Mór; “ach cha ruig sibh a leas a dhol an urras air na saighdearan Sasunnach, ged a bhiodh sibh cho neochiontach ri aingeal. Ach cha teid sinne fada, is cumaidh sinn sùil air na seòid.”

Chaidh so uile radh an cagar, is leis na facail mu dheireadh chaidh an dithis á sealladh ’s a bhalla, is dhùin an dorus diomhair na ’n deigh mar bha e roimhe. Mu ’n gann a bha iad fo dhion, chaidh an dorus a bhristeadh, ’s an ùine ghearr bha ’m bothan air a lionadh le naimhdean guineach, is coltas a chaothaich na ’n gnùisean duaichnidh.

“C’arson, a sheana bhuidseach, a sheana bhan-reubalach, nach do dh’ fhosgail thu ’n dorus mar a dh’ ordaicheadh dhut, ann an ainm an rìgh?” arsa ceannard na buidhne.

Bha ’bhantrach bheag na suidhe ’s a cùl riutha, le ’laimh fo ’leth-cheann aig an teine, ’n uair a chaidh an fhàilte gharbh so a chur oirre. Cha do thionndaidh i, is cha mho leig i oirre gun cual’ i e, ged a bha i ga ’thuigsinn gle mhath, oir bha i eòlach gu leòr air cainnt nan Gall.

“Tha ’n t-seana bhuidseach bodhar,” ars’ an t-oifigeach, ’s e tarruinn dlùth rithe. Chàirich e ’bhilibh mora dubha ri ’cluais, agus ghlaodh e, “A bheil thu bodhar, a chailleach ghlas?” Cha do ghluais a’ bhantrach ’s cha do sguir i dheth ’turaman.

“Cha ’n ’eil i dad dhe ’n t-seorsa,” arsa saighdear mor fiarshùileach a thainig air adhart. “Tha mise cho cinnteach ’sa tha mi beò gun cuala mi i ’còmhradh ri reubalach air choireigin ’s mi aig an uinneig mu ’n d’ fhuair sinn a stigh. Tha cuideigin am falach aig an t-seana bhuidsich. Ma dh’ fhaodte gur e Tearlach fhéin a th’ ann.”

“Ma tha i bodhar,” ars’ an t-oifigeach, “fosglaidh mise na cluasan aice gu math leis a bhiodaig mu ’n dealaich sinn, mur a dean i faosaid ghlan rium. Ach tha ’n t-acras orm, is chi sinn an toiseach dé th’ aig a’ bhuidsich a ghabhas ithe.”

“Cha ’n ithinn greim air na chuir i na spuirean chnàmhach làmhan ud aice air na chunnaic mi riamh!” ars’ am fear mhor gisreagach a labhair roimhe. “Chuala mise mìle uair, agus tha mi ga làn chreidsinn, gu bheil cumhachdan an uilc fhein aig cailleachan glasa nam beann. Ach tha da ghobhar aice ’muigh, ’s mur do chaill mo lamhsa ’gleustachd cha bhi mi fada ga ’n cur gu feum.” ’S e so a rinn na fir dhearga. Fhuair agus mharbh iad da ghobhar na bantraich bhochd, agus chaidh na fir gu ròiceil gu deasachadh ’s gu ithe. Fhad ’sa bha iad ris a so rinn iad cruach air an cuid annaibh ri taobh an doruis dhiomhair, nach robh ri fhaicinn no ri aithneachadh seach pios eile dhe ’n bhalla. Bha Iain Mór nan Ord agus a chompanach a’ cluinntinn gach guth agus a’ tuigsinn gach car a bha iad a cur dhiubh. An uair a thuig Iain gu ’n robh aire nan saighdearan air roinn nan gobhar ’s air an cur á sealladh, chuir e ’shùil gheur ri toll, agus air ball chunnaic e na h-airm. Gu fàillidh, sàmhach, thòisich a chròg mhor gu trang air tarruinn gach ball, a lion fear is fear, a stigh do ’n uamh, agus ga ’n sìneadh do dh’ Eachunn, a bha ga ’n tarruinn am mach do ’n tom sheillich aig beul an tuill. Mar an ceudna fhuair lamh Iain, air dha sgriob a thoirt mu ’n cuairt, ceann agus seice té de na gobhair, agus sgioblaich e stigh iad mar ris a chòrr. O’n a bha iad sgìth, agus a nis buidheach, cha robh cabhag sam bith air na saighdearan gu tòiseachadh ri rannsachadh, agus mar sin ’s ann a thòisich am fear gisreagach ri aithris iomadh sgeul beag a chual’ e mu bhuidseachas, is cumhachd, agus na riochdan anns an robh e comasach do na cailleacha Gàidhealach a dhol nuair a b’ àill leotha. Leis cho dlùth ’s a bha càch ga ’eisdeachd, agus an greim a ghabh na naigheachdan mi-thalmhaidh so air inntinnean a luchd-éisdeachd, agus leis an droch sholus, cha dug na fir an aire gu ’n robh a chailleach bheag a tarruinn dlùth, beag air bheag, ris an dorus dhiomhair, gus mu dheireadh, le cuideachadh nam fear a bha stigh, an deach i á sealladh buileach glan gun fhios do na saighdearan.

“Chuala mise le cinnt,” ars’ am fear a bha ag innseadh na sgeul, “gun teid aig na seana bhuidsichean glasa so air a dhol ann an riochd creutair sam bith, agus gun teid ac’ air a dhol á sealladh mar an ceudna.” Mu ’n do thàrr e na briathran a radh thuit caoran cruaidh dubh a meadhain an teine, a cur boillsgeadh air feadh a bhothain agus dreòs dhearg gu ’mhullach. “Am fear mor g’ am spadadh!” arsa saighdear, ’sa ghruag aige ’g éiridh, “mar d’ fhalbh a chailleach na sradagan teine!” Chaidh iad uile air chrith ’s iad ag amharc mu ’n cuairt le ’m beòil fosgailte, feuch am faiceadh iad a’ chailleach a tilleadh ann an riochd sam bith. Chunnaic iad an sin le uamhas am balla ’fosgladh, agus ceann fuilteach glas gaibhre, le ’beul fosgailte, a nochdadh am mach. Leum gach fear air a chois le oillt, is thug e tàrradh air a ghunna, ach cha robh ball air faighinn. Thug a chailleach leatha na h-airm. Air do ’n taibhse aognaidh srann uamhasach a tharruinn, chaith gaisgich rìgh Deòrsa bhuatha gach cleòc is eile thigeadh iad as aonais, ’s a mach a ghabh iad, bronnaich thar tharraich, a’ pronnadh ’s a spuaiceadh a chéile mu ’n d’ fhuair iad am mach air an dorus chumhann. Leum Iain Mór (oir b’ e ’ghobhar) agus a chompanach òg am mach na ’n deigh, agus le iomadh buille chruaidh agus iomadh glaodh mi-thalmhaidh bhual iad air na Sasunnaich. Bha iad sin a smaointean gu ’n robh gach buidseach agus sìtheach a dh’ àraich a’ Ghàidhealtachd riamh ma sgaoil an oidhch’ ud, ’san àm uamhalta dhorcha sin romh bhristeadh na faire, a bh’ air a chur air leth riamh airson cleasachd dhe ’n t-seors’ ud. Am beagan de ’n naimhdean a thàrr as, chunnaic na Gàidheil iad gu sàbhailte ann am bogaich dhuibh gu ’n sùilean, far nach deanadh iad moran uilc, mu ’n do thill iad gu bothan na bantraich. Bha Iain Mór an impis sracadh le subhachas, a smaointean air an eagal a ghabh na fir dhearga. “Tha mi ’m barail,” ars’ esan, “gu ’m bi naigheachd aca sid—ma gheibh aon aca dhachaidh beò—air cumhachd cailleacha glasa nam beann a chluinneas na h-oghaichean, agus a dh’ fhuadaich gach teagamh a bh’ aig gach Tòmas na’m measg gu bràth.”

An deigh fois a ghabhail tacan rinn iad deiseil cho luath ’sa ghlas an latha gu falbh, air eagal ’s gun digeadh buidheann lionmhor shaighdearan ré an latha air nach gabhadh an cleas ceudna deanamh. Ach cha ghluaiseadh a chailleach, ged a thairg Iain Mór gun giùlaineadh e i cuid de ’n astar bu ghairbhe. Ach ’s fhad o chuala sinn mu chur a bhodaich as a thaigh. Bha ’bhantrach bhochd na bothan gaoil fhein, agus a feitheamh an aona mhic a dh’ fhosgail a shùil air an t-saoghal an tùs fo na cabair dhiblidh, agus a nis, mo thruaighe, nach bruthadh a h-ùrlar gu bràth tuilleadh. Dh’ fhàg na companaich gach sgillinn a bh’ aca aig a’ chaillich, agus le taghadh nan arm, a thug iad o na Sasunnaich, an deigh iad fhein a chur as aithne cho math ’s a dh’ fhaodadh iad, thug iad an aghaidhean air a mhonadh. Bha ’ghrian a nis a dearrsadh ’s ag òradh na sléibhtean—an uiseag ’s an smeòrach a seinn gu trileanta, binn—am feur maoth, gorm, ’s fàileadh cùbhraidh an fhraoich ’s a fhroinnich air gach taobh, air chor ’san éideadh so, an uair a bha nàdar na trusgan féille, gun robh ’n saoghal ag amharc na àite taitneach airson a bhi beò air uachdar an gradh ’s an sìth. Bha àr an latha ’n dé agus aghaidh bhuaireasach nan speur os cionn a chasgraidh fhuiltich a tighinn ’san àm eadar sùilean nan companach agus an sealladh bòidheach a bha ga ’n cuartachadh, air chor ’s nach robh iad a gabhail tlachd ann. Dlùth air an fheasgar rainig iad bonn beinn bheag chas, agus o’n a bha iad car sgìth shuidh iad a leigeil an analach, agus a dh’ ithe greim a neartaicheadh iad de chàise na caillich. Cha robh iad fad an so nuair a chual’ iad fuaim agus monabur air an

---

[226]

[Vol . 10. No. 30. p. 2]

taobh eile dhe ’n bheinn. Leum iad suas gu cabhagach, agus thòisich iad ri dìreadh gu mullach na beinne. Rainig iad ’s an cridhe na ’m beul leis a chabhaig, agus sheas iad air chùl creige feuch am faiceadh iad co bha deanamh na h-ùpraid. Ach fad ùine cha bu léir dhaibh ni, leis a ghrian a bhi na ’n sùilean. Ach fad na h-ùine bha iad a cluinntinn farum chas agus bruidhne, ’s an ùine ghearr chunnaic iad a nochdadh am mach á beallach cumhann grunnan cruidh, agus mu fhichead trupair Deòrsach na ’n deigh, a’ gaireachdaich ’sa fanaid air cuideiginn aig an robh gaoir thruagh na ’n deigh. Ghluais Iain Mór ’s a chompanach sios gu fàillidh ri sgath nan creag air son faighinn ua bu dluithe dhaibh, gus mu dheireadh an d’ fhuair iad àite math falaich air am feumadh a bhuidheann a dhol seachad fodhpa. Thuig iad a nis bun is bàrr a ghnothuich. Chunnaic iad mart beag ciar a bristeadh air falbh o chàch a rithist agus a rithist, agus a geumnaich gu cianail ag iarraidh tilleadh. Bha ’fuil a sruthadh gu làr na allt o bhuillean cruaidhe nam brùidean a bha ga ’toirt air falbh. Chunnaic iad an sin leth sheana bhoirionnach a nochdadh am mach as a bhealach ’s i caoidh gu cruaidh, agus a suathadh nan dòrn, agus an drasda ’s a rithist ag éibheach air a mhart, “Ciarag! Ciarag! Ciarag bhochd! Ciarag bhochd!” a bha toirt air a mhart bhochd feuchainn ri tilleadh le h-uile dhichioll. Ghuidheadh i an sin gu dùrachdach air na saighdearan a h-aona mhart fhàgail air son na pàisdean a chumail beò, ach b’ e gàire fanaid an fhreagairt a gheibheadh i o na fearaibh. Thug iad an aire do chnapach nighinn bhig mhi-thuarail leith-rùisgte gu piantail ga ’leantuinn, ach cha robh a sealladh a toirt tioma air cridheachan nan trupairean. Mu dheireadh fhuair am boirionnach eadar a bhó ’s a naimhdean, is bha i gu cabhagach ga ’toirt leatha, an uair a ruith saighdear mor brùideil uice leis an each chruidheach, an rùn a pronnadh, agus air d’i leum a thaobh gus a sheachnadh, rug e air fhalt oirre, is le iomadh mionnan thug e ionnsuidh air a togail mar sin air muin an eich, ach anns a’ mhionaid sin, mu ’n deach leis, thàinig peileir a chuir esan gun chrith gu làr! Chlisg na Sasunnaich. Sheall iad le uamhas a null ’s a nall, agus an sin os an cionn le geilt, far am fac’ iad an gathan na gréine, a bha nis a dol fodha, an duine bu mhotha chunnaic sùil duine riamh na sheasamh air mullach creige, ’s e gluasad ann an dòigh mhi-nàdarra. Ann an tiotadh bha naoidh mosgaidean deug ri gach liugha gualla, a deanamh cuimse air a bhroilleach mhor leathann aig an duine.

(Ri leantuinn).

Turus Ruairidh do ’n Exhibition.

FACAL AIR AN FHACAL MAR A CHUALAS UAITHE FHEIN.

III.

ANNS a’ cheart àm bha ’m bata dluth air a chidhe ann an Grianaig. Thainig mo charaid, Seumas Mac-an-Toisich, agus an tuathanach coir a dh’ ainmich mi mar tha, far an robh mi, agus thuirt iad rium gu ’m feumainn a dhol gu tir comhladh riutha gus an deise ’bha iad a’ dol a cheannach dhomh a chur umam.

“Ma ta, ’dhaoine coire,” arsa mise, “thigeadh e dhomhsa ’bhith anabarrach fada ’n ’ur comain, agus tha mi ann an sin; ach cha deachaidh ball aodaich riamh fhathast mu m’ dhruim ach aodach a rinneadh air cloimh mo chuid caorach fhin, no, a cheannaich ’s a choisinn mi fhin agus mo theaghlach, agus chan ’eil mi ’smaointean gu ’n teid. Cha robh mi latha riamh o ’n a chaidh mi ann an ceann togail teaghlaich cho math air mo dhoigh ’s a tha mi ’n diugh. Ach bha mi ’smaointean, gun teagamh sam bith, gu ’n iarrainn oirbhse le cheile a dhol comhladh rium do bhuth taillear agus a dhol an urras orm air son deise gus an ruig mi suas Glasacho, agus paighidh Domhull an deise cho luath ’s a ruigeas a’ chunntais e.”

Thuirt na fir a beul a cheile gu ’n robh so ceart gu leor. Cha robh ’n corr m’ a dheidhinn. Cho luath ’s a rainig am bata ’n cidhe, chaidh sinn gu tir, agus ma chaidh, cha robh sinn fichead slat suas o ’n chidhe an uair a bha cho math ri ceud pearsa ’n ar cuideachd, agus uiread a dh’ ioghnadh aca dhiomsa ’s ged bu mi Iompaire na Tuirce.

Mu dheireadh rainig sinn buth mhor, agus thugadh mise steach do sheomar-cuil far an do chuir mi dhiom na bha salach dhe m’ aodach. Agus an uair a nigh ’s a ghlan mi na bha salach dhiom, fhuaradh deise dhomh o lar gu mullach a bha freagarrach gu leor dhomh, agus a bha pailt cho math ris an deise ’bh’ orm roimhe. Thill mi air ais do ’n bhata; oir chuir mi romham gu ’m faicinn sealladh de Chaisteal Dhunbreatunn anns an dol seachad. Bha moran de ghrid an t-saighdear annam gu nadarra; agus tha mi ’g innseadh dhut le fìrinn, a charaid, gu ’m bithinn cho toileach air a dhol gu ruig’ Africa a chogadh ris na Bodharaich ’s a bha mi air a dhol a chadal an oidhche bu sgithe ’bha mi riamh.

An àm a bhith ’seoladh suas amhainn Chluaidh, bha iomadh sealladh taitneach ri ’fhaicinn. Mu dheireadh rainig am bata cidhe Ghlasacho, agus bha Domhull, mar a gheall e, ’g am fheitheamh. Dh’ aithnich e anns a’ mhionaid nach b’ i an deise ’chuir e fhein g’ am ionnsuidh a bh’ umam; agus an uair a dh’ fheoraich e dhiom ciod a thachair do ’n deise ’chuir e dhachaidh gu m’ ionnsuidh, thuirt mi ris gu ’n innsinn sid dha an uair a bhiodh am barrachd uin’ agam. Agus rinn mi sid.

An uair a rainig sinn an taigh anns an robh Domhull a’ fuireach—agus b’ e sid an taigh mor, briagha gu dearbh: cha ’n ’eil fhios ciod e am fad no ’n airde ’bh’ ann—bha biadh gu leor deas air ar coinneamh, agus gu cinnteach ghabh mi na thainig rium dheth cho sunndach ’sa rinn mi riamh.

Bha fhios aig Domhull gu ’n robh mi trom air a’ phiob, agus an uair a chuala bean an taighe, am boirionnach coir, gu ’n robh so mar so, thug i cead dhomh mo dhiol smocaidh a dheanamh anns an t-seomar.

An uair a thainig àm a dhol a laidhe, chuireadh mi do sheomar cho grinn ’s cho glan ’s a chunnaic mi riamh. O ’n a bha mi air dhroch cadal an da oidhche roimhe sid, chaidil mi cho trom ris a’ chloich gus an robh e ochd uairean ’s a’ mhadainn.

An uair a ghabh sinn ar biadh, thog sinn oirnn, agus dh’ fhalbh sinn do ’n ‘Exhibition.’ Ged a bha iomadh dorus air an aitreimh mhoir ud, thuirt Domhull gu ’m b’ fhearr dhuinn a dhol a steach air an dorus mhor. Agus bha mi fhin gle thoileach so a dheanamh, gu h-araidh o ’n a chuala mi gu ’n robh iomhaidh an righ anns an talla ’bha faisg’ air an dorus.

Cha robh fhios agam ciod a theirinn an uair a chaidh mi steach. Stad an da shuil shuas agam an uair a sheall mi mu’n cuairt orm. Cha ’n ’eil mi ’creidsinn gu ’m b’ urrainn togalaichean bu bhriagha na sid a bhith air talamh nam beo. Cha ’n ’eil mi idir a’ tuigsinn cia mar a b’ urrainn do mhac peacaich a leithid a dheanamh.

“Sin agad iomhaidh an righ, ’athair,” arsa Domhull, ’s e ’comharrachadh am mach iomhaidh a bha ’cheart cho ard ri crann soithich.

“Cha ’n urrainn gu ’m bheil an righ cho mor so,” arsa mise; “cha chreid mise gu ’n robh Samson no Goliath, ged a b’ ainmeil na daoin’ iad, cho mor so. Chunnaic mise dealbh an righ, agus cha robh mi ’smaointean gu ’n robh e na bu mho na daoin’ eile.”

“Cha ’n ’eil an righ cho mor ris an iomhaidh so idir; ach chunnacas iomchuidh an iomhaidh a dheanamh mor a chum gu ’n tairneadh i aire dhaoine na b’ fhearr,” arsa Domhull.

Ghabh sinn a steach air dorus eile, agus chaidh sinn sios ceumannan staidhreach, agus thuirt Domhull gu ’m b’ fhearr dhuinn sealladh fhaotainn air na togalaichean an toiseach mu ’n rachamaid a steach a dh’ fhaicinn nan ioghnaidhean a bha ’nam broinn. Thuirt mi ris nach robh agamsa ach a bhith ’g a leantail fhein ge b’ e taobh a rachadh e.

Tha mise ’g radh riut gu ’m b’ fhiach do dhuine a dhol air astar mor a dh’ fhaicinn nan togalaichean fhein, gun ghuth a thoirt air na h-ioghnaidhean a bha ri ’m faicinn annta. Bha h-uile ceum dhe na rathaidean cho grinn ’s cho glan ’s ged nach seasadh duine riamh orra. Bha iad comhdaichte le moroghan briagha, min, geal. Bha na togalaichean gle neo-choltach ri ’cheile, araon ann am meudachd, agus ann an cumadh. Agus bha ’n aireamh bu mho dhiubh air an dèanamh de dh’ fhiodh, agus bha iad air am dathadh anabarrach briagha leis a h-uile dath a th’ anns a’ bhodha-fhrois, agus le iomadh dath nach ’eil idir ann.

Chaidh sinn ceum math air ar n-aghart, gus mu dheireadh, an uair a chaidh sinn tarsuinn air drochaid no dha, an d’ rainig sinn rud ris an canadh iad‘water-shute. ’Chuir an obair a bh’ aca ann an so oillt orm. Bha aite cas air a dheanamh—gun fhacal breige, bha e cheart cho cas ri cliathach taighe—agus bha iad a’ tarruinn bhàtaichean beaga suas air dhoigh eiginn gu mullach an aite so. Bha na daoine ’direadh suas mar an ceudna, agus an uair a shuidheadh iad anns na bataichean, bha na bataichean air an leigeadh sios air an toil fhein do ’n amhainn, agus an uair a bha iad a’ bualadh anns an uisge cha mhor nach robh iad a’ dol as mo shealladh fo ’n uisge. Agus, rud iongantach, cha robh boinne dhe ’n uisge ’bualadh air duine dhe na bh’ anns na bàtaichean. Bha Domhull air son mise ’thoirt do ’n aite chunnartach ud; ach cha rachainn ann dha ged a bheireadh e dhomh baile Glasacho as a ghrunnd.

Bha aite cunnartach eile gle fhaisg’ air an ait’ ud, ris an canadh iad‘switchback railway. ’Cha do stad Domhull, agus an companach grinn, coir a bha comhladh ris, dhe mo choiteach gus an d’ thug iad orm a dhol ann. Cha robh e cho mi-nadarra ris an ait’ uamhasach air an d’ thug mi iomradh mar tha. A dh’ aon chuid, bha fhios agam nach rachadh mo bhathadh. Agus a bharrachd air a sin, thug mi ’n aire gu ’n robh callaid air gach taobh dhe ’n rathad a chumadh daoine gun dol leis a’ bhruthach ged a thuiteadh iad dheth. Coma co dhiubh, chaidh mi steach do ’n charabad chaol, chorrach ud, agus an uair a thug am fear a bha ’na sheasamh aig a cheann upag dha, thug e cruinn leum as, agus dh’ fhalbh e. Tha mi ’g radh riut gu ’n robh mi ’n duil gu ’n robh mi leitheach rathaid a dh’ ionnsuidh an t-saoghail thall. Bha e ’cheart cho luath a’ direach bruthaich ’s a bha e ’tearnadh bruthaich. Bha mi ’nam shuidhe eadar Domhull agus an gille coir eile a bha comhladh ruinn, agus rinn mi greim bais orra. Tha iad fhein ag radh, ma dh’

---

[227]

[Vol . 10. No. 30. p. 3]

fhaodar geill a thoirt do na their iad, gu ’n robh mi ’g urnuigh aird mo chlaiginn. Cha ’n urrainn dhomhsa ’radh nach fhaodadh gu ’n d’ iarr mi gleidheadh an Uile-chumhachdaich; agus is mise dh’ fheumadh e aig an àm ud.

Gun dail sam bith choisich sinn air ar n aghart gus an d’ rainig sinn togail mhor, bhriagha a bha air an taobh eile dhe ’n amhainn. “Theid sinn a steach an so, a Ruairidh,” arsa companach Dhomhuill, “agus gheibh sinn deur beag de mhac na braiche. Cha mhisde sinn taobh air thaobh beagan eolais a chur air an deigh na chunnaic, na chuala, agus na dh’ fhairich sinn.”

“Tha mi gle dheonach,” arsa mise. “Tha mi ’g am fhaireachadh fhin gle lag an deigh an eagail a ghabh mi.”

Chaidh sinn a steach, agus bha aireamh mhath a staigh romhainn. Shuidh sinn ann an aite air leith leinn fhin, agus mu ’n do tharr sinn suidhe thainig fear caol, ard, dubh far an robh sinn agus dh’ fheoraich e ciod a bha dhith oirnn. Dh’ innis Domhull dha. Bha deise bhriagha dhubh air, agus bha stoc beag, caol, geal mu ’amhaich, agus bha brollach geal air sios gu beul na duilleig. Is e cota biorach a bh’ air cuideachd.

“Is e coltas ministear a th’ air an duin’ ud,” arsa mise.

“Is e sin a th’ ann cuideachd,” arsa Domhull ’s e ’caogadh.

“Co ris a tha thu ’caogadh a laochain,” arsa mise, agus mi ’n deigh amhrus a ghabhail gur ann a’ magadh orm a bha e.

“Tha mi ’caogadh ris an nighinn bhoidhich, ghlain ud an taobh thall dhe ’n bhord,” ars’ esan.

“Ma ta, ma ghabhas tu mo chomhairle-sa sguiridh tu dhe ’n obair sin. Air do shon fhein, agus air son na h-ighinn—agus gu firinneach, ceart, bha i cho boidheach ’s cho sgiobalta ri te chunnaic mi riamh—na bi ri magaireachd sam bith; oir, mar a tha ’m facal ag radh: “Is minic a thainig fior a fanaid.”

Bha mi ’n duil tuilleadh chomhairlean a thoirt air na gillean, ach thainig am fear caol, dubh ugainn le pailteas dhe gach biadh is deoch a b’ fhearr na cheile, agus chaidh stad air a’ chomhairleachadh aig an àm. Cha robh cabhag sam bith oirnn gu eirigh o ’n bhord. Bha mise car sgith, agus bha na gillean coma ged chuireadh iad seachad greis dhe ’n uine far an robh iad. Chaidh sinn an sin a dh’ amharc nan ioghnaidhean; agus a mhic chridhe, b’ e na h-ioghnaidhean iad! Cha ’n ’eil mi ’creidsinn gu ’n robh uiread de rudan iongantach ri ’m faicinn riamh roimhe cruinn, cothrom, comhladh air aon lathrach. Ged a bhithinn-sa cho foghluimte agus cho geur-chuiseach ri mac mathar a sheas riamh ann am broig leathair, cha b’ urrainn domh trian dhe na chunaic mi innseadh dhut, ged a bhithinnn a’ bruidhinn gu cionn mhios. Chaidh mo cheann na bhoil leis na bha mi faicinn de rudan iongantach. Ach sheas mi greis mhath ag amharc air na bha de bheairtean-innleachd(machinery)ann. Chuir an t-inneal clo-bhualaidh iongantas anabarrach mor orm. Tha mise ’g radh ruit gur e ’bh’ ann gnothach ro mhiorbhuileach. Sheas mi greis mar an ceudna far an robh iad a’ deanamh nan rudan-milis, agus far an robh iad ag obair air deanamh nan‘cigarettes, ’seorsa tombaca cho beag tail agus brigh ’s a chunnaic duine riamh. Bu cheart cho math leam a bhith ’smocadh a’ mhuill ri bhith ’ga smocadh.

Ach feumaidh mi radh nach fhaca mi dad bu mho a thug de thoileachadh dhomh na na rudan iongantach agus feumail a thainig a Canada, a Australia, agus a New Zealand. Bha ’n t-or a tha iad a’ faotainn ann an Clondyke ’na chnapan ann an sid mar a chladhaicheadh as an talamh e. Bha moran de bheairtean-fighe dhe gach seors’ ann, agus thug mi greis mhath air an amharc. Ged a bha mi ’fas sgith le bhith cho fad’ air mo chasan, thuirt Domhull gu ’m b’ fhearr dhuinn a dhol a dh’ amharc nan dealbhannan, agus ’na dheigh sin, gu ’n rachamaid dhachaidh.

(Ri leantuinn.)

Sgeulachdan Arabianach.

MAR A DHUISGEADH AM FEAR A BHA ’NA CHADAL.

CAIB. XVI.

FHAD ’s a bha ’n connsachadh so a’ dol air aghart eadar Sobaide agus Mesrour, bha ’n righ, air dha fios a bhith aige air mar a tha cuisean air an da thaobh agus air dha bhith dearbhte ’na inntinn fhein, o na chual’ e o Abon Hasan agus o Mhesrour, gu ’n robh e fhein ceart, agus Sobaide cearr, a gaireachdaich gu cridheil an uair a chunnaic e cho crosda ’s a dh’ fhas Sobaide ri Mesrour. “A bhaintighearna,” ars’ esan ri Sobaide, “aon uair eile tha mi ’g innseadh dhut co thuirt na briathran so: ‘Tha na mnathan air uairibh a’ call an tuir ’s an tuigse.’ Agus tha mi cinnteach gu ’m beil thusa ’dearbhadh gu ’m bheil na briathran so fior. Tha Mesrour air tighinn direach as an taigh aig Abon Hasan, agus tha e ’g innseadh dhuinn gu ’m fac’ e Noushatal ’na sineadh marbh air an urlar, agus gu ’n robh Abon Hasan beo, agus ’na shuidhe aig ceann a’ chuirp. Agus ’na dheigh so gu leir, cha chreid thusa an fhianuis a tha e ’togail, ged a tha e ’g innseadh na firinn. Cha ’n urrainn mi thuigsinn ciod is ciall dhuibh.”

Cha do chord na briathran a labhair an righ ri Sobaide. Thuirt i ris: “Thugaibh mathanas dhomh, a Cheannaird nan Creidmheach, ma tha amhrus agam oirbh. Tha mi ’faicinn gle mhath gu ’m bheil sibh fein agus Mesrour a’ feuchainn ri dorran a chur orm, agus ri m’ fhoighidinn fheuchainn. Agus o ’n a tha mi ’faicinn gu ’m bheil an sgeul a dh’ innis e air a dheanamh suas eadraibh, tha mi ’g iarraidh cead neach a chur do ’n taigh aig Abon Hasan a chum gu ’m faigh mi fios co dhiubh a tha mi ceart no cearr.”

Dh’ aontaich an righ gu ’n deanteadh mar a bha i ’g iarraidh, agus chuir a’ bhanrigh air falbh an t-seana bhanaltrum a bha ’fuireach comhladh rithe o laithean a h-oige, agus a bha, aig an am, a’ lathair comhladh ris na mnathan-coimhideachd eile.

“An cluinn thu so, a bhanaltrum,” ars’ ise, “tha thu ’faicinn a’ chonnsachaidh a tha eadar an righ agus Mesrour, agus mi fhin. Cha ruig mi leas an corr a radh riut. Bi falbh do ’n taigh aig Abon Hasan, no, mar is coir dhomh a radh, do ’n taigh aig Noushatal, oir tha Abon Hasan marbh, agus faigh am mach an fhirinn mu dheidhinn a’ ghnothaich so. Ma bheir thu ugam deadh naigheachd, gheibh thu deadh dhuais air a shon; greas air falbh, agus na bi fada gun tilleadh.”

Dh’ fhalbh a’ bhanaltrum gun dail, agus bha ’n righ gle thoilichte a chionn gu ’n robh Sobaide ’na leithid a dh’ iomacheist. Bha dorran mor air Mesrour a chionn gu ’n robh fearg air a’ bhanrigh ris, agus bha e ’deanamh n a b ’ urrainn e gu saod math a chur oirre, agus gus toirt oirre fhein agus air an righ a bhith riaraichte leis na bha e ’g radh agus a’ deanamh. Bha aoibhneas mor air an uair a chunnaic e gu ’n do chuir Sobaide a’ bhanaltrum air falbh; oir bha e ’g a dheanamh fhein cinnteach gu ’m biodh am fios a bheireadh i air ais ann an co-chordadh ris na chunnaic ’s na dh’ innis e fhein mu ’n chuis, agus, air an aobhar sin, gu ’n creideadh i gu ’n robh e dileas agus firinneach.

Aig a’ cheart am bha suil aig Abon Hasan air an uinneig, agus thug e an aire do ’n bhanaltram a’ tighinn. Thuig e anns a’ mhionaid gu ’m b’ e Sobaide a chur air falbh i. Ghairm e air a mhnaoi, agus dh’ innis e dhi gu ’n robh banaltrum na banrigh a’ tighinn a dh’ fhaotainn am mach bun a’ ghnothaich. “Air an aobhar sin,” ars’ esan, “greas ort, agus paisg mise anns an aodach-mhairbh.”

Anns a’ mhionaid leig Abon Hasan e-fhein ’na shineadh air an urlar, agus sgaoil Noushatal an t-aodach sioda a thug a’ bhanrigh dhi thairis air, agus chuir i a cheann-aodach air ’aghaidh.

O ’n a bha toil aig a’ bhanaltruim a gnothach a dheanamh cho cabhagach ’s a b’ urrainn i, thainig i le ceum math laidir, agus an uair a chaidh i steach do ’n t-seomar, chunnaic i Noushatal ’na suidhe aig ceann a fir, agus i ’sileadh nan deur gu frasach, agus a falt sgaoilte sios m’ a guaillean. Bha i ’bualadh a h-uchd, agus a h-uile coltas oirre gu ’n robh i ann an trom-bhron.

Ghabh an t-seana bhanaltrum direach far an robh Noushatal, agus thuirt i: “A Noushatal mo ghaoil, cha d’ thainig mi a chur stad air a’ bhron anns am bheil thu air son do cheile do ’n robh gradh cho mor agad.”

“Ah! mo dheadh mhathair,” arsa Noushatal, “tha sibh a’ faicinn a’ mhi-fhortain a thainig orm, agus am bron trom a th’ orm air son bas mo cheile graidh Abon Hasan. Abon Hasain, mo cheile graidh,” ars’ ise, “ciod a rinn mise gu ’m fagadh tu cho trath mi? Nach b’ fhearr leam an comhnuidh do thoil-sa a dheanamh na mo thoil fhin? Ochan! ciod a thachras do Noushatal bhochd?”

Ghabh a’ bhanaltrum ioghnadh anabarrach mor an uair a chunnaic i gu ’n robh a h-uile rud calg-dhireach an aghaidh na dh’ innis Mesrour do ’n righ. Thog i suas a lamhan, agus thuirt i le guth ard: “Is airidh Mesrour, le ’aghaidh dhuibh, ghranda, air a bhith air a sgrios air son mar a tha e ’cur cadar an righ ’s a’ bhanrigh leis na tha e ’g innseadh dhaibh de bhreugan mora. Feumaidh mi innseadh dhut, mo nighean,” ars’ ise, “mu ’n aingidheachd a th’ anns an t slaoightire ud, Mestour. Tha e cho fior dhalma ’s gu ’n duirt e ann an lathair an righ ’s na banrigh, gu ’n robh thusa marbh, agus gu ’m bheil Abon Hasan beo!”

“Ochan! mo dheadh mhathair,” arsa Noushatal, “b’ e mo ghuidhe air Dia gu ’n robh sin fior! Cha bithinn anns an t-suidheachadh mhuladach so, agus cha mho a bhithinn a’ caoidh mo cheile graidh air an robh meas cho mor agam!” An uair a labhair i na briathran so, thoisich i ri caoidh na bu ghoirte na bha i roimhe, agus i mar gu ’m biodh i air thuar a dhol as a rian le bron. Bha ’bhanaltrum cho mor air a gluasad le faireachdainnean broin ’s gu ’n do thoisich i fhein ri sileadh nan deur mar an ceudna. ’Na dheigh sin thog i an ceannaodach agus an t-aodach sioda bhar aghaidh a’ chuirp, agus thuirt i ’s i ’leagadh an aodaich air ’aghaidh mar a bha e roimhe: “Ah! Abon Hasan bochd! Gu ’n deanadh Dia trocair ort! Slan leat, mo leanabh,” ars’ ise ri Noushatal; “nan b’ urrainn domh, dh’ fhanainn na b’ fhaide comhladh riut le m’ uile chridhe. Ach feumaidh mi tilleadh gun dail gus innseadh do m’ bhana-mhaighstir mar a tha cuisean, a chum gu ’n tog mi bhar a h-inntinn an dragh a chur an slaoightire dubh ud oirre le ’chuid bhreugan dalma an uair a bha e toileach a mhionnan a thabhairt gu ’n robh thusa marbh, agus gu ’m bheil Abon Hasan beo.”

Cho luath ’s a dh’ fhalbh a’ bhanaltrum, agus a dhuin i an dorus ’na deigh, agus a shaoil Noush-

(Air a leantuinn air taobh 230.)

---

[228]

[Vol . 10. No. 30. p. 4]

Mac-Talla.
Air a chur a mach uair ’san da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phàigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, MAIGH 9, 1902.

Cuisean air Atharrachadh.

CHA ’n eil duine no dùthaich air nach tig da latha. Beagan bhliadhnaichean roimhe so, mu ’n do thòisich an cogadh eadar na Staidean ’s an Spàin, bha iomadh naigheachd chruaidh air a h-aithris anns na paipearan Geancach air cho an-iochdmhor ’sa bha arm na Spàine a déiligeadh ris na ceannaircich ann an Cuba ’s anns na h-Eileanan Philipach. Dh’ fhàs na naigheachdan sin cho pailt, agus bha iad air an aithris air a leithid de dhòigh ’s gu robh caomh-fhaireachduinnean an t-sluaigh air an dùsgadh ann an tomhas mor; agus mu dheireadh b’ fheudar do ’n riaghladh a dhol ’s an eadraigeadh, agus a radh ris an Spàin nach fhaodadh i leantuinn air smachdadh a cuid iochdaran anns an dòigh sin na b’ fhaide. Tha fhios againn uile ciod a thachair an sin. Thòisich an cogadh, agus an ceann beagan mhios bha Cuba, Puerto Rico, agus na h-Eileanan Philipach air am fuasgladh bho chrùn na Spàine ’s air an cur fo riaghladh nan Staidean. Ann an Cuba ’s am Puerto Rico, chaidh gnothuichean a shocrachadh gu sìtheil. Ghabh an sluagh ri uachdaranachd nan Staidean air chumha gu ’m faigheadh iad, an ceann ùine, fein-riaghladh. Ach anns na h-Eileanan Philipach dheas an sluagh an aghaidh an airm Gheancaich mar a rinn iad an aghaidh arm na Spàine. Ma fhuair iad fuasgladh bho aon chuing cha robh iad a’ dol ga ’n cur fein fo chuing eile. Bhiodh iadsan saor, a dh’ aindeoin co theireadh e! Agus ged is doirbh ri chreidsinn e, an deigh do na Staidean an sluagh a chuideachadh ann am fògradh nan Spàinteach as an tir, thionndaidh iad fein ris an dearbh obair ris an robh iad sin, —a feuchainn ris an t-sluagh a chìsneachadh, agus a’ déiligeadh riuthasan a sheasadh na ’n aghaidh mar cheannaircich! Tha an obair sin a’ dol air adhart o chionn thri bliadhna, ’s i gun chriochnachadh fhathast. Agus ’s i chùis is miosa, gu bheil e ro-choltach gu robh arm nan Staidean a’ cur a cheart cho cruaidh ris na Filipinich ’sa bha na Spàintich, agus a cheart cho an-iochdmhor riutha anns gach dòigh. Tha nithean air tighinn gu solus o chionn ghoirid a thaobh iomairt an airm is ghniomharan nan ceannard nach eil idir cliùteach; agus tha corruich an t-sluaigh air a dùsgadh. Bha àrd-cheannardan an airm a’ cumail moran fiosrachaidh air ais, agus cha leasaich sin càs nan ciontach nuair a bheirear gu ceartas iad. Ach ’s e bha romhainn innse an car a chaidh an ruidhle ’bhodaich air na paipearan-naigheachd. An àite na paipearan Geancach a bhi ’g aithris naigheachdan air fòirneart is euceart na Spàine, ’s ann tha na paipearan Spàinteach a’ glaodhaich a mach gu cruaidh an aghaidh fòirneart is euceart nan Geancach. A reir an sgeòil-san, cha ’n eil leasachadh sam bith air cor nam Filipinach; tha iad cho dona dheth ’sa bha iad riamh; cha ’eil de dh’ atharrachadh na ’n suidheachadh ach gur h-iad na Geancaich a tha na ’n luchd-sàrachaidh dhaibh an diugh an àite nan Spàinteach. Ma tha gach sgeul a thatar ag aithris fior, cha ’n eil na Staidean air a nochdadh ann an solus ro-mhath, agus tha e iongantach sluagh a tha cho eudmhor air taobh saorsa bhi ceadachadh a leithid—sluagh a bha cho ullamh, an àm ’s an an-àm, gu bhi teagasg a dleasdanais do Bhreatuinn a thaobh nam Boerach. Cha robh iad riamh, mar shluagh, caomhnach air comhairle: ach cha ’n eil iad cho math air iad fein a chomhairleachadh ’sa tha iad air comhairleachadh muinntir eile.

Fois na Sabaid.

THA Seòmar nam Fear-ionaid, —an t-ainm fo ’m bheil pàrlamaid na Frainge a’ dol—an deigh reachd a dheanamh a bacail do neach sam bith, ann an seirbhis fhollaiseach no dhiomhair, a bhi aig cosnadh thar sia latha ’san t-seachdain. Feumaidh gach neach cothrom fhaotainn air fois a ghabhail aon latha as na seachd. Is dùthaich an Fhraing aig ’m bu chòir fhios a bhith co-dhiu tha no nach eil fois na Sàbaid feumail do ’n duine. O chionn còrr is ceud bliadhna cha robh an t-Sàbaid air a coimhead a reir lagh na dùthcha sin, agus bha iadsan a bha ’g obair seachd latha ’san t-seachduin cho lionmhor ’sa bha iadsan nach robh ag obair ach na sia. Rinneadh lagh aon uair gu ’m biodh latha as gach deich air a chumail mar latha-tàimh, ach cha d’ oibrich an lagh sin idir, ’s chuireadh an ùine ghoirid air chùl e. Agus a nise, an deigh moran laithean, agus an deigh iomadh dòigh ùr fheuchainn, tha an sluagh sin air fhaotainn a mach nach eil ni is fhearr dhaibh na tilleadh ris an t-seann dòigh, agus fois a ghabhail o’n oibribh air an t-seachdamh latha, mar a bhatar a deanamh le luchd-aoraidh Dhé o thoiseach an t-saoghail. Faodaidh daoine radh nach eil ann an gabhail fois air latha na Sàbaid ach dleasdanas no cleachdadh cràbhach, agus mur eil neach toileach a bhith cràbhach nach eil e mar fhiachaibh air an t-Sàbaid a choimhead. Ach tha iadsan a bhios a’ reusonachadh anns an dòigh sin ann am mearachd mhoir. Tha fois a ghabhail air an t-seachdamh latha na ’dhleasdanas agus na ’chleachdadh cràbhach, gun teagamh, ach tha e mar an ceudna na dhleasdanas nàdarra. Tha nàdar ag àithne do ’n duine fois a ghabhail aig amannan riaghailteach, agus mur dean e sin cha bhi e gun pheanas. Am fear a dh’ obraicheas gach latha dh’ eireas e, cha bhi e cho buan ’s cha chriochnaich e uiread obrach ris-san a ghabhas latha-fois uair san t-seachduin. Agus tha e mar fhiachaibh orrasan a tha ’gabhail fois dhaibh fein ’s a’ mealtuinn nan sochairean a tha tighinn na ’lorg, gach dichioll is urrainn dhaibh a dheanamh air an fhois cheudna thoirt do mhuinntir eile. Air an latha ’n diugh cha ’n eil iadsan do ’m beil an fhois sin air a h-àicheadh aon chuid tearc no fad as. Anns a’ bhaile so fhein tha Cuideachd an Iaruinn, gun aobhar sam bith ach ro-mheud an t-sannt, a’ cumail àireamh cheudan de dhaoine aig obair gach latha dhe ’n t-seachduin, agus tha gach tagradh a chaidh f’ an comhair air son sin a stad agus an latha-fois bu chòir a bhi aig an luchd-obrach a thoirt dhaibh, air a chur an suarachas. Cha ’n fhaod e bhith gu ’n leigear sin air adhart. Tha lagh na dùthcha na ’aghaidh agus is mithich a chur air ghluasad, o nach dean tagraidhean feum. Bu bhochd an gnothuch do shluagh na dùthcha so cùl a chur ri fois na Sàbaid aig a cheart àm a tha sluagh dùthcha eile, a chuir cùl rithe ’s a chreanaich air, a’ tilleadh rithe rithist.

Fios o Sheonaid Nic Lachuinn.

THA a bhan-òranaiche so an deigh crioch a chur air a cuairt do America. Direach mu ’n d’ fhalbh i thar cuain, chuir i am fios a leanas gu MAC-TALLA. Bidh na Gàidheil anns na Roinnean Iochdrach toilichte chluinntinn gu bheil i ’rùnachadh taghal orra-san air an ath bhliadhna; agus tha sinn cinnteach nach bi an fhàilte gheibh i uapa dad air dheireadh air an fhàilte fhuair i bho Ghàidheil nan Roinnean Uachdrach agus nan Staidean.

“FAILTE ’S FURAN!”

A’ Dheagh Charaid, —Ceadaichibh dhomh, mu ’n fàg mi ’n tir so, taing a thoirt do ’n Ghàidheal ghasda a sheinn mo chliù anns a’ MHAC-TALLA o chionn mios no dha air ais; agus mar an ceudna dhuibh fein air son nam briathran snasda a sgriobh sibh air an obair a tha mi deanamh as leth cànain agus ceòl “Tìr nam Beann.” Aidichidh mi le mor-speis, mar bhana-Ghàidheal a tha stri ri òrain bhlasda ar sinnsir a sheinn agus a chraobh-sgaoileadh, gu ’m bheil MAC-TALLA an còmhnuidh na inneal-iùil dhaibhsan a tha deònach air a’ chànain aosda a chumail beò. Agus ma ghluaiseas iad, mar bu nos, gualann ri gualainn, cha ’n fhaigh a’ Ghàidhlig no MAC-TALLA bàs am feasda. Tha mi cur am broinn na litir so duais a phaipear air son bliadhna, agus cuiridh sibh a m’ ionnsuidh e do Ghlaschu. Tha dòchas agam uair a thig mi an ath bhliadhna do ’n tìr so, gu ’m faigh mi cothrom air fàilte chridheil Ghàidhealach a chuir oirbh fein agus air Gàidheil Cheap Breatunn, agus gun seinn sinn le chéile òran math Gàidhlig.

“Bu mhor am beud gu ’m bàsaicheadh
A’ chànain a’s fhearr buaidh.”

Slàn leibh. Is mi bhur caraid,
SEONAID NIC LACHUINN.
New York, Maigh 3, 1902.

Latha Cur nan Craobh.

B’ E Di-haoine, an darra latha dhe ’n mhios so, latha cur nan craobh. Tha an latha so a nise air a chumail anns na sgoilean an iomadh cearna dhe ’n dùthaich, agus bhiodh e air a chumail na b’ fhearr na ’m biodh fios air an latha air a thabhairt gach bliadhna beagan ùine mu ’n tigeadh e. Mar a tha, cha ’n eil fhios aig moran gu bheil a leithid de latha ann gus am bheil e seachad. Ach ged a tha ’n latha seachad air a bhliadhna so, cha ’n eil àm cur nan craobh seachad, agus bhiodh e na ni iomchuidh, cha ’n ann a mhàin do gach sgoil, ach do gach teaghlach, beagan chraobh a chur na h-uile toiseach samhraidh. Cha ’n eil an dùthaich so na “dùthaich nan craobh” ni ’s fhaide. Theich na coilltean mora romh thuaigh ’s romh theine, agus gheibhear an diugh iomadh àite lom, reidh, gun mhath do dhuine no do bheathach, a bhiodh moran na b’ fhearr na ’n robh e air fhàgail fo choille. Tha sgrios na coille a’ dol air adhart fhathast ann an iomadh àite, ach ann an àiteachan eile tha ’n sluagh a faicinn maise agus feum nan craobh, agus ga ’n cur na h-uile bliadhna. Cha ’n eil ni am baile no air dùthaich a’s bòidhche sealladh na taigh air a shuidheachadh ri taobh tuim

---

[229]

[Vol . 10. No. 30. p. 5]

coille, agus cha mhò a tha sealladh ri fhaicinn a’s lugha tlachd na taigh na sheasamh leis fein gun chraoibh gun phreas am faisg fàire dha. Agus ’s e sin suidheachadh àireamh mhor de thaighean na dùthcha so. Tha tuilleadh ’s a chòir dhe ’n t-sluagh a’ leigeil air diochuimhn gur bòidhche obair nàdair na an obair fein, ged is i an obair fein a’s cosdaile agus is giorra mhaireas. Togadh duine taigh, agus ma ’s duin’ òg e, bidh giorra-shaoghail air mur faic e a bhith ga ’leagail; ach cuireadh e craobh, agus bidh i a’ fàs o bhliadhna gu bliadhna, na h-ionad-ceileiridh ’s na fasgadh do na h-eòin, na sgàile do na h-ainmhidhean ’s na toileachadh do dhaoine; agus mairidh i mar sin fada ’n deigh do ’n duine chuir i a chuairt ’san t-saoghal a thoirt gu crìch.

Faclair Gailig Mhic-Eachainn.

Tha sinn a’ deanamh toileachadh mor ris an leabhar so. Is fada o’n bha na Gàidheil feumach air Faclair Gàilig a bhiodh na ’leabhar math earbsach, agus aig an àm cheudna saor. Tha sin air a thoirt dhaibh ann am Faclair Mhic-Eachainn. Bha am Faclair so air a sgriobhadh air tùs le Maighstir Eobhan Mac-Eachainn, sàr sgoilear tapaidh a mhuinntir Arasaig, a bha na Shagart ann am Braigh Mhàir, agus a chaochail ’sa bliadhna 1849. Sgriobh e àireamh de leabhraichean Gàilig. Bha am Faclair air a chur a mach an toiseach ’sa bhliadhna 1842, ach bha e mach á clò o chionn iomadh bliadhna. Tha an clòthadh ùr so air a dheasachadh ’s air a mheudachadh le dithis de na sgoilearan Gàilig a’s fhearr a th’ againn an diugh, an t-Ollamh Mac-Bheathain, agus Iain Mac-Ille-bhain, an Inbhir-nis. Tha còrr is aona mile deug facal anns an leabhar—mu choig no sia ceud a bharrachd air na bh’ ann a’ fàgail làimh an ùghdair. Gheibhear iomadh facal ann a bha le faclairichean roimhe so air am meas tuilleadh is Gallda—facail a bha air an gabhail an iasad o’n Bheurla, ach a gheibhear am beòil Ghàidheal anns gach cearna dhe ’n t-saoghal, agus a tha mar sin air an deanamh na ’m fior Ghàilig. Theid aig a Ghàilig air iasad a ghabhail cho math ri cànainean eile. Tha an Faclair so na ’leabhar a tha de mheud ’s de chumadh a tha furasda laimhseachadh, tha an clò glan, soilleir, ’s am paipeir math, làidir. Tha brìgh nam facal air an innse ann am Beurla. Tha an luchd-deasachaidh ag innse gu bheil na ’m beachd faclair Beurla chur a mach anns am bi brìgh nam facal air an innse an Gàilig; le sin a dheanamh cuiridh iad comain mhor eile air luchd na Gàilig. Tha sinn an dòchas gu ’m faigh an leabhar so creic mhor am measg nan Gàidheal, oir cha d’ thàinig leabhar a mach o chionn iomadh bliadhna a’s fhearr an airidh air.

Maceachen ’s Gaelic-English Dictionary. Second edition: revised and enlarged by Alexander MacBain, LL. D., and John Whyte. Inverness: The Highland News Office Price, 2s. 6d.; postage extra, 3d. To be had from the Publishers of Mac-Talla, Sydney, C. B. Price 75 cents by mail, post paid.

Litir Bheag o Mhicheil.

FHIR-DEASACHAIDH GHASDA: —Tha mi cur dolar thugad air son ainm ùr eile do ’n phaipeir Ghàilig. Cha d’ fhuair mi ’n còrr aig an àm so, ach cha d’ thug mi suas nach faigh mi tuilleadh air son cuideachadh leis a’ phaipeir fhaotainn aon uair ’san t-seachduin. Am faod mi a’ cheist a chur, cuin a bhios dùil againn ri fhaotainn mar sin, no am bheil moran cuideachaidh g’ ad dhìth fhathast air son a chur thugainn cho tric ’sa b’ àbhaist dhut? O nach eil mi cinnteach nach eil an luchd leughaidh air fàs coma dhe bhi faicinn m’ ainm ’sa phaipeir, cha chan mi an còrr aig àm so. Is mi do charaid dìleas, MICHEAL.

Naigheachdan.

BAS MULADACH—Latha Bealltainn dh’ eug fear Iain Mathanach, aig a Mhèinn Uir, air sàileabh sgiorraidh a thachair dha da latha roimhe sin. Bha e tarruing leasachaidh do’n ghàradh, nuair ghabh an t-each eagal, ’s bha esan air a thilgeadh as a’ chairt. Chaidh cuibhle na cartach thairis air, ga ghoirteachadh cho dona ’s nach robh e beò ach an da latha. Bha e air aon de na daoine bu shine ’s bu mheasaile bha aig a’ mhèinn, agus chuir a bhàs mulad air na h-eòlaich uile.

GLUASADAN ’SA CHLEIR—Tha coithional Aiseag Mhira an deigh gairm a chur dh’ ionnsuidh an Urr. Iain Friseil, ministeir a’ Chladaich a Tuath; agus coithional Mharion Bridge dh’ ionnsuidh an Urr. Uilleam A Friseil, a tha air an earrach so ullamh ionnsachaidh ’s a mach á Colaisde. Bha an gairm sin air a ghabhail, ach dhiùlt Mr Friseil a’ Chladaich a Tuath an gairm o’n Aiseag. Tha an t-Urr. F. C. Simpson air a dhreuchd mar fhear-cuideachaidh an eaglais St. Andrew’s, ’sa bhaile so, a leigeil uaithe, agus bidh an coithional sin an ùine ghoirid a’ gluasad air son ministeir a ghairm a bhios air a shuidheachadh mar cho-oibriche do Mhaighstir Forbeis.

MORT ANN AN ST. JOHN—Air an treas latha fichead de ’n mhios a chaidh, fhuaireadh seann duine d’ am b’ ainm Isac Outlin marbh na ’thaigh fhein ann an St. John, N. B. Bha làraichean bhuillean air aodann ’s air mullach a chinn, agus bha fuil mu ’bheul ’s mu ’shròin. Tha e ro choltach gu ’m b’e mhort a rinneadh. Bha e na ’dhuine aig an robh roinn mhath de dh’ airgead, agus ainm a bhi gle spìocach. Bha e fuireach leis fhéin agus a’ gabhail a bhìdh ann an taigh eile. ’S e fear an taighe sin a dol gu ’ionnsuidh le shuipeir a fhuair marbh e. Cha robh e aig a dhìnneir no aig a bhraiceas, agus tha e mar sin coltach gu robh e air a mharbhadh tràth ’san latha no air an oidhche.

FALBH MHAIGHSTIR MHIC-ISAIC—Dh’ fhalbh an t-Urr. Iain I. Mac Isaic á Sidni air an t seachduin s’a chaidh. Bha e anns a’ bhaile so mar shagart cuideachaidh ’san eaglais Chaitlicich o chionn thri bliadhna, agus bha meas mor air mar dhuine ’s mar phears’ -eaglais. Oidhche na Sàbaid mu ’n d’ fhalbh e, bha sporan anns an robh tri cheud dolair de dh’ òr air a thoirt dha mar ghibht o mhuinntir a’ pharraist, agus bha àireamh de ghibhtean luachmhor eile air an toirt dha an deigh sin. Tha e air a dhol gu parraist Lakevale, an siorrachd Antigonish, an àite an Athair Mhic-Gillesheathaich, a chaochail air a mhios a dh’ fhalbh. Tha ’àite ann an Sidni air a ghabhail leis an Athair Iain I. Camaran, a bha na fhear-cuideachaidh aig an Athair Mac-Gillesheathaich. Ged is Gaidheal Maighstir Camaran a fhuair a bhreth is àrach an Alba, tha e gun Ghàilig, agus mar sin cha bhiodh e cho feumail ann an Lakevale ri fear aig am bheil a chainnt sin, oir is parraist Gàilig a th’ ann. ’S e sin a dh’ aobharaich an t-athair Mac-Isaic a bhi air a thoirt air falbh á Sidni.

IAIN BROWN MAR SGAOIL—Fhuair Iain Brown, a bha ’sa phriosan air son ionnsuidh mharbhaidh a thoirt air Calum Mac-Fhearghais, teicheadh as a’ phrìosan oidhche Di-màirt air an t-seachdain s’a chaidh. Tha Iain tinn leis a’ chaitheimh, agus an àite chumail an aon de sheòmraichean a’ phrìosain, thugadh àite tàimh is cadal dha ann an seòmar najury .Bha e cumail ris an leabaidh fad na h-ùine, agus e air choltas cho tinn ’s nach do smaoinich fear-a- phrìosain no neach eile gu ’n toireadh e ionnsuidh air teicheadh. Ach maduinn Di-ciaduin bha a leabaidh ’s a sheòmar falamh, agus litrichean air am fàgail ag innse gu robh e air a dhol gu taobh na mara air son a shlainte. Tha e ’sna litrichean sin ag àithne do luchd a cheartais, gun cur air a thòir, agus a’ gealltainn gu’n till e ’san òg-mhios a sheasamh cùirte, ma bhios e beò, agus mur bi e beò, gu ’n tig e ma’s urrainn da, a chur eagail orra. Cha’n eil teagamh nach robh e air a chuideachadh le cuideigin eile, oir cha bhiodh na chomas faotainn a mach leis fhein. Bha lorgan eich is carbaid air am faotainn aig dorus a phrìosain. Tha a’ chùis a nise ann an lamhan an t-siorraim, agus mur dean esan prìosanach dheth a rithist ’s e ’s dòcha nach faicear Iain còir aig a’ chùirt ’san òg-mhios, aon chuid ’sa choluinn no ’san spiorad.

BAS AN ATHAIR MHIC-NEILL—Chaochail Maighstir Iain I. Mac Neill aig Iona, air a cheathramh latha fichead de dh’ Aprail. Bha e tinn o chionn còrr is bliadhna gu leth, air dha bhi air a bhualadh le parilis mu mheadhon an fhoghair 1900. Bha e tri fichead bliadhna dh’ aois, agus bha e na ’shagart am paraiste Iona fad thri bliadhna fichead. Bha meas mòr aig a shluagh air. Bha e air a thiodhlacadh aig Eilean Christmas Di-dòmhnaich an seachdamh latha fichead, agus bha barrachd cruinn ’s a chunnacas riamh roimhe aig tòrradh anns an sgireachd sin.

SEANA BHEAN AIR CHALL—Tha bantrach Dhomhnaill Mhic-Coinnich, a bha fuireach air an Enterbhail Mhoir, am Margaree, air chall o chionn cheithir seachduinean, agus cha’n eil a nise dùil sam bith r’a faotainn beò. Cho luath ’s a chaidh a h-ionndrain dh’ fhalbh sgioba dhaoine ga ’h-iarraidh, ach gu ruige so cha d’ fhuaireadh i, beò no marbh. Tha beinn air am beil coille mhor, dhlùth, os ceann an àite ’san robh a còmhnuidh; fhuaireadh a lorgan anns an t-sneachda suas a bheinn sin, ach air do ’n t-sneachda leaghadh, chaidh an call, ’s cha’n eil dòigh air an taobh a ghabh i a dheanamh mach. Bha i ceithir fichead bliadhna dh’ aois, agus cha’n eil e ro choltach gu ’n seasadh i ùine mhor ri fuachd ’s ri anastachd.

FEIN-MHARBHABH—Thainig fear Patraic Daley ri bheatha fein anns a bhaile so maduinn Di-dòmhnaich, an seachdamh latha fichead de dh’ Aprail. Leum e dh’ an uisge bhar na drochaid a tha eadar an obair-iaruinn ’s am baile. Fhuaireadh a chorp mu dha uair feasgar. Bha e gle throm air an òl agus chaidh e car as a rian o chionn mios no dha air ais. Bha lighiche a’ bhaile a frithealadh dha pàirt dhe ’n ùine uaithe sin, ged nach robhas a meas gu robh e ann an cunnart. Cha’n eil teagamh nach robh inntinn air aimhreit nuair a chuir e as dha fhein. Thainig e an so á Boston, agus cha robh gin dhe chuideachd ’sa bhaile. Bha mu cheud gu leth dolair aige ann am fear de na bancaichean. Bha e coig bliadhn’ deug air fhichead a dh’ aois.

AN SIORRAM BUCHANAN—Tha Uilleam Buchanan an deigh a dhreuchd mar àrd-shiorram na siorrachd so a leigeil uaithe agus tha Deòrsa B. Ingraham, á Sidni Tuath air a chur na àite. Bha Mr. Buchanan anns an dreuchd fad shia bliadhna deug, agus faodar a radh le firinn nach b’ urrainn duine a dhleasdanas a dheanamh na b’ fhearr agus na bu lugha cruais na bha esan ga ’deanamh. Bidh iomadh dleasdanas mi-thaitneach air a chur fa chomhair oifigeach-lagha, agus is e fear ainneamh dhiubh aig nach bi grunnan math de naimhdean; ach cha ’n fhiosrach sinn gu bheil aon aig Mr. Buchanan. Tha e nise na ’sheann duine, agus feumach air fois o ’shaothair, ach tha dòchas aig a chàirdean uile gu bheil iomadh bliadhna de shaoghal sona, saor o thinneas is gach trioblaid eile, roimhe fhathast.

A’ DAORADH NA FEOLA—Tha cuideachd de dhaoin’ earrasach anns na Staidean an deigh greim fhaotainn air margaidhean-feòla na dùthcha. Tha iad a’ togail na prìse air son tuilleadh airgeid a dheanamh dhaibh féin agus tha àireamh mhor dhe ’n t-sluagh air sàileabh sin do nach eil e comasach feòil a cheannach. Tha an dòigh gnothaich so air fàs gle chumanta anns na Staidean, ’s tha iadsan a tha ris a’ fàs anabarrach saoibhir. Ach cha’n eil e cinnteach gu ’n dean iadsan a tha daoradh na feòla am beairteas cho luath ’s a bha iad an dùil. Theid aig daoin’ air a bhi beò air biadh eile, agus feuchaidh iad ri deanamh as aon ais feòla nuair a dh’ fhàsas i ro-dhaor. Tha àireamh mhiltean de luchd-obrach ann an Chicago ’s am bailtean eile air aontachadh nach ith iad greim feòla gu ceann mios, agus mur bi a phrìs na ’s ìsle an uair sin, ni iad trasg fad mios eile. Ma ghabhar an dòigh sin le moran eile, faodaidh na h-uaislean a bha ’dol a dheanamh am fortain air biadh an t-sluaigh a bhi ’n ùine ghoirid sgìth gu leòr dhe ’n dòigh a ghabh iad. O ’n chaidh so a sgriobhadh, tha fiosan á Chicago ag innse gu bheil malairt na feòla air tuiteam cheana; nach eilear a nise creic ach mu dha thrian dhe ’n tomhas a bhatar a’ creic mu ’n deach a’ phris àrdachadh. Faodaidh gu ’n toir so air na daoine gun chogais a thuigsinn ged a theid aca air prìs bidh àrdachadh nach eil na ’n comas toirt air an t-sluagh an seòrsa bidh a thaghas iadsan ithe.

---

[230]

[Vol . 10. No. 30. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 227.)

atal nach tilleadh i air ais, thiormaich i na deoir bhar a h-aghaidh, agus dh’ fhuasgail i Abon Hasan. Shuidh iad le cheile air an t-sofa mu choinneamh na h-uinneig, a’ feitheamh feuch cia mar a thigeadh na cuilbheartan so gu crich, agus gus a bhith deas gus an gnothach a dheanamh a reir mar a thuiteadh cuisean am mach.

Aig a’ cheart am ghreas a’ bhanaltrum oirre cho math ’s a b’ urrainn i gus fios a thoirt do Shobaide mar a bha. Leis cho toilichte ’s a bha i leis an naigheachd a bh’ aice ri innseadh d’ a banamhaighstir, agus gu h-araidh a chionn gu ’n robh duil aice ri duais mhath fhaotainn, ruith i, agus an anail an aird a’ chleibh aice, do ’n t-seomar anns an robh a’ bhanrigh, gus a naigheachd innseadh dhi.

Dh’ eisd Sobaide ris na bh’ aig a’ bhanaltrum ri innseadh dhi le toileachadh gu leor; agus an uair a chuir i crioch air na bh’ aice ri innseadh, thuirt Sobaide le guth a bha ’nochdadh gu ’n robh i toilichte gu’n cleachaidh an tagradh leatha: “Aithris do naigheachd aon uair eile ann an lathair an righ, a tha ’g amharc oirnn uile mar nach biodh annainn ach dearg òinsichean. Bu mhiann leis a thoirt oirnn a chreidsinn nach ’eil aon chuid tur, no diadhachd annainn. Agus innis do naigheachd mar an ceudna do ’n traill dhubh, aingidh sin aig an robh de dhànadas naigheachd bhreugach innseadh, ged a bha fhios aige gur e na breugan a bha e ’g innseadh.”

Bha Mesrour an duil gu ’m biodh an naigheachd a bheireadh a’ bhanaltrum gu Sobaide a reir na naigheachd a thug e fhein thun an righ, agus bha e air a dhorranachadh an uair a chual’ e na bh’ aice ri radh. Bha e fo dhoilghios mar an ceudna, a chionn gu ’n robh fearg air a’ bhanrigh ris, agus e an duil gu ’n robh e fhein na bu chinntiche as a’ chuis na neach sam bith eile. Bha e toilichte a chionn gu ’m faodadh e ’inntinn a leigeadh ris gu saor do ’n bhanaltrum ged nach bu dana leis sin a dheanamh do ’n bhanrigh. “A bhean chraosach ghranda,” ars’ esan ris a’ bhanaltruim, “tha thu ’g innseadh nam breug, agus cha ’n ’eil facal firinn anns na tha thu ’g radh; oir chunnaic mise le mo shuilean fhin Noushatal ’na sineadh marbh air an urlar.”

“Tha thu fhein ’nad dhearg bhreugaire,” ars’ a’ bhanaltrum ’s i ’freagairt le corruich. “An dana leat breugan cho comharraichte a labhairt ’nam lathair, agus mi direach air tighinn an deigh dhomh Abon Hasan fhaicinn ’na shineadh marbh; agus a bhean beo ’s i ’na suidhe aig a cheann?”

“Cha mhealltair idir mi,” arsa Mesrour; “is tusa ’tha ’feuchainn ri ar cur uile cearr.”

“Nach tu tha mimhodhail,” ars’ a’ bhanaltrum, “an uair a tha de dhanadas agad a radh, ann an lathair an righ ’s na banrigh, gu ’m bheil mi ’g innseadh nam breug, an uair a tha mi direach an drasta fhein an deigh na dh’ innis mi dhaibh fhaicinn le mo shuilean fhin.”

“Seadh gu dearbh, a bhanaltrum,” arsa Mesrour; “is fhearr dhut do bheul a chumail duinte; tha thu air a dhol ’nad bhreislich.”

Chuir na briathran so a labhair Mesrour ris a’ bhanaltruim dragh mor air Sobaide, agus thuirt i ris an righ: “A Cheannaird nan Creidmheach, tha mi ’g iarraidh gu ’n smachdaichear e air son nam briathran taireil a tha e ’labhairt ruinn le cheile.”

Bha i ’na leithid de chorruich ’s nach b’ urrainn i facal tuilleadh a radh, agus thoisich i ri sileadh nan deur.

(Ri leantuinn.)

Ge b’e do’n d’ thug thu ’mhin, thoir dha a’ chàth.

“Air Diteadh gu Bas gun Dearbhadh Soilleir.”

IS lìonmhor eisimpleir a ta againn air daoinibh a bhi air an cur gu bàs gu neo-chiontach, do bhrigh nach robh an dearbhadh a bha ’nan aghaidh cinnteach ann fein. Bu chòir, uime sin do bhreitheamhnaibh a bhi anabarrach cùramach ciod an fhìanuis leis an dìt iad an co’ -chréutairean fein gu bàs, do bhrigh gur fearr fichead ciontach a chur fa sgaoil, na aon neach a chur gu bas agus e neo-chiontach.

Bheir sinn cùnntas air cùis iongantaich do’n ghnè so, a thachair o cheann ghoirid ann an Sasunn. Bha fear do’m b’ ainm Ionatan Bradford a’ cumail tigh-òsda ann an siorramachd Ocsfoird, a bha fo dheadh chliù. Bha duin’ -uasal do’m b’ ainm Haies, a’ gabhail na slighe gu baile Ocsfoird, agus chuir e suas car oidhche ann an tigh Bhradfoird. Ghabh e a shuipeir maille ri dà dhuin’ -uasal eile, agus gun umhaill sam bith, dh’ innis e dhoibh gu ’n robh mòran airgid m’a thimchioll. Aig am iomchuidh chaidh iad gu fois: chuireadh Haies do sheòmar leis fein, agus an dithis eile do sheòmar anns an robh da leabaidh, far an d’ fhag iad, a réir cleachdaidh mòrain sluaigh, coinneal a’ lasadh ré na h-òidhche! Ann an ùine ghoirid an déigh dhoibh dol d’ an leapaichibh, dhùisg fear do ’n dithis dhaoin’ -uaisle, agus air leis gu’n cual e osnadh tròm anns an ath sheomar, dh’ éirich e, dhùisg e gu ciùin a chompanach, dh’ éisd iad le chéile car tamuill, chual’ iad caoidh agus gearan, mar aig neach a’ dol gu bàs, leum an ath fhear as a leabaidh agus ghluais iad ’nan dithis gu tosdach a dh’ ionnsuidh doruis an t seòmair, anns an robh iad a’ cluinntiunn a’ ghearain. Cha robh an dorus buileach dùinte, agus chunnaic iad solus a steach. Dh’ fhosgail iad an dorus, chaidh iad a stigh, agus feuch! an t-eagal leis an do bhuaileadh iad, an uair a chunnaic iad duine ’san leabaidh ’ga aoirnoagan ’na fhuil fein, agus duin’ eile crom os a cheann’, le lòchran ’san aon làimh, agus sgian ’san làimh eile. Is luath a dh’ aithnich an dà dhuin’ -uasal gu’m b’e am fear a mhortadh, esan a ghabh a shuipeir maille riu, agus gu’m b’e fear an tigh-òsda fein, aig an robh an t-inneal bàsmhor ’na laimh! Rug iad air Bradford, thug iad an sgian uaith, agus chuir iad ’na eudann gum bu mhortair e! Ach thagair esan a neo chiontas fein, chaidh e as àicheadh gu dìan ag ràdh gu’n d’ thainig esan an sin leis a’ cheart rùn leis an d’ thainig iad fein, gu’n cual e osnadh, gu’n do léum e as a leabaidh, gu’n do las e solus, gun d’ thug e sgian leis chum e fein a dhionadh, agus nach robh e leth mionaid ’san t seòmar mun d’ inndrinn iad fein e!

Cha deanadh na leisgeulan so féum dha, chuireadh an làimh e gu maduinn, agus thugadh an sin e an làthair fir ceartais a bha sa ’choimhearsnachd. Bha e do ghnàth a’ tagradh a neo-chiontais fein, ach bha nì-éigin amhrasach mu ’n cuairt d’ a ghiùlan, a thug air an fhear-cheartais a ràdh, “Cha ruig thu leas a bhi labhairt mar sin, a Bhradford, oir tha e cìnnteach gur tusa no mise, a rìnn am mort so.”

Bha ’n gnìomh oillteil so ann am béul nan uile, agus leis na h-uile bha Bradford air a dhìteadh! Ann am beagan ùine an deigh sin, thàinig là na deuchainn, ann am baile Ocsfoird. Bha ’chuirt air a lìonadh leis gach àrd agus ìosal. Thugadh Bradford an làthair nam Breitheamh, agus thagair e a neo-chiontas fein. Ach ciod a b’ urrainn a bhi ni bu treise na fianuis an dà dhuin’ -uasail? Mhionnaich iad ga ’n d’ fhuair iad Haies air a mhortadh ’na leabaidh, gu ’n do ghlac iad Bradford ri taobh a’ chuirp le sgithinn agus lòchran, agus gu ’n robh an sgìan agus an lamh anns an robh i làn fola! Chuir iad an céill gu ’n robh coslas ciontach air a ghiùlan, an uair a chaidh iad a stigh do’n t-seòmar, agus gu ’n cual iad beagan mhionaidean roimhe sin, caoidh agus gearan an duine a mhortadh!

Ghabh Bradford a leisgeul fein, agus thagair e a chùis mar a a rinn e roimhe, ach bha na breitheamhna a dh’ aon ìnntinn, ag ràdh, gu ’n robh gach leisgeul a thagair e faoin agus suarach, an coimeas ris an dearbhadh laìdir a bha ’na aghaidh. Bha ’chùis co soilleir an aghaidh a’ chiontaich, ’s nach do smuainich an luchd-deuchainn gu ’n robh aobhar idir aca dol air leth do sheomar eile, chum am barail a dheanamh suas, ’s a chur an ceill, ach ghlaodh iad a dh’ aon ghuth, gu’n robh am prìosanach ciontach do mhortadh Mhaighstir Haies!

Beagan an déigh sin chrochadh Bradford, agus bha e gus an uair fa dheireadh a’ cur an céill, nach robh e ciontach, agus gu’n robh e gu h-iomlan aineolach mu ’n mhortadh, ach cha robh neach sam bith ’ga chreidsinn!

Bha Bradford, gidheadh, ag innseadh na firinn, oir cha b’ e idir a rinn am mortadh! —Rinneadh e le gille an duin’ -uasail a mhortadh! —agus co luath ’sa shàth e an t-inneal marbhtach ann an corp a mhaighstir, ghrad thug e as ’eudach an t-airgiod, uaireadair òir, agus nithe luachmhor eile, agus ruith e air ais d’ a sheòmar fein! Cha b’ urrainn so uile tachairt ach mu aon mhionaid mun deachaidh Bradford a steach do sheòmar an duin’ -uasail a mhortadh! Fhuair an saoghal fios air so uile, a mhàin, trìd agartais coguis an fhìor mhortair. Dh’ fhàs e tinn ochd mìosa deug an déigh do Bhradford a bhi air a chur thairis, agus dh’ innis e gach nì gu saor. ’Se aithreachas leabaidh-bàis a bh’ ann, agus air da bàs fhaotuinn, chaill an lagh a chreach!

B’ fhearr air dòigh, gum b’ e so an t-iomlan, ach tha tuilleadh fathast ri innseadh! Ged bha Bradford neo chiontach do’n mhort so, bha e gidheadh ’na mhortair ’na chridhe! Chual e, co math ris a’ ghille, Haies ag ìnnseadh aig a shuipeir, gu ’n robh mòran airgid air a shiubhal, agus chaidh e gu ruig a sheòmar leis a’ cheart rùn a bha ann an cridhe a ghille a mhort e! Bhuaileadh le h-iongantas agus eagal e, an uair a chunnaic e an gnìomh sin air a dheanamh, a bha ’na chridhe fein a dheanamh! Cha b’ urrainn e a shùilean fein a chreidsinn, agus air da an t-eudach leapach fhilleadh sios, dh’ fheuchainn an robh an duine da rìreadh air a mhortadh, thuit an sgian as a làimh air a’ chorp, agus mar so, ’n uair a thog e i, bha i fein agus a làmh làn fola! Aig a’ mhionaid ’san d’ rinn e sin, chaidh na daoin’- uaisle a stigh far an robh e! Dh’ innis Bradford na nithe so uile do ’n mhinisteir a bha ’frithealadh dha, an déigh dha bhi air a dhìteadh gu bàs, ach cha robh esan no neach eile idir ’ga chreidsinn.

Tha sinn a’ faicinn an so, eadhon an rùn a mhàin chum aingidheachd ghràineil a chur an gnìomh, air fhiosrachabh le dìoghaltas agus peanas; agus tha so a’ deanamh soilleir dhuinn, gur mìorbhuileach oibre freasdail Dé! Ach a thuilleadh air so, tha rabhadh an so do na h-uile, iad a bhi air am faicill nach feuch iad an airgiod agus an òr do shluagh eile ann an àitibh coimheach. Thuit Haies ’na chreich do mhi-chùram air an dòigh so. Bha buaireadh an airgid tuilleadh ’s làidir, tha sinn a’ faicinn air son dithis do ’n chuideachd bhig sin a bha làthair air an oidhche sin! Nach soilleir an dearbhadh so air briathraibh an abstoil, gur “h-e gaol an airgid freumh gach uilc?” —Cuairtear nan Gleann.

Ge b’e nach fuiling docair, cha ’n fhaigh e socair.

Ge b’e nach dean a ghnothach cho luath ri ’sheise, ni e uair a ’s aimh-dheis’ e.

---

[231]

[Vol . 10. No. 30. p. 7]

Comunn na Stuamachd.

LE ROB MAC-DHUGHAIL.

Bu mhac Rob Mac-Dhùghail do dh’Alasdair Mac-Dhùghail, a bha na thuathanach ’am Braigh-Fasaidh. Chaidh e do dh’ Australian mu ’n bhliadhna 1843, far an do ghabh e tuineachas mu cheithir mile bho Mhelbourn. Bhiodh e aig an àm sin, a reir iomraidh, mu dha fhichead bliadhna ’dh’ aois.

SEISD—
Buaidh le comunn mo ghaoil!
Piseach air comnnn mo ghaoil!
O! soirbheachadh math leis a chomunn
A chuir an droch obair ma sgaoil.

Gu ’n tuigeadh an leughadair suairce
An commm a luaidh mi am rann;
’S e comunn fior ghasda na stuamachd
Mu ’n togainn mo dhuan anns an àm,
An comunn a dh’ eulaidh mu thuath oirnn’
Feadh ghlacagan uaigneach nan gleann,
A’ leasachadh cleachdaidh na tuath-cheairn,
’S a cheartachadh gluasaid nan clann.

Tha ’n comunn so urramach, feumail,
A chasgadh gach eucoir ’us gò;
’S thoirt caochlaidh ro mhathasach ceutach
Air abhaist mi-cheillidh nan slògh;
Am fear a bha ’n uiridh le daoirich
Na shineadh ’s an aolach gun treoir,
Tha ’m bliadhna, air fhein ’s air a theaghlach,
Le ’aran ’s le ’aodach a fòir.

’S a bhean a bha ’n uiridh gle dhiùmbach,
’S le bochduinn fo thuirse ’s fo bhron,
Tha ’m bliadhna gu h-aighearach, mùirneach,
’S am pailteas mu tùrlach de lon.
O’n ’mhosgail fear tighe o ’dhùsal,
’S a dh’ fhosgail a shùilean o chlo,
’S a dh’ eirich gu farumach, sùrdail,
Mar dhuine as ùr a’ tigh’nn beo.

O ’n threigeadh leo cuideachd dhroch dhaoine,
’S an coluadar baobhail gun tùr,
Fhuair fuasgladh a aimbeart an t-saoghail,
’Us mhothaich iad saorsa as ùr;
Faic ’nis iad gu h-aithreachail geamnuidh,
“ ’G ath cheannach na h-aimsir” le sgoinn,
’S ’toirt eisimpleir ’s airidh a leanmhuinn
Le ’n oibribh ’s le ’n sean ’chas do ’n cloinn.

Gu ’m b’ ionmholt’ gu ’n teagamh ’s bu chliuiteach
An gradh chuir air tus e air bonn,
Gradh dian nach robh farasd a mhùchadh
’Las cridheachan iulmhor nan sonn
Le curam mu an’ma neo-bhàsmhor
A thearnadh gu bràth ’s a chuir saor;
Ged their a chuid mhor de na phràbar,
“Cha ’n ’eil iad ach ’sàbhal am maoin.”

Is ainmeil am ball deth ’s is fheumail,
An sagart ’tha ’n Eirionn ud thall,
Bu bhuannachdail sealbhach do cheudaibh
A chuairt ’thug an treun-laoch a nall;
Thug Matthew math iomadh fear dalma
A purgadoir gailbheach an oil;
Chuir an sagart so comain air Alba,
Ged dhiult e ’s a charbhas dhi feoil.

Gur fhada ’bhios cuimhn’ agus luaidh air
A bhall sin deth, Ruairidh nan glonn,
A theann ris ’s na h-eileanaibh tuathach,
’S a sgaoil e gu buadhach ’n ar fonn;
Is dileas ’s is gaisgeil an fhianuis
E, ged a bha iannad gun cheill
A feuchainn ri ’sgaradh o ’n fhion-lios
Mar mheangan de chrionaich gun fheum.

Am fear a ghabh aisling neo-bhrioghar,
Nach bi e ga h-innseadh gach là;
Ach esan ’ghabh focal na firinn,
Sior sheasadh e dileas do ghnàth.
Ciod e an droch mholl do na chruinneachd?
No ciod e an cruinneachd do ’n mholl?
’N teid daoine glan stuama nan cuideachd,
Is daoraich gan luidreadh ’s a pholl?

Cha teid: oir gu deimhinn is leir dhuinn
An caochladh th’ air beusaibh an t-slòigh,
O ’n thuig iad da rireadh gu ’m b’ fheumail
Bhi diteadh ’s a seunadh na pàit;

(Air a leantuinn air taobh 232.)

Oran

Do sgioba bàta a mhuinntir Chnoideart, a bhàthadh aig Rudha Arisaig ’sa bhliadhna 1831, le Eoin Mac Gillebhrath, nach maireann, Dunmaglass.

Tha liunn-dubh air feadh an àite
Mu ’n da bhràthair bhàthadh comhladh,
Domhnallach aig Allt Mhic-Càra,
’S na deagh àrmuinn bha na chomhdhail;
Am pòitearachd na droch nàdar
Cha do chàraich Dia na ’r feola;
’S lionmhor cridhe dh’ fhag sid cràiteach
’Bharrachd air na dh’ àraich og sibh.

Och, mo thruaighe! ’s tus’ Eoin Ghrannd
A chaill a chlann bu mhath beusan;
Shaoileadh tu gu ’m biodh tu taingeil
Mur am biodh iad ann le cheile;
Liath am bliadhna so roimh ’n àm thu,
Dh’ fhag i fann is mall na d’ cheum thu,
Gur beag an t-ioghnadh thu bhi ann;
Is mor do chall am measg nan ceudan.

Gur beag an t-ioghnadh leam Anna
Bhi trom galach mar a tha i,
’S ann ga dith a tha na fearaibh,
Deagh chaidreabh ’sa dearbh bhràthair;
’Nuair a dhuisgeas i ’sa mhaduinn
Anns an leabaidh gur a fàs i;
Chuir sid sgian ad chridhe sparradh
Nach tig asad fad do làithean.

’S beag ioghnadh leam i bhi truagh dheth,
’S a gruaidhean gu silteach siubhlach,
Mu ’n ionndrainn a thugadh uaipe;
Measg an t-sluagh cha robh an diumb ann;
An Dia thogair an toirt uaipe
Dheanamh fuasgladh anns gach cùis oirr’,
Bho ’n dh’ ordaich E bàs a fhuair iad,
Sgrios an cuan, mar caigh ga ’dùnadh.

’S iomadh cridhe tha ’n diugh cràiteach,
’S ann mu bhàthadh Dhomhnaill Grannd e,
Beul a toirt a mach a ghàire
’Nuair bhiodh càch a dol air aimhreit;
Leam is duilich e ri ghradhainn,
Do bhean og i bhi na bantraich;
Beannachd an t-sluagh leis na h-armuinn,
Leam is truagh na chaidh air chall oirnn.

Ach Alasdair bhàin, a charaid,
’S fada leam a tha thu di-chuimhn:
’S og a thogadh thu ’n taic rium,
Do mhi-thlachd cha ’n fhacas riamh ann,
Ach fior siobhaltachd is ceartas,
Sid a chleachd thu ’n àite mi-thlachd;
Cha bu mhac thu mar an t-athair
Na ’m biodh atharrachadh giomh ann.

Bha oganach de chloinn Mhic Leoid ann,
Ged nach robh ar n-eolas dlùth air,
Far an robh e greis a comhnuidh,
’S e na h-eolaich ’bheireadh c’iù air;
Mac an athair nach robh comhstri,
Fhuair e leon ’s bu mhor an diubhail,
Chuir e fear eile fo ’n fhoid dhiù—
Cha robh sid cho mor ri chunntas.

Bho na dh’ fhalbh iad air an turus,
Gun tigh’nn tuilleadh thun an càirdean,
Na ’n deanadh sibh galar fhulang,
Ma ’s e b’ urraiun duibh fo ’r nàdar;
’S fios agaibh ’san t-saoghal uile
Nach ’eil duine dol a thàmhachd,
Sinn a falbh mar thilgeadh duilleach,
Thusa ’n diugh is mise màireach.

Na ’m bu stoirm a chuir sibh thairis,
Cha ghearainean fhein cho mor e,
No aimbeart am meadhon mara—
’S tric a chailleadh nan daoin’ eolach—
Ach cuir as duibh ri taobh cladaich,
’S daor a cheannaich càch am voyage,
A rinn shallop dubh a calladh
’Tigh’nn gu acair oidhche Dhomhnaich.

Moch Di-luain an àm dhuinn gluasad,
Gun sibh buan fo thus na samhuinn,
Fhuair sinn naigheachd a bha cruaidh leinn,
Luchd gun smuairnean bhi air chall oirnn;
Trod no misgearachd no tuasaid
No mi-stuaim gu ’n robh sibh gann dheth;
Mo dhochas gu’n d’ rinn sibh buanachd
A bhios buan am measg nan ainglibh.

’S e bhith cuimhneachadh ur coltais
Cha’n ’eil ann ach smuaintean diomhain,
Ged b’ ann san ùir bhiodh an collunn,
Theid i dholaidh, ’s beag is fhiach i;
’S e bin ’g ùrnuigh ris na h-aingeil
Na bheil againne ri dheanamh,
Criosd a dh’ fhuasgladh air ur n-anam
Gu bhi maireannach na fhianuis.

Iadsan a Phaigh.

Eachunn G. Mac Aoidh, Bras d’Or Mor.
Iain F. Domhnullach, Seana Bridgeport.
Gilleasbuig Moireasdan, Horne ’s Road.
Aonghas Gillios, Braigh Mhargaree.
Aonghas Bautan am Pon Mor.
Caipt. Raonull Moireasdan, Halifacs, N. S.
A. A. Mac Gillebhrath, Dunmaglas, N. S.
Donnacha Gillios, Whimroad Cross, E. P. I.
S. Mac-a- Phearsain, Green Marsh, E. P. I.
An b-Urr. G. Mac-Mhuirich, Sonya , Ont.
Anna P. Nic Laomuinn, Tiverton , Ont.
A. I. Mac Dhiarmaid, Ottawa , Ont.
F. A. Gemmel, Selkirk , Manitoba.
F. A. Mac Coinnich, Vancouver , B. C.
Domhnail Dùghlach, Red Jacket, Assa.
Calum Ros, Milan, Cuebec.
Domhuall Mac Laomuinn, Detroit , Mich.
Alasdair Torrey, Pittsburg, Dakota Tuath
Alasdair Mitchell, Bowesmont, Dakota Tuath
Domhnall D. Camaran, San Francisco.
Seonaid Nic Lachuinn, Glaschu, Alba.
Iain Hosack, Dun-Eidionn, Alba.
Niall Mae Leoid, Waipu , New Zealand.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air S2.00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’ orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris leth-dolar.

COINNEACH ODHAR, AM FIOSAICHE, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. Leabhar beag anns am faighear cunntas aithghearr air beatha agus fiosachdan an duin’ ainmeil so. A phris, 10c; dusan air $1 .00.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
Telephone No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.

Aonghas Mac Leoid

Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St.,

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 4mh latha de Nobhember, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.48 a. m.
A fagail Shidni aig 9.15 a. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 9.55 a. m.
A fagail Ghlace Bay aig 1.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 2.11 p. m.
A fagail Shidni aig 4 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.00 p. m.
A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.41 p. m.
A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.30 p. m.
A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

Uilleam K. Beaitsto,
Luaidh-Cheard, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aig am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

UILLEAM K. BEAIRSTO,
Phone 217
Sidni, C. B.
Feb 7 ’01—1 yr

---

[232]

[Vol . 10. No. 30. p. 8]

Comunn na Stuamachd.

(Air a leantuinn o thaobh 231.)

Na misgearan mosach le athadh
Cha tog, air an latha, an sùil:
Ma ’s fheudar gu ’n caisg iad am pathadh,
’S ann dh’ eigheas iad searrag do chùil.

Mo thruaighe! air son luchd nan tigh-osda,
Tha cuspair an dochais ’dol eug,
Cha’n ioghnadh iad ’chasadh an sron rinn,
’S bhi ’g aithris droch sgleo oirnn is bhreug;
O’n thachair do chomunn na stuamachd
Bhi seoladh an t-sluaigh air deagh cheum,
Chaill moran diubh “dochas am buannachd”
’S cha ’n fhaigh iad na dh’ fhuasglas am feum.

AN II CUID.

O! c’àit a bheil obair cho suarach,
Ri suidhe mu ’n cuairt air a bhord!
An conaltradh dàna ri tuaileas,
Ri brionnal mi-chuannta ag ol;
Co-fharpais gun tlachd agus buaireas,
Mu dheireadh a’ bualadh nan dorn,
’S a mionnachadh ’chaoidh nach duin-uasal
An siachair nach sguab leis a chorn?

Fear ’rùchdail an leth-oir na luatha,
Fear eile ’na shuacan air stol,
Fear ’brùchdail ’sa sgeithe mu ’n chuaiche,
’S fear eile ’toirt fuaim air a cheol;
An nàmhaid gu ailghios ri lua’ghair,
Cha ’n iarr e ceol-cluaise ni ’s fhearr,
’M feadh dh’ fhanas an cogaisean suaimhneach,
Oir tha iad gu luath a dol cearr.

’S a mhadainn an àm dhaibh sud dùsgadh,
’S neo-aoidheil an gnùis ’us am fiamh,
Iad anshocrach, acaineach, ciùrrte,
Trom, airsneulach, brùite nan cliabh;
Cha chluinnear o’n slugan ach càrsan,
Oir theirig an tàbhachd ’s an cli,
Cha ghabh ’us cha ’n fhuiling biadh làidir,
Cha fhreagair d’ an càileachd ach ti.

Nach anabarrach meallta am bruadar
Bha ’n eanchainnibh luaineach nan Gàidh’l,
’N uair mheas iad an carraid ’s an tuasaid
An cuideachdaibh truaillidh nam bàl.
Mar ghaisge, mar urram, ’s mar chruadal,
Bha dhaibhsan tur dhualach ’s an stri;
Nach ioghnadh nach tuigeadh na truaghain
Ciod e chuir an t-uabhar ’nan cridh’.

Ach ’nis bheir an comunn so buaidh orr’,
’Us treigidh am fuath ’us am fraoch,
Cha ’n fhaicear tuill’ eabar mu ghuaillibh,
No sgrioba mu ghruaidhibh nan laoch;
Cha bhi fear-na-toiseachd an uachdar,
A’ cur nan daoin’ -uaisle fo shàil;
Bidh iadsan gu ceanalta, suairce,
’Us paidhidh an tuath dhaibh na màil.

Cha ’n fhaicear fir choire na stuaime
Ni ’s mo aig luchd druaibe an sàs,
Ma ’s eiginn gu ’n iarr iad ’bheag uatha
Leo iocar a luach dhaibh gun dàil;
Dh’ fhalbh cosnadh nan earraide crosda,
’Bha fiaradh, le brosgul an ròd,
Chaill iadsan an greim bh’ ac de ’n cuspair,
’S cha chluinnear an gusgal ’s a mhòd.

Ach sibhse ’chuir comunn na stuamachd
An aidbheil caoin-shuarach ’s an nòs,
Tha mise ’g radh ribh anns an uair so,
Gu bheil sibh ’na ’r truaillidheachd fòs;
Cha dàn ’us cha nàr leam ’bhi ’g innseadh
Gu ’n tug sibh do fhìreantachd fuath,
Oir dearbhar gu beachdaidh o’n fhirinn
’Ur cleachdadh ’s ’ur n-inntinn ’bhi tual.

Nach soilleir ri leughadh ’s a Bhiobull,
’S na briathraibh a sgriobhadh le Pol,
Nach sealbhaich luchd-misg agus mi-ghniomh
’Chaoidh cuibhrionn an rioghachd na gloir!
Gur ann a tha ’n an’ma fo ’n diteadh,
’S gu ’m bi iad gu dilinn an truaigh!
’S nach ’eil aig an corpaibh do shiochaint,
Ach fhad ’s bhios iad sinte ’s an uaigh!

’S truagh gu ’m bitheadh clann-daoin’
’Struigheadh an an’ma ’s am maoin!
Nach neartaicheadh lamhan a’ chomuinn,
’S gu’n cuireadh droch obair cho faoin!

Nach treigeadh os-aird ’us os-iosal
Na doigheana millteach gun àgh
Bha measail na latha aig Dives,
’S a threoraich na milte gu cràdh!
Nach aonadh ri comunn nam fìrean,
’S an spiorad ’s am fìrinn ri ’n ceann,
An caraid tha tairis ’us dileas,
’S gu suthainn nach diobair am fann.

Ios, an Slanuighear caomh,
Cia mor a ghradhaich an saogh’l,
’ ’Nuair thainig e ’shaoradh a phobuill?
’Sa dhaingneachadh Comunn nan Naomh.

Oran

Do Chaiptin Uilleam Siosal agus do bhuidhinn dhaoine a dh’ fhalbh leis a Strathghlais do ’n t-saighdearachd,

LE DOMHNALL GOBHA.

Nam bu deonach leibh m’ eisdeachd
Ged a dh’ fhailnich mo gheir’ orm,
So na facil a leughinn an drasd.

Gu bheil sinn’ ann an solas
Ged tha mnathan fo bhron dheth,
’S tha mi ’m beachd gur h-e dochas a’s fearr.

Tha iads’ a caoineadh nam macan
A tha triall chum an fheachda,
’S cha ’n fheil sinne gan acain ’nan càs.

Ach faight’ an nall dhuinn am botull
Agus gloine no copan,
Gus an ol sinn an deoch s’ air an càil;

’S air slaint’ an t-Siosalich Ghlaisich,
Agus olamaid as i;
’S na robh slaint’ ann sa phearsa nach tràigh.

’S am fear nach ol i gu dùbailt’,
Call a dheudach ’s a shùl’ air,
Gus nach leir dha mo dhùrachd-sa dha.

Ach buaidh is piseach air Uilleam
’Ga shior dhion bho gach cunnart,
’S air gach duine ’chaidh bhuileachadh dha.

An t-og aigeantach, priseil,
’Chuireadh sgairt fo na miltean,
’S leat am prasgan a’s finealta ’dh-fhàs.

’S beag an t-ioghnadh e ’thachairt,
Oighre Chomair nam macan,
Dha ’n robh foghlum is fasanan àrd.

’N am catha no comhraig
Gur leat maithean Chlann-Domhnaill,
Eadar Uibhist is comhnard Phort-chlàr.

Tha Gleann-Garadh dhuit dileas
Ann an cogadh no ’n siochaint;
’S thug Mac-Dhughill gle chinnteach ’ad phàirt.

Mar sud is Clann-Choinnich,
Le am brataichean soilleir,
’S thig Mac-Shimi ’nad choinnimh bho ’n Aird.

Gur a h-iomad fuil uasal
’Tha ’nad bhallibh a bualadh,
Nach lamh mise ’san uair ’chur os ’n aird.

Bha na Siosalich ainmeil
Anns gach ait am biodh fear-ghleus,
Eadar criochan na h-Alba ’san Spain.

Bha iad tighearnail, feilidh,
Gun airce, gun eucoir,
’S iad mar leoghannan beumannach, garg.

Bha iad iriosal, beachdail,
Na fir ardanach, sinachdail,
’Rachadh daicheil am fasan nan arm.

B’ ann de dh-fhasan nan Glaiseach
A bhi ceannsgalach, tapidh,
Le luths lamh gum biodh acain aig càch.

Gur h-e ’n suaineas a bh’ aca,
’N àm dol sios anns na baitil,
Dealbh an tuirc ann sa bhratich gun sgath.

Gur h-e ’n cleachdadh bu dual daibh
An am caitheamh na luaidhe
A bhi bras-lamhach, cruadalach dàn.

Gu ’n robh Dia ga bhur seoladh
Anns gach onair an coir dhuibh,
Gus an till sibh air m’ eolas an nall.

Is ann againne a gheibh thu na
. .Gloineachan Sula..
a’s fhearr a fhreagras air do shuilean.
Theid sinn an urras orra a thaobh luach agus prise.

Do shuilean air am feuchainn leis an OPHTHALMOMETER a nasgaidh.

K . Bezanson,
Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.
Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.
Gordon & Keith,
A. T. GRANT,
. .. . .Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic.. .. .. .. ..
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, - - - Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an t-Saoir le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid. D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. 10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

[Dealbh]
MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.. .. .

Ard-oifis: —TORONTO , CANADA.

J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.