---

[41]

[Vol . 10. No. 6. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

Vol. X. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, OGUST 9, 1901. No. 6.

Aonghas Donn Ghlinn Fraoich.

LE SEUMAS N. MACFHIONGHAIN.

CAIB. XII.

CHAIDH an ùine seachad air a socair fhéin. Bha ’m foghar seachad, agus a nis an geamhradh dlùth. Chaochail a choille ’s gach luibh an dreach bho uaine gu buidhe, agus a nis air seargadh, bha an trusgan a tuiteam gu làr leis a h-uile oiteag gaoithe, gus mu dheireadh an robh iad ruisgte, ’s coltas brònach, fuar orra.— “Dìreach,” arsa Calum, “an uair a b’ fheumaich’ iad air an trusgain chaith iad dhiubh iad.” Thòisich an latha air fàs gu math goirid, ’s an oidhch’ air fàs fada, fuar. Ach bha na Gàidheil òga ’cumail suas gu math. Cha do chaill iad dòchas nach fhaigheadh iad gu àite criosdail luath no mall. Bha iad na bu dòchasaiche nis.

Thachair do phàirt de na h-Innseanaich òga ’bhi mach aon latha sealg, agus air dhaibh tighinn air ais gu baile bha òganach na phriosanach aca, a bhuineadh do threubh a bha aon uair naimhdeil dhaibh. Cha robh saoghal fada air a bhith aig an duine bhochd nam biodh gach cuis a reir miann nan treun a ghlac e; ach air iarrtas Aonghais agus Chalum chaomhnadh a bheatha. Dh’ innis am fear so, ma ta, gu robh e-fhéin agus a chàirdean astar fada mu dheas air an t-samhradh a dh’ fhalbh, ’s gu ’m fac’ iad daoin’ iongantach, ’s gruag a fàs air na h-aodainn aca, mar a bha air na Gàidheil fhéin—gu robh còignear ann dhiubh, ’s iad a dol an iar an canù air amhainn mhoir. Leis cho toilichte ’s a bha ’n duin’ òg so, an uair a thuig e nach robhas gus a chuir gu bàs, a réir cleachdadh a shinnsreadh ri ’n cuid phriosanach, bha e air son a bhi frithealadh do ’n dithis a shàbhail e anns gach dòigh. B’e cheud ghniomh a rinn e, a nochdadh a thaingealachd dhaibh, deiseachan do bhian àluinn o làr gu mullach fhaicinn deante dhaibh, maille ri paidhir do bhrògan sneachda. Ged a bha ’n treubh ag amharc air an Innseanach òg so le malaidhean croma—oir b’e mac seann nàmhaid dhaibh—ghabh iad meas gu leor air mu dheireadh, a thaobh a ghaisge ’s a thapachd anns gach dòigh ’s na chuireadh deuchainn air. An ùine gun a bhith fada phòs e-fhéin agus Driùchd-a- chéitein, ’s chaidh mar so sìth a shéuladh eadar an da threubh, a bha o chionn linntean nan naimhdean guineach, agus aig nach robh fios ciamar a thòisich an naimhdeas an toiseach.

Thainig an geamhradh agus thainig am fuachd ’sa sneachda. A cheud latha bha gle fhuar, chuir na Gaidheil suas na deiseachan béin, agus rinn iad fhéin gaireachdaich gu leor leis a bhùchd a bh’ annta. Sheinn Calum, ’s e ag amharc air a charaid, mar so:—

“ ’Nuair chi mi fear air fàireadh,
Gur coltach e ri càmhull;
’S cha’n aithnich mi, ’s e làmh rium,
An nàmhaid e na caraide.”

“Na ’m bitheamaid ’san trusgan so oidhche ’n Gleann Fraoich, Aonghais,” ars’ esan, “cha robh sìtheach, na glaistig, na doideag air an cual’ iad iomradh riamh, a chuireadh a leithid do dh’ oillt orra!”

“An gabh thu smoc, a Chalum!” arsa guth aig uilinn Chalum, a thug air cha mhor leum as a bhrògan.

“An tu sid, a Ni Math?” arsa Calum. “Gu ma h-olc dhut, a chreutair mhi-nàdarra! ’s nach ’eil uair a chluinneas mi guth Gàilig á d’ bheul nach éirich m’ fhalt air mo cheann!”

Bha Ni Math an déis tlachd mor a ghabhail dha na Gàidheil, agus ao-coltach ri ’cho-bhràithrean, bha e glé dheigheil air spòrs do sheorsa sam bith, agus mar a chaidh innseadh cheana, bha e tigheach air fiosrachadh is eolas mu ’n t-saoghal as an tainig na daoine geala. Mar sin bha e air aghartachd mhor a dheanamh ag ionnsachadh na Gàilig, agus gu dearbh, mar thuirt Calum, bha e car mi-nadarra gun teagamh cainnt Oisean a chluinntinn o bhileabh Innseanach ann a fàsaichean America.

A dh’ aindeoin gach oidhirp a bha iad a cleachdadh, bhiodh iad tùrsach, brònach gu leor na uairibh, ged a bhiodh fiamh a ghàire fhéin air an gnùis ’ga fhalach o cheile, agus bu tric na smaointeanan luasganach aca air tir nam beann ’s nan gleann. Bu thric, an uair a bhiodh na colunnan aca aig fois nan suain, a bhiodh an spiorad luasganach air sgéith, a cur cuairt air gach àit’ anns am b’ abhaist dhaibh triall. Nach iongantach inntinn an duine, nach gabh fois a dh’ oidhche na latha gle thric. Nach mor an diomhaireachd a tha cuartachadh a chuspair so. Ach ma theid sinn a bhruidhinn air diomhaireachdan chì sinn iad anns gach ni ’tha g’ ar cuartachadh, anns gach feornain ’san àchadh, agus mar a’s lugha ni sinn a rannsachadh air cuid dhiubh, ’s ann is ionnsaichte bhios sinn. Mar a dh’ ainmicheadh, bhiodh iad iomadh uair trom-inntinneach gu leor; ’s mar bu trice, an uair a gheibheadh fear dhiubh e-fhéin anns an staid sin, air eagal dragh-inntinn a chur air an fhear eile, ’s mar an ceudna air son smaointean na b’ fhallaine ’dhùsgadh suas, thogadh e air ’s rachadh e cuairt air feadh na coille. Ann an sin bhiodh e cinnteach á biadh smaointean ùr fhaotainn á cridhe nàduir, nach do rainig lamh duine fhathast, ged a bha i am maoidheadh aig laimh.

Air latha geal, grianach, reota, ’s an geamhradh air tighinn a stigh gu math, bha Calum ’ga fhaighinn fhéin anns an staid inntinn sin. Thog e leis an gunna, ’s ann an tiota bha e á sealladh am measg nan craobh. Greis na dheigh sin thog Aonghas e-fhéin air, ’s lean e lorg Chalum. Lean e i mìle na dha ’san t-sneachda, agus thainig e gun fhios air Calum na shuidhe air craoibh a bha na sìneadh, ’s a dhruim ri te eile. A réir coltais cha deach aige air a smaointeanan a chumail air na bha ’g a chuartachadh, oir bha e le guth tiamhaidh a seinn an òrain a leanas, ris an can sinn “A Ghàidhealtachd àluinn”—

O, ’Ghàidhealtachd àluinn, nan àrd-bheann ’s nan glinn,
Nan gorm-choilltean blàthmhor tha fàs na do thir:
Tha ’n diugh ’chuid a’s fhearr dhith na fhàsaich ’s na fhrith,
’S tha caoirich an àite nan àrmunn b’ fhearr brigh.

Tha ’n sluagh bh’ ann air fhàgail, ’s gach cearn chuir iad linn,
Gun d’ fhuair iad a bhàrlinn ’n deigh annradh fo chis,
A dh’ fhuadaich thar sàil iad, gun fhàirdinn, gun ni;
’S tha dùthaich mo ghràidh ’dol fo ghràisge gun chli.

Ach dé dh’ fhàg na Gàidheil cho sàmhach ’s cho min?
Nach d’ dhùisgeadh an nàdar, mar b’ àbhaist ’san t-stri?
’S le aontachadh làidir, mar bha iad ’s gach linn,
Gun cumte buaidh-làrach na thràth dhaibh le cinnt.

’S e tir nam beann àrda ’thug bàrr air gach tir,
Le fraoch ’s glaine fàileadh a fàs air gach druim;
’S gur boidheach na bàigh tha ’s gach àite na d’ thir;
’S tha maoin na do shàile thog sàr-laoich ’s gach linn.

Tha ’n oigridh ’s gach àite chaidh àrach na d’ fhonn,
’S far ’m b’ fhaoilidh luchd-àitich na làraichean lom;
Cha chluinntear ann Gàilig,na dàin air ’m bith loinn,
Ach glaodh chaoirich-bhàna, na gàirich nan tonn.

Tha pàirt dhiubh ’s gach àite ’bheil nàmhaid ri foill,
Le ’n dluth osain ghearra, ’thug bàrr air na Goill;
Bu shiubhlach air blàr iad, ’s bhiodh nàmhaid gun chonn
Nan sineadh ’san àraich le lamhach nan sonn.

’S gach cunntais thug càch dhuinn air blàraibh bhiodh trom,
Bha biuthas nan àrmunn gle àrd anns gach fonn;
Gun churam romh ghàbhadh—fir thàbhachdach, throm,
Dha ’n dùthchas a’ Ghàilig—sid cànain nan sonn.

Bu lionmhor Balàam bha ri fàbhachd gun bhonn,
Gu siubhladh a Ghàilig gun dàil as an fhonn;
Bho thùs bha i làthair, gun fhàillinn na com,
’S cha chaochail gu bràth i, gun tràthar gach tonn.

O, ’Ghàidhealtachd àluinn, nan àrd-bheann ’s nan glinn!
’Nuair chiaras mo lath ’s bhios am bàs rium a stri,
Bu mhiann leam bhi ’n tràth sin le ’m chàirdean na d’ thir,
’S mo shuain bhi gu bràth ’n gleannan àillidh mo chri’.

Chum Aonghas e-fhéin am falach gus an robh Calum reidh dhe ’n òran so. An uair a chaidh crìoch air, nochd e e-fhéin ag ràdh, “Gabh mo leisgeul, a Chalum, air son do leantuinn, ach dh’ fhalbh thu gun fhios dhomh, ’s bha toil agam fhìn sgriob a ghabhail cuideachd. Ach, a charaid, a charaid, co shaoileadh air a ghuth thiamhaidh, chianail leis an robh thu seinn an orain ud, gu robh Calum éibhinn mar ainm riamh ort? Tha eagal ormsa gun caill mi mo charaide cuireadach, ma theid e gu bàrdachd, ’s nach fhaic mi nis sealladh air, ach ag osnaich ’sa falbh le solus na gealaich, le ’fhalt fada leughadh na speur, ’s ag éisdeachd dé bhios na h-eòin ag ràdh ’s na flùraichean min-gheal, bòidheach.”

“Siuthad, siuthad, Aonghais. Na ’m biodh fios na fàth agamsa gun robh prionnsa mar tha sibhse ga m’ éisdeachd, bha fonn eile air a bhith air m’ òran; ach tha gach cùis gle fhreagarrach fhathast. Bha mise gun phosta suidhichte sam bith san dùthaich so, a chinn cho fàbharrach dhutsa uige so. Tha thu fhéin na d’ righ air an Fhéinn( ’s b’e na fiantaichean iad, da rireadh!) ’s bidh mise nis na m’ Oisein agaibh gu bhi luaidh ’ur n-euchdan, los gum bi ’ur n-ainm neo-bhàsmhor!”

“ ’S e gle bheag a bha ri chluinntinn mar n-euchdan ’s na rannan ud, a Chalum.”

“Tut, a dhuine! cha robh mi ach a gleusadh mo ribheid, mu ’m meirg i air choinneamh chuspairean a’s freagarraiche. Ach tha mi smaointean, Aonghais, ’s tha e iongantach cuideachd, air cho fior neònach ’s a tha daoine. Nach iomadh uair a fhuair thu thu-fhéin dubhach, trom-inntinneach, gun reusan sam bith, agus aig amanaibh eile, ’s docha ’nuair a bhiodh beagan reusain agad air a bhi mar sin, gheibheadh tu thu-fhéin aotrom, sòlasach, ’s nach b’ urrainn dhut innseadh dhut fhéin car son.”

---

[42]

[Vol . 10. No. 6. p. 2]

“Cha robh fios agam gun robh na thubhairt mi roimhe cho fior a thaobh mi bhi dol a chall mo chompanach cridheil, a Chalum, ’s na àit’ agam an so creutair iongantach cho stòlda ri comhachaig—uair a bàrdachd ’s ag osnaich, ’s uair a rannsachadh ’s a mìneachadh—le aghaidh cho fad ris a chlobha, mu cho iongantach ’s a tha ’n cinne-daonna, ’s gnothuichean sniomhanach, toinnte eile, a chuir iomadh fear a dh’ ithe an fheoir a- thug ionnsuidh air an réiteach. Tha dòchas agam nach éirich sin dhutsa, a Chalum. Cha ’n ’eil a dhith ort ach do dhinneir. Chi sinn gur e ceathramh féidh air a ròstadh a’s fhearr gus na neòil dhubha, dhuaichnidh sin fhuadach bharr na h-inntinn agad, na ged a bhithinnsa bruidhinn gu latha bealltainn.”

“Cha bu don’ idir e, na ’m biodh salann air,” arsa Calum, ’s coltas a bhròin air. Rinn e sin gàire cridheil, a fhreagair gach craobh mu ’n cuairt, ’s a toirt sgaile do dh’ Aonghas san druim, thuirt e ris, “Cha dona ’n comhairleach thu idir, a charaid. Cha b’ olc do ghnothuch ’sa chùbaid, ach thu chumail o dhearbhadh cruaidh. Na ’n rachadh tu uige sin cha seasadh cùbaid iaruinn dhut!”

Dh’ fhàg iad an sin Lag-nan-Rann, mar a bhaist Aonghas am bad, ’s thug iad an aghaidhean air a a bhaile. Ma bha ’n corr seanachais eatorra cha chuala sinn; bha ’choille cho tiugh, ’s ceum Gàidhealach aig na gillean.

(Ri leantuinn).

Sgeulachdan Arabianach.

CODADAD AGUS A BHRAITHREAN.

CAIB. VII.

BHA Deridhabar a’ caoidh ’s a’ tuiream ’s a’ labhairt air an doigh so car uine mhath, agus i sior amharc air Codadad, ged nach robh e cluinntinn facal dhe na bha i ’g radh. Ach ged a bha e gun fhaireachadh, cha robh e marbh. Cha bu luaithe a thug i an aire gu ’n robh an anail sios is suas ann ’na ghrad dh’ fhalbh i cho luath ’s bh’ aice do ’n bhaile mhor a chunnaic i fada uaipe air a’ chomhnard, feuch am faigheadh i lighiche. Threoraicheadh gu taigh an lighiche i; agus an uair a dh’ innis i dha mar dh’ fhag i Codadad, ghrad dh’ fhalbh e comhladh rithe. An uair a thainig iad a dh’ ionnsuidh na buthadh anns an d’ fhag i Codadad, cha robh cnaimh dheth ri fhaighinn. Smaoinich iad gu ’n d’ thug uilebhiast air falbh e, agus gu ’n d’ ith i e. Thug so air Deridhabar a dhol gu caoidh ’s gu tuiream buileach glan. Bha truas mor aig an lighiche rithe, agus o nach robh e toileach a fagail ’na h-onar air a’ chomhnard, thuirt e rithe gu ’m b’ fhearr dhi tilleadh do ’n bhaile, agus comhnuidh a ghabhail car uine anns an taigh aige fhein.

Dheonaich i so a dheanamh. Thug an lighiche leis i d’ a thaigh fhein, agus ged nach robh fhios aige gu ’m bu nighean righ i, nochd e urram agus caoimhneas nach bu bheag dhi. Rinn e na b’ urrainn e gus a bron aotromachadh, ach mar bu mho a bheireadh e de chomhairlean oirre, is ann bu truime a bha a bron a’ fas.

Air lath’ araidh labhair e rithe mar so: “A bhaintighearna, ma’s e bhur toil e, b’ fhearr dhuibh gach mi-fhortan troimh ’n deachaidh sibh innseadh dhomhsa. Innsibh dhomh co sibh, agus ciod i an duthaich do ’m buin sibh. An uair a gheibh mi fios air an t-suidheachadh anns an robh sibh, agus air gach cruaidh-fhortan troimh ’n deachaidh sibh, is docha gu ’n teid agam air comhairle a thoirt oirbh a ni feum dhuibh. Tha sibh ’g ar cur fhein fo amhghair gun stad, agus cha ’n ’eil sibh a’ smaointean gu ’m bheil leigheas ri fhaotainn air son gach galair a’s miosa na cheile.”

Thug na briathran so a labhair an lighiche rithe tomhas mor de mhisnich dhi, agus dh’ innis i dha a h-uile car riamh mar a thachair dhi. Agus an uair a chuir i crioch air a h-eachdraidh, thuirt an lighiche rithe: “A bhaintighearna, o ’n a tha cuisean mar a tha iad, ceadaichibh dhomhsa innseadh dhuibh nach ’eil e ceart dhuibh sibh fein a thoirt thairis do bhron ’s do lionn-dubh. Bu choir dhuibh seasamh gu laidir an aghaidh na trioblaid agus a’ bhroin, agus an dleasdanas sin a dheanamh a tha coir agaibh mar mhnaoi air a dheanamh. Tha coir agaibh an dioghaltas trom a dheanamh air na daoine e chuir bhur fear-posda gu bas. Ma thogras sibh fhein, theid mise comhladh ribh far am bheil righ Harrain. Is e righ math agus ceart a th’ ann. Cha bhi agaibh ach innseadh gu soilleir dha mar a chuir a bhraithrean Codadad gu bas. Tha mi cinnteach gu ’n dean e lan cheartas.”

“Tha mi ag aontachadh leis a h-uile facal a tha thu ’g radh,” ars’ ise: “is e mo dleasdanas feuchainn ri dioghaltas a dheanamh air son bas Chodadad; agus o’n a tha thusa cho caoimhneil ’s gu ’m bheil thu toileach falbh comhladh rium, tha mi deas gus falbh anns a’ mhionaid.”

Cha bu luaithe a thuirt i so na fhuair an lighiche da chamhal deas, agus mharcaich Deridhabar agus e fhein gus a dhol gu ruige Harran.

Stad iad aig a’ cheud taigh-osda ’thachair riutha, agus dh’ fheoraich iad de dh’ fhear an taigh-osda an cual’ e an robh naigheachd ur sam bith ann an luchairt an righ.

“Tha trioblaid-inntinn ro mhor an cuirt an righ aig an àm so,” ars’ esan. “Bha mac aig an righ, a bha ’fuireach uine mhor anns an luchairt, agus an righ an duil fad na h-uine gur e coigreach a bh’ ann. Cha ’n urrainn duine sam bith innseadh c’aite an deachaidh e, no ciod a dh’ eirich dha. B’i Pirouse, aon de mhnathan an righ, bu mhathair dha. Rinn i h-uile forofhais a ghabhadh deanamh air a shon, ach cha chualas guth no iomradh m’ a dheidhinn. Tha h-uile duine fo churam m’a dheidhinn, oir bha e ’na dhuin’ og ro chliuiteach. Tha da fhichead mac agus a naodh aig an righ o chaochladh mhathraichean, ach cha ’n ’eil a h-aon diubh a thigeadh suas ri Codadad a tha nis marbh. Tha mi ag radh gu ’m bheil e marbh, oir tha e neo-chomasach gu’m biodh e beo fhathast o nach cualas guth no iomradh m’a dheidhinn a dh’ aindeoin na rinneadh de dh’ fhorofhais air a shon.”

An uair a chual’ an lighiche an naigheachd so o fhear an taigh-osda, thuig e gu math nach robh doigh sam bith a b’fhearr do Dheridhabar a ghabhail na dhol far an robh Pirouse. Ach dh’ fheumadh iad a bhith air am faicill mu ’n gabhadh iad an ceum ud, do bhrigh gu ’n robh cunnart rompa. Bha aobhar eagail, nan cluinneadh mic an righ gu ’n d’ thainig a’ bhean a bh’ aig Codadad am brathair do’n luchairt, agus gu ’n gabhadh iad amhrus car son a thainig i, gu ’m feuchadh iad ri ’toirt air falbh mu ’m faigheadh i cothrom air bruidhinn ri Pirouse. Thug an lighiche na cuisean so fa near le mor churam, agus cha do dhichuimhnich e gu ’m faodadh e a bheatha fhein a chur ann an cunnart mar an ceudna. Air an aobhar sin thug e air a’ bhana-phrionnsa fuireach anns an taigh-osda am feadh ’s a biodh e fhein a’ gabhail fabhuir aig an luchairt, a chum gu ’n biodh fios aige ciod an doigh bu shabhailte anns an tugadh e i far an robh Pirouse.

Chaidh e do ’n bhaile, agus choisich e air a shocair fhein an rathad a bha ’n luchairt, mar gu ’m biodh toil aige an luchairt fhaicinn. Agus mar a bha e ’coiseachd air aghart, thachair bean-uasal air agus i marcachd air miuleid air an robh acfhuinn anabarrach riomhach. Bha aireamh mhor de mhnathan coimhideachd a’ marcachd air miuleidean ’na deigh, agus mar an ceudna saighdearan agus seirbhisich. Mar a bha a’ bhean-uasal so a’ dol air aghart troimh ’n bhaile, bha ’n sluagh gu leir a’ stad air gach taobh dhe ’n t-sraid gus an rachadh i seachad orra, agus a’ taisbeanadh mor umhlachd dhi.

Thug an lighiche dhi an t-urram air an robh i dligheach mar a rinn a’ chuid eile dhe ’n t-sluagh. Agus an uair a chaidh i seachad air, dh’ fheoraich e de chaladair a thachair a bhith dluth dha, an e te de mhnathan an righ a bh’ ann. “Is e,” ars’ an caladair, “agus is i an aon is mo air am bheil de mheas aig an t-sluagh, a chionn gur i a’s mathair do phrionnsa Codadad, air an cuala h-uile duine iomradh.”

Cha d’ fheoraich an lighiche an tuilleadh cheisdean, ach lean e Pirouse do ’n eaglais, far an deachaidh i a thoirt deirce do na bochdan, agus gus a bhith aig an urnuigh fhollaisich a dh’ ordaich an righ a bhith deante as leith a mhic Codadad.

Bha ’n sluagh fo mhor dhragh mu dheidhinn Chodadad, agus chaidh aireamh mhor dhiubh do’n eaglais a dh’ urnuigh comhladh ris na sagairt.

Chaidh an lighiche troimh ’n chuideachd gus an d’ raining e am freiceadan a bh’ ann an cuideachd Pirouse. Stad e anns an eaglais gus an do chuireadh crioch air na h-urnuighean. Agus an uair a chaidh Pirouse am mach as an eaglais, chaidh e far an robh aon dhe na seirbhisich, agus thuirt e ris, “A bhrathair, tha diomhaireachd mhor agam ri innseadh do ’n bhana-phrionnsa Pirouse; am bi thusa cho mhath ’s gu ’m faigh thu doigh air mo thoirt ’na lathair an uair a theid i do’n luchairt?”

“Ma bhuineas an diomhaireachd sin do Chodadad,” ars’ an seirbhiseach, “theid mi ’n urras gu ’m faigh thu eisdeachd an diugh fhein; ach ma ’s ann mu ni sam bith eile a tha ’n diomhaireachd, cha ’n ’eil feum sam bith dhuit a dhol a bhruidhinn rithe; oir tha a cridhe ’s a h-inntinn suidhichte gu buileach air a mac, agus cha ’n fhuiling i iomradh a thoirt air rud sam bith eile.”

Fhreagair an lighiche, agus thuirt e, “Is ann a mhain mu dheidhinn a mic a tha toil agam bruidhinn rithe.”

“Ma tha sin mar sin,” ars’ an seirbhiseach, “cha ’n ’eil agad ach ar leantuinn gus an ruig thu an luchairt agus gheibh thu cothrom air bruidhinn rithe ann an uine ghoirid.”

(Ri leantuinn.)

Calanas.

LE K. W. G.

THA banas-tighe na mnatha Gàidhlich air atharrachadh cho mòr o cheann leth-cheud bliadhna, tha na seann chleachduinnean air dol uibhir air chùl gu ’m feumar dol air ais gu àm ar sean-mhàthair gu fìor bhanas-tighe Gàidhleach a chur fa chomhair muinntir an là-diugh. Tha so fìor gu sonruichte a thaobh biadh, agus aodach. A thaobh banarachas, am feadh nach ’eil e comasach ìm no càise na ’s feàrr fhaotainn an diugh na bh’ air a cheapaire ’shin ar sean-mhàthair dhuinn ’n ar n-òige—an t-ìm air a chur air leis an òrdaig—am feadh a tha e neo-chomasach uibhir mhùthaidh a thoirt mu’n cuairt ann an giollachd a’ bhainne, gidheadh cha ’n ionann acfhuinn, cha ’n ionann soithichean, cha ’n ionann dòighean a th’ aig a bhanaraich an diugh seach mar a bh’ aig bean tuathanaich, no cuachag na h-àiridh aig toiseach an linn so. ’S iad dòighean, agus briathran ar màthraichean a tha air an cur sìos anns an sgriobhadh a leanas, c’ iù ’tha iad ri fhaotainn ann an leabhraichean no nach ’eil.

---

[43]

[Vol . 10. No. 6. p. 3]

Far am bheil ainmean ás a’ Beurla—mar, tea, soda, citsin, etc., a tha air tighinn a stigh do ar cànain le nithean ùr, no Gallda, tha iad air an comharrachadh le sgrìob de ’n pheann fodhpa.

Tha aineam a tha dol air chùl, agus nach ’eil mòran de ’n mhuinntir òg a làn-thuigsinn, air am mìneachadh air leth.

CALANAS.

Ainmean ealanta na Gàidhlig air son calanas, agus gach seòrsa obair mu ’n chlòimhe, o ’n rùsg gus an t-aodach deas, glan: —tha so a’ fileadh a stigh ainmean nan dath a tha dùthchasach do ’n Ghàidhealtachd; agus an luathadh.

AN OLANN.

Ged nach eil sinn a’ gabhail os-làimh seòlaidhean a thoirt seachad tha ni no dhà a’s fhearr a chomharrachadh mu’n obair. Cumaidh e ’chuid a leanas na ’s cruinneala ma théid gach ceum fa-leth de ’n obair a chur aig an fhìor thoiseach.

OIBREACHADH NA H-OLAINN.

Seòrsachadh na clòimhe; Nigheadh na clòimhe; Tiormachadh na clòimhe; Cìreadh na clòimhe; Armadh na clòimhe; Càrdadh an clòimhe; Sniomh na clòimhe; Crioseadh an t-snàith; Dath an t-snàth; Tachras an t-snàth; Figheadh an t-snàth; Luathadh an aodaich; An Clo a chur “s a’ Choinneal.”

NA SEORSACHAN AODAICH COITCHEANN.

Breacan de na h-uile seorsa; Cealtair; Clò; Cùbhrainn; Drògaid; Brataichean; Plaideachan; Caimleid; Teamain.

A RUSG, AGUS AM MARACHANN.

Tha ’n rùsg air a thoirt bhàrr na caora bheò le deamhas a Chìbeir. ’S e am marachann an craicionn a tha air fheannadh bhàrr caora mharbh—c’ iù chaidh a marbhadh, na ’bhàsaich i.

Tha craicinn do ’n t-seòrsa so glé bhitheannta air an glanadh air latha nigheadaireachd, anns an t-sapull làidir anns an deachaidh na h-aodaichean geal a bhogadh; an déigh sapull glan eile, agus an sruladh, tha iad air an crochadh air callaid na h-iodhlann gus an sruth iad. An uair a tha iad tioram gu bhi air an spionadh tha an craicionn air a chur air cùl cathair dlùth air an teine—tha e furasd’ an spìonnadh ris a bhlàthas—le craithleag ghlan foidhe, a chum gu ’n tuit gach badan innte mar a spìonar e. Tha ’m bunach a’ fuireach air an t-seiche—de’m bheil beanntag air a dheanamh. Tha a’ chloimhe deas gu ’bhi air a dath.

Cha ’n ’eil an olann so air a cunntas cho fhìor mhath ri clòimhe nan rùsg, ach tha i math gu leòir air son co-thlamadh, ann an clò, no aodach cumanta ’s am bith.

TEAMAIN AGUS CAIMLEID.

B’e ’n teamain aodach grinn, cruaidh, seasmhach air son deise chaonnta shamhraidh nam fear, agus aodach caonnta nam ban aig àm air bith. B’ann deth a bha cleoca ar seanair air a dheanamh, a bha de dhath uaine dorcha, fìor bhòidheach. Tha cuimhn’ againn, mar an ceudna, air còta dheth fhaicinn, gach latha Dònach air seann choimhearsnach còir. Bha ’n còta so mar a tha “Oran Luathaidh” Dhonnacha Bhàin ag innseadh—

… “Brionnach, ballach, ciatach,
Triuchanach, stiallagach, gathach;

Snath cho ruithinn ris na teudan,
’S e cho réidh ’s a dh’ fheudte shnaitheadh:

Cha robh pluc, no meall, no gaog ann,
No gìog chaol, no sliasaid reamhar.”

B’ ann de bhreacan Chlann-Choinnich a bha e, ’s bu shnasmhor, bòidheach, mìn an t-aodach a bh’ air an t-seann duine.

Bha ’n Teamain air a dheanamh de’n olann a b’ fhaide ’s a bu ghrinne; bha i air a clàdadh ás a’ chuid eile.

Bha a’ chlòimhe air a h-oibreachadh anns gach dòigh mar an lìon, ach gu’m b’ e “clàd” a b’ ainm do sheiceal na clòimhe. Bha ’n clàd mu o òirlich air fad, le dealgan fada iaruinn, crom aig am bàrr; bha e cìreadh na h-olainn an àite nan càrdan a bha air son na h-olainn eile. Cha robh a’ chloimhe air a deanamh ’n a rolagan, ach ’na boitein, air a cur air cuigeal, agus mur a robh cuibheal-lìn a stigh, rachadh a’ chuigeal a shuidheachadh gu daingionn os-ceann a chirein, anns a’ chuibheal choitchionn. Bha ’n snàth air a thoinneadh gu cruaidh caol, am feadh a bha a’ bhan-shnìomhaiche a’ coiseachd air ais ’s air adhart, mar aig sniomh an lìn. B’ ann leis an t-snàth chruaidh, chaol so a bha ’n t-aodach olainn uile air fhuaigheall. Theirteadh “snàth-toinnte” ris, agus bha e cho caol ri snàth-lìn.

Bha ’n t-aodach so bitheanta ’n a bhreacan dorcha-dearg, agus dubh-ghorm, le dà shnàithne geal, na buidhe, a’ ruith tarsuing trompa gach rathad. Bha ’n teamain air a dheanamh aig an tigh air an doigh so, de chlòimhe a mhàin, agus drillseagach coltach ri sioda “moire.”

Ach bhatar a’ dol timchioll air deanamh an aodaich so air dòigh eile. Rachadh an olann a chlàdadh, ’s a shniomh, agus fhigheadh; an sin rachadh an t-aodach a chur do mhuileann Gallda gu bhi air a dhath, a luathadh, agus a ghrinneachadh. B’ i so a’ chungaidh ris an abradh ar màthraichean “Caimleid.” Gheibhear an seors’ aodaich so—air a dheanamh anns gach ponc a réir an dòigh so—anns na muileann mora Gallda fo ’n ainmWoollen .

LUATHADH AN AODAICH.

Tha eadhoin am muileann-luaidh air dol air chùl an ioma àite, gun ghuth air na mnathan a thòiseachadh air an obair, a chionn tha ’chlòimhe air a càradh air falbh dìreach mar a tha i air tighinn bhàrr na caora, a dh’ ionnsuidh nam muileann Gallda. Ach faodar an obair so fhaicinn fathasd anns na h-eileanan, far am bheil na mnathan, mar a b’ abhaist, cha ’n e mhain a’ snìomh, a’ dath, ’s a’ luathadh, ach a’ figheadh an aodaich, agus gu bitheanta a’ toinneadh snàth nan stocaidh leis an dealgan.

Ann am paipeir a chaidh a leughadh aig “Céilidh nan Gàidheal,” le Iain Mac Phàidein, ann an Glasacho air a’ Gheamhradh ’chaidh thairis, tha cunntas cho taitneach air an obair so, gu ’n toir sinn cuid deth seachad an so. Tha e ’g ràdh: “Bha atharrachadh dòigh aca air luathadh ann an cuid do àiteannan seach àiteannan eile, ach cha ’n fhaca mi riamh ann am Muile ach an cliath.

Rachadh an dorus mor a thoirt bhàrr nam bannaibh—bha cliath air a cur ’na sìneadh air fuirm, cho ìosal ’s a ghabhadh i cur, ach gu ’m feumadh i ’bhi cho àrd ’s gu ’m faigheadh iad an glùinnean a stigh foidhpe, bha so a’ toirt an tuille cothrom dhoibh air buillean a bu truime ’thoirt air a chlò, agus chluinnte faobhar trom a’ chléith’ a’ freagairt ris gach fonn a bha iad a’ seinn, agus bu taitneach a cho-sheirm a dheanadh iad agus b’ iongantach an co-chòrdadh anns an seinneadh a h-uile guth a bhiodh an sud.

Oraid Ghailig.

LE UILLEAM MAC AOIDH.

BHA an òraid so air a labhairt aig co-sheirm Comunn Gailig Inbhirnis, a bha air a cumail air a 25mh latha dhe’n mhios a chaidh seachad. B’ e Mac-an-Toisich, ceann-feadhna na fine, a bha ’sa chathair.

’Ic-an-Toisich agus a chairdean,— ’Nuair a dh’ iarr co-chomhairle a Chomuinn Ghailig orm facal no dha thoirt dhuibh an nochd ’s an t-seann chanan, cha robh mi idir toilichte sin a dheanamh, oir bha fior fhios agam gu ’n robh iomadh fear ’s a’ chomunn a chuireadh a’ chuis air a chulthaobh moran ni b’ fearr na chuirinn-sa. Ach ’s ann a fhreagair mo sheann charaid, Donnachadh Mac-an-Toisich, run-chleireach a’ Chomuinn, gur mi bha faoin a bhi ri leithid a’ bhruidhinn, oir gur mi a sgriobh a cheud oraid Ghailig chaidh riamh a leubhadh do ’n Chomunn, agus gur e-fhein ’us mise, agus gruagach no dha, a sheinn a cheud oran Gailig a chaidh sheinn ’s an talla so. Bha Donnachadh ceart gu leoir—ach chaidh deich bliadhna fichead thairis oirnn o ’n am ud, agus air mo shon fhein cha ’n ’eil mo theangadh a nis cho subailte ’s a’ Ghailig ’s a bha i. Ach, coma co dhiubh, ’nuair a runaicheas an run-chleireach gun sgriobh no gun labhair thu, cha dean e feum ’s am bith dhut a dhol ’na aghaidh; agus, le sin, tha mise an so an nochd. Deich bliadhna fichead! Cha ’n olc an aois sin do ’n Chomunn Ghailig. Air an ceathramh latha de mhios mheadhonaich an fhoghair 1871 leubh Gaidheil Inbhirnis na facail so ’s a’ Chourier” —facail, faodaidh mi innse, a chuir mi-fhein do ’n phaipeir:— “Tha e air a runachadh Comunn Gailig a chuir suas anns a bhaile so; uime sin, tha e gu h-araid air iarraidh air gach neach leis am miannach an gnothach fhaicinn a soirbheachadh, cruinneachadh ann an Seomar Uachdarach Co-chomuinn nan Daoin’ Oga aig ochd uairean an nochd (Diardaoin) .” Chaidh a’ choinneamh a chumail, agus chaidh an Comunn a chuir air bonn, agus, mar tha sibh a faicinn, tha e beo fhathast. Anns na laithean a chaidh seachad shoirbhich e gu ro shonruichte, agus cha ’n e mhain gun do chuir e a mach moran leabhraichean, ach rinn e moran ann an iomadh doigh gu cliu na Gailige ’thogail, agus tha meas air an t-seana chanain a nis anns gach cearnaidh dhe ’n t-saoghal. Tha daoine foghlumta ga h-ionnsachadh ann an tiribh cein, agus tha paipeir naigheachd a tighinn gar n-ionsuidh gach seachdan a Canada—Mac-Talla—anns nach ’eil facal Beurla. Chaidh an lath’ -roimh paipeir Gailig eile a chuir air bonn ’an Siorrachd Obaireadhain le oganach uasal a tha ro chruaidh air taobh na canain—Stiubhart Raudri Ersein. Ach ma rinn an Comunn gu maith, is mor chaill e air an t-slighe. C’ait a nis am b’eil ’na bh’ aig a cheud choinneamh o chionn deich bliadhna fichead? C’ait am b’eil Tomas Mic-Coinnich, Sgoil-an-Tuim; Alasdair Dalais, cleireach a bhaile so; Iain Mac-an-Toisich, Old Academy; Alasdair Mac-Coinnich, Clachnacudain; Aonghas Domhnullach, ceud bhard a’ Chomuinn; agus Rob Domhnullach, maighstir-sgoil na Gailige? Tha, mo chreach, anns an dachaidh bhuain. Thuit iad, fear an deigh fear, mar a thuit cuideachd Tighearna Chluainidh, Sir Coinneach Ghearrloch, Dr MacLachuinn, Dr Stiubhart, an t-urramach Anndra Mac-Coinnich, an t-urramach Alasdair Mac-Griogair, Tearlach Friseil Mac-an-Toisich, Professor Blackie, an siorradh Domhnullach, Cailean Siosal, agus iomadh sonn eile a chuidich leinn ’s na laithean ’chaidh seachad. Tha ’n sealladh air ais, mar sin, ’na shealladh cianail; ach tha aobhar taingealachd againn gu’m b’eil cuid dhe na bh’ aig a’ cheud choinneamh an lathair fhathast. Tha Iain Mac-Mhurchaidh air taobh nan Gaidheal mar a bu dual; tha Iain Domhnullach, an Exchange, cho smiorail ’s a bha e riamh; tha Uilleam Mac-Coinnich a cumail ceart na croitearan; tha Seumas Barain, a stiuradh a’ “Chourier;” ’se Donnachadh Mac-an-Toisich, runaire a’ Chomuinn; tha mo brathair Tearlach fhathast a caitheadh nam brog; agus tha mi-fhein mar tha sibh ’ga m’ fhaicinn. Re nam bliadhna a dh’ fhalbh dh’ eirich daoin’ oga ’n ar measg a tha tapaidh agus foghlumta, agus chaidh fear dhiubh, Alasdair Mac-Bheathain, a dheanamh ’na dhochtar le Oil-thigh Obair-readhain o chionn ghoirid, air bhonn eolais na Gailige. A chairdean, tha ’n Comunn da rireadh a soirbheachadh, agus cha ’n ’eil sinn ag iarraidh an nochd ach gu ’n cuidich na daoin oga sinn gu dileas ris, agus gun lean iad gu dluth ri cliu an sinnsre.

---

[44]

[Vol . 10. No. 6. p. 4]

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san t-Seachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann an Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son 1.52 neo 6s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, OGUST 9, 1901.

Tha Breatunn, Canada agus Australia a’ cur mu dheidhinn càball dealain a leagail anns a’ Chuan Chiùin eadar Canada agus Australia. Tha Breatunn a’ dol a phàigheadh da mhillein punnd Sasunnach dhe ’n chosguis, agus pàighidh Canada agus Australia an cuid féin. Cha bhi cuid Chanada os ceann ceithir millein dolair. ’Nuair a bhios an càball so air a leagail, faodar fiosan a chur ceithir thimchioll an t-saoghail, gun a dhol troimh dhùthaich na àite sam bith nach eil fo chrùn Bhreatuinn. Tha Breatunn agus acoloniesgun teagamh a teannadh dlùth ri chéile.

Tha riaghladh Shina air son cis an opium a tha dol a stigh do ’n dùthaich sin àrdachadh, ach cha ’n aontaich Breatunn ri sin, air eagal gu ’n cuirear maille air malairt an stuth sin anns na h-Innsean. Tha an t-opium na stuth cronail, agus bha riaghladh Shina deònach o chionn fhada a chumail as an dùthaich gu buileach, ach cha cheadaicheadh Breatunn sin; agus chaidh i aon uair a chogadh air son am malairt truaillidh a sparradh air na Sineich gu b’ oil leotha. Tha e ’na ni nàr do Bhreatunn a bhi deanamh a leithid so, agus bidh dòchas aig daoine nach fhada gus an sguir i ghabhail làmh ann an gnothuch cho aingidh.

Tha e nis air innse nach eil cinnt sam bith gu bheil am bàrr anns na Staidean cho fior dhona ’s a bhatar ag ràdh. Tha còmhlan dhaoine ann am baile New York a bha gu dichiollach a’ sgaoileadh na droch naigheachd a chum ’s gu ’m biodh pris an t-sil air àrdachadh, agus gu ’m biodh cothrom aca féin air tuilleadh saoibhreis a dheanamh. Tha e car neonach gu ’n rachadh aca air an fhirinn mu ’n chùis a chumail air ais, ach tha e coltach gu ’n teid. Tha cuid de dhaoine a mìneachadh nan naigheachdan mu ’n bhàrr a tha tigh’nn as na Stàidean an Iar mar so: Nuair a bhios na fiosan ag radh gu bheil “call” air a dheanamh air a bharr, cha ’n eil call idir ann; nuair a their iad gu bheil “call mor” air a dheanamh, tha call beag ann; agus nuair a their iad gu bheil “call iomlan” air a dheanamh air, tha an call cuimseach mor. Cha ’n eil teagamh nach eil am mìneachadh so gu math fior a thaobh nan Stàidean, ach tha aobhar againn a bhi taingeil nach eil, gu ruige so co-dhiu, feum sam bith air luchd-mìneachaidh air son nan naigheachdan a thig á taobh an Iar Thuath Chanada, oir tha na fiosan sin fior gu leor, agus cha ’n eil duine no daoine sam bith gan uisneachadh air son am pòcaidean féin a lionadh.

Air an t-seachdain s’a chaidh chuir a’ Phàrlamaid Bhreatunnach ceud mile punnd Sasunnach air leth air son a bhi air a thoirt do ’n Mhorair Roberts mar dhuais air son a dheagh obair mar cheannard airm ann an Africa mu Dheas. Gun teagamh sam bith bu mhath a choisinn Roberts a dhuais, agus cha robh an t-suim a thugadh dha idir tuilleadh us mor. Mur biodh a sheanailearachd-san, bha na Boerich air Kimberley agus Ladysmith a ghlacadh, agus daor ’s gu robh an cogadh mar a bha e, bhiodh e na bu ro-dhaoire na ’m biodh aig an arm Bhreatunnach, a bhàrr air na rinn iad, ris na bailtean sin a chosnadh bho na naimhdean; bhiodh an cogadh moran na bu leantalaiche, agus na b’ fhuiltiche na bha e. Chaidh na Boerich am misneach gu mor nuair a thuig iad nach robh e ’nan comas aon de na bailtean daingnichte Breatunnach a ghlacadh. Cha deachaidh guth a thogail anns a Phàrlamaid an aghaidh an airgeid so a shuidheachadh air a mhorair ach le cuid de na buill Eirionnach.

A reir fios a thainig á Halifacs an la roimhe, tha taghadh pàrlamaid gu bhi againn ann an Nobha Scotia an ùine ghoirid. ’S ann dh’ ionnsuidh nam paipearan a tha air taobh an riaghlaidh a thainig na fiosan an toiseach, agus mar sin saoilidh sinn nach eil iad fada ’m mearachd. Cha ’n eil e coltach gu ’m bi cath ro-shearbh ann air an turus so, ach cha bhi moran duilich air son sin. Tha an latha air a dhol seachad anns am biodh daoine a’ cur a mach air a chéile a thaobh taghadh luchd-pàrlamaid, agus is math gu bheil. Is aon aobhar sin a bhi mar sin nach eil anns na bliadhnaichean so ceistean cho cudthromach ri ’m fuasgladh ’sa bha anns na bliadhnaichean a dh’ fhalbh; agus aobhar eile—an t-aobhar a’s motha—gu bheil daoine air fàs na ’s glice anns an dòigh so na bha iad—na ’s comasaiche air fhaicinn gu ’m feum caochladh bharailean a bhi aig caochladh dhaoine, agus gu ’m bheil e comasach do dhaoine bhi eadar-dhealaichte nam beachdan a thaobh nithean aimsireil agus spioradail, agus an deigh sin a bhi nam fior chàirdean.

Ged a tha tiormachd mhor anns na h-Innsean fhathast, cha ’n eil a ghorta cho mor ’sa bha i. Cha ’n eil a nis ach mu leth millein sluaigh nach eil comasach air iad féin a bheathachadh, agus tha am biadh a’ fàs na ’s pailte gach seachdain, agus cunnart na goirte dol na ’s lugha.

REIC A MACH AIRGEID.
THA AM
Maritime Premium Co. ,
a creic a mach an iomlain de ’n stoc a tha iad a’ cumail:
DEISEACHAN DEANTE AGUS BATHAR AODAICH DHE GACH SEORSA.

Tha iad a toirt cuireadh dhut taghal g’a fhaicinn, ma tha thu air son ni sam bith dhe ’n t-seorsa cheannach. Chi thu gu bheil againn stoc bathair cho math seorsachaidh ’sa tha ri fhaotainn anns na Roinnean Iochdrach.

Do na Fir: Deiseachan, Triubhsairean, Cotaichean Uachdair, Overalls, Ulsters, Reefers, Aodach Iochdair, Leintean geala agus Dathte.

Do na Gillean: Tha againn gach ni air an cuir iad feum o cheithir bliadhna gu sia bliadhn’ deug a dh’ aois.

Do na Mnathan: Tha againn Cuim agus Iochdair, Deiseachan deante le taillear, Deacaidean, agus Aodaichean Uachdair.

Innsridh Taighe: Wringers, Clocaichean, Cuirteanan Lace, Bratachan Leapa agus Plaideachan.

Tha gach seorsa tha an so air ainmeachadh, agus moran sheorsachan eile air nach eil sinn a toirt iomradh idir ri bhi air an creic gun suim do chosguis. Thig trath agus faigh a chuid a’s fhearr de na bargain.

THE MARITIME PREMIUM CO., Ltd.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.
G . K. Cochran, Mgr.

Is sinne na h-aon cheannaichean aig a bheil na brogan
“INVICTUS”
Brogan fhear air an deanamh le Deorsa A. Slater.
A . W. REDDEN & Co.,
Ross Block.Sraid Shearlot.

Faineachan Faineachan
FAINEACHAN OIR
AIR PRISEAN A THA RUITH O $0 .75 GU $200 .00
Faic na Faineachan a th’ againn air $3 .50 ’s air $4 .50
Faineachan Bainnse air prisean a fhreagras orra-san a bhios g’ an iarraidh.
K . Bezanson,Sraid Shearlot, Sidni.
Stor Sheudan us Ghloineachan Sula.

---

[45]

[Vol . 10. No. 6. p. 5]

Naigheachdan.

Feasgar Di-luain s’a chaich chaochail Ban-phrionnsa Rioghail Bhreatunn, bantrach Frederic I., Iompaire na Gearmailt. Bha i tinn o chionn treis a dh’ ùine, agus a’ fulang cràdh mor le cansair a bha anns an amhaich aice, a cheart euslaint leis ’n do chaochail a céile an 1888. Bha i tri fichead us aon bhliadhna dh’ aois. B’ i an t-aon bu shine de chloinn Banrigh Victoria, agus b’i mathair an Impaire tha aig an àm so air a’ Ghearmailt. Bha i comharraichte air son buadhan àrd inntinn, agus bha meas mor oirre ann am Breatunn.

Chuir sinn àireamh mhor chùnntas a mach o chionn ghoirid gu luchd-gabhail MHIC-TALLA. Tha dòchas agus dùil againn ri fios-freagairt fhaotainn do gach aon dhiubh an ùine ghearr, agus an t-suim dhligheach anns gach fios. Cha ’n eil am paipear ’ga chur am mach gun chosguis mhor, agus cha bhiodh e iomchuidh d’a chàirdean a tha air deireadh na phàigheadh a leigeil air diochuimhn nach eil seachdain a ruith gun a cuid féin de ’n chosguis sin a bhi ri sheasamh. Ma ’e an t-ionnsachadh òg an t-ionnsachadh bòidheach, mar a tha ’n sean-fhacal ag ràdh, ’s e am pàigheadh tràth am pàigheadh math.

Beagan cheudan bliadhna air ais cha robh baile air an t-saoghal a b’ ainmeile na Venice, an ceann a tuath na h-Eadailt. Bha na ceannaichean bu bheairtiche ’s an Roinn-Eòrpa ann, agus bha malairt nan dùthchannan air fad air a dheanamh ann. Bha Venice air a thogail air an uisge, agus an àite shràidean ’s e bh’ ann sligheachan-uisge air an robh daoine air an giulan air ais ’s air aghart ann am bàtaichean. Dh’ imich a ghlòir bho Venice iomadh bliadhna air ais, agus a nise tha e air innse gu bheil am baile féin, a lion beagan us beagan, a’ dol fodha, agus gu bheil e ro-choltach gu ’m bi e ri ùine air a shlugadh suas gu h-iomlan.

Ma ’s fior sgeòil muinntir a tha ’gabhail orra féin a bhi fiosrach mu ’n chùis, cha d’ fhuair an luchd-àireamh uiread sluaigh an taobh a stigh de chriochan a’ bhaile so ’sa bha cuid an dùil a gheibheadh iad. Bha moran am barail nach biodh na bu lugha na coig mile deug ann, ach ’se fhuaireadh, a reir an fhathuinn, nach eil uile gu leir deich mile ann. Bidh àireamh an t-sluaigh a bhi cho beag so na thigh’nn a nuas do luchd nan gnothuichean mora, ach ’s i ar barail nach bi e ’na mhealladh sam bith dhaibhsan a bha ’gabhail beachd tuigseach air fàs agus meud a bhaile. Tha na miltean moran na ’s motha na tha a mhor chuid an duil.

Aig naCoke Ovens,Di-ciaduin, loisg Eadailteach d’ an ainm Falco Scino air dithis eile a bha cluich chairtean comhla ris. Tha fear dhiubh air a leònadh cho dona ’s gu bheil coltas air nach bi e beò. Cha ’n eil am fear eile air a leònadh cho dona. Bha Scino air a ghlacadh ’s tha e nis anns a’ phriosan. Tha àireamh de thaighean-òil timchioll nanCoke Ovensanns am bheil gach seorsa mi-riaghailt a dol air adhart; agus cha ’n eil sinn a’ creidsinn, nan deanadh luchd-riaghlaidh a bhaile an dleasdanas, nach gabhadh iad dùnadh. Gu dearbh, cha ’n eil an ùine fada o’n chaidh innse dhuinn ’s na paipearan gu robh gach taigh dho ’n t-seòrsa bha ’sa chearna sin dhe ’n bhaile air a dhùnadh le àrd-mhaor a bhaile. Ach ma bha sin fior, cha robh iad fada gun fhosgladh.

Chaidh Bernard, mac an Dotair R. C. Mhic Leòid, aois cheithir bliadhna, a bhàthadh aig Sidni Tuath Di-sathairne s’a chaidh. —Bha Gilleasbuig R. Mac Eamuinn air a bhàthadh aig Loch Mhic Eamuinn air an latha cheudna. Bha e ’g obair le each us cairt air a chladach, agus air dha bhi ’gan cur an comhair an cùil do ’n loch, chaidh iad ro-fhada mach, agus bha esan air a bhàthadh. Cha robh ann ach duin’ òg, còig bliadhna fichead a dh’ aois.

Di-sathairne s’a chaidh chaochail bantrach òg Thomais C. Mhoxhaim, a bha air a mharbhadh aig an obair-iaruinn air a choigeamh latha dhe ’n Og-mhios. Cha robh i tinn ach latha no dha, agus cha robh dùil sam bith ri a bàs. Chaochail am pàisde cuideachd. Cha robh i ach tri bliadhna fichead a dh’ aois. Thainig a h-athair ’s a màthair as na Staidean air dhaibh fios fhaotainn mu ’tinneas, ach rainig iad beagan uairean ro-anmoch air son a faicinn beò. Bha i air a toirt air falbh maduinn Di-màirt gu bhi air a tiodhlacadh ann an Louisville, Kentucky. Tha a bàs ’na bhàs ro-mhuladach, a’ tachairt ùine cho goirid an deigh a céile bhi air a mharbhadh.

Tha na paipearan air an t-seachdain so ag innse sgeul air gaol ’s air cabhaig nach eil air a dheònachadh do mhuinntir nan dùthchannan tuathach so a leithid a chluinntinn ach fior ainneamh. Chaidh fear Aonghas Mac-a- Ghobha, a mhuinntir taobh tuath nam Forks, a mach do Ghlace Bay Di-sathairne, agus chuir e eòlas ann an sin air ribhinn a bha cho maiseach ’na shealladh ’s gu ’n do thuit e air ball ann an trom ghaol oirre. Bha esan a cheart cho maiseach na ’sùilean-se, agus ghabh i gaol a cheart cho mor air. Rinneadh an réiteach an oidhche sin fhein, agus an la-iar-na-mhàireach—Di-dònaich—rinneadh am pòsadh le Maighstir Seumas Gillios, sagart Ghlace Bay. Cha ’n eil sinn a creidsinn gu bheil pears’ -eaglais eile air an eilean d’ am bu shochair riamh càraid a phòsadh mu ’n robh ceithir uairean fichead air ruith an deigh dhaibh an ceud eòlas a chur air a cheile. Cha ’n urrainnear a ràdh gu’m b’e gòraiche na h-òige bha cur air a’ chàraid so, oir tha iad le cheile air a dhol deich no dusan bliadhna thairis air an tri fichead.

Bha clach-oisinn taigh-na-cùrtach air a leagail feasgar Di-ciaduin. Aig da uair chruinnich buill comhairlean na siorrachd agus nam bailtean aig seann tigh-na-cùrtach, agus choisich iad gu taigh-òsda Sidni, far an deachaidh an Riaghladair Jones nan cuideachd, agus á sin choisich iad gu làrach an taighe ùir. Bha anWarden LeVatteair ceann na coinneamh. An deigh òraid ghoirid a labhairt leag an Riaghladair a chlach “gu direach agus gu math,” agus sgaoil a chuideachd. Bha bocsa copair air a chur fo ’n chloich anns an robh àireamh de nithean air an cur—buinn airgeid, stampaichean, clàir sgriobhte, air an robh ainmean luchd-dreuchd na siorrachd agus na dùthcha, agus àireamh dhe gach paipear a thatar a cur a mach ann an Ceap Breatunn, am measg chàch MAC-TALLA. Bha an soitheach-cogaidhIndefatigableanns an acarsaid, agus bha sgioba de na seòladairean aig an làraich, agus piobaire ’s an deise Ghàidhealaich air an ceann. Cha robh àireamh mhor sluaigh cruinn, ach bha na bh’ ann gle rianail, agus chaidh gach ni air adhart gu h-òrdail.

Cha ’n eil sinn cruaidh ort!

Nuair a tha sinn a tairgse dhut bhargan mar a leanas:
Larigans olla-chairte air $1 .10—bha iad roimhe so $1 .75. Dongola Bals, le buinn dhubaile, air $1 .15—tha ceannaichean eile faotainn $1 .75 orra. Da phaidhir de shocsaichean cloimhe air cairteal dolair, agus am paidhir bhrog a’s fhearr a chuir thu riamh air do chois $3 .00. Tha sinn a deanamh ar n-uile dhichioll air luach t’ airgeid a thoirt dhut ann an caiseart, agus theid sinn an urras air gach paidhir a chreiceas sinn.

H . H. Sutherland & Co.

Ma tha thu air son
Carbad Fasanta
bhi agad, ceannaich bho
F . FALCONER & SON

Tha sinn a’ fosgladh luchd car de charbadan dhe gach seorsa an ceann a h-uile dha no tri sheachdainean. Tha sinn a toirt barr air cach a thaobh
FASAIN, DEANAMH, BUAINEAD us PRISEAN
nan carbadan a tha sinn a creic. Agus tha sin a cheart cho fior mu ’n acuinn, mu ’n bhathar each, mu na truncaichean ’s mu na maileidean a tha sinn a creic.

F . Falconer & Son.
Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

THE Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, - - - Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n chuideachd a’s motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Stor Ur! - Bathar Ur!

Tha sinn air gluasad as a stor ’s an robh sinn roimhe, an togalach MHIC-TALLA, do thogalach ur air Sraid Shearlot, ri taobh stor an Dotair Mhic-Gillebhrath. Tha an stor so cho farsuinn ’s cho deiseil ’sa gheibhear air an eilean; agus tha sinn a dol a chumail stoc mor de Leabhraichean, de Phaipeirean sgriobhaidh, ’s de Bhathar Grinn dhe gach seorsa. Tha cothrom againn air ar bathar a cheannach anns na margaidhean a’s fhearr, agus mar sin bidh ar prisean iseal, agus bidh ar bathar an comhnuidh ur. Tha sinn a toirt cuireadh fialuidh do gach aon taghal oirnn.

Pattillo.
Stor Leabhraichean us Bathair Grinn.

---

[46]

[Vol . 10. No. 6. p. 6]

Ath-leasachadh.

LE DOMHNULL MAC EACHARN.

Bho cheann beagan bhliadhnachan thainig mi trasd air Eachraidh an ath-leasachaidh mhoir sin a rinneadh air an Eaglais, mu thuaiream dluth air Tri ceud gu leth bliadhna roimhe so. Rinn an leabhar drughadh anabarrach orm. Bha ’n t-ughdair cho deas-bhriathrach ’s cho soilleir ’na chunntas air gach ceum anns an uspairn chruaidh a bha ’n sin ’s nach b’ urrainn dhomh gu’n aontachadh leis gach facal. Rinn e na daoine ’ghabh pairt air taobh an ath-leaaschaidh cho mor agus cho fiachail, ’s gu’n robh mi ann am inntinn fhein ’gam faicinn mar “chraobhan ag imeachd;” ’s a’ mhuinntir olc agus rag mhuinealach a bha ’seasamh ’nan aghaidh, cho snarach agus cho dimeasach ’s gu’n duraichdinn an saltairt fo m’ chasan. Mu’n do chuir mi crioch air leughadh an leabhair, bha m’ fhuil air ghoil am chuislean; m’ fhaireachduinnean air an luasgadh air chor ’s nach b’ urrainn domh an ceannsachadh. Bhreab mi ’n cu, ’s thilg mi ’n cat a mach air an uinneig, ’s na’m biodh a chridh’ agam, bheirinn achmhasan garbh do bhean-an-tighe, co-dhiu a bha ’s nach robh i ’ga thoilltinn. Dhuisg, mar so, dealas mor annam, a chum gach ni a bha cearr a chur ceart, is aimheal nach bu bheag orm nach robh mi lathair ’nuair a bha obair an ath-leasachaidh mhoir so a’ dol air a h-aghairt, air chor ’s gu’m biodh cothrom agam air pairt a ghabhail innte. Ghabh mi comfhurtachd o’n smuain, gu’m faod ni no dha bhi air aghaidh na talmhainn fhathast nach bu mhisde beagan ath-leasachaidh a dheanamh orra, ’s gu’m b’e mo ghnothach-sa sealltainn a mach ’s an ni a bha cearr a chur ceart. Dh’innis mi do bhean an tighe an ni a bha ruith ’am bheachd. Thuirt i rium, gu’m b’ fhearr dhomh ’n toiseach, mo dhroch chleachdainnean fhein ath-leasachadh.

“Mo dhroch chleachdainnean fhein,” arsa mise, ’s mi ’gam thachdadh leis an ardan.

“Seadh,” ars ise, “na’n sguireadh tu a dheoghal na pioba sin nach teid as do phluic o’n a dh’ eireas gus an laidh thu, dheanadh tu toiseachadh math le t’ ath-leasachadh.”

“Dad eile?” arsa mise, ’s mi mothachail air an droch shathadh a fhuair mi.

“Tha ni no dha eile cho mi-chiatach ris a’ phiob,” ars’ ise. “ ’Nuair a theid thu ’dh’ iarraidh coingheall leabhraichean air a’ Chaimbeulach, cha ruig thu leas tigh’n dachaidh le feith-ghair air t’fhiacail; ’s ’nuair a theid thu dh’ fhaicinn Mhic Fhionghain, cha ruig thu leas fanachd leis gu da uair ’s a’ mhadainn.”

Cha robh idir crioch aic’ air a’ chuisd[ ? ]tidh , ’nuair thainig steall de dh’ uisge goileach mu’m ladhran-sa a coire bha ise toirt bharr na teine. Thug sin orm leum gu beothail gu taobh eil’ an tighe. Thilg mi dhiom mo chaiseart, ’s chunnaic mi ’s a’ mhionaid gu’n robh mi air mo dhroch sgaldadh. Shuath mi ola ri m’ chois ’s shin mi uam air sorchan i, ’s mi ’g am phianadh leis an doruinn. Chual’ an cu bochd mo ghearan, ’s e fhein ’s an cat a’ cumail cuideachd ri cheile ’s a’ gharadh, far an robh iad a’ gabhail didean o stoirm an ath-leasachaidh ris an do chuir mise mo lamh. Thainig e ’na ruith, ’s e tuigsinn gu’n robh rud-eigin cearr. Leig mi fhaicinn da mo chas, ’s thoisich a’ bhruid bhochd air a h-imlich, ’s thug sin faochadh dhomh. ’Nuair a fhuair mi m’ anail, thug mi achmhasan garbh do bhean-an-tighe air son cho beag suim ’s a bh’ aice mu’m dheighinn. ’S ann a rinn i glag gaire, ’g radh gu ’m b’e sud a’ cheud uair a chual’ i iomradh air duine ’bhi air a sgaldadh le uisge fuar. “Fuar!” arsa mise, “bha e dearg ghoileach!”

“Bha e,” ars ise, “cho fuar ’s a thainig e as an sput; ’s ann ’ga chur air an teine g’a theasachadh a bha mi ’nuair chaidh an dileag sin mu d’ chasan.”

Sheall mi na bu dluithe air an lot, ’s ged a bu duilich leam aideachadh, chunnaic mi nach robh an sgiorradh, uile gu leir, cho docharach ’s a shaoil mi, ach chuir an ni a leithid de dh’ antlachd orm ’s gu’n tug mi mi-fhein as an rathad.

Latha no dha ’na dheigh sin, thug mi fainear gu’n robh saod anabarrach math air bean-an-tighe. Cha b’ urrainn dhomh ’thuigsinn ciod a bha cearr; oir faodaidh sibh a bhi cinnteach, ’nuair a bhios aoibh air bean-an-tighe gu bheil gabhdan beaga ’thaobh-eigin ’na h-aire. Mu dheireadh, thuirt i— ’s sin air dhoigh cho caoin-shuarach ’s ged nach biodh ni fo’n ghrein aic’ air a chul, gu’m fac i Mr Morrison, a bhean ’s a chlann, a’ fagail an tighe ’s a’ mhadainn, ann an carbad-da-each; ’s gu’m fac i Mr Munro ’sa theaghlach a’ falbh an la roimhe. “C’ aite,” arsa mise, “ ’n robh iad a’ dol?”

“Nach robh thun an t-saile,” ars’ ise.

Thuig mi’ s a’ mhionaid ciod a bu chiall do’n t-sid fheathail a bh’ againn. Chuir mi mo lamh ’am phoca ’s gun mi mothachail air ciod a bha mi a’ deanamh; ach cha ruiginn a leas, cha robh an sin na bheireadh ach astar gle ghoirid o’n bhaile sinn, ged a ghabhamaid giulan cho iomchuidh ri bararoth, gun ghuth air carbad da each. Bha fhios agam aig a’ cheart am, nach leigeadh ise dhith an ni a bha ’na beachd, agus b’e sin dol thun an t-saile, ciod ’sam bith a chosdadh e. Thuirt mi-fhein, nach bu leir dhomh aobhar air dol thun an t-saile ’m bliadhna, bho’n nach robh dad cearr air a’ chloinn. “Nach ’eil,” ars’ ise, “na’m biodh tu ’g an eiridinn mar tha mise, bhiodh fhios agad air sin. Dh’ fhaodadh tu fhaicinn nach ’eil Deorsa ’g itheadh na chumadh an deo ’am breac-an-t- sil; ’s nach do chinn Domhull aon oirleach bho cheann da bhliadhna; ’s tha casan Raibeart a’ fas cho brabhdach ’s gur gann a theid aig’ air coiseachd; ’s Caitriona—”

AMHERST BOOT & SHOE Mfg. Co.,
Amherst, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, a Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Seall an so air son
SANUS UR
Air an ath Sheachdain.

Kelly & Dodge,
Dealbhadairean.

Seomar Dhealbh os cionn Stor Aonghais Mhic Guaire.

OBAIR MHATH AIR A DEANAMH AN EALAMHACHD AIR PRIS REUSANTA

Faic ar n-Obair. = = Cordaidh i Riut.

---

[47]

[Vol . 10. no. 6. p. 7]

“O’ stad, stad, air ghaol an Fhreasdail,” arsa mise, “ma tha uidhir sin de thrioblaid ’nam measg, nach ann a bu choir dhuinn dol do’n Fhraing leo?”

Ghabh sinn tigh shios aig taobh an t-saile, ’s cha b’e sin an salann saor. ’Nuair a shuidhich sinn sinn-fein ’an sin thoisich mis’ air cumail mo shuil ri fuaradh dh’ fheuch am faicinn ni ’sam bith ’am feum ath-leasachaidh. Cha b’ fhad ach gus an d’ fhuair mi sin. Bha tigh eile ri ceann an tighe ’san robh sinne, ’s bha’n roinn-bhalla, eadar na tighean, cho tana ’s gu ’n cluinnte san darna tigh a’ mhor-chuid de na theirte ’s an tigh eile. ’Se duine gle riasgail a bha ’nar coimhearsnach, ’s co-dhiu a bha no nach robh an t-ablach mnatha aige ’ga thoilltinn, bhiodh e toirt ruith mharbhaidh oirre ’n drast ’s a rithist. Latha de na laithean, chuala mi iorghuill ’san ath-thigh, ’s smaointich mi gu’m b’e so mo chothrom air son an duine sin ath-leasachadh. Ghrad leum mi stigh far an robh e, direach, mar a bha esan air pailleart a thoirt seachad a chuir an creutair truagh mnatha sin cho cruinn ri ceairsle ann an cuil-na-mona.

“A dhuine gun chiall!” arsa mise, “Ciod a tha thu ris?” Dh’ amhairc e orm mar nach biodh e gu ro-mhath ’gam thuigsinn. “Nach eil fhios agad,” arsa mise—ach cha d’ fhuair mi dol na b’fhaide, ’nuair a chuir e thairis an dorn orm ann an cuinnein na sroine, agus sin le a leithid de dheadhghean, ’s gu’m faca mise dealanach ’s gu’n cuala mi tairneanach nach fhaca ’s nach cuala mi roimhe an leithid; ’s leis a’ phlathadh a chuir sin orm, chaidh mi ’s shuidh mi ann am poit ghuirmein a bha taobh ni teine. Cha robh fhios agam aig an am ciod a bha ’s a’ phoit, ach fhuair mi nach e ’n deigh-laimh. ’Nuair a thill mo leirsinn ’s mo chlaisteachd rium, ’s gun m’ aite-suidhe ’bhi ro-shocrach, leum mi air mo bhonn ’s thoisich mi air an duin’ aingidh sin ath-leasachadh ann am fìor da-rireadh. ’S tha mi smaointeachadh gu’n soirbhicheadh leam iompaidh a chur air na ’n leigeadh a bhean leam; ach ise, ’n creutair fachanta, an ait’ a bhi taingeil dhomh air son tigh’n g’a teasragainn, ’s ann a bha i gabhail gach cothrom air stràchd a thoirt domh le cas na sguabaich. Chuir so a leithid do ghrain orm ris a’ phaidhir ’s gu’n d’ fhag mi ’n sud iad, a reiteach a’ ghnothaich mar a b’ fhearr a dh’ fhaodadh iad; ’s ged a dh’ itheadh iad a cheile so am fear nach teid ’san eadragainn a rithist.

Air d’ a ministear a bhi ’ceasnachadh sean bhean d’a luchd éisdeachd, dh’ fheòraich e dhi mar so:— “Nach ’eil fhios agad gur h-ann de shliochd Adhaimh thu; agus gu ’n do thuit thu annsan?” Fhreagair ise “gu ’n robh dòchas aice nach b’ ann; gur h-ann a bha ise de na daoine coire, na Caimbeulaich, daoine foghainteach ris nach robh ni sam bith riamh ri ràdh.”

Cha reic e a dhal-bhuntata air a tarsuinn.

Chaill e Paras.

Bha duin’ -uasal uair a’ gabhail an rathaid air muin eich, agus air dha tigh’n gu cnocan beag gorm a bha ’n sin, chunnaic e duine a ruamhar, agus a h-uile buille bheireadh e, theireadh e, “O! ’Adhaimh!” Stad an duin uasal an t-each’ agus ag eigheach air fear an ruamhair dh’ fheoraich e dheth c’arson a bha e ’g aithris ainm Adhaimh cho tric air an doigh ud. “Mata, le’r cead,” ars an duine, “mur bitheadh Adhamh cha bhiodh agamsa no aig aon eile dhe ’shliochd ri obair a dheanamh idir; na’n robh e-fhéin is Eubh air an aire thoirt air an gnothuch, cha bhiodh aig neach sam bith ri ’aran làitheil a chosnadh le falus a ghnùise, mar a tha mise ’deanamh.” “Glé mhath,” ars an duin-uasal; “taghail a staigh agam-sa am màireach.” Rinn an duine sin, agus chaidh a thoirt gu seòmar eireachdail, rìomhach, a bha ’fosgladh a mach do ghàradh anns an robh gach craobh is meas a b’ àilidhe na chéile a fàs. Dh’fheòraich an duin-uasal dheth am bu mhiann leis a bhi ’fuireach na leithid sid a dh’ àite. Thuirt mac Adhaimh gu ’m b’ eadh gu dearbh. “Ma ta,” ars an duin-uasal, “faodaidh tu fuireach ann, ’s cha bhi dìth no deireas ort. Gheibh thu do bhraiceast, do dhìnneir, ’s do shuipeir de gach biadh a’s fhearr, agus gu riaghailteach gach latha, agus faodaidh tu na thogras tu dhe t’ ùine chur seachad anns a ghàradh. Ach thoir an aire gu bheil mi ’toirt so uile dhut air chumha, agus ’se sin nach seall thu fo ’n truinnsear ghlas a tha air a bheul-fodha air meadhon a bhùird.” Chuir so aoibhneas mor air an duine; bha e ’smaoineachadh nach robh duine riamh cho fortanach ris, agus thuirt e ris fhéin nach robh cùram gu ’n sealladh e fo ’n truinnsear ghlas. Ach an ceann seachdain no dha, thòisich an truinnsear ri dragh mor a chur air. Cha b’ urrainn e a dheanamh a mach gu dé bha fodha. Ma dh’ fhaoidte gu robh nèamhnuid luachmhor ann, agus ma dh’ fhaoidte nach robh sion ann. Aon latha ’nuair nach robh duine timchioll, thuirt e ris fhéin gu ’n toireadh e sùil fo’n truinnsear—cha bhiodh cron sam bith ann—cha bhiodh fhios aig duine gu’ n d’ rinn e e; thog e, uime sin, oir an truinnseir, agus feuch! ruith luchag bheag a mach fodha, ’s thug i mach an dorus oirre. Ghrad leig e ’n truinnsear air ais mar a bha e, ach bha an cron deanta. An la ’r na mhàireach thainig an duin-uasal far an robh e. “Bi falbh!” ars esan, “ ’s thoir an ruamhar ort, agus na abair ‘O! Adhaimh!’ am feasda tuilleadh, oir rinn thu fhéin an ceart ni a rinn e, —àite-comhnuidh alluinn a chall le eas-umhlachd.”

Cho tioram ris an t-sreathainn.
Cho stallacach ri damh ’s a cheo.
Cha sheas cairdeas air leth-chois.
Cho bodhar ris a chloich mhuilinn.
Cha toir beannachadh nach fhaigh air ais.

Cape Breton Electric Co., Ltd.

RUITH AN AISEIG.

TIM-CHLAR.

Gus an toirear fios air atharrachadh bidh an Tim-Chlar mar a leanas:—

[Clàr - ama]

Tha na bataichean a taghal aig Point Edward air tursan 9 a. m. agus 4 p. m.; agus aigVictoria Pierair tursan 10 a. m. agus 5 p. m. Tha iad air na h-uile turus a taghal aig anInternational Pier.

TURSAN FEASGAIR.

[Clàr - ama]

The Scottish Clans and their Tartans.

IS e so is ainm do leabhar beag luachmhor a tha ’toirt eachdraidh nam Fineachan Gaidhealach, agus dealbh a’ Bhreacain a bhuineadh do gach Fine, —mar an ceudna gach “Iollach-Catha” agus “Suaicheantas” a bhiodh na Fineachan a’ cleachdadh an am catha. Gheibh thu an leabhar so leis a phosta ma chuireas tu ceithir tasdain (80 cents) gu
ALEXANDER BAIN,
Port Hawkesbury, Cape Breton.

[Dealbh]
Aon sam bith air am bi nithean grinn a dhith air son adhlacadh nam marbh, rachadh e do ’n bhuth aig
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
a tha cumail gach ni a dh’fheumas a leithid

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh—agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air an
Telephone No. 62.
A. J. BEUTAN.
Sidni, Feb. 8, ’01.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.

Aonghas Mac Leoid

Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Shaw & Beairsto,
Luaidh-Cheardan, &c .

Theid againn air gach obair an co-cheangal ri cur a stigh phioban uisge agus blathachaidh thaighean a dheanamh le deagh luchd-obrach agus air prisean iseal. Cuir deuchainn oirnn agus biodh fhios agad gu bheil so fior. Gheibh an duine aig am bi beagan obrach a cheart uiread aire ris an duine aig am bi moran, agus bi gach ni a ghabhas sinn os laimh air a dheanamh an ealamachd.

SHAW & BEAIRSTO.
Sidni, C. B.
Phone 217
Feb 7 ’01—1 yr

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
SIDNI., - - - C. B.
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH.

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
SIDNI, - - - C. B.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean
a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.
SIDNI, - - - C. B.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.
SIDNI, - - - C. B.

J . J. ROY, M. D. ,
OIFIS: —An Togalach McVey.
A CHOMHNUIDH: —An tighC . W. Hill.
SIDNI, - - - C. B.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, - - C. B.

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
SIDNI, - - - C. B.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
SIDNI, - - - C. B.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,
SIDNI, - - - C. B.

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St. ,
SIDNI. - - - C. B.

FAIGH DO DHEALBHAN air an tarruinn anns an t-Seomar Dhealbh Ur a tha ’n Togalach McVey, air sraid Shearlot. An t-àite ’s saoire tha ’sa bhaile. Bidh an obair dhe ’n t-seorsa ’s fhearr.
C . H. WOODILL.

F. O. PETTERSON,
Ceannaiche Taillear.
Oisean Sraidean Sheorais agus Phitt,
SIDNI, - - - C. B.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
SIDNI, - - - C. B.

---

[48]

[Vol . 10. No. 6. p. 8]

Oran Gaoil.

Le Domhnull Ruadh Mac Fhionghain, nach maireann a bha ’s a Mhorairne.

SEISD.
Mo nighean chruinn, chuimir thu,
Mo nighean chuimir, ghuanach;
A ghruagach dhonn a’s bòidhche,
Ri mo bheò cha toir mi fuath dhut.

Do chuailean riomhach, barranach,
’Na chamagan ’s na dhualan,
’S gu ’r bòidhche leam na siod e
’N uair chireas tu ’an cuaich e.

Do shùilean mar na h-airneagan,
Fo mhala tha gun ghruaimein,
Beul meachair fo ’n tig gaire—
Ged ’chaidh do thàladh uamsa.

Mo bheannachd-sa le dùrachd
’Ad ionnsuidh ann an uaigneas,
Na ’m faighinn fear a thaghladh
’S a’ghleann an taobh so’n ghualainn.

’S truagh nach robh mi thall ud leat,
’S an lagan ’s am bi ’n luachair,
’S a ghleannan bhòidheach, bhadanach,
Fo dhubhar nan geug uaine.

Cha ’n iongantach, cha ’n iongantach
Mo chridhe-sa bhi luaineach,
A’ cuimhneachadh mar dhealaich mi
Ri ainnir a’ chuil dualaich.

’S ùr a’ choill o’n d’ fhàs thu,
Gun fhailinn, àluinn, uasal,
Gu h-ùrail direach, dosrach,
’S cha dochair gaoth a’ chuain thu.

Cha ’n fhaicear air an t-sràid thu
’Measg ghuanag ghràisgeil, shuarach:
’S ann bhios ort sioda ’s fàinneachan
An seomar àrd a’ fuaghal.

Rugadh Domhnull Mac Fhionghain (Domhnull Ruadh) ann an Lochalline ’sa Mhorairne, an siorrachd Earraghaidheal. Dh’ eug e nuair a bha e na dhuin òg. Bha e gle mheasail aig na chuir eolas air, cha ’n ann a mhain mar dheagh bhard, ach airson blaths a chridhe agus ard-bhuadhan ’inntinn. Thugadh an t-oran so dhomh le Domhnull Mac Mhuirich, ann an New-York—aon de leughadairean MHIC-TALLA, agus mur ’eil mi air mo mhealladh, fear a bha gle eolach air eachdraidh Mhic Fhionghain. Bha eolas math aig ’athair air Mac Fhionghain.

DONNACHADH MAC-AN-LEIGH.
Portsmouth , Ohio.

An Cogadh ’an Africa mu Dheas.

LE DOMHNULL MAC EACHARN, DUNEIDEANN.

An Gaidheal a’ fagail a dhuthcha ’dhol thun a’ chogaidh.

A’ toirt m’ aghaidh ris na blaraibh,
Is mo chul ri duthaich m’ araich;
Soraidh leis na bheil mi fagail,
Gus an tig mi slan a ris.

Slan le og-bhean a’ chuil-dualaich,
’S na biodh ortsa bron no bruaillean;
Bithidh mi air m’ ais gu h-uallach,
Mu ’m bi guth na cuaich ’san tir.

Creid nach aobhar broin no tursa,
A bhi seasamh coir na ’s fiu leinn;
’Nuair bhios bagairt air ar duthaich,
Co a dhiultadh dol ’s an stri.

Ma bhios Gaidheil mar bu duth dhaibh,
Is fir àbhalta ’g an stiuradh,
Paighidh sinn air ais Majuba
Anns a chuineadh a tha dhith.

Misneach mhath, biodh aig mo mhùirneig,
Thig mi ris, na biodh ort curam;
’S ged an robh an t-astar dubailt,
Cha chum muir no Duitsich mi.

Ceannard an airm r’a fhir-chuideachaidh ’s a choltas air an latha dol ’na aghaidh.

’Faic sibh a’ tighinn iad?
’Faic sibh a’ tighinn iad?
’Faic sibh a’ tighinn iad?
Gillean an fhéilidh.

’Faic sibh ’san t-sealladh iad?
’Faic sibh ’san t-sealladh iad?
Greasaibh ’am charaibh iad,
Agams’ tha feum orr’.
’Faic sibh a’ tighinn iad? &c .

An luaidhe ’na frasan
A’ sguabadh na faiche;
An t-each is am marcaich
’Nan laidhe gun eirigh.

Le Fuaim-shligean sgrathail,
Mu ’r cluasan a’ spraidheadh,
Is cruaidh pheileir chanan
A’ barradh an reidhlean.

Feall-fhalach ’s na cuiltean,
An ealain nach b’ fhiu leinn;
Geur lannan ’gan rusgadh,
Bu duth dhuinn ’san streupaid.

’Faic sibh a’ tighinn iad?
’Faic sibh a’ tighinn iad?
Greasaibh na gillean geal’,
’S mis’ ann am eiginn!

’Fhir-chuideachaidh ris a cheannard ’s iad a’ faicinn nan Gaidheal a’ tighinn.

Faicear a’ tighinn iad!
Faicear a’ tighinn iad!
Faicear a’ tighinn iad!
Gillean an fheilidh.

Faicear na lasgairean;
Cluinnear an caiseamachd;
Pioban is brataichean
Ghaisgeach an fheilidh.
Faicear a’ tighinn iad! &c .

Earraghaidhlich ghramail,
’S na Gordonaich ealamh,
’S an corr de na Clannaibh
Tha caitheadh an fheilidh.

Na h-armuinn tha sgairteil,
Gun mhairneal, gun airsneal;
Tha blath-chridhe gaisgeil
Fo bhreacan an fheilidh.

Suas leis na brataichean;
Nuas leis na gealtairean!
Sguabaibh na machraichean
Glan de na reubal.

Faicibh air mhire iad;
Co nis a thilleadh iad?
Duitsich air iomain
Aig gillean an fheilidh.

Mar b’ abhaist ’s e ’thachair
’Am blara na h-Aifric;
Buaidh-laraich ’s gach faiche
’S am faicear am feileadh.

An Gaidheal a’ tilleadh dhachaidh o’n chogadh.

Ged tha mi gun chrodh air buaile,
No gun spreidh ’am feum an cuallach,
Tha mo cheum a cheart cho uallach,
’S ged bu duais domh buar an righ.

Breacan feilidh air mo ghualainn,
Is mo chlaidheamh air mo chruachann;
Ann am bhoineit ghoim an cluaran,
’S ann am chluasan fuaim nam piob.

Tha mo bharantas ’am phoca,
’S crois na banrigh ann am chota;
’S ged a bha an iomairt dòbaidh,
Sheas sinn coraichean ar tir.

’S e dh’ fhag mise ’n diugh cho surdail,
M’ aghaidh ’bhi ri tir mo dhuthchais:
’Fagail Olandaich fo ubhladh,
Agus Duitsich ’bhi fo chis.

Seideadh gaoth a nis mar b’ aill leinn,
G’ ar cur sgiobalta thar saile;
’S e mo dhuil ’am beagan laithean
’Bhi cur failt air Maol-Chinntir’.

Cuir fios-dealain thun mo mhuirneag,
Mi bhi tilleadh mar bu duth dhomh;
’S seachdain leam gach uair a dh’ uine,
Gus am faic mi run mo chri.

Fhuair an t-oran so an duais a b’ airde aig a Mhod Ghaidhealach deireadh an fhoghair s’a chaidh.

DeWitt & Mackinlay,
Luchd-creic agus obrach Innealan Electric
Obair Electric de sheorsa sam bith air a deanamh.
Stoc mor de dh’ innsridh Electric.

Air son CARADH BHICYCLES tha sin lan uidheamaichte air sonENAMELLING , BRAZINGagusVULCANIZINGa dheanamh.

Air Sraid Phitt, faisg air Searlot, Sidni, C. B.
Telephone 223.

Ceannachd Posta.
Tha sinn faisg ort cia b’e ait am bheil thu.. .. . ..
Tha sinn an deigh pris-chlar ur de dh’ Airneis, Brat-Urlair, agus Innsridh Taighe a chur a mach. Ni thu eucoir ort fhein agus oirnne mur cuir thu g’a iarraidh, a chum gu faic thu na prisean. Cuir t’ ainm ugainn air post card agus gheibh thu e.
GORDON & KEITH,
A. T. GRANT, Manager,

CLOIMH! CLOIMH!

THA sinn a paigheadh a phris a’s airde airson cloimh. Ma tha thu ag iarraidh do cloimh a reic thig dh’ an stor againne agus ni sinn iomlaid riut leis na nithean so: Bathar Tioram, Aodaichean dhe gach seorsa airson na Fir agus na Gillean, Soithichean creadha agus lampannan, Crogain im (25c) Noigein creadha, agus gach ni a bhios feumail am broinn taighe.

Mills, Mac Coinnich & Ross.
Air seann larach Iain A. Mac Coinnich.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh DI-LUAIN, IUN 10, 1901, ruithidh na Carbaid gach latha, ach Di-donaich, mar a leanas:

[Clàr - ama]

* A ciallachadh nach stad an carbad ach nuair a chuirear a mach comharra.

WM . COYNE, Traffic Manager.

C. P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
SIDNI, - - - C. B.

[Dealbh]
MANUFACTURERS ’ LIFE INSURANCE COMPANY.

Ard-oifis: —Toronto , Canada.

CEANN-SUIDHE:
Deorsa Gooderham, Ceann-Suidhe Banc Thoronto.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies”dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

A . G. BAILLIE, Agent, Port Hastings, C. B.
L. L. GULIVAN, Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Agent,Sidni Tuath.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.