---

[25]

[Vol . 10. No. 4. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. X. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IULAIDH 26, 1901. No. 4.

Aonghas Donn Ghlinn Fraoich.

LE SEUMAS N. MAC-FHIONGHAIN.

CAIB. X.

AIR feagar àraidh, beagan làithean an déigh na thachair anns a chaibideal mu dheireadh, chualas na coin a comhartaich, agus ann am beagan ùine bha na gaisgich fodh ’n armaibh ag éisdeachd, ’s an ceann-feadhna air an ceann, deiseil gus coinneamh gharbh a thoirt dhaibh, ma ’s e nàmhaid a bha tighinn. Ach cha b’e nàmhaid a bh’ ann, ach am buidheann a bh’ air falbh a bhuineadh dhaibh fhéin ’s a bha iad a feitheamh. Nochd iad, ma ta, le ceum mall, is eallach air gach aon. Chaidh cuid na ’n coinneamh ’gam fàilteachadh, oir bha cuid aig an robh càirdean agus companaich nam measg.

Bha Aonghas ’na sheasamh ’s e ag amharc air a h-uile rud a bh’ ann, an uair a mhothaich e do choin a champa ’cur fàilte gu math coimheach air aon a measg chàich, a réir coltais nach robh iad ag aithneachadh. Bheachdnaich Aonghas na b’ fhearr air an duine so, ’s iad a nuas uige, agus chunnaic e nach robh e coltach ri càch. Bha feusag ruadh air, agus ged a rinn a ghrian a dichioll gus a losgadh, bha e gu math na bu ghile na càch. Bha gad ian aige na ’laimh, agus air do dh’ aon de na coin nach robh cho garg ri càch a dhol na choinneamh, thug e dha fear dhiubh, ag radh ris, an deagh Ghàilig, “So, a mhadaidh bhochd, o’n tha thu modhail; ’s gu dearbh tha do dhruim gu math feumach air” —briathran a chuir a leithid de dh’ ioghnadh air a chù ’s gu ’n do leig e as a chearc, a toirt cothrom do mhadadh cruaidh eile greim a dheanamh oirre ’s a chasan a thoirt leis, ’s càch na dheigh. Co ’n duine bha ’n so ach Calum. Leum Aonghas na choinneamh, ’s nam bu Fhrangaich iad bhiodh iad a pògadh ’s an gairdeanan a chéile, ach o’n a rugadh iad an tìr nam beann cha do nochd iad am faireachdain ’s an toileachadh, ged bu mhor e, ach le crathadh cruaidh lamhan, ged a bha na deoir nan sùilean leis an toileachadh.

“Taing do Nì Math,” arsa Calum, an uair a fhuair e anail, “gun cluinn mi cainnt mo ghaoil aon uir eile. Bruidhinn, Aonghais, an ainm an àigh! ged a b’e mionnan fhéin a dheanadh tu! B’ fhearr leam, air m’ fhacal, mionnan Gàilig na a’ phaidir ann an cainnt sam bith eile!”

“Co as a thainig thu, no ciamar a fhuair thu so?” ars’ Aonghas. “Theab nach aithnichinn thu leis mar tha thu air a dhol fo fhalt ’s fo fheusaig. Is cinnteach nach mise ’s fhearr? Ubh, ubh! a Chalum, ’s duilich dhomhsa bruidhinn, ’s nach fhaigh mi ’n cothrom leis na th’ agad fhéin ri ràdh, ged is e ceòl cho binn ’sa chuala mi o’n latha dhealaich sinn aig a chladach. Nach tu fhéin a rinn car-ma-chnoc orm an lath’ ud? Dé dh’ éirich dhut?”

“Innsidh mi sin,” arsa Calum. “Cha robh thu air falbh cairteal na h-uarach an uair a thòisich noradaich chadail ri tighinn orm. Shocraich mi mi-fhìn cho math ’s a b’ urrainn mi fo dhubhar nam preas, agus chaidil mi. Cha robh mi fada gun dùsgadh co-dhiu, agus chuala mi mu ’n do dh’fhosgail mi mo shùilean gaoir iongantach ma chuairt orm. Sheall mi, ach bha mi smaointean gur ann as mo chiall a bha mi, nuair a chunnaic mi na daoine iongantach a bha ma chuairt orm. Dhùin mi mo shùilean ’sa mhionaid, feuch am falbhadh am bruadar gràineil a chunnaic mi, agus thug mi bìdeag asam fhéin feuch an robh mi beò; ach cha do dh’ fhàg am balla beò a bha ma chuairt orm fad ann an teagamh mi mu ’n chùis. Rug cuid dhiubh orm ’s thog iad na ’m sheasamh mi, feuch am faiceadh iad an robh mi comasach falbh air da chois mar a bha iad fhéin. Bha aon nam measg (am bòcan ud thall) a thug ionnsuidh air mo cheangal le iallan làidir, ach ged a bha mise fann ’s an àm, chuir mi e-fhéin ’s leth-dusan a bharr air ri talamh mu ’n d’ fhuair iad sin a dheanamh. Cheangail iad gu teann, cruaidh mi, ’s thug iad leotha mi na ’m phriosanach. Coma co dhiu, cha deach sinn fad air adhart—ceathrar dhiubhsan ga m’ ghiulan-sa—an uair a thòisich an ceum air fàs mall, ’s a choille a’ sior fhàs tiugh. Mu dheireadh leig iad as mi air an làr, ’s shuidh iad ma chuairt orm, ’s thòisich iad ri dian labhairt agus an sin ri cruaidh chomhdach. Thuig mi, ma ta, gun robh mi fo bhreth nam britheamhan aognaidh so, agus nach b’ fhiach mo bheatha bonn-a- sia san àm—gun robh i ’n crochadh ri snàthlain gu math faoin. Dh’ fhàs m’ inntinn fuathasach soilleir anns an àm, agus ged nach robh mi ’tuigsinn guth, bha mi leughadh nan gnùisean dubh aca. Thug mi ’n aire nach robh gaol aig a h-aon diubh dhomh. Bha cuid dhiubh a bha airson crioch a chur air mo bheatha ’s a mhionaid, ’s gun an corr dragh a ghabhail dhiom. Bha càch an aghaidh so, agus gu fortanach dhomhsa b’ iad bu treise. Bha iad so air son mo thoirt leotha beò, los gum pàrticheadh an treubh uile ’s an spòrs; ’s mar sin chaidh dàil a chur an ìobradh Chalum. Dh’ fhuasgail iad mi, agus thug iad dhomh feoil thioram ri ithe, ’s thug iad orm a thuigsinn gum feumainn mi-fhin a ghiulan an corr dha ’n astar. Gu fortanach thill mo neart, ’s dh’ fhàs mi cho aotrom, uallach ’s a bha mi mionaid riamh. Bha geard làidir orm co-dhiu, agus ged nach bitheadh cha tugainn ionnsuidh air teicheadh, oir cha robh fios agam co an taobh dhe ’n t-saoghal air an tugainn m’ aghaidh.

“An ath latha bha sinn ag imeachd ri taobh aimhne car ùine. Gu fortanach thuislich an ceannard a bh’ air a bhuidhinn, agus thuit e ’n comhair a chinn do ’n amhuinn, ’s chaidh e á sealladh ann am prioba na sùl. Sheas càch ’s am beoil fosgailte ag amharc air na glumagan a bha ag éiridh as an lathaich a bha ’n grunnd na h-aimhne, ’s cha do ghluais iad làmh na cas air son a shàbhaladh. Gu fortanach tha mise cho math air an t-snàmh ris na ròin, agus leum mi do ’n ghrunnd air a thoir, agus air an darna h-ionnsuidh fhuair mi greim air chaol coise air, ’s thug mi air éiginn as an lathaich e ’n uachdar. Fhuaras an t-sradag beatha bh’ ann fhadadh suas, agus an ath latha bha e comasach air an t-slighe leantuinn. Cha dubhairt e cus, ach thuig mi gun robh caraid agam, agus bha mi gu math feumach air fear aig an àm. Bha meas gu leor aige fhéin ’s aig a chuideachd orm na dheigh sid, ’s cha robh dìth na deireas orm. O’n uair sin bha mo thoil fhin agam, gun dad ri dheanamh ach a leantuinn ag iasgach ’s a sealg a chruidh fhiadhaich; agus gu dearbh nam bitheadh tusa maille rium theirinn nach b’ olc a bheath’ e. Sin agad gearr-chunntais, ’Aonghais, air mar a dh’ éirich dhomhsa o’n a dhealaich sinn.”

An uair a chuir Calum crioch air a naigheachd lean e Aonghas thun a phaileas a bhuineadh dha an uair bu toigh leis a bhi diomhair, far an d’ fhuair iad suipeir mhath, làidir. “An aon bhiadh criosdail,” arsa Calum, “a ghabh mi o’n a chuir mi cas—ar neo ’n e mo cheann a thainig air tìr an toiseach, Aonghais.” Faodar a radh gum bheil na h-Innseanaich gu math coingeis a thaobh ithe, ’s nach diult na stamagan aca rud sam bith air an dearg fiacail. “Feumaidh,” arsa Calum, “gu bheil giabain aig na daoine uamhasach mar a bhios aig na tunnagan air son cnamh am bidh.”

Dh’ fhosgail sùilean Chalum le ioghnadh an uair a chual’ e naigheachd a charaid, agus gu h-àraidh an inbhe ’s an tiodal a bh’aige san àm.

“Na d’ righ air an treubh!” arsa Calum, ’s e ag eirigh le cabhaig mhoir, agus rinn e beic ’us umhlachd air beulaobh Aonghais, ag ràdh, “Tha dòchas agam gun gabh ’ur morachd mo leisgeul a thaobh m’ aineolas n’ r ulàthair. Ach ceadaichidh sibh dhomh innseadh dhuibh nach robh cleachdadh agam air comunn ’ur seorsa riamh. ’S ann a bhios sinn ag amharc sios air Diuc Earraghàidheal fhéin a nis!”

“Na bith cho gòrach, a Chalum, ar neo bheir mi upag dhut an rathad a bheil a chailleach mhor, dhubh sin thall. Tha mi ’faicinn gu bheil i air son cumail gu math dlùth dhut o’n a thainig thu. Is docha gum bheil i ga d’ choltachadh ris an fhear nach mairionn.”

“Faodaidh i sin,” arsa Calum, “san trusgan so; ach cha ’n aithnich mise co-dhiu ’s e cailleach na bodach a th’ ann. Tha iad cho mi-nadarra ’s nach ’eil feusag fhéin air na fir, ach iad uile cho coltach ri chéile ris na feannagan.”

Dh’ fhuirich iad seachdain eile anns an àite so, gus an leigeadh an fheadhainn a thàinig an anail gu math. Bha Calum gu mor ag ionndrainn an tombaca, oir bha e gle throm air a smoc, agus cha deargadh e, an deigh iomadh ionnsuidh, air an stuth a bha na daoine buidhe a cleachdadh. Bha fios aig Aonghas air a so, agus bhiodh e gun fhios do Chalum ag ionnsachadh Gàilig do dh’ Innseanach òg a bha tigheach air fiosrachadh, agus a bha gle ealanta air ionnsachadh a thogail. Bha Calum aon mhaduinn na shuidhe a càradh a bhrògan, an uair a chunnaic e am fear so a tighinn far an robh e, seorsa do phiob na ’bheul, ’s ceò gasd’ aisde. Thug e ’phiob as a bheul an uair a rainig e Calum, agus ars’ esan, ann an Gàilig mhath, “An gabh thu smoc, a Chalum?” Ged a bhruidhneadh a chraobh a bha ri druim Chalum cha ghabhadh e barrachd ioghnaidh ’sa ghabh e ’cluinntinn Gàilig a tighinn o bheul mi-nadarra an Innseanaich.

“Cha ghabh, gu—gu dearbh!” ars’ esan, le guth fann, ’sa bhrog a tuiteam as a laimh.

“Tut, a dhuine, so smoc!” arsa Ni Math. B’e sin an t-ainm a thug Calum air.

---

[26]

[Vol . 10. No. 4. p. 2]

Dh’ eirich Calum na sheasamh ’sa dha shùil air seasamh na ’cheann le ioghnadh, ’s e faireachduin gaoir neonach sios mu chnaimh a dhroma. Thàinig Aonghas, ’s e an impis a dhol as a chìdhlean leis a ghaireachdaich, ’s thuig Calum mar a bha.

Air aon latha grianach thog an treubh gach treallaich a bhuineadh dhaibh, ’s thug iad an aghaidh an eara-dheas. Faodar a ràdh gu ’m b’ iad na boirionnaich air an robh cudthrom na h-imrich gu leir. Agus ged a bha Aonghas ’s a charaid g’ an cuideachadh o àm gu àm air an t-slighe, an dùil gun leanadh na gaisgich òg an samhladh, cha do leig iad sin orra gum fac iad iad, ’s cho mhò fhuair iad moran taing o na boirionnaich fhéin, ach o phàirt do ’n fheadhainn òga.

“Tha eagal orm, a Chalum,” ars’ Aonghas, air dhaibh a bhi triall mar so, “nach cordadh e ro mhath ri Mairi Ailein d’ fhaicinn cho math gus frithealadh do Dhriùchd-a- chéitein, ’s gu ’m faodadh i na tha i ’giulan a chur na pòcaid.”

“Ma ta, saol nach ’eil mi smaointean gur h-iomadh té a chunnaic mi nach robh cho bòidheach rithe, ged a tha i buidhe. Ach nighean mo chridhe! b’ fhearr leamsa gas feòir air an seasadh Màiri Ailein, na ’n treubh uile gu léir!”

Bha iad mar so a dol air an aghart o latha gu latha air an socair. Thuig na gillean gun robh aca ri dhol astar mor an eara-dheas, far an robh comhnaidh na treubh iomadh bliadhna roimhe sud. Thachair gun robh ’n treubh so aon uair lionmhor agus làidir. Bha iad a cogadh ’sa ruagadh nan treubhan a bha mu thuath orra; ach an teis-meadhain a chogaidh, ’s iad fada mu thuath ann an dùthaich nan nàmhaid, bhual a bhreac, na bhanachdach iad, agus sgrios an tinneas sin iad cha mhor gu léir. Mar sin thionndaidh an t-sealg air an t-sealgair, agus ruagadh am beagan a bha beò dhiubh do dh’ àiteachan, far an robh iad uige so, a gabhail cothrom air an naimhdean an uair a gheibheadh iad e. Bha ’n tinneas ceudna nis aig na naimhdean; ’s mar so, an deigh iomadh bliadhna, fhuair iad an Eiphit fhàgail ’s an aghaidh a chur air Canàan aca fhéin. Bha iad gu math sàmhach ag imeachd gun chabhaig sam bith. Tha ’n t-Innseanach gu nàdarra stòlda, sàmhach, gun chus ri radh mar is trice uair sam bith, mar a bhios duine buailteach a bhith a thatar ag àrach ann an sàmhchair nan coilltean mora, agus fàsaichean gun chrìch. Ach an drasda ’sa rithist bhiodh gnothaichean a tachairt a bha cumail biadh smaointean agus bruidhne ris na Gàidheil, ’s mar sin a cur seachad na h-ùine.

(Ri leantuinn).

An Saighdear.

BHA seann saighdear ann aon uair, agus thréig e ’n t-arm. Chaidh e gu mullach cnoic a bha ’m braigh a bhaile, agus thubhairt e, “Gu ma th’ ann a thig an Donas, agus mise a thoirt leis air a dhruim, an ath uair a thig mise an sealladh a bhaile so a rithist.” Bha e so a coiseachd, gus an d’ thàinig e gu tigh duin’ -uasal a bha ’n sin. Dh’ fheoraich Iain do ’n duin’ -uasail am faodadh e fantainn na thigh air an oidhche sin.

“Mata,” ars’ an duin’ -uasal, “bho ’n is seann saighdear thu, agus coslas duine calma gun fhiamh na eagal na d’ ghnùis, tha caisteal ri taobh na coille sin thall, agus faodaidh tu fantainn ann gu latha; gheibh thu piob ’s tombaca, cuach làn uisge agus Biobull gu leughadh.”

Nuair a fhuair Iain a shuipeir, thug e ’n caisteal air. Chuir e teine mor air, agus nuair a thainig tacan do’n oidhche thainig dithis mhnathan ruadh a steach, ’s ciste duine mhairbh eatorra! Thilg iad i ri taobh na teallaich, ’s leum iad a mach. Dh’ eirich Iain, ’s le sàil a choise chuir e ’n ceann aisde. Tharruinn e mach seann bhodach liath, agus chuir e ’na shuidhe anns a’ chathair mhòir e: thug e piob ’s tombaca dha, agus cuach uisge, ach leig am bodach leo tuiteam air an urlar. “A dhuine bhochd,” ars’ Iain, “tha ’m fuachd ort.” Chaidh Iain ’na shìneadh ’san leabaidh, ’s dh’ fhag e ’m bodach ga gharadh ri taobh a’ ghealbhain; ach mu ghairm choileach dh’ fhalbh e.

Thainig an duin’ -uasal gu math moch ’s a’ mhaduinn. “Dé ’n tàmh a fhuair thu, Iain?”

“Tàmh math,” ars’ Iain; “cha b’e t’ athair am fear a chuireadh eagal ormsa.”

“Ro mhath, Iain; gheibh thu da cheud punnd, agus luidh a nochd ’s a’ chaisteal.”

“ ’S mise an duin’ a ni sin,” thuirt Iain: agus air an oidhche so b’e ’leithid cheudna. Thainig triùir mhnathan ruadh, ’s ciste duine mhairbh aca eadar iad. Thilg iad suas i ri taobh na teallaich, ’s thug iad na buinn asda. Dh’ eirich Iain, ’s le sàil a choise bhrist e ceann na ciste, ’s shlaod e aisde an seann duine liath, agus mar a rinn e an oidhche roimhe, chuir e ’s a’ chathair mhoir e. Thug e dha piob ’s tombaca, ’s leig e leò tuiteam. “A dhuine bhochd,” ars’ Iain, “tha fuachd ort.” Thug e ’n so cuach làn dibhe dha, ’s leig e le so tuiteam cuideachd. Dh’ fhalbh am bodach, mar a rinn e ’n oidhche roimhe. “Ach,” ars’ Iain ris fhein, “ma dh’ fhanas mis’ an so a nochd, agus gun d’ thig thusa, paighidh tusa mo phiob ’s mo thombaca ’s mo chuach dibhe.”

Thainig an duin’ -uasal gle mhoch ’sa mhaduinn, ’s dh’ fhaighneachd e, “Dé ’n tàmh a fhuair thu ’n raoir, Iain?”

“Tàmh math,” ars’ Iain; “cha b’e ’m bodach liath t’ athair a chuireadh eagal ormsa.”

“Ach,” ars’ an duin’ -uasal, “ma dh’ fhanas tu ’nochd, gheibh thu tri cheud punnd.”

“ ’S bargan e,” ars’ Iain.

Nuair a bha e tacain do ’n oidhche, thainig ceathrar do mhnathan ruadha, ’s ciste duine mhairbh aca eadar iad, ’s leig iad sud sios ri taobh Iain. Dh’ eirich Iain, ’s tharruinn e ’chas, ’s chuir e ’n ceann as a chiste, ’s tharruinn e mach an seann duine liath, ’s chuir e ’s a chathair mhoir e. Shìn e dha piob ’s tombaca, an corn ’s an deoch, ach leig an seann duine leò tuiteam, ’s bhristeadh iad. Ach thubhairt Iain, “Mu ’m falbh thusa ’nochd, paighidh tu dhomhsa na bhrist thu.” Ach facal cha d’ thainig á ceann a bhodaich. Ghabh Iain an so crios abharsgaic, agus cheangail e ’m bodach ri ’chliathaich, ’s thug e leis a laidhe e. Nuair a ghoir an coileach fraoich dh’ iarr am bodach air a leigeil as. “Paigh na bhrist thu ’n toiseach,” ars’ Iain.

“Innsidh mise dhuit dé ni thu,” ars’ an seann duine. “Tha seilear dibhe shios fodham anns am bheil pailteas dibhe, tombaca ’s pioban: tha seomar beag eile laimh ris an t-seilear, anns am bheil coire làn òir, agus fo starsnaich an doruis mhoir tha crogan làn airgid. Chunnaic thu na mnathan ud a thainig leamsa ’nochd.”

“Chunnaic,” ars’ Iain.

“Sin agad ceathrar mhnathan bho ’n d’ thug mise na mairt, agus iad na ’n éigin; tha iad a falbh leamsa a h-uile h-oidhche mar so ga m’ phianadh; ach falbh thusa agus innis do m’ mhac mar tha mis’ air mo shàrachadh; falbhadh esan agus paigheadh e na mairt, agus na biodh e trom air a’ bhochd. Faodaidh tu fhéin agus esan an t-òr ’s an t-airgiod a roinn eadaruibh, agus pòs fhéin mo sheann nighean; ach cuimhnich, thoir pailteas òir do na tha ’làthair do na bochdan air an robh mise ro chruaidh, agus gheibh mise fois gu saoghal nan saoghal.”

Thainig an duin’ -uasal, agus dh’ innis Iain dha mar a dh’ innis mise dhutsa; ach cha phòsadh Iain seann nighean a’ bhodaich liath. An ceann latha na dha cha ’n fhanadh Iain ni b’ fhaide. Lion e phòcaidean làn do dh’ òr, ’s dh’ iarr e air an duin’ -uasal pailteas òir a thoirt do na bochdan. Rainig e ’n tigh, ach bha e ’gabhail fadail aig an tigh, agus b’ fhearr leis a bhi air ais ’san reiseamaid.

Thog e air latha do na laithean, ’s rainig e ’n cnoc a bha os ceann a bhaile, bho ’n d’ fhalbh e. Ach co thainig g’a ionnsuidh ach an Donas!

“Hoth! hoth! Iain, phill thu.”

“Hoth! ort fhein,” ars’ Iain, “phill. Co thusa?” “ ’S mis’ an Donas—am fear do ’n d’thug thusa thu fhein, nuair a bha thu ’n so mu dheireadh.”

“Ai! ai!” ars’ Iain, “ ’s fhada bho na chuala mi iomradh ort, ach cha ’n fhaca mi riamh roimhe thu. ’S ann a tha spleùmas air mo shùilean; cha chreid mi gur tu th’ ann idir; ach dean nathair dhiot fhéin agus creididh mi thu.” Rinn an Donas so. “Dean a nis leomhan beuchdach dhiot fhéin.” Rinn an Donas so. “Cuir a nis smugaidean teine seachd mile as do dheigh agus seachd mile romhad.” Rinn an Donas so. “Bho na tha mi gu bhi na m’ ghill’ agad, thig a steach na m’ abarsgaic, agus giulainidh mis’ thu; ach cha ’n fhaod thu tighinn a mach gus an iarr mise, ar neo tha ’m bargan briste.” Gheall an Donas, ’s rinn e so. “Nis,” ars’ Iain, “tha mise dol a dh’ fhaicinn brathair dhomh a tha ’san reiseamaid, ach fan thusa sàmhach.” Chaidh Iain an so a stigh do ’n bhaile, agus ghlaodh fear thall ’s fear a bhos, “So Iain an desertair!” Chaidh beireachd air Iain ’s mòd a chuir air, agus ’s e bh’ ann gu ’n robh e gu bhi air a chrochadh mu mheadhon-latha ’maireach; agus cha do dh’ iarr Iain do dh’ fhàbhar ach e bhi air a thilgeil le peileir. Thubhairt an còirneal, bho ’n is e seann saighdear a bh’ ann, agus e anns an arm cho fada gum faigheadh e ’iarrius.

An la-iar-na-mhaireach, nuair a bha Iain gu bhi air a thilgeil ’s na saighdearan ceithir chuairt thimchioll air, thuirt an Donas: “Dé sud a tha iad ag ràdh? Leig mise ’nam measg ’s cha ’n fhada bhios mi ’gan sgapadh.”

“Cuist! cuist!” ars’ Iain.

“Dé sin a tha bruidhinn riut?” ars’ an còirneal.

“O! cha ’n ’eil ach luch bhàn,” ars’ Iain.

“Bàn na dubh i,” ars’ an còirneal, “na leig thus’ as an abarsgaic i, ’s gheibh thu litir fhuasglaidh, ’s na faiceam tuilleadh thu.”

Dh’ fhalbh Iain, agus am beul na h-oidhche chaidh e stigh do shabhal far an robh dà fhear dheug a bualadh.

“O! ’illean,” ars’ Iain, “so dhuibh mo sheann abarsgaic, ’s thugaibh greis bhualaidh oirre; tha i cho cruaidh, ’s gu bheil i toirt a chraicinn dheth mo dhruim.”

Thug iad cho maith ri dà uair an uaireadair air an abarsgaic, leis an dà shùisd dheug, gus mu dheireadh na h-uile buille a bheireadh iad dhith, leumadh i gu mullach an t-sabhail, ’s bha i tilgeil fear air a dhruim an dràsta ’s a rithist dheth na bualadairean. Nuair a chunnaic iad so dh’ iarr iad air a bhi muigh á sud, e fhein ’s abarsgaic; cha chreideadh iad fhein nach robh an Donas innte.

Dh’ fhalbh e ’n sin air a thurus, ’s chaidh e steach do cheardaich, far an robh da ghobha dheug a bualadh nan òrd mora. “So dhuibh, ’illean, seann abarsgaic, ’s bheir mi dhuibh lethchrùn, ’s thugaibh greis oirre leis an dà òrd mhor dheug; tha i cho cruaidh, ’s gu bheil i toirt a chraicinn dheth mo dhruim.”

---

[27]

[Vol . 10. No. 4. p. 3]

Ach ge bha aoibhinn, b’e na gobhainnan; bu mhaith an spors dhaibh abarsgaic an t-saighdear, ach na h-uile sgailc a bha i faotainn, bha i leum gu mullach na ceardaich. “Gabh a mach á so thu fhein ’s ise,” ars’ iadsan, “bho ’n cha chreid sinn fhein nach ’eil am Braman innte.”

Dh’ fhalbh Iain air aghaidh mar so, ’s an Donas air a dhruim! ’s rainig e fuirneis mhor a bha ’sin.

“C’àit a nis am bheil thu dol, Iain,” ars’ an Donas.

“Foighidinn beag, ’s chi thu sin,” ars’ Iain.

“Leig as mi,” ars’ an Donas, “ ’s cha chuir mi dragh ort ’s an t-saoghal so.”

“No ’san ath fhear?” ars’ Iain.

“Seadh!” ars’ an Donas.

“Stad, mata,” ars’ Iain, “gus am faigh thu smoc”— ’s le so a ràdh, thilg Iain an abarsgaic ’s an Donas an teis meadhoin na fuirneis, ’s chaidh e fhein ’s an fhuirneis ’na lasair uaine anns na speuran. —Seann Sgeulachd.

Sgeulachdan Arabianach.

CODADAD AGUS A BHRAITHREAN.

CAIB. V.

BHEIR am mi-fhortan oirnn ar dleasdanas a dhi-chuimhneachadh gu math tric. An àite taing a thoirt do Dhia air son meud an fhàbhair a nochd e dhomh, cha d’ rinn mi ach mo shuilean a thogail suas gu neamh agus teannadh ri gearain a chionn gu ’n robh mo bheatha air a caomhnadh dhomh. An aite bhith ’caoidh na bean-choimhideachd ’s an ard-chomhairlich, is ann a bha farmad agam riutha chionn gu ’n d’ thainig crioch air an trioblaidean anns an t-saoghal so. Agus leis mar a bha m’ inntinn fo bhuaireas le smaointeanan eagalach, chuir mi romham gu’n tilginn mi fhin do ’n chuan. An uair a bha mi ’dol g’a dheanamh so, chuala mi fuaim chasan each agus bruidhinn dhaoine air mo chulaobh. Thug mi suil thar mo ghuaille feuch co bh’ ann, agus chunnaic mi caochladh mharcaichean fo ’n cuid armaibh, agus ’nam measg bha aon fhear a bha marcachd air each Arabianach. Bha ’n t-eideadh anns an robh e air a dheanamh maiseach le snath airgid, bha ’n crios a bha m’ a mheadhain lan de chlachan luachmhor, agus bha crun de ’n or air a cheann. Ged nach d’ thugadh an t-eideadh riomhach a bha uime orm a chreidsinn gu ’m b’ e am fear a b’ airde dreuchd a bh’ anns a’ chuideachd, dh’ fhaodainn aithneachadh air a choltas agus air a ghluasad. Bha e ’na dhuin’ og a bha anabarrach dreachar, deas, dealbhach.

Ghabh e ioghnadh an uair a chunnaic e mise ’nam onar anns an ait’ ud, agus chuir e feadhain dhe na h-oifigich far an robh mi a dh’ fheorach co mi. B’e an fhreagairt a thug mi orra teannadh ri caoineadh. O’n a bha ’n cladach lan fiodha, thuig iad gu’n do bhristeadh long, agus gu ’m bu mhise aon de na bha air bord innte.

Thug araon na smaointean so, agus an staid bhronach anns an robh mi, orra gu’n robh toil mhor aca fiosrachadh fhaotainn mu m’ dheidhinn. Thoisich iad ri feorach moran cheisdean dhiom, agus ri innseadh dhomh gu’n robh an righ anabarrach iochdar, caoimhneil, agus gu ’m faighinn comh-fhurtachd mhor anns an luchairt aige.

Bha toil mhor aig an righ fios fhaotainn co mi, agus o ’n a bha e ’gabhail fadachd nach robh na h-oifigich a’ tilleadh le fios g’ a ionnsuidh, thainig e fhein far an robh mi. Bheachdnaich e orm gu math dluth, agus an uair a chunnaic e nach robh mi ’sgur de bhron ’s de shileadh dheur, agus nach robh mi ’toirt freagairt sam bith do na ceisdean a bha na h-oifigich a’ cur orm, thuirt e riutha gun iad a bhith cur dragh orm na b’ fhaide; agus labhair e rium mar so: “A bhaintighearna tha mi ’guidhe ort gu ’n cuir thu stamhnadh air do throm bhron. Ged a leagadh corruich neamh ort, leis a’ chruaidh fhortan a thainig ’nad rathad, cha choir dhut tuiteam ann an eu-dochas. Tha mi ’guidhe ort gu ’n gabh thu misneach. Tha am fortan, a bha gus a so ’g ad sharuchadh, gle neo sheasmhach, agus is docha gu ’n tig atharrachadh air cuisean gun dail. Theid mise am bannadh dhut, ma tha e comasach do mhi fhortan aotromachadh, gu ’m faigh thu an t-aotromachadh so nam rioghachd-sa. Is e do bheatha fuireach anns an luchairt agamsa, Bidh tu ’fuireach comhladh ris a’ bhanrigh mo mhathair, agus feuchaidh i ris gach toileachadh a thoirt dhut. Cha ’n ’eil fhios agam fhathast co thu; ach tha mi ’faireachadh gu ’m bheil mi mar tha a’ gabhail suim agus curam dhiot.”

Thug mi taing do ’n righ og air son a mhaitheis dhomh, agus ghabh mi gu toileach an tairgse a thug e dhomh. Agus gus a dhearbhadh dha nach robh mi neo-airidh air an urram a bha e ’cur orm, dh’ innis mi dha co mi.

Thug mi dha cunntas mhion air mar a chuir an Sarasenach m’ athair gu bas, agus mar a b’ eigin dhomhsa teicheadh le mo bheatha. Bhrosnaich na dh’ innis mi dhaibh araon an righ agus na h-oifigich gus an tuilleadh truais a ghabhail dhiom.

An uair a chuir mi crioch air na bh’ agam ri innseadh, thoisich an righ a rithist ri bruidhinn, agus thug e gach dearbhadh dhomh gu ’n d’ rinn am mi-fhortan troimh ’n deachaidh mi drughadh trom air.

An sin thug e do ’n luchairt mi, agus chuir e ann an lathair a mhathar mi. B’ fheudar dhomh mion-chunntas a thoirt dhise mar an ceudna mu gach mi-fhortan troimh ’n deachaidh mi, agus shil mi deoir gu leor am feadh ’s a bha mi ’g a innseadh dhi.

Thuig a’ bhanrigh mo shuidheachadh trioblaideach, agus dh’ fhas i gle mhiadhail orm. Air an laimh eile, thuit an righ ann an gaol anabarrach trom orm, agus ann an uine ghoirid chuir e tairgse posaidh mu m’ choinneamh. Bha mi cho mor air mo lionadh le smaointeanan mu dheidhinn gach mi-fhortan a thainig ’nam rathad ’s nach do ghabh mi uiread de thlachd dhe ’n righ ’s a dh’ fhaodainn aig am eile, ged a bha e ’na dhuine, maiseach tlachdar anns gach doigh. Ach air a shon sin, bha mo thaingealachd cho mor dha ’s gu ’n d’ aontaich mi a phosadh, agus rinneadh banais mhor, eibhinn, aighearrach dhuinn.

Am feadh ’s a bha aire an t-sluaigh air a togail le greadhnachas na bainnse, thainig righ a bh’ anns a’ choimhearsnachd le armailt mhor do ’n eilean gun fhios air an oidhche. B’ e so an righ a bh’ air Sangubar. Fhuair e buaidh air armailt an righ. Fhuair e steach do ’n luchairt; ach chaidh againne air teicheadh gun fhios dha, agus chaidh sin air bord ann an bat’ iasgaich a thachair a bhith aig an am dluth air tir.

Bha sinn fad da latha a’ seoladh astar math o’n eilean, agus gun fhios againn gu ro mhath ciod an taobh air an tugamaid ar n-aghaidh. Air an treas latha thug sinn an aire do luing agus i fo lan sheol. Thug so toileachadh mor dhuinn: oir bha sinn an duil gur e soitheach marsantachd a bh’ ann, agus gu ’n tugadh iad air bord sinn. Ach an uair a thainig sinn dluth gu leor dhi, ciod a b’ iongantaiche leinn na da fhear dheug fhaicinn air bord fo ’n lan armaibh. Leum coignear no shianar dhiubh air bord a’ bhata. Rug iad ormsa agus air an righ, agus an uair a cheangail iad sinn, thug iad gu bord na luinge sinn, agus ghrad thug iad dhiomsa an srol a bh’ air m’ aghaidh.

An uair a chunnaic iad gu’n robh mi og dreachar, ghabh iad uile tlachd dhiom. An aite croinn a chur feuch co aige bhithinn, bha h-uile fear dhiubh a’ cumail am mach gur ann aige fhein a bha coir orm. Mu deireadh thall dh’ fhas an connsachadh cho teith ’s cho teann ’s gu ’n do tharruinn iad na claidhnean, agus chathaich iad mar gu ’m biodh daoine a bhiodh air an dearg chaoch. Ann an uine ghoirid bha clar-uachdar na luinge comhdaichte le fuil agus le cuirp mharbha. Mharbhadh a h-uile fear dhiubh ach aon fhear. Thuirt an fear so rium: “Is leamsa thu nis, agus tha mi gus do thoirt gu ruige Cairo gu caraid do ’n gheall mi searbhanta bhriagha. “Ach,” ars’ esan agus e ’g amharc air an righ, “co am fhear a tha sid? Ciod an daimh a th’ aige riut? An e daimh fala, no bann graidh a tha eadraibh?”

“Mo thighearna,” fhreagair mise, “is e m’ fhear-posda ’th’ ann.”

“Ma tha sin mar sin,” ars’ esan, “feumaidh mi truas a ghabhail dheth agus a chur gu bas, oir bhiodh e ’na amhghair ro mhor dha thusa fhaicinn ann an gairdeanan mo charaid.”

An uair a thuirt e so, rug e air an righ, agus thilg e e, agus e ceangailte, leis a’ chliathaich, a dh’ aindeoin gach guidhe agus asluchadh a rinn mi air a bheatha leigeadh leis.

An uair a chunnaic mi m’ fhear-posda ’g a thilgeadh leis a’ chliathaich, thug mi glaodh eagalach asam, agus bha mi air mi fhein a thilgeadh do ’n fhairge mur b’ e gu ’n do chum an seoladair greim orm. Thuig e gu math ciod a bha ’nam bheachd a dheanamh, agus an uair a cheangail e gu teann ris a’ chrann mi, thog e na siuil, agus sheol e gu tir.

An uair a rainig sinn tir, dh’ fhuasgail e mi, agus dh’ fhalbh e leam gus an d’ rainig sinn baile beag. Cheannaich e camhail, agus buithean, agus seirbhisich, agus dh’ fhalbh e leam gu ruige Cairo gus mo thoirt dha charaid mar a gheall e.

(Ri leantuinn.)

BRIATHRAN GLIOCAIS.

Tha cuid de dhaoine ann agus ni nach urrainn iad fein a dheanamh, bidh iad dhe’n bharail nach urrainn neach sam bith eile.

Tha e tric a’ tachairt gur h-e am fear is mò a ni ghearain air a’ bhiadh a’s mò a dh’ itheas dheth.

Cha’n eil ni air an t-saoghal a’s usa fhaotainn na coire, ma theid duine ga h-iarraidh.

Is e bhi dìreadh bhruthaichean nach d’ rainig ’s nach ruig iad a tha deanamh sheann daoine de chuid romh ’n àm.

Tha moran dhaoin’ ann nach eil a tuigsinn ciamar a fhuair an saoghal air adhart mu’n d’ thainig iad fein ann, agus cha ’n eil fhios aca gu dé dh’ eireas dha idir nuair a thig orra fhalbh as.

NA ’M BU GHILLE OG MI

Bhithinn modhail ris na h-uile neach.

Cha leiginn le gille sam bith eile dhol air thoiseach orm ann an ionnsachadh.

Cha bhithinn an cuideachd ghillean a chluinninn uair sam bith a cleachdadh droch cainnt.

Dh’ fheuchainn ri meas dhaoine chosnadh le bhi siobhalta, caoimhneil ris na h-uile.

Cha bhiodh nàire orm an ni a bhiodh ceart a dheanamh an àite sam bith. Agus cha deanainn ni sam bith nach bithinn toileach fhios a bhi aig daoin’ eile gu ’n d’ rinn mi e.

Ars ise, ’si gabhail fadachd nach robh e falbh:— “Gu de ’n t-astar a tha an t-àit agad as a so?” Ars esan, ’se gun ghuth air gluasad, “Tha faisg air da mhile.” “Agus,” ars ise, “na ’m falbhadh tu air dràsda, saoil gu de ’n ùine bheireadh tu a ruigheachd?”

---

[28]

[Vol . 10. No. 4. p. 4]

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san t-Seachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann an Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son 1.52 neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna.Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, IULAIDH 26, 1901.

Tha dòchas againn gu’m bi na ceistean a bha air an cur anns an da àireamh mu dheireadh agus anns an àireamh so dhe’n MHAC-TALLA air am freagairt leotha-san a tha comasach air freagairt a thoirt daibh. Tha sinn a meas gu’m biodh ceistean agus freagairtean mar so ’nan ni gle thaitneach anns a’ phaipeir, agus gu’m biodh moran fiosrachaidh agus eòlais air a thoirt seachad anns an dòigh so. Neach sam bith, ma ta, aig am bheil ceist ri faoighneachd, no is urrainn ceist a theid fhaoighneachd a fhreagairt, gheibh a cheist no fhreagairt àite gu toileach.

Bho’n thainig an àireamh mu dheireadh dhe’n MHIC-TALLA mach thainig agus dh’ fhalbh Morair Minto, ard-riaghladair Chanada. Rainig e Sidni oidhche Di-luain, agus aig aon uair deug maduinn Di-mairt thainig e fhéin ’sa Bhan-mhorair ’san cuideachd air tir, agus an deigh cuairt a chur air a’ bhaile bha iad air an toirt do’n rink, far an robh òraid fhàilteachaidh air a leughadh dhaibh ’s air a freagirt leis a mhorair. An deigh meadhon-latha bha cuairt air a chur an an obair-iarruinn. Maduinn Di ciaduin chaidh a’ chuideachd do Louisburg, a taghal ann an Glace Bay air an tilleadh. Aig Sidni bha trein ’gam feitheamh a ghiulain iad gu Port Hawkesbury far an deach iad air bord na Minto, an soitheach a thug a nuas iad, agus á sin chaidh iad gu Halifacs. Bha am morair ’sa bhanmhorair anabarrach toilichte le bòidhchead nàdarra Cheap Breatunn. Air an tighinn ’s ann troimh lochan a Bhras d’ Oir a thainig iad, agus chòrd an sealladh anabarrach math riutha.

Chaochail bean Phòil Chrugair ann am Pretoria Di-sathairne s’a chaidh. Cha robh i tinn ach tri latha. Bha i tri fichead us seachd bliadhna dh’ aois. Tha Crugar fhéin anns an Olaint, agus cha d’ fhuair e sgeul a bàis gu feasgar na Sàbaid. Nuair a dh’ fhalbh e féin á Africa mu Dheas, dh’ fhàg e ise ann am Pretoria, agus o’n chaidh am baile sin a ghlacadh o chionn còrr agus bliadhna bha i air chùram nam Breatunnach “Bha i ’na mnaoi mhath,” ars esan, ’s e sileadh nan deur, air dha fios mu ’bàs fhaotainn. “Cha deachaidh sinn bhar a chéile riamh ach aon uair, —mu shia miosan an deigh dhuinn pòsadh.” Bha e ùine mhor an deigh dha sgeul a bàis fhaotainn ag ùrnaigh, agus an sin chaidil e ’s am Biobull ri taobh a leapa. Ged nach eil gradh sam bith aig daoine do Chrugar, no meas air ’obair ann an Africa mu Dheas, cha ’n urrainn iad gun truas a ghabhail ris fhéin ’s ri mhnaoi, air an sgaradh o cheile ’nan seann aois, agus ise caochladh am measg choigreach ris am bheil esan fhathast a feuchainn ri strith cogaidh a chumail suas.

Beagan bhliadhnaichean air ais bha strike mhor anns na h-obraichean iaruinn am Breatunn. Aig an àm sin cha robh trioblaid sam bith anns na h-obraichean iaruinn ’sna Staidean, agus chaidh moran dhe’n obair a b’ àbhaist a bhi air a dheanamh ann am Breatunn a dh’ ionnsaidh nan Geancach. Air an t-samhradh so tha car eile ’sa chùis; tha strike mhor anns na Stàidean, am feadh a tha ’n obair a dol air adhart gu riaghailteach ann am Breatunn, agus tha e ro choltach gu’m fuiling obraichean iaruinn nan Stàidean an aon chall a dh’ fhuiling na h-obraichean Breatunnach a’ bhliadhna roimhe, agus gu’m buannaich na Breatunnaich na chaill iad.

Mionnan a’ Chrunaidh.

Tha e air a shuidheachadh gu’m bi an Rìgh air a chrunadh anns an òg-mhios an ath bliadhna, agus aig an am sin bidh e gabhail bòidean sonruichte air féin gu h-àraidh a thaobh aidmheil a chreidimh. Chuireadh facail nam mionnan so ri chéile o cheann còrr is dà cheud bliadhna ’nuair a bha Righ Tealach an Dara ’na rìgh. Bha briathran ro làidir air an cleachdadh a thaobh beachdan nan Caitliceach air sacramaid, suipeir an Tighearna. Bha e air a chumail a mach gu ’n robh na beachdan ud iodhal-aorach.Tha na Caitlicich an diugh maille ri moran anns na h-eaglaisean eile a’ cur ’an aghaidh nam facal ud; agus chuireadh còmhlan air leth a dheanamh atharrachadh orra. Bidh dòigh ùr mionnan a’ chrunaidh a’ ruith mar so: “Tha mise, A. B., a tha le gràs Dé, ’nam Righ (no na’m Bhanrigh) air Breatunn Mòr agus Eirinn, Fear-Dìon a’ Chreidimh, ag aideachadh, a’ dearbhadh agus a’ cur an céill, gu sòluimte agus gu h-ionraic gu’m bheil mi a’ creidsinn nach ’eil cruth-atharrachadh air bith a’ tighinn air eileamaidean an arain agus an fhion gu corp agus fuil Chriost ann an Sacramaid Suipeir an Tighearna aig no an déigh an coisrigeadh le pearsa ’sam bith. Agus tha mi a’ creidsinn gu’m bheil guidhe no aoradh do’n Oighe Muire na do Naomh ’sam bith eile agus ìobairt aifrionn mar tha iad sin air an cleachdadh ann an Eaglais na Roimh an aghaidh a’ Chreidimh Phrothastanaich. Agus tha mi gu sòluimte, ann an làthair Dhé, ag aideachadh, a’ dearbhadh agus a’ cur an céill gu’m bheil mi a’ toirt na bòid anns gach cuid di saor o theagamh.”

LUACH ANABARRACH.
Cot-Uachdair air $5 .25.

Tha Cotaichean-uachdair air an creic an storaichean eile air pris moran na ’s airde na so, nach eil faisg cho math ris, ann an aodach no ann an deanamh.

COTAICHEAN A’S FHEARR AIR PRISEAN EILE.
$5 .75, $7 .50, $8 .00, $12 .00

F . H. REYNOLDS,
AN STOR, —Matheson , Townsend & Co.air Sraid Shearlot.

Confederation Life ASSOCIATION.

Eachdraidh 29 Bliadhna
GU IANUARAIDH 1, 1901.

Urrasachadh an greim $32 ,332,908.00
Teachd-a- stigh 1,392,980.43
Earras 7,799,983.89
Airgead air laimh 505,546.25

Luach-airgeid gach ni a tha air a chur air leth air son tearuinteachd nam “policies” $1 ,505,546.25

F . W. GREEN, Halifax,
Manager anns na Roinnean Iochdrach.

Luchd-gnothuich an Ceap Breatunn:
IAIN MAC NEILL, Sidni.
A . W. WOODILL,Sidni.
J . W. EDWARDS, Glace Bay.

THE Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, - - - Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad, ceannaich bho
F . FALCONER & SON

Tha sinn a’ fosgladh luchd car de charbadan dhe gach seorsa an ceann a h-uile dha no tri sheachdainean. Tha sinn a toirt barr air cach a thaobh
FASAIN, DEANAMH, BUAINEAD us PRISEAN
nan carbadan a tha sinn a creic. Agus tha sin a cheart cho fior mu ’n acuinn, mu ’n bhathar each, mu na truncaichean ’s mu na maileidean a tha sinn a creic.

F . Falconer & Son.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

---

[29]

[Vol . 10. No. 4. p. 5]

Naigheachdan.

Shil frasan mora uisge air an eilein so maduinn Dì-luain s’a chaidh agus oidhche Di-ciaduin. Ni an t-uisge sin feum mor do’n dùthaich. Bha an talamh roimhe sin anabarrach tioram, agus bha e gle chunnartach gu’ m biodh am feur ’s am bàrr air a mhilleadh leis an teas.

Chaidh muileann fudair ann a Windsor an Cuebec a sheideadh suas dha na speuran an la romhe. Fhuair sradag theine air doigh eigin a dhol dh’an fhudar. Bha aon duine air a mharbhadh agus dithis eile air an leonadh, fear dhiubh cho dona ’s nach eil duil ri e bhi fada beo.

Chaidh mile each a chur air falbh á Montreal do Africa mu Dheas air an t-seachdain sa chaidh. Tha iad ri bha air an cur dh’an arm nuair a ruigeas iad thall. Tha cogadh nam Boereach anabarrach trom air na h-eich. Tha an duthaich cho garbh ’s an t-side cho doirbh ’s gu bheil aireamh mhor dhuibh a’ basachadh gach seachdain.

Tha teas anabarrach ann o chionn da sheachdain, teas nach eilear a faireachadh a leithid anns an duthaich so ach uair ainneamh. Tha ’n tiormachd gun teagamh a fagail an teas nas motha na bhitheadh e na ’n robh an tuisge ann na bu trice. Is abhaist teas mor a bhi ann an àm an iuchair, ach ma bhios na tha ri tighinn coltach ris na thainig bidh iuchar na bliadhna so ainmeil.

Thastrikemhor air tòiseachadh anns na h-obraichean-iaruinn anns na Staidean. Thatar a’ meas gu ’m bi ceud gu leth mile duine ’nan tàmh an ùine ghoirid. Tha iadsan a tha seasamh a nach ag iarraidh còir air an turasdal a dheanamh do na tha de dhaoine timchioll nan obraichean, co-dhiubh tha iad de ’n comunn fhéin no nach eil. Cuiridh na h-obraichean iarruinn a bhi ’nan tàmh call mor air muinntir nan Staidean air fad; tha e ro-choltach gu’m bi iad nan tàmh ùine mhor, oir cha’n eil taobh seach taobh toileach géilleadh.

’Nuair a bha Morair Minto air a chuairt an Ceap Breatunn air an t-seachdain so, cha deach e an rathad Shidni Tuath idir, agus chuir e mar sin corruich nach bu bheag air muinntir a bhaile sin. Chuir e mar an ceudna corruich mhor aig muinntir Louisburg. Chaidh e dh’ an bhaile sin a shealltuinn seann làraichean nan daighnachdan Frangach, ach cha d’rinn e òraid éisdeachd o luchd-riaghlaidh a bhaile no gnothuch a ghabhail riutha ann an doigh sam bith. Bha iad an deigh gach ullachadh a dheanamh air son fàilte chridheil a chur air, ach nuair a shaoil iad nach gabhadh e riutha, dh’ atharraich iad am barail air, agus ’nuair a rainig an trein aige cala ’n rathaid-iaruinn, cha d’ thainig ad bhar ceann duine dhe na bha cruinn, agus cha deachaidh facal fàilteachaidh a labhairt ris. Tha muinntir Louisburg a’ meas gu bheil iad cho airidh air beagan fhacal fhaotainn o ard-riaghladair an dùthcha ri muinntir bhailtean eile, agus ma tha e fior gu ’n do dhiùlt e sin a thoirt daibh, cha ’n eil e ’na ioghnadh sam bith iad a bhi diombach dheth. Cha ’n eil e ro-ghlic do fhear inbhesan an àm a bhi cur cuairt air a dhùthaich cuid de na bailtean a sheachnadh gu buileach, agus a dhol troimh chuid eile dhiubh gun cothrom a thoirt do ’n t-sluagh ’fhàilteachadh mar fhear-ionaid an Rìgh.

Tha an fhactoridh thombaca a bha anns a’ bhaile so o chionn dha no tri bhliadhnaichean, air a dunadh. Tha i ri bhi air a fosgladh ann an Pictou, far an robh i mu’n d’thainig i do Shidni.

Tha am bàrr cruithneachd anabarrach coltach ann am Manitoba. Ma leanas an t-side cho fabharrach sa tha i gu àm na buana, tha daoine dhe ’n bharail gu’n giulain moran dhe’n fhearann cho ard ri da fhichead buiseal an t-acaire. Bidh a’ bhuain a’ toiseachadh mu’n deicheamh latha de dh’ Ogust.

Tha Diuc agus Bandiuc York gu bhi ann am baile Halifacs air an naodhamh latha deug de dh’ October. Tha seorsa de dhochas aig cuid an taobh so gu’n tig a chuideachd rioghail do bhaile ’n iaruinn, ach ma tha rompa sin a dheanamh cha do leig iad fios uapa fhathast. Se ’s docha nach taghail iad ann an Ceap Breatunn idir.

Nuair a thaghail Morair Minto aig Glace Bay chaidh a thoirt dh’ ionnsaidh an ait anns am bheil tigh-eiridinn ur nan Caitliceach ri bhi air a thogail agus thionndaidh e a cheud phloc air an laraich. Tha an obair air an taigh-eiridinn sin ri toiseachadh gun dail. Bidh e ’na thogalach briagha; tha e air a dheagh shuidheachadh, agus cosgaidh e mu dheich mile fichead dolair nuair a bhios e criochnaichte.

Tha aireamh de mhinistearan oga Cleireach a mhuinntir an eilein so aig an àm so air chuairt samhraidh an tir am breith ’san araich. Na’m measg faodair ainmeachadh na h-Urramaich a leanas: Uilleam A. Moireasdan, aig am bheil paraisde Gaidhealach ann an Granitville, Vermont; Domhull C. Mac Leoid, Washington; A. D. MacFhionghain, Boston; Iain B. Mac Fhionghain, Dalhousie Mills, Ontario; agus Alasdair S. Mac Neill, Orwell, E. P. I. Tha iad so uile nan searmonaichean Gailig agus tha gach aon dhiubh ga cleachdadh gach Sàbaid, ach a mhàin Mac Leoid, a tha ann an baile mor Washington, anns an eaglais anns an robh an Dotair Talmage na mhinistear aireamh bhliadhnaichean.

An t-Iasgach ’sa Ghaidhealtachd.

(Oban Times) .

Aig dithis do na h-aitean sonruichte far am bheil moran bhàtan a’ giulan air aghaidh an iasgaich bha soirbheachadh riaraichte a’ leantuinn oidhirp nan iasgairean. Bha e air iomradh aig Steornobhaigh air Di-sathuirne, Iun 16, gu’n d’ fhuaradh mar thoradh saothair na seachduin tri mile, tri cheud, tri fichead ’s a tri cran, a’ deanamh ochd mile fichead, ceithir cheud tri fichead, ’s a coig deug cran o thoiseach an iasgaich. Tha so corr is da mhile ni ’s motha na bha air a chunntadh aig an aon am an uiridh. Fhuaradh a’ chuid is mo do sgadan na seachduin anns a’ Chuan-sgi far am bheil an t-iasg a réir coslais gu coitcheann. Bha an t-iasgach gle mhath mar an ceudna aig Stromness far am d’ rinneadh 17,000 cran gu deireadh na seachduin, a bha fada air thoiseach air na fhuaradh o cheann bliadhna na dha. Aig Barra fhuair iad o thoiseach an iasgaich gu deireadh na seachduin cheudna corr is aon mhile deug cran, mile ni ’s motha na fhuaradh aig aon àm an uiridh. Chaidh na h-iasgairean so a mach astair mhor anns a’ chuan siar agus siar-thuath, o she deug gu deich thar fhichead mile.

Cha ’n eil sinn cruaidh ort!

Nuair a tha sinn a tairgse dhut bhargan mar a leanas:
Larigans olla-chairte air $1 .10—bha iad roimhe so $1 .75. Dongola Bals, le buinn dhubailte, air $1 .15—tha ceannaichean eile faotainn $1 .75 orra. Da phaidhir de shocsaichean cloimhe air cairteal dolair, agus am paidhir bhrog a’s fhearr a chuir thu riamh air do dha chois $3 .00. Tha sinn a deanamh ar n-uile dhichioll air luach t’ airgeid a thoirt dhut ann an caiseart, agus theid sinn an urras air gach paidhir a chreiceas sinn.

H . H. Sutherland & Co.

Bathar Cruaidh
Tha sinn a’ cumail gach seorsa
BATHAR CRUAIDH
SOITHEACH-COCAIREACHD
PAINT agus OLLA
UIDHEAM SAOIRSNEACHD
Tha sinn a’ creic air na prisean a’s isle.
SYDNEY HARDWARE Co.,
Telephone 228.
Feb. 20, ’01-1yr
Sydney Hotel Block.

Kelly & Dodge,
Dealbhadairean.

Seomar Dhealbh os cionn Stor Aonghais Mhic Guaire.

OBAIR MHATH AIR A DEANAMH AN EALAMHACHD AIR PRIS REUSANTA

Faic ar n-Obair. Cordaidh i Riut.

Faineachan Faineachan
FAINEACHAN OIR
AIR PRISEAN A THA RUITH O $0 .75 GU $200 .00
Faic na Faineachan a th’ againn air $3 .50 ’s air $4 .50
Faineachan Bainnse air prisean a fhreagras orra-san a bhios g’ an iarraidh.
K . Bezanson,Sraid Shearlot, Sidni.
Stor Sheudan us Ghloineachan Sula.

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.,
Amherst, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

---

[30]

[Vol . 10. No. 4. p. 6]

Canain agus Cliu ar Sinnsearan.

[Oraid a bha air a labhairt aig ceud cruinneachadh Chlann Domhnuill aig baile Alexandria, siorramachd Ghlinne-Garraidh, le Alasdair Friseal, Toronto. ]

A shair riaghladair, agus a mhnathan ’sa dhaoin’ -uaisle: Tha mi ’ga mheas mar aon de na sochairean a’s mo a bhuilich mo luchd-duthcha an Canada orm fhathast cuireadh fhaotainn a bhi comhladh ribh an so an diugh, aig a cho-chruinneachadh mhor, eireachdail so do Chomunn Chlann Domhnuill. Cha’n urrainn mi a chur an ceill duibh, ann am briathran freagarach, an toilinntinn a tha e a toirt dhomh a bhi maille ri ’m luchd-duthcha an so aig ceud chruinneachadh bliadhnail a chomuinn so, ’sa bhi ’g amharc air gnuis aoidheal Ghaidheal Ghlinne-Garraidh, muinntir a tha ainmeil mar fhior Ghaidheil air feadh na tire so fein agus air feadh Gaidhealtachd na h-Alba. Fodh thearman Chlann Domhnuill tha’n domhlachadh sluaigh ag coinneachadh an diugh, agus ma tha aon de na fineachan Gaidhealach thar aon eile a choisinn cliu ann an Canada, is i fine nan Domhnullach. Ach, mar thuirt am bard— “Is braithrean sinn uile, far dhomhsa do lamh,” —tha sinn a’n so mar Ghaidheil, ’s gu sonraichte mar Ghaidheil Ghlinne-Garraidh, gu bhi ’g earralachadh ’s gu bhi ’brosnachadh cach a cheile, gu bhi cumail suas gnàthan, cleachdaidhean agus cliu ar sinnsearan—gu h-araidh an cliu.

Sheilbhich sinn mar shluagh dileaban do-luachmhor bho ar n-athraichean—creideamh, treibhdhireas, ionracas, dilseachd, maise nadair, baigh, beusalachd, fiadhlaidheachd, agus iomadh buaidh eile, agus is e an soitheach oir anns am bheil na subhailcean sin taisgte suas, teangaidh ghlan, mhilis ar n-athraichean. B’ e la muladach, mi-chiatach do na Gaidheil a bhiodh ann, na’m faigheadh a Ghaidhlig bas: —la dubh, bronach, anns an rachadh an tiodhlac is priseile a fhuair sinn bho ar mathraichean ’s ar n-athraichean seachad gu brath.

Mo luchd-duthcha, —tha mi fa ’r comhair an diugh le da theachdaireachd mhoir—air an aon laimh, cumaibh beo canain ar mathar; air an laimh eile, cumaibh suas cliu ar sinnsearean. ’Nuair a theasdas a Ghaidhlig tuitidh coran gloirmhor a Ghaidheil o a cheann; dubhar a mach bonn-chomharradh ar sluaigh o chlar-eachdraidh an t-saoghail; cuiridh an crann giuthais a mach a mheanglan, agus fosglaidh am fraoch a dhitheanan gucagach, dheirg-ghil air beanntaibh na h-Alba, mar bu nos—cha chaochail iadsan oir ta iad a’ leantainn gnathais shiorraidh nadair; ach, mo thruaighe! cha bhi an giuthas ’s an la mhuladach sin tuille mar shuaicheantas aig Clann Ailpein, no ’m fraoch tuille mar shuaicheantas aig Clann Domhnuill, oir a dh’ easbhaidh an canain aosda sin a “labhair Adhamh ann am Paras fein” c’aite ’m biodh clanna nan Gaidheal? Cha bhiodh iad air am faotainn air feadh cinnich an t-saoghail. Nach eil dearbhadh againn air a so ’n ar tir fein? Air da thaobh abhainn mhor St. Lawrence, fodh bhaile Chuibec, tha Domhnullaich Frisealaich, geugan de Chlann Mhic Illebhraighe, Mhic-an-Toisich, Mhic-Coinnich, Mhic Illeathain, Rothaich, agus Rosaich, agus muinntir air an sloinneadh air clanna Gaidhealach eile; ginealaich nan Gaidheal a thainig do Chanada mu cheud gu leth bliadhna roimhe so. Tha na h-ainmean ann an sin, ach an iad Gaidheil a tha ’g an giulain? Leoire cha ’n iad, ach muinntir a thionndain gu bhi nam Frangaich, ’nan canain, ’nan cleachdaidhean agus ’nan cridheachan! Cha’n eil fada o’n thuirt an t-Uasal Iain Ros, neach a bha a reir beachd iomadh seanachaidh ’na oighre air Iarlachd Rois, gu’m bu mho leis a bhi ’na bhall Parlamaid Frangaich a’n Canada, na ged a bhiodh e ’na mhorair mor am measg Ghaidheal Alba. Mar sin tha smaointean iomadh fear a tha air a thruailleadh le gradh an t-saoghail, agus cha’n eil dol as bho’n cho-dhunadh so gur ann mar sin a bhitheas deireadh ar gineal-ne, ’n uair a chromas a Ghaidhlig a ceann aosda, urramach, liath, ’sa bheir i suas an deo. Cha ’n fhag i ’n a deigh sluagh ris an abrar na Gaidheil; oir bithidh na ginealaichean a leanas sinn air an slugadh suas ann an cuan marbhteach di-chuimhne an t-saoghail.

Ach, an eigin d’a sin tachairt? A bheil cor na Gaidhlig cho cruaidh, mi-dhochasach ri so? Tha e duilich na ceisdean sin a fhreagairt. Na ’n eireadh na Gaidheil mar bu choir doibh cha bhiodh teagamh ’sa chuis. Tha e fathasd ’n an lamhan fein buaidh mhath a thoirt mu ’n cuairt. A bheil sinne, a bheil na Gaidheil air fad, a’ deanamh na dh’ fhaodadh iad, ’s na bu choir dhoibh ’s a chuis? Feumar aideachadh le bron, le dubh-bhron nach eil. Ann an iomadh teaghlach cha’n eil a bheag sam bith air a dheanadh gu bhi faotainn eolas air a Ghaidhlig. Nach narach an ni so? An iongantach ged a bhiodh feaghainn againn air ar cradh mu ’n chul-shleamhnachadh so? Tha mi guidhe oirbh cluas fhosgailte a thabhairt do na briathran so, agus aithreachas a ghabhail mu’m bi e ro anmoch. Tha mi ’sgaoileadh bratach bhuadhail na Gaidhlig a mach fa’r comhair air an lath’ an diugh; tha mi tilgeadh a srolaichean fosgailte air a ghaoth; tha mi ’cur mar fhiachan oirbh, a dhaoine ’s a mhnathan Ghlinne-Garaidh, —clann nan sonn, ginealach nan daoine iomraiteach o’n d’thainig sibh! nach gabh sibh fois, ’s nach failnich sibh, gus an giulain sibh a bhratach so gu buaidh mhaireannach steidheachail, shiorraidh!

Am bi e ri innseadh gu’n d’fhagadh do Ghaidheil ar lath-ne an coir-bhreith a reic airson airgiod? airson fois shiochail an t-saoghail? airson oir eucoireach nam marsantan? no gu’n do bhrathadh

REIC A MACH AIRGEID.
THA AM
Maritime Premium Co. ,
a creic a mach an iomlain de ’n stoc a tha iad a’ cumail:
DEISEACHAN DEANTE AGUS BATHAR
AODAICH DHE GACH SEORSA.

Tha iad a toirt cuireadh dhut taghal g’a fhaicinn, ma tha thu air son ni sam bith dhe ’n t-seorsa cheannach. Chi thu gu bheil againn stoc bathair cho math seorsachaidh ’sa tha ri fhaotainn anns na Roinnean Iochdrach.

Do na Fir: Deiseachan, Triubhsairean, Cotaichean Uachdair, Overalls, Ulsters, Reefers, Aodach Iochdair, Leintean geala agus Dathte.

Do na Gillean: Tha againn gach ni air an cuir iad feum o cheithir bliadhna gu sia bliadhn’ deug a dh’ aois.

Do na Mnathan: Tha againn Cuim agus Iochdair, Deiseachan deante le taillear, Deacaidean, agus Aodaichean Uachdair.

Innsridh Taighe: Wringers, Clocaichean, Cuirteanan Lace, Bratachan Leapa agus Plaideachan.

Tha gach seorsa tha an so air ainmeachadh, agus moran sheorsachan eile air nach eil sinn a toirt iomradh idir ri bhi air an creic gun suim do chosguis. Thig trath agus faigh a chuid a’s fhearr de na bargain.

THE MARITIME PREMIUM CO., Ltd.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
G . K. Cochran, Mgr.

Is sinne na h-aon cheannaichean aig a bheil na brogan
“INVICTUS”
Brogan fhear air an deanamh le Deorsa A. Slater.
A . W. REDDEN & Co.,
Ross Block.Sraid Shearlot.

Stor Ur! Bathar Ur!
Tha sinn air gluasad as a stor ’s an robh sinn roimhe, an togalach MHIC-TALLA, do thogalach ur air Sraid Shearlot, ri taobh stor an Dotair Mhic-Gillebhrath. Tha an stor so cho farsuinn ’s cho deiseil ’sa gheibhear air an eilean; agus tha sinn a dol a chumail stoc mor de Leabhraichean, de Phaipeirean sgriobhaidh, ’s de Bhathar Grinn dhe gach seorsa. Tha cothrom againn air ar bathar a cheannach anns na margaidhean a’s fhearr, agus mar sin bidh ar prisean iseal, agus bidh ar bathar an comhnuidh ur. Tha sinn a toirt cuireadh fialuidh do gach aon taghal oirnn.
Pattillo.
Stor Leabhraichean us Bathair Grinn.

---

[31]

[Vol . 10. No. 4. p. 7]

an cainnt an los sgeig an t-Sasunnaich? An ni beag e dhuinne a bhi cho mi-dhleasdanach ri so? A chlann nan Gaidheil! thoireamaid an deagh aire nach coisinn sinn a bhi ’nar cuis-mhagaidh, ’s nar cuis-naire do na ginealaich a thig ’n ar deigh. Bitheamaid dileas d’ar canain an diugh, foghlamaid i d’ar clann agus thugamaid sios dhoibhs i mar a fhuair sinn fein i, glan neo-thruaillte, bho’r n-athraichean.

Facal na dha, a nis mu chliu ar sinnsre. Cha’n ann mu Chonn Cheud-chathach no mu Cholla, no mu Shomhairle, no mu na baird, no mu na fir-chogaidh threun a bhuineadh do Chlann Domhnuill a bu mhiann leam labhairt aig an am so. Tha an eachdraidh-san sgriobhta ann am bardachd ar tir, ’s bithidh eolas orra fhad ’s a labhras agus a leughas daoine a Ghaidhlig. Ach aig cridhe na siorramachd Gaidhealach so, far a bheil mi am sheasamh an diugh, bu mhath leam labhairt air ar n-athraichean ’s ar màthraichean a thuinnich ann an Canada. B’e saighdearan Gaidhealach a choisinn Canada do chrun Bhreatainn, ann an 1759. Dhion claidheamhan Gaidhealach an tir ann an 1812, ’s a rithisd ann an 1837, 1866, agus ann an 1884. Cha’n eil seargadh air gaisge ar luchd-duthcha; tha iad ’nam fir chogaidh mar bu dual. Ach mar thuirt am bard:

“Cha bu ghaisgeach Alasdair Mor,
No Cæsar thug an Ròimh gu géill.

“Ach ’s gaisgeach esan a bheir buaidh
Air eagal beatha, ’s uamhunn bàis,
’S a chomh’laicheas le misnich cridh,
Na h-uile ni a ta dha ’n dàn.”

Ged is cliuiteach eachdraidh ar saighdearan, tha e ro iomchaidh gu ’m biodh sinn a’ cur urram air na daoine a dh’ fhag an dachaidhean ’sa Ghaidhealtachd ’sa thainig a steach do ’n choille dhùmhail, dhorch, ann an Canada, ’sa dh’ fhosgail an duthaich so do’n t-saoghail. Is beag gur urrain duinne a thuigsinn meud na h-oibre a ghabh iad os laimh, ann a bhi reiteachadh an fhearainn agus a steidheachadh ’na duthcha air bunachair a sheasas troimh na linntean. Bu chruaidh suidheachadh na mor chuid diubh; cha robh aileas nan dachaidhean, cha robh riomhachais mu’n cuairt daibh. Ach bha cridheachan misneachail nan com, bha an gairdeanan laidir, bha dochas a stiuireadh an ceuman agus cha b’eagal gu’n geilleadh na laoich. Tha an saothair follaiseach an so an diugh. Thugaibh fainear na raointean trom, toirbheartach leis a bheil sinn air ar cuairteachadh—fearainn cho briagh ’s air a bheil grian trocaireach an Fhreasdail a leigeadh a gathanaibh blath; ’s iad sin na raointean, ’s iad sin na dachaidhean a dh’fhag bhur n-athraichean dhuibhse gu ’n seilbheachadh. Is tric a tha sibh seinn orain na seann duthcha: mu’ n

“Eilean Mhuileach, an t-eilean àgh’or,
An t-eilean grianach, mu ’n iadh an sàile.”

Agus orain air “Eilean uaine Ile,” “Ile ’n fheoir,” “far an biodh na h-uaislean còir,” etc. Cha ’n fhaca sibh Lochabar feurach, no Gaidhealtachd na h-Alba riamh. B’ ann an sin a rugadh mise, agus gu la mo bhais cha chrion mo ghradh do thir mo bhreith ’s mo shinnsre.

“Is toigh leam a Ghaidhealtachd, is toigh leam gach gleann,
Gach eas agus coire an dùthaich nam beann.”

Ach ged is fior da rireadh sin, tha mi ag innse dhuibhse an so, an diugh, nach fhaca mi riamh, an Albainn no’n Sasunn, machraichean ni ’s briagha, ni ’s beartaiche, ni ’s tarbhaiche, ni ’s sgiamhaiche na na machraichean a bhuinig bhur n-athraichean a mach as na lointean, ’sna coilltean, ’sa dh’ fhag iad agaibhse mar sheilbh. Cumaibh ma ta suas an cuimhneachan ’san ainm, ’san cliu. Togaibh carn-cuimhne ann bhur cridheachan air an sgath; agus biodh an euchdan air an sgriobhadh ann an eachdraidh na tire. Leanaibh gu dlu ’n an ceumanaibh, aidichibh gur ann bhuatha a thainig sibh ’s gur priosail leibh an cliu.

An da ni so—Cliu agus Cànain ar sluaigh—na tigeadh an la anns am bi iad air an cur air chul.

“Is toigh leam a Ghàilig, a bàrdachd ’s a ceòl,
Is tric thug i nios sinn ’nuair bhiomaid fo leòn:
’S i dh’ ionnsaich sinn tràth ann an làithean ar n-òig’,
’S nach treig sinn gu bràth gus an laidh sinn fo ’n fhòid.”

CEISDEAN.

Bidh mi fada n’ ur comain ma bheir sibh oisean dhe ’n MHAC-TALLA do na ceisdean so.

Am bheil an sluagh cho lionmhor an diugh ann an Uidhist mu Thuath ’s a bha iad o chionn leth-cheud no tri fichead bliadhna air ais, nuair a thainig àireamh dhiubh do ’n dùthaich so? Am bheil muinntir an eilnea sin cho math no na ’s fhearr air an dòigh an diugh na bha iad an uair sin? Agus a bheil riaghladh an eilean aig maor ’s aig bàillidh fhathast mar a bha e anns an àm a chaidh seachad?

Ma dh’ fhaodte gu bheil leughadair aig MAC-TALLA ann an Uidhist fhéin a fhreagras na ceisdean so. Co-dhiu bidh duil agam ri freagairt fhaicinn na do phaipear an ùine gun bhi fada. EILEANACH.

Freagairt do ’n Oigear Aineolach.

Faodaidh sibh aithris ann am MAC-TALLA gu faca mise an Solus Ur agus a ghrian aig an aon àm ’s an àird an ear, ’s mi air “Rathad Charribou Marsh,” faisg air Sidni, aon mhaduinn ’s an òg-mhios, ’sa bhliadhna 1872. Ged a tha e car doirbh innse ciamar a tha so a tachairt, agus ged is ann fior ainneamh a tha e ri fhaicinn, cha’n eil e na ni iongantach idir. Cha’n eil e ri fhaicinn aig àm sam bith dhe’n bhliadhna ach am mios Iun no Iulaidh, agus air a cheud no air a’ cheathramh mu dheireadh dhe’n t-Solus, agus trath ’sa mhaduinn, mar is trice beagan an deigh éiridh na gréine. Cha ghabh e faicinn aig àm sam bith an iar air Ceap Breatunn.

D. H. DOMHNULLACH, M. D.
Welsford , N. B.

Cape Breton Electric Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

Tim-Chlar.

Gus an toirear fios air atharrachadh bidh an Tim-Chlar mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha na bataichean a taghal aig Point Edward air tursan 9 a. m. agus 4 p. m.; agus aigVictoria Pierair tursan 10 a. m. agus 5 p. m. Tha iad air na h-uile turus a taghal aig anInternational Pier.

TURSAN FEASGAR.

[Clàr - ama]

The Scottish Clans and their Tartans.

IS e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha. Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury, Cape Breton.

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adhlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’fheumas a leithid

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
TELEPHONE No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.

Aonghas Mac Leoid

Paipear-balla
Paint
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Shaw & Beairsto,
Luaidh-Cheardan, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aige ris am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

SHAW & BEAIRSTO.
Phone 217
Sidni, C. B.
Feb 7 ’01—1 yr

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
SIDNI, - - - C. B.
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI, - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.
SIDNI, - - - C. B.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —An Togalach McVey.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

FAIGH DO DHEALBHAN air an tarruinn anns an t-Seomar Dhealbh Ur a tha ’n Togalach McVey, air sraid Shearlot. An t-àite ’s saoire tha ’sa bhaile. Bidh an obair dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
C . H. WOODILL.

F. O. PETTERSON,
Ceannaiche Taillear.
Oisean Sraidean Sheorais agus Phitt,
SIDNI, - - - C. B.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[32]

[Vol . 10. No. 4. p. 8]

Am Bruadar.

LE DUGHALL BUCHANAN.

Air bhith dhomhsa ann am shuain
A’ bruadar diamhain mar tha càch,
Bhi glacadh sonais o gach ni;
Is e ga ’m dhìbreadh anns gach àit.

Air leam gun tainig neach am chòir,
’S gu ’n dubh’rt e rium, “Gur gòrach mi,
Bhi smuainteach greim a ghlei’dh do ’n ghaoith,
No fos gu ’n lion an saogh’l mo chri’.

Is diamhain dut bhi ’g iarraidh sàimh
’N aon ni no ’n àit’ air bith fo ’n ghréin;
Cha chlos do d’ chorp an taobh so ’n uaigh,
No t-anam ’n taobh so shuaimhneas Dé.

An trath dh’ ith Adhamh a’ meas an tùs,
Am peacadh dhrùigh e air gach nì:
Lion e na h-uile ni le saoth’r,
Is dh’ fhàg e ’n saogh’l na bhriste crì’.

Air sonas’anma chaill e chòir,
Mar ris gach sòlas bh’ ann ’sa ghàr’;
O sin ta ’shliochd nan deoiribh truagh,
Mar uan a mearachd air a mhàth’r.

Ri meilich chruaidh ta ’d ruith gach ni,
’An duil gu ’m faigh an inntinn clos;
Ach dhaibh tha ’n saogh’l gun iochd no truas,
Mar mhuime coimheich fhuair gun tlùs.

Mar sin tha iad gun fhois no tàmh,
Ga ’n sàrach’ glacadh faileas bréig;
’S a’ deoth’l toil-inntinn o gach ni,
Is iad mar chìochan seasg nam béul.

Bidh teanndachd eigin ort am feasd,
’S do dhòchas faicinn fuasgladh t’ fheum,
An còmhnuidh dhut mar fhad do làimh;
Ach gu brath cha ’n fhaigh dheth greim.

Cha teagaisg t’ fheuchainn ’s dearbhadh thu,
O dhuil is earbsa chuir ’sa bhréig,
A rinn do mhealladh mìle uair,
’S cho fada bhuat an diugh ’san dé.

An ni bu mho do ’n tug thu miann,
Nach d’ fhag a mhealtuinn riamh e searbh?
Tha tuille sonais ann an dùil,
Na th’ ann an crùn le bhi na sheilbh.

Ceart mar an ròs a ta ’sa ghàr’,
Crion seargaidh bhlàth ’nuair theid a bhuain;
Mu ’n gann a ghlacas tu e d’ làimh,
Grad tréigidh fhàileadh e ’sa shnuadh.

Cha ’n ’eil neach o thrioblaid saor,
Am measg a’ chinne-daoin’ air fad,
’S co lionmhor osna aig an righ,
Is aig an neach is ìsle staid.

Tha ’smùdan fein os ceann gach fòid,
Is dòruinn ceangailt’ ris gach math;
Tha ’n ròs a fàs air drisean geur,
’S an taic’ a cheil tha mhil san gath.

Ged fhaic thu neach ’an saibhreas mor,
Na meas a shòlas bhi thar chàch:
An tobar ’s gloine chi do shùil,
Tha ghrùid na iochdar gabhail tàmh.

’S ma chuireas t-anail e ’na ghluais,
Le tarruinn chabhaig suas a’ d’ bhéul,
Dùisgidh an ruaghan dearg a nìos,
’S le gaineamh lionaidh e do dhéud.

’S ged fhaic thu neach ’an inbhe aird,
Tha e mar nead am bàrr na craoibh;
Gach stoirm a bagra’ thilgeadh nuas,
Is e air luasgadh leis gach gaoith.

An neach is fearr tha’n saogh’l a riar,
Tha fiaradh eiginn ann ’na staid,
Nach dean a sheoltachd a’s a strì
Am feast a dhìreachadh air fad.

Mar bhata fiar an aghaidh cheil,
A ta o shuidheach’ fein do-chur;
A reir mar dhireas tu a bharr,
’S cho cinnteach ni thu cam a bhun.

Na h-Iudhaich thionail beag no mor
Do ’n Mhana dhoirteadh orra ’nuas;
’N tra chuir gach neach a chuid ’s a chlàr,
Cha robh air bàrr no dadum uaith.

Mar sin a ta gach sonas saogh’lt
A ta thu faotainn an a d’ làimh,
Fa chomhair saibhreas ’s inbhe cùirt,
Tha caitheamh, cùram agus cràdh.

Ged chàrn thu òr a’ d’ shlige suas,
Fa chomhair fàsaidh ’n luaith da réir,
Is ged a chuir thu innte riogh’chd,
A mheidh cha dirich i na déigh.

Tha cuibhrionn iomchuidh aig gach neach,
’S ged tha thu meas gur tuille b’ fhearr;
Cha d’ thoir an t-anabharr th’ ann an sud,
Am feasd an cudthrom a’s a’ chradh;

O iomluas t-inntinn tha do phian
A’ diulta’ ’n diugh na dh’ iarr thu ’n dé;
Cha chomasach an saogh’l do riar,
Le t-anamianna ’n aghaidh chéil.

Na ’m faigheadh toil na feol a run,
D’a mianna brùideil dh’ iarradh sàth;
Flaitheas a b’ aird’ cha ’n iarradh i,
Na annta sud bhi siorruidh ’snàmh.

Ach ged a b’ ionmhuinn leis a fheòil,
Air talamh còmhnachadh gach ré,
Bhiodh dùrachd t-ardain agus t-uaill
Cho àrd a shuas ri cathair Dhé.

Ach nam b’ àill leat sonas buan,
Do shlighe tabhair suas do Dhia
Le dùrachd, creideamh agus gràdh,
Is sàsaichidh e t-uile mhiann.

Tha ’n cuideachd sud gach ni san t-saogh’l,
Tha ’n comas dhaoine shealbhach’ fior:
Tha biadh, a’s eudach agus slàint,
Is saorsa, càirdeas, agus sith.”

An sin do mhosgail as mo shuain,
Is dh’ fhàg mo bhruadar mi air fad;
Ghrad leig mi dhiom bhi ruith gach sgàil,
Is dh’ fhàs mi toilichte le m’ staid.

Teagasg Righ Artair.

Laidh agus eirich air do làimh dheis,
Na dean féisd ach sàth;
Dean comhairle le do ghaol.
’S na bi ’d aonar ’n aghaidh chàich.

’S mairg a bhiodh gun chomhairleach
’N uair bhiodh neach ’na aonar;
Air d’ uaisle na dean ro-chuimhne,
Ged thigeadh dhuit a dheanadh.

Na bi cruaidh a’s na bi bog,
Na tréig do charaid air do chuid;
A mhic-cridhe na dean trod,
’S na ob e ma ’s éiginn duit.

Na h-ob sìth ’s na seachainn cogadh,
Na h-arguin ann an cill ri d’ bheò;
Na dean gniomh teann as do theangaidh,
Na can foill ’s na geall gleò.

Na h-aithris na chitear leat,
’S gur beag an diùbhail ’bhi ’d thosd;
Eisd ri còmhradh dhaoine glic,
Tuig agus abair gu beag.

Na bi briathrach an tigh an òil,
’S labhair gu fòil ri sean fhear;
Na abair nach tiùbhradh tu còir,
Na h-ob a’s na h-iarr onair.

Na bi seilgeach air sràid,
Na bi gealtach ’s an ruaig;
Na bi ’d bharantas am bréig,
Leig i gu féilidh bhuait.

Na pòs bean as a sgèimh,
’S gun fhios dhuit ciod e a lochd;
Na miannaich i ged bhios i dearg,
’S gur seirbhe bias na canrunn chon.

Tha da fhichead us coig factoridh-chàise ag obair air Eilean a’ Phrionnsa air an t-samhradh so, agus seachd factoridhean-ime. Tha roinn mhor dhe’n chàise air a chur a null do Bhreatunn.

DeWitt & Mackinlay,
Luchd-creic agus obrach Innealan Electric
Obair Electric de sheorsa sam bith air a deanamh.
Stoc mor de dh’ innsridh Electric.

Air son CARADH BHICYCLES tha sin lan uidheamaichte air sonENAMELLING , BRAZINGagusVULCANIZINGa dheanamh.

Air Sraid Phitt,
faisg air Searlot, Sidni, C. B.
Telephone 223.

Ceannachd Posta.
Tha sinn faisg ort cia b’e ait am bheil thu.. .. . ..
Tha sinn an deigh pris-chlar ur de dh’ Airneis, Brat-Urlair, agus Innsridh Taighe a chur a mach. Ni thu eucoir ort fhein agus oirnne mur cuir thu g’a iarraidh, a chum gu faic thu na prisean. Cuir t’ ainm ugainn air post card agus gheibh thu e.
GORDON & KEITH,
A. T. GRANT, Manager,

CLOIMH! CLOIMH!

THA sinn a paigheadh a phris a’s airde airson cloimh. Ma tha thu ag iarraidh do chloimh a reic thig dh’ an stor againne agus ni sinn iomlaid riut leis na nithean so: Bathar Tioram, Aodaichean dhe gach seorsa airson na Fir agus na Gillean, Soithichean creadha agus lampannan, Crogain im (25c) Noigein creadha, agus gach ni a bhios feumail am broinn taighe.

Mills, Mac Coinnich & Ross.
Air seann larach Iain A. Mac Coinnich.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 10, 1901, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

WM . COYNE, Traffic Manager.

C. P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

[Dealbh]
MANUFACTURERS ’ LIFE INSURANCE COMPANY.

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-Suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, Agent, Port Hastings, C. B.
L. L. GULIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld,
Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.