---

[1]

[Vol . 11. No. 1. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IULAIDH 11, 1902. No. 1.

Suiridhe a’ Mhadaidh-ruaidh;

NO ’SI ’N ONOIR A BHEIR BUAIDH.

SGEULACHD A REIR NOS NAN SEANN SGEULACHDAN GAIDHEALACH.

(Air a leantuinn.)

FAICEAMAID a nis ciod a rinn a’ bheithir-sgiathach; cha do leig i air di-chuimhn seirbhis mhath a’ choin, agus smaointich i nach bu mhisd e cuideachadh an aghaidh caran an t-sionnaich. Sgaoil i a sgiathan ’s a thiota bha i aig a’ bhaile san robh ’n t-suiridhe dol air a h-aghaidh, agus ghabh i còmhnuidh ann an uaimh a bha mu choinneamh tigh a’ chait. ’S iad na beathraichean-sgiathach na beathaichean a’s seòlta ’s a’s beartaiche sam bith, agus mar so tha mór mheas aig na beathaichean eile orra, ged tha iad cho grànnda.

Rinn tighinn na beithir-sgiathaich, ma ta, fuaim mhór air feadh a’ bhaile. ’S gann a bha i gu math air suidhe na ’tigh ùdlaidh dorcha ’nuair bha pioghaid luath na gleadhraich aig an dorus, a dh’ fheuchainn ciod a chluinneadh i.

“Ciod an naigheachd tha agad dhomh?” ars’ a bheithir-sgiathach.

“Cha ’n ’eil a bheag do naigheachd san àite so, le ’r cead,” thuirt ise, “ach mu dheidhinn na ban-oighre riomhach so, an cat, a tha ’tionndadh ceann na h-uile fir, ach tha i dol a phòsadh an t-sionnaich mu’n tig ceann seachduin.”

“Ise na ’ban-oighre!” thuirt a’ bheithir; “nam biodh fios agad air na bheil de dh-òr aig mo nighinn-sa, cha ’n abradh tu gu ’n robh aon beairteach ach i féin.”

“ ’Bheil teaghlach agaibh ma ta?” dh’fheòraich a’ phioghaid.

“Cha ’n ’eil agam ach aon nighean, agus tha do stòras air fhàgail aice le bràthair dhi a bha ’sna h-Innsean, gun tighinn air na th’ agam féin, nach ’eil fhios aice ciod a ni i ris, agus tha i ga ’m shàrachadh le leannain agus suiridhichean a tha ’tighinn ga ’h-iarraidh.”

“Ma phòsas i gun ’ur ceadsa am faigh i an t-airgìod?” thuirt a’ phioghaid.

“Gheibh a h-uile sgillinn,” thuirt a bheithir-sgiathach, “ ’s ann aice féin a dh’ fhàgadh e; ach feuch nach bi thusa ’g innseadh so air feadh a’ bhaile, oir cha ’n ’eil toil agam dragh a bhi ga ’chur orm.”

“ ’N e mise?” ars’ a phioghaid, “cha ’n ann diubh sin mi! cha chan mi facal gu bràth m’a dheidhinn.”

Moch air an là-màireach ràinig a’ phioghaid tigh a’ chait, agus dh’ innis i na h-uile diog mu ’n bheithir-sgiathaich ’s a nighean bheairteach. Chuala ’n sionnach, ’s ged nach do ghabh e a bheag air, chuir e roimhe, na ’m faodadh e, gu ’n deanadh e greim air an tochar mhór a bha ’n so, ’s gu ’n leigeadh e leis a’ chat a bhi sealltainn airson leannan eile. Nuair thainig am feasgar chuir e roimhe dol a chur eòlais air nighean na beithir-sgiathaich; ach ciamar a gheibheadh e da ’h-ionnsuidh? Bha ’n cù air an rathad, agus bha fios aige nach b’e ’n sùgradh dol na ’dhàil. Dé th’ agad air, cha robh sionnach riamh gun char, agus so an dòigh a ghabh e chum an cù chur as an rathad.

Bha peasan beag de choinean a stigh, a bha ro chuideil mór as féin, agus thuirt an sionnach ris gu ’n robh an trusdar coin ga ’chàineadh ’s a’ fochaid air, ’s gum bu chòir dha dol a’s gabhail air.

“ ’N e mise?” thuirt an coinean, “mharbhadh e mi.”

“Na biodh eagal air bith ort,” thuirt an sionnach, “cha ’n ’eil ann ach an gealtaire mór, teichidh e air a’ cheud ionnsuidh a bheir thu air, agus cuidichidh mi féin leat ma ’s éiginn. Abair thusa ris do choinneachadh ’sa choillidh ud shuas fo cheann uair, ’s gu ’n toir thu dhà e airson a dhroch theangaidh. Bidh mi féin dlùth do làimh, agus cha ’n fhaic mi beud ort.”

Dh’ fhalbh an garrach leibideach ’s thug e dùlan, sùil mu ’n t-sròin, do ’n chù. Ghabh an cù ioghnadh nach bu bheag, ach thuirt e o’n bha uiread fheum aig a’ chreutair air modh a theagasg dha, gu ’n coinnicheadh e e mar a dh’ iarr e, ’s gu ’n tugadh e fàsgadh dha a chuireadh beagan do ’n chuidealas agus do ’n pheasanachd as a choluinn leibidich. Chaidh an cù thun an àite mar a gheall, ach ’nuair a chunnaic an coinean bochd nach d’ thàinig an sionnach air aghaidh, ghrad dh’ fhàilnich a chridhe, ’s theich e stigh do tholl far nach ruigeadh cù no gadhar air. Cha robh aig a’ chù ach tilleadh air ais gu h-aimhealach, cianail, a’ bòideachadh an tuilleadh dioghaltais an aghaidh an t-sionnaich, oir thuig e gu math gum b’ iad a chuireidean-san a bha air am feuchainn ris a rithist.

Cha luaithe bha an cù as an rathad na thog an sionnach air a dh’ fhaicinn na beithir-sgiathaich. Nuair chaidh e stigh do’n uaimh bha leth-cheud do thòrran òir agus airgid air gach taobh, agus cha’n fhac e riamh a leithid. Chuir e mìle fàilte ’s furan air a’ bhan-oighre, a bha ann an àit iomallach do ’n uaimh, far nach b’ urrainn e faighinn dlùth dhi, agus mhol e i mar nach biodh a leithid air an t-saoghal.

“O! nam b’ urrainn duit m’ fhuasgladh as an àite so, mo thoirt air falbh o’n bhodach m’ athair a tha cho dona dhomh, ’s mi bhiodh ann ad chomain, ’s bu leat mi féin ’s na bheil an sin do stòras,” thuirt ise.

“ ’S mi bhiodh toileach, a rìbhinn mo chridhe!” thuirt an sionnach, “ach ciamar is urrainn domh a dheanamh?”

“Cha ’n ’eil ach aon dòigh air,” thuirt ise, “ ’s e sin m’ athair a chur na ’chadal trom, ’s ’nuair bhios e na ’shuain teicheadh; ’s cha ’n ’eil ni a chuireas na ’chadal ceart e ach eanaraich air a deanamh do fheòil cait òig reamhair; feuch thusa ’m faigh thu sin, agus leig a’ chùis leamsa na ’dhéigh sin.”

“An dean cat an tigh ud thall an gnothuch?” thuirt esan.

“Cha ’n iarrainn na b’ fhearr,” ars’ ise.

“Ro mhath, ma ta. Mu fheasgar am màireach cuiridh mise d’ ar n-ionnsuidh i, ’s feuch an toir sibh làn meadair mhaith do’n bhodach a bheir air srann a tharruing,” ars’ esan.

“Na biodh cùram ort,” ars’ ise, “na fàilnich thusa air do thaobh féin.”

“An latha chì ’s nach fhaic!” ars’ an sionnach, “slàn leibh, a mhaighdeann àluinn! ’s bliadhna leam gus am faic mi a rithist sibh.”

Chaidh an cealgair so do thigh a’ chait ro-thoilichte le ’thapachd féin, ’s a’ smaointeachadh nach biodh sionnach san dùthaich cho beairteach ris féin, agus dh’ innis e sgleò mor do ’n chat, ag ràdh nach robh nighean idir aice, ach gu ’n robh i féin cho caoimhneil, fhialaidh, shuairce; gu ’n robh i ri cuirm mhór, rìomheach, aighearach, ghreadhnach a thoirt seachad an ath-oidhche, ’s gu ’n robh ise ri bhi air tùs agus air toiseach nan aoidhean. “An teid thu ann, a rùin?” ars’ esan.

“ ’S mi théid,” thuirt ise, “ ’s cha ’n anns mi féin ga ’ràdhainn, cha ’n ’eil mi ’n dùil gum bi aona chàraid ann a’s sgiolta, ’s a’s eireachdala na thu féin ’s mi fhéin, a laoigh mo chridhe!”

Thàinig am feasgar; bha ’n cat gun amhrus air bith air na bha ’feitheamh oirre; agus ged nach robh coguis an t-sionnaich ro-shàmhach, cha do ghabh e a bheag air; bha e a’ smaointeachadh gu ’m b’ fhiach beairteas nighean na beathrach-sgiathaich aon dad a b’ urrainn da a dheanamh air a son. Bha ’n dithis a brath falbh cuideachad a dh’ ionnsuidh na cuirme ma b’ fhior, ach ’nuair chunnaic an sionnach an cù san t-sean àite, ghabh e a leisgeul, ag ràdhainn nach robh toil aige caonnag no aimhreit a dheanamh na ’làthair-sa, ach ise dh’ fhalbh air thoiseach ’s ann an ùine ghoirid gu ’n tugadh esan a dheagh ghiullachd do ’n bhéisd choin, ’s an sin gu ’n leanadh e i.

“Thoir an aire ort féin, a ghràidh,” ars’ ise.

“Och, na biodh cùram ort, eudail ’s a ghràidh,” ars’ esan, “cha ’n fhada sheasas e riumsa.”

Dh’ fhalbh an cat ma ta, ach an àite faighinn a stigh do ’n uaimh air dorus ìosal, ’s ann a bha i air a togail suas ann an croidhleig bhig gu uinneig a bha gu h-àrd ann an aodann na craige—ach cha do chan i guth na aghaidh, agus ann an sin fàgaidh sinn i ’n dràsd.

(Ri leantuinn.)

Tha atharrachadh mor eadar an da bheannachd aimsireil sin, Slàinte agus Saibhreas. Is e Saibhreas is mò air am bheil muinntir an tòir, ach is lugh’ a shealbhaichear leò. Is minic a shealbhaichear Slàinte, ged is beag am meas a tha aig moran oirre. Tha e soilleir gu ’m bheil Slàinte a’ toirt barrachd air Saibhreas, an uair a smuainichear nach dealaicheadh an duine is bochda tha idir ann r’a shlàinte fein air son airgid, ach gu’n dealaicheadh an duine saibhir ri ’airgiod féin air son slàinte.

Is duilich an nàire ’thoirt as an àit’ anns nach bì i.

---

[2]

[Vol . 11. No. 1. p. 2]

Iain Mor nan Ord.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. VIII.

MAR IS DUAL DO THACHARAN A BHITH NA ’GHAISGEACH NA ’SHUILEAN FHEIN—DOIGH GHAIDHEALACH AIR EACH A THOIRT A BOGADH.

CHAIDH am fàilteachadh ann an cainnt chruaidh nan Deasach. “Ann an ainm an àigh,” ars’ an ìomhaidh a dh’ éirich as an fhraoch, “an innis sibh dhomh, fhearaibh, c’àit’ a bheil mi? ’S mor m’ ioghnadh gu bheil mi idir beò, ’s nach do dh’ ith mi ach mu phunnd bidh o fheasgar an dé, ’s tha mo theanga air tiormachadh leis a phathadh!”

“Ma ta, a dhuine chòir,” ars’ Iain Mór, “ ’s deacair dhutsa pathadh a bhith ort, is uisge fallain, cùbhraidh a tàmh ’sa gluasad air gach taobh dhiot, agus ma dh’ ith thusa punnd bidh o fheasgar an dé cha ’n ’eil moran truais agamsa riut, oir ’s iomadh teaghlach truagh air feadh nam beann so nach do dh’ ith uiread o chionn seachdain.”

“Ach, a dhuine, ’dhuine,” ars’ an Sasunnach, “ciamar a dh’ òlainn-sa, ’s gun ghlaine, gun chup’ agam, na ni sam bith a thogadh uisge? ”—

“Cha robh,” ars’ Iain, “na seirbhiseach a shìneadh dhut e! Tha mi duilich, duilich air do shon, a dhuin’ -uasail, ach ’n do smaointich thu riamh air do dha chròig, no air an aide sin mu d’ cheann, air son uisge ’thogail. ’S iomadh fear a chaisg ìotadh le seòrsa bu mhiosa.”

Mu ’n robh Iain ullamh dhe na briathran, leum an Sasunnach thun an uisge ’s thog e làn na h-aide ’s chuir e air a cheann e, ’s Eachunn an impis tachdadh a gàireachdaich, ’s chual’ e Iain ag ràdh rudeiginn mu chù is marag ma ’amhaich.

“Tha mi,” ars’ an Sasunnach, “ga m’ earbsa fhìn ribh, fhearaibh, ’s ma chuireas sibh mi air an rathad cheart gu caisteal Shrath Ghlinn bidh mi fada na ’r comain.”

Bha ’n Sasunnach na ’shealladh ait ’san àm, oir air feadh nan dris ’s nam preas ’s an fhraoch, cha robh do thrusgan uime, faodaidh mi a ràdh, ach an ad’ is fhiach ainmeachadh, agus a thaobh ’s gun do thaghail e iomadh poll bog monadh, cha robh e furasda dheanamh a mach dé ’n dath a bh’ air a chuid rìomhaidh ’n uair a chuir e suas e. “ ’S mise,” ars’ an dealbh so, “Coirneal Eanruic—no co dhiubh bidh mi na m’ choirneal air an ath sheachdain.” Thainig gleann an druim a choirneal agus beinn air uchd le prois, air dha so a ràdh. “Fhuair mi,” ars’ esan, “brath an latha roimhe gu ’n robh an reubalach ainmeil Iain Mòr nan Ord anns an nàbachd, agus le buidheann thaghta ghluais mi o’n ghearasdan airson a ghlacadh an dé. Suas gu feasgar chunnaic mi-fhìn ’s mi air deireadh na cuideachd coltas duine mhoir eadar mi ’s faire. Rinn mi suas m’ inntinn gur e Iain Mòr a bh’ ann, agus smaointich mi gu ’n coisninn cliù mor dhomh fhìn na ’n deanainn prìosanach dheth na m’ aonar le m’ dheas laimh ’s le m’ chlaidheamh sgaiteach fhein, agus a bhàrr air sin bha each luath agam. Fhuair mi air falbh o chàch gun fhios, is liùg mi gu fàillidh suas feadh stuchd is bhearraidhean uamhasach, ’s an deigh mo shaoithreach cha d’ fhuair mi ach boc-gaibhre air creig an àit Iain Mhòir. Thainig mi bhar muin an each gus m’ anail a leigeil, ’s gu amharc mu ’n cuairt. Cha do ghluais am boc, ’s an uair a fhuair a bhrùid mo chulaobh ris thàinig e ugam le roid, ’s chaidh mi sios car mu char ris a bhearradh, ’s tha mi o’n uair sin air ceud bearradh a dhìreadh ag iarraidh am bearradh air na dh’ fhag mi an t-each, ’s cha do dh’ amais mi fhathast air ’s an duthaich uamhasach.”

“Chuala mi,” ars’ Iain, ’s e caogadh ri Eachunn, “gun gabhadh e fior cheatharnach air son prìosanach a dheanamh air Iain Mòr nan Ord. Feumaidh gu bheil sibhse na ’s treine na shaoileadh neach air a cheud shealladh.”

“Tha thu ceart,” ars’ an Sasunnach, “ma gheibh mo laimh-sa aon uair greim air colair Iain Mhòir, bidh leaba chumhang aige mu ’n dealaich mi ris!”

Thainig fiamh gàire air Iain Mòr ’s e air beachd a ghabhail air lamh chaol, sporach an t-Sasunnaich, ach cha dubhairt e guth. O’n a dh’ earb an Deasach e-fhein riutha, bha e sàbhailte gus am faigheadh iad bhar an lamhan e. Cha robh fios aca aig an àm gur ann aige bha Màili, no gu ’m b’ iad a chuid dhaoine ’ghlac i; cha robh fios acasan ach gu ’m bu Shasunnaich agus naimhdean a chuideachd a ghlac i. Mar bu dlùithe bha ’n Coirneal a tighinn ris a ghearasdan ’s ann a b’ àirde bha mhisneach ag éiridh. Cha robh pian nach robh e dol a chur Iain Mhòr troimhe nuair a ghlacadh e e. Dh’ innis Iain dha gu ’m buineadh e-fhein ’sa chompanach do chuideachd Earraghàidheal, agus gur ann ag amharc airson Iain Mhòir nan Ord a bha iad fhéin. “Tha thu fhein fuasach mor,” ars’ an Caiptean, ’s e toirt sùil amhrusach air Iain.

“Tut,” ars’ Iain, “an t-eilein ’san d’ rugadh mise cha robh duin’ ann cho beag rium; ’se sin a chur as mi, a bhith na m’ fheannaig chorr ann. Is neònach leam nach cual’ thu mu Eilean-nam-fear-mòra!”

Bha iad a smaointean gur e ’m fortan fhein a chuir an Sasunnach nan rathad, air son forofhais a dheanamh mu ’n chuspair a laimh, agus b’ ann mar sin le toileachadh mòr a chual’ iad an Caiptean ag radh ’san dealachadh: “Tha dùil agam cluich agus spors gu leòr a bhith againne aig Caisteal an Tuilm Uaine Diordaoin ’sa tighinn. Tha mo charaid, an Seanalair Fits-Eòin, gu bhith làthair, agus ’s ann air a shòn a bhios gach ni. Tha fior dhéigh aige air gach seorsa cluich, is euchdan neart fhaicinn. Tha e-fhéin ainmeil air gach seorsa, ged a tha e an inbhe àrd, ’s gu h-àraid tha e ainmeil air caitheamh an ùird-mhòir. Mar sin, ma thogras sibh, ruigibh aig an àm, tha mise a toirt làn chuireadh dhuibh, mar dhuais airson na seirbhis a rinn sibh dhomh. Agus,” ars’ an Caiptean, “ ’s e ga ’tharuinn fhein suas, air chor ’s gu ’n robh barrachd ri fhaicinn dheth ’phearsa na bha e ’n dùil, “theid mi fhin an urras gu ’m faic sibh euchdan Sasunnach a chuireas ioghnadh oirbh. Tha dùil agam fhéin,” ars’ an gaisgeach ann an cagar ’se tarruinn dlùth, “feuchainn air a chruith-leum an là ud, agus theid mi an urras gu ’m fosgail mo chàirdean an sùilean; oir, eadrainn fhein, tha mi o chionn cho’ -la-deug a toirt greis a h-uile oidhche air leum na m’ sheòmar diomhair; agus,” ars esan, ’s e uile lasadh le aoibhneas, “chaidh agam air còig troidhean is còig òirlich is ochdamh a leum, agus mu ’n dig an latha mor tha dùil agam leth òirleach eile ’chur ris! Ach,” ars’ esan, ’s e cur a laimhe air a chùlaobh, ’s neul dubh a brùchdadh tromh na bha pholl air a ghnùis, “tha eagal orm gun do chur a ghabhar o fheum mi!”

Thug na fir taing dha, is thuirt iad gu ’m biodh iad gle thoilichte ’bhi làthair aig na cluichean. “Agus,” ars’ Eachunn, “ma dh’ fhaodte gu ’m feuch mi-fhìn a chruith-leum cuideachd, ged nach do chleachd mi i o chionn greis mhath, mur a digeadh poll monadh na féithe na m’ rathad. Agus a thaobh mo charaid an so, is dòcha gu ’m feuch e-fhéin a laimh air caitheamh an uirdmhóir.”

Bha na fir a bruidhinn mar so nan seasamh am fradharc Caisteal Shrath Ghlinn, ’s iad a nis a dol a dhealachadh, o’n a fhuaireadh Caiptean Eanruic an àit’ am faodadh stiùir a chur na ’laimh air son a cheann-uidhe ’thoirt a mach. Ach an uair a bha iad a tionndadh air falbh chualas plubraich dlùth dhaibh, agus osna throm ga ’tarruinn. Ruith iad gu cùl a chnoic, ’s an Caiptean air chrith nan déigh, a dh’ fhaicinn dé bh’ ann, ’s fhuair iad ann an sin am bogadh ann am féithe air a chuartachadh le feur milis, gorm, each rìomhach diollaid.

“O, mo Bhari bochd, mo Bhari bochd!” ars’ an Caiptean an uair a thainig e dlùth, “tha eagal orm gu ’n téid e á sealladh buileach glan, mu ’m faigh mi daoine is eich is buill gus a shàbhaladh. Bheirinn gu toilichte deich gini seachad ach e bhith agam sàbhailte air an réidhlein. Ma chailleas mise Bari cha ruig mi leas smaointean air Iain Mòr nan Ord a ghlacadh.”

“Ma ta,” ars’ Iain, “bu mhor am beud sin a thachairt. Tha làn àm breith air Iain Mòr, agus ni mise na ’s urrainn mi gus do chuideachadh. Le so a ràdh chaith Iain Mòr nan Ord cirban a bhreacan thar a ghuaillean, agus fhuair e da lic mhor a bha dlùth ’s chuir e iad taobh ri taobh lamh ris an each. Sin seachad leum Iain thun na leacan, is thòisich e ri leum orra ga ’n daingneachadh, gus an d’ fhuair e iad a réir a mhiann. Bha ’n Caiptean ’sa bheul fosgailte mar-ri shùilean ag amharc air na bha an Gàidheal a deanamh. Ach theab iad leum as a cheann buileach glan air dha Iain fhaicinn a cromadh ’sa breith air an diollaid, agus thug e tarruinn mhath oirre uair no dha a chur deuchainn air a neart. Chruinnich e ’n sin e-fhéin’s a cur a neart uamhasach an géill chaith e ’n t-each Sasunnach air an raon air beulaobh a mhaighstir. “Tha cudrom laghach ann,” ars’ Iain ’s e suathadh a lamh le dornan feòir, “ach cha chreid mi nach seall e c’àit’ an teid e dh’ ionaltradh na dheigh so. —Cha ghabh, cha ghabh, cùm na d’ phòc e”— ’s an Caiptean gu leith eigionnach air a sporan o thoirt a’ measg nan luideag air son na deich gini a phaigheadh,— “cha ghabh,” ars’ Iain, “rinn mise sid airson an eich bhochd fhein ’s cha b’ ann airson duais sam bith.”

“Sid,” ars’ Eachunn, “mar a bhios iad an Eilean-na-fear-mòra a breith air na muca-mara ’s ga ’n caitheamh gu tìr.”

Ghleidh an Caiptean a sporan gu toilichte, ach bha ’shùil gun bhriobadh ag amharc le car de dh’ fhiamh air a Ghàidheal. “Tha eagal orm,” ars’ esan mu dheireadh, “nach bi mise gu bràth cho làidir riut; ach cha ’n ’eil mi ach óg fhathast—naoi-deug-air-fhichead is aona-mios-deug, sin m’ aois gun là air na dheth!”

“Nis,” ars’ Eachunn, “o’n tha ’n t-each agaibh gu sabhàilte, nach fhearr dhuibh sibh fhéin a nigheadh, gus gu ’m bi sibh na ’s comhfhurtaile ga ’mharcachd agus na ’s coltaiche ri saighdear a ruighinn a chaisteal. Rinn Caiptean Eanruic sin. Nigh e ’aodann a toirt ris athailtean na lotan a rinn Màili gu soilleir.

“Cha chreid mi-fhéin,” ars’ Iain Mòr, “nach d’ fhuair thu do chioramachadh gu goirt an àr fuilteach o chionn ghoirid.”

“O, na sgrobagan so air m’ aodann!” ars’ an Caiptean, “cha b’ ann air achadh onarach a thachair dhomh ’m faighinn idir, ach o chat-fiadhaich Gaidhealach a ghlac mi; ach tha na h-ìnnean aice fo ghlais a nis ’s air an deagh bhearradh.” Bha neul dorcha air mala an t-Sasunnaich ag ràdh so, agus leum e, ’san fhearg fo shàiltean, cho beo, làidir air muin an eich ’s gun deach e seachad air an taobh eile, ’s dha ’n fhéithe chaidh e ’n comhair a chinn. Ach fhuair e air falbh mu dheireadh, ’s ged a bha e feuchainn ri amharc duineil, spaideil, neo-ar-thaingeil,

---

[3]

[Vol . 11. No. 1. p. 3]

cha robh buaidh leis, ’s cha b’ fhearr e ’san àm na bodach-fheanng air dùnan.

“Is cinnteach mi,” ars’ Iain Mór ’s e ’g amharc na ’dhéigh, “nach ann a thaobh modh a fhuair e na cuimhnachan ud air a ghnùis. Ach saoil thu, Eachainn, ciod a bha e ’ciallachadh mu ’n chat-fhiadhaich Ghaidhealach? An trùilleach, tha mi-fhéin a smaointeachadh nach e cat ceithir-chasach a bha e ’ciallachadh.”

“Tha thu ceart, Iain; cha b’e. An dug thu ’n aire dha aodann glas ’san àm a fàs cho dearg ri giomach bruich. Ach, Iain, gheibh sinn a mach rudeiginn, ma chumas sinn ar sùilean ’s ar cluasan fosgailte, aig cluichean Caisteal an Tuilm Uaine Diordaoin ’sa tighinn.”

Bha fios aig na Gaidheil gu’n robh iad ga ’n cur fhéin ann an cunnart mor le ’dhol am measg naimhdean. Aig àm eile dh’ fhaodadh iad iad-fhein a chur as aithne, agus a dhol na ’m measg gun mhòran cunnairt, ach a nis cha ghabhadh sin deanamh a thaobh ’s gu ’m faca Caiptean Eanruic iad nan cruth nàdurra, ’s ged a dh’ innis iad dha gu ’m buineadh iad do chuideachd Earraghàidheal, dh’ fhaodadh iomadh nàmhaid ghuineach a bhith lathair aig na cluichean a dh’ aithnicheadh Iain Mòr; ach cha robh so a’ cur cùram orra. Na aghaidh sin ’s ann a bha ’n gàbhadh a bha cho faisg ga ’m fàgail na bu deònaiche ’dhol na ’choinneamh gu buaidh. ’S mar sin bha agus bithidh. Co ’m fìor Ghaidheal a chuir riamh cùl ri gàbhadh a thainig eadar e ’sa mhiann, no ’chuireas fhad ’sa bhios cainnt mhilis Oisein air a theangaidh? Mar a dh’ éirich dh ’an da laoch air an turus so cha ghabh innseadh aig earaball a chaibideal so, ’s mar sin feumaidh sinn ceann ùr a dheanamh dha, agus birn’ eile ’shniomh an uair a chuireas sinn olla ris a chuibheal.

(Ri leantuinn.)

Sgeulachdan Arabianach.

ALADIN.

CAIB. III.

MU dheireadh thall rainig iad bealach cumhann a bh’ eadar da bheinn. B’ e so an t-aite dh’ ionnsuidh an robh toil aig an draoidh Aladin a thoirt a chum gu ’n cuireadh e ’n gniomh an obair air son an d’ thainig e dh’ aon ghnothuch a Africa gu ruige Shina. “Rainig sinn a nis ar ceann-uidhe,” ars’ esan. “Chi thu sealladh nach fhaca tu riamh a leithid—sealladh nach fhaca mac mathar riamh roimhe. Bidh tu gle thaingeil dhomhsa air son a leigeil fhaicinn dhuit. Falbh agus cruinnich a h-uile bioran a gheibh thu, agus beothaichidh sinn teine an so an ceart uair.”

Ann an tiotadh fhuair Aladin biorain gu leor. Ghrad chuir an draoidh goinnein riutha, agus las iad suas ann am mionaid. An uair a bha ’n lasair ’na h-airde thilg an draoidh tuis anns an teine, agus ann am briobadh na sul cha bu leir dhaibh a cheile leis a’ mheall cheo a dh’ eirich as an teine. Labhair an draoidh beagan fhacal nach do thuig Aladin. Dh’ fhairich e ’n talamh a’ dol air chrith fo ’chasan, agus an uair a sheall e air an aite anns an robh an teine chunnnaic e leac cheithir-oisinneach, mu shlait air gach rathad, agus failbheag umha innte air son a togail. Bha e air chrith leis an eagal roimh na chunnaic ’s na dh’ fhairich e, agus nan robh fios aige ciod an rathad a ghabhadh e, bha e air a chasan a thoirt as. Ach rug an sin an draoidh air ghulainn air, agus thug e crathadh garbh air. Chain e e thun a bhrogan, agus bhuail e dhorn air ann an toll na cluaise a leag ’na sgleog air an talamh e. Cha mhor nach do chuir e h-uile fiacaill a bh’ ann ’na shlugaid. Cha robh fhios aig Aladin truagh ciod a b’ aobhar gu ’n d’ fhuair e ’ghiullachd air an doigh so. Dh’ eirich e o ’n talamh ’s e ’caoineadh ’s thuirt e, “Ciod e ’n cron a rinn mi, ’bhrathair m’ athar, an uair a rinn sibh a leithid de dhroch dhioll orm?” “Cha b’ ann gun aobhar a rinn mi na rinn mi ort,” ars’ an draoidh; “is mise a dh’ fheumas gniomh athar a dheanamh riut, agus cha choir duitse math no olc a radh riumsa ciod sam bith ni a ni mi ort. Ach a chaomhain,” ars’ esan ’s e ’taiseachadh, “na biodh eagal sam bith ort. Cha ’n ’eil mi ag iarraidh ort ach mo chomhairle ’ghabhail anns gach ni a chuireas mi mar fhiachaibh ort a dheanamh, agus ma ghabhas tu mo chomhairle theid mi ’n urras nach caill thu air.” An uair a chuala Aladin so dh’ fhas e na bu toilichte, ’s na bu lugha eagal. Ged a bha lan a chinn de mhi-chiataibh aige de ’n draoidh air son mar a rinn e air ’s e neo-chiontach, smaoinich e gu ’m b’ fhearr dha ’bhith umhail.

“Chunnaic tu,” ars’ an draoidh, “mar rinn mi leis an tuis a thilg mi ’s an teine, agus leis na facail a labhair mi. Fo ’n chloioh sin, ma ta, tha moran ionmhais air ’fhalach air do shonsa, agus bithidh tu na ’s beairtiche nan righ a’s beairtiche a th’ air an t-saoghal. Cha ’n ’eil duine air an t-saoghal a dh’ fhaodas a lamh a chur air a’ chloich so, no a togail as a h-aite, ach thu fhein. Cha ’n ’eil e ceadaichte dhomhsa mo lamh a chur oirre, no dhol sios do na seomraichean anns am bheil an t-ionmhas. Mar sin, feumaidh tusa gun dail sam bith a’ chlach a thogail, agus gach ni a dh’ iarras mise ort, a dheanamh.”

An uair a chuala Aladin mu ’n ionmhas neo-chriochnach a bh’ anns na seomraichean fo ’n talamh, agus gur ann air a shon fhein a bha e air a thasgadh, dhi-chuimhnich e gach olc a rinneadh air, agus thuirt e: “Tha mise lan-dheas, a bhrathair m’ athar, air son ni sam bith a dh’ iarras sibh orm a dheanamh.” “Tha mi ro thoilichte sin a chluinntinn, a chaomhain,” ars’ an draoidh, ’s e breith ’na dha laimh air ’s ga theannachadh ri ’uchd. “Thig an so, ma ta, agus beir air an fhailbheig, agus tog a’ chlach.” “Cha ’n ’eil mi laidir gu leor gus a togail,” ars’ Aladin, “feumaidh sibh fhein cuideachadh a thoirt dhomh. “Cha ’n ’eil feum agad air cuideachadh sam bith uamsa,” ars’ an draoidh, “ma theannas mise ri do chuideachadh theid a’ chuis ’n ar n-aghaidh gu buileach; feumaidh tu a togail leat fhein. Beir air an fhailbheig, agus abair ainm d’ athar agus do sheanar, an sin tog a’ chlach, agus chi thu gu ’n teid agad air a togail furasda gu leor.” Rinn Aladin mar a dh’ iarraidh air, agus thog e ’chlach gun dragh sam bith.

An uair a thogadh a’ chlach bha slochd foidhpe mu thri no ceithir de throidhean air doimhneachd. Aig bonn an t-sluichd bha dorus, agus an uair a dh’ fhosgail Aladin e bha ceuman staidhreach a’ dol sios do na seomraichean a bha fo ’n talamh. Ach mu ’n deachaidh e sios thuirt an draoidh ris: “Gabh beachd math, a mhic, air na bheil mi dol a dh’ innseadh dhuit. An uair a theid thu sios agus a ruigeas tu bonn na staidhreach, gheibh thu dorus fosgailte, agus theid thu steach air. Tachraidh tri seomraichean mora riut. Anns gach seomar dhiubh so tha ceithir soithichean mor ’umha air gach taobh, luma-lan oir is airgid; ach thoir do cheart aire nach teid thu ’nan coir. Mu ’n teid thu steach do ’n cheud sheomar bi cinnteach gu sgioblaich thu d’ aodach gu math, air eagal gu suath thu ann an ni sam bith. Os cionn gach ni, thoir do cheart aire nach suath d’ aodach ri balla seach balla; oir ma shuathas cha bhi tuilleadh saoghail agad. An uair a ruigeas tu an treas seomar chi thu dorus air a’ cheann a’s fhaide uat dheth, fosglaidh tu e, agus theid thu steach do ’n gharadh. Anns a’ gharadh tha craobhan de gach seorsa, agus tha iad cho lan de mheasan ’s a ghiulaineas iad. Gabh direach tarsuinn a’ gharaidh, agus lean romhad gus an tig thu gu bonn staidhreach anns am bheil coig ceumannan air airde. An uair a dhireas tu na ceumannan, chi thu cuil bheag anns a’ bhalla mu d’ choinneamh anns am bheil cruisgein laiste. Tog leat e, agus cuir as e. Tilg uat an t-siobhag, agus doirt as an olla, agus cuir ann a’ d’ bhroilleach e agus thoir a’ m’ ionnsuidh-sa e. Na biodh eagal ort gu mill an olla d’ aodach, cho luath ’s a dh’ fhalamhaicheas tu ’n cruisgein bidh e tioram gu leor. Ma bhios toil agad rud de na measan a chi thu anns a’ gharadh a thoirt leat, tha cead agad air na ’s urrainn duit a thoirt leat.”

An deigh do ’n draoidh so a radh, thug e fainne bhar a’ mheoir fhein, agus chuir e air meur Aladin e; agus thuirt e ris gu ’n gleidheadh am fainne o gach olc e, fhad ’s a bhiodh e air toir a’ chruisgein. Anns an dealachadh thuirt e ris: “Gabh sios, a mhic, agus na biodh fiamh, no eagal ort, agus bidh sinn le cheile saoibhir fad uile laithean ar beatha.”

Sios a ghabh Aladin gu sunndach do ’n uaimhe. Fhuair e na tri seomraichean mar a thuirt an draoidh. Choisich e trompa cho faicilleach ’s a b’ urrainn da; ghabh e tarsuinn a’ gharaidh gun stad; thog e leis an cruisgein, agus thilg e as na bha ’na bhroinn eadar shiobhaig is olla, agus chuir e ’na bhroilleach e. Ach an uair a bha e tilleadh smaoinich e gu ’m bu choir dha rud de na measan briagha a bh’ air na craobhan a thoirt leis. Cha ’n fhaca e measan riamh de ’n leithid. Cha robh dath air an smaoinicheadh duine, no dath air nach smaoinicheadh e, nach robh orra. Ged a bha duil aig Aladin gur e measan a bh’ annta do bhrigh gu robh iad mar gu ’m biodh iad a’ fas air na craobhan ’s e bh’ annta neamhnaidean agus clachan luachmhor. B’ fhearr le Aladin gu mor lan a phocaidean de na figean ’s de na fion-dhearcan na lan a phocaidean diubh; ach o ’n a bha dathan cho briagha ’s cho annasach orra, agus o ’n a bha iad cho mor thug e leis na b’ urrainn da dhiubh. An uair a lion e a phocaidean, theannaich e ’n crios a bha mu mheadhon, agus chuir e na b’ urrainn da dhiubh eadar e ’s a chuid aodaich. Ged a bha eallach a dhroma air dhe ’n ni a’s luachmhoire a th’ air an t-saoghal cha robh fios aige fhein gu ’m b’ fhiach na bh’ aige a bheag sam bith. Ghreas e air cho math ’s a b’ urrainn da, agus an uair a rainig e beul an t-sluichd far an robh ’n draoidh g’ a fheitheanh ’s e air thuar fhoighidin a chall, thuirt e: “Sinibh dhomh ’ur lamh, a bhrathair m’ athar, feuch am faigh mi suas a so.”

“Thoir dhomh an cruisgean an toiseach,” ars’ an craoidh, “tha eagal orm gu bheil e draghail duit.”

“Gu dearbh cha ’n urrainn domh an drasta, cha ’n ’eil e ’cur dragh sam bith orm; ach cho luath ’s n gheibh mi a so bheir mi dhuibh e,” ars’ Aladin. Bha ’n draoidh cho rag ’s nach tugadh e ’lamh a dh’ Aladin gus am faigheadh e greim air a’ chruisgein. Bha Aladin cearta coma dhe ’n chruisgein; ach cha b’ urrainn da an cruisgean a thoirt seachad gun na measan a bha ’na bhroilleach a chall, agus sid rud nach deanadh e a muigh na mach. ’S e thainig as a’ chuis gu ’n do ghabh an draoidh corruich anabarrach ri Aladin. Thilg e rud de ’n tuis anns an teine a bha laimh ris, agus labhair e dha no tri de na facail dhraoidheachd, agus ann am briobadh na sul bha chlach anns an robh an fhailbheag air a cur air beul an t-sluichd.

(Air a leantuinn air taobh 6.)

---

[4]

[Vol . 11. No. 1. p. 4]

Mac-Talla.
Air a chur a mach uair ’san da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia Miosan, .50
Tri Miosan, .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn. an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, IULAIDH 11, 1902.

Righ Iomhar Tinn.

CHAIDH tilleadh ’sa chrùnadh ris nach robh mor dhùil. Air feadh na h-Impireachd Bhreatunnaich air fad, bhatar ag ullachadh air son aimsir greadhnachais agus aoibhneis air an t-siathamh ’s an seachdamh latha fichead dhe ’n òg-mhios. Ach mu ’n dàinig an latha sin bha ’n greadhnachas ’s an t-aoibhneas air tionndadh gu dubhachas ’s gu bròn. Thainig fios gu robh an righ air a leagadh sios le tinneas, agus gu robh a bheatha ’n cunnart. Agus ma bha cridheachan a chuid iochdaran anns gach cearna dhe ’n domhan air an gluasad g’ a ionnsuidh an àm an aoibhneis, bha iad air an gluasad g’ a ionnsuidh ann an tomhas na bu làine ’s air mhodh a bu dùrachdaiche an àm a bhròin. Agus a nise o’n tha e air a dhol am feabhas, agus coltas air a bhi air aiseag gu slàinte tha iad air an ceangal ris le bannan dìlseachd agus gràidh mar nach robh iad riamh roimhe. Ma theid gach ni gu ceart, bidh an crùnadh air a dheanamh mu mheadhon an ath mhios, ach cha bhi an greadhnachas cho mor ’s a bha e gu bhith air a mhios a dh’ fhalbh. Tha an righ fein, cho math ris an t-sluagh, a gabhail an tillidh a fhuair iad mar theachdaireachd o Righ nan righrean gu robh iad a’ cur luach ro-mhor air glòir talmhaidh agus an cunnart Ughdar gach cumhachd agus glòir a bh’ air am buileachadh orra a leigeadh air dichumhn. Tha sinn uile taingeil gu bheil an righ air a chaomhnadh dhuinn, agus an dòchas gu ’n ruith iomadh bliadhna seachad mu ’n aithrisear sgeul a bhàis.

Airc Noah.

Thainig fios dh’ ionnsuidh nam paipearan an la roimhe ag innse gu robh àirc Noah air a faotainn. Cha b’ ann air Beinn Ararait a fhuaireadh i, ach ann an cearn iomallach de Alasca, air mullach beinne ’s fiodh ghopher de ’n robh i air a deanamh air tionndadh gu cloich. ’S ann bho na h-Innseanaich a thainig an sgeul. Tha daoine ’m barail nach eil ann ach creag mhor air an d’ fhàg làmh nadair a bheag no mhor de chumadh a thug air na h-Innseanaich a chreidsinn gu’m b’ e bh’ ann an long mhor cheithir chearnach, gun chrann, gun stiùir, a ghiùlain Noah ’s a theaghlach ’s a chuid feudail gu sàbhailte troimh ’n dìle. Tha sinn an dòchas gu bheil a’ bharail sinn ceart. Bhiodh e na ’ghnothuch mi-fhortanach gu ’m faighte an àirc air fonn nan Geancach. Tha iad mor gu leòr as an dùthaich mar a tha, ach na ’n saoileadh iad aon uair gu ’m b’ ann na ’n dùthaich fein a bha beinn Ararait, agus gu robh an àirc fhathast gun ghrodadh oirre, cha b’ urrainn do mhuinntir dhùthchannan eile bhi beo leò.

Laoidh na Rioghachd.

EAD. LE K. W. G.

FAILT’, mìle fàilt do’n Rìgh!
Slàinte, deagh-shlàint do’n Rìgh!
Gràs Dhé do’n Rìgh!
Crùn thus’ e ’Dhé, le glòir,
Crùn e le gràdh a shlòigh,
Guidhe ar crìdh’ ’s ar beòil,
Deadh-shlàint’ do’n Rìgh!

Eirich a Thriath nam feart;
Eirich a Dhia ar neart,
Do’n Rìgh thoir sìth:
Tog Thusa suas do Làmh,
Buadhaich thar neart gach nàmh,
Deònaich do’n Rioghachd tàmh
Ré làith’ an Rìgh.

Tiodhlaca maith do stòir
Gu fialaidh saoibhir dòirt
Air ceann an Rìgh:
Gu’n dìon e ’n lagh ’s gach teinn,
Rath fìor gu ’m bi r’a linn,
A shlòigh gu sìor gu ’n seinn
Deadh-shlàint’ do’n Rìgh!

Ar Bàn-righ àluinn, shèimh,
An sìth ’s an sòlas glèidh;
Do’n Bhàn-righ slàint’!
Ard-iolach gaoil a sluaigh
Eireadh o chuan gu cuan;
Deadh-ghean ’ga dìon mu’n cuairt;
Do’n Bhàn-righ slàint’!

A Call an Cliu.

Bha na Geancaich, riamh o thoiseach an saoghail fein, ainmeil mar cheannaichean. Bha cliù aca bhi na ’n daoine gleusda, geura, a gheibheadh aig gach iomlaid a dheanadh iad barrachd ’s a bheireadh iad seachad. Mhill iad an cliù sin gu mor anns na h-Eileanan Filipeach. Phàigh iad do’n Spàin air son nan eileanan sin fichead millein dolair, agus chosg iad faisg air naodh fichead millein eile a’ feuchainn ri ’n toirt bho na nàisinnich. A dh’ aindeoin sin cha’n eil na h-eileanan aca saor á grunnd fhathast, agus faodaidh latha ’s bliadhna dhol seachad mu ’m bi. Ach faodaidh e bhi gu ’n éirich cleas fir na moch-éirigh dhaibh—aon uair ’s gu ’n d’ fhuair e ’n t-ainm dh’ fhaodadh e laidhe anmoch. Ma bha cliù aca mar dheagh luchd-gnothuich, nach toir gnothuch leibideach nan Eileanan Filipeach uap’ e.

Toiseach Bliadhn’ Eile.

Leis a àireamh so tha MAC-TALLA a’ toiseachadh air bliadhn’ eile; tha e nise ’dol ’s na h-aon deug. Re nan deich bliadhna a chuir e seachad, thachair iomadh ceap-tuislidh air: cha robh ’n rathad a shiubhail e cho reidh no cho còmhnard ’s bu mhiann leis, ach fhuair e thairis air. An fhad so ràinig e. Aig na Gàidheil a tha ri radh cia fhad ’s a ruigeas e. O chionn naodh miosan air ais, cha’n eil e tighinn a mach uair ’san t-seachduin mar bha e roimhe; tha ’n luchd-gabhail cho gann ’s nach gabh sin deanamh as eugmhais nan sanas. Am bheil e gu leantuinn mar so? no an dean iadsan aig am bheil suim do’n Ghailig ’s a tha gabhail tlachd ’sa phaipeir dichioll air àireamh an luchd-gabhail a dheanamh cho mor ’s gu ’n gabh e cur a mach cho tric ’s a b’ àbhaist? A reir ar comais, tha sinne ’deanamh cho math ’sa dh’ fhaodas sinn. Gun a bhi ciontach de fhein-mholadh, faodadh sinn a radh gu bheil MAC-TALLA, mar a tha e, na dheagh luach air son na prise, gu bheil barrachd de dh’ eòlas ’s de dh’ fhior litreachas ann ruith na bliadhna ’s a gheibhear ann an iomadh paipear is leabhar a thogas an cheann gu math àrd. Agus le ceartas a thoirt dha gabhaidh e deanamh moran na’s fhearr. ’S ann o ’n luchd-gabhail a tha ’n ceartas sin ri tighinn. Saoil sibh fein an tig e? Le fior bheagan saoithreach theid ac an ùine gle ghoirid air MAC-TALLA chur air bonn cho daingeann ’s nach dàna leis talach. An gabh iad an t-saothair sin? aca fein a tha fios, agus aca fhein a mhàin.

Dhia Gleidh an Righ.

BIDH an t-seirm so air a cluinntinn anns na làithean so am measg mhòran aig an tigh agus thairis. Agus tha i airidh air a bhi toirt cluas di. Air an aobhar so gu ’m bheil an ceòl a tha na ’gnè làn do sheadh gràsmhor agus cuideachail do na slòigh lìonmhor a tha ag aideachadh riaghladh ar Rìgh. Tha tomhas do neart spioradail ann an seann fhacail; agus mar sin tha na facail so mu ’n Rìgh làn de bhrìgh do mhóran a bhios ’gan seinn feadh ar n-iompaireachd farsuinn. Bidh na rannan a leanas air an seinn le mìltean do Ghàidheil anns gach cearn air thalamh:—

Dhia, gléidh an Rìgh le d’ ghràs
An rìgheachd as gach càs:
Dhia, gléidh an Rìgh!
Biodh e a ghnàth fo d’ làimh
Le buaidh os ceann gach nàimh,
’N ad ghràdhsa faotainn sàimh,
Dhia, gléidh an Rìgh!

Air-san ’nad mhaitheas mòr
Taom pailteas as gach stòr
Fo shròl na sìth;
Dìonadh ar laghan dhuinn;
’S togar leinn iolach binn,
Le crì is guth a’ seinn,
Dhia, gléidh an Rìgh!

SGIORRAIDHEAN BAIS—Di-sathairne, an t-ochdamh latha fichead dhe’n mhios a chaidh seachad, bha fear Richard Parrs, a mhuinntir Newfoundland, air a mharbhadh ann an aon de mheinnean Ghlace Bay. Chaill e ’ghreim air a chrò a bha ga ’thoirt gu uachdar, agus thuit e ’n comhair a chinn do’n toll, naodh ceud ’s tri fichead troigh. Bha e marbh gu grad, agus bha a chorp air a mhilleadh gu mor. Di-haoine s’a chaidh, bha òganach d’ ann b’ ainm Domhnall O’Handley, air a mharbhadh am mèinn anReserve .Bha e ’g obair mu na tubaichean, agus chaidh a bhualadh le té dhiù a bha air fuasgladh o’n t-slabhruidh. Bha e air a ghrad mharbhadh. Cha robh e ach seachd bliadhn’ deug a dh’ aois. Bhuineadh e do Ghleann-dàil an siorrachd Inbhirnis.

AM FEAR-DEASACHAIDH TINN—Tha am fear-deasachaidh na laidhe tinn o chionn còrr is ceithir seachduinean. ’S e sin is coireach an àireamh so dhe ’n phaipeir a bhi seachduin air deireadh. Nuair nach bi stiùireadair gnothuich aig ’obair bidh iomadh maille ann, agus cha ghabh cùisean cumail air adhart mar bu chòir. Anns an da bhliadhna gu leth a chaidh seachad, dh’ fhuiling am fear-deasachaidh moran tinneas, agus cha robh MAC-TALLA, air an aobhar sin, cho riaghailteach na thighinn a mach ’s bu mhiann leinn. Ach tha fhios againn nach bi an luchd-gabhail ga ’r n-agairt air-son ni nach gabh seachnadh.

A’ TIGHINN DO SHIDNI—Tha an t-Urr. Clarence Mac-Fhionghain a’ tighinn do Shidni. Aig coinneamh Cléire ann a Halifacs, Di-luain s’a chaidh, ghabh e an gairm a chuireadh uige le coithional St. Andrew’s, agus bidh e air a shuidheachadh ’san eaglais sin toiseach an ath mhios. Bha dlùth air seachd ceud gu leth ainm ris a ghairm. B’ ainmean luchd-comanachaidh corr is tri cheud gu leth dhiubh sin.

---

[5]

[Vol . 11. No. 1. p. 5]

An Dilleachdan Bochd.

(Air a leantuinn o thaobh 6.)

adh agus ath-leasachadh. Bha am fear-ealaidh sin a chòmhnuidh ann am baile a bha beagan mhiltean air falbh, gidheadh chaidh an dilleachdan agus an fhidheall gun dàil d’ a ionnsuidh. Air do ’n fhear-ealaidh an fhidheall a thoirt as a’ chéile, sheall e air an óganach, agus dh’ fheòraich e dheth, an robh dùil aige ris an fhidheall sin a reiceadh air son deagh luach? Air do ’n oganach a bhi an duil gu ’n robh i anabarrach daor air fein, cha dubhairt e diog. Bha duin’ -uasal a làthair aig an àm a thog clàran na fidhle ’n a làimh, a sheall gu géur orra fa leth, agus a thubhairt gu ’n robh an t-inneal sin da rìreadh luachmhor. “Thà gu ’n teagamh,” deir am fear-ealaidh; “is fhiach an fhidheall sin eadar ceithir agus cuig fichead pùnnd Sasunnach. Is i so te de na fidhlean a’s fearr a rinneadh ann an Cremóna, àireamh chéudan bliadhna air ais.” Cheartaicheadh gu curamach i, agus chunncas nach robh a leithid ach ainneamh r’a fhaotuinn a thaobh gléusaidh agus fuinn. Rùnaich an dilleachdan an fhidheall a ghleidheadh air gach uile chor, agus bha a luchd-eòlais làn toilinntinn a thaobh na dòigh air an d’ fhuair e gréim oirre. Cha b’ fhad gus an do ruig an naigheachd mu luach na fidhle cluasan an duine ghràineil sin aig an robh i an toiseach. Bha e làn feirge agus farrainn air son mar a dh’ éirich dha, ach cha robh comus aige a bheul fhosgladh, a cheann gu ’n do reic e i gu riaghailteach, ach air bheag cliù dha fein. Mar bha bliadhnaichean a’ ruith thairis, bha ’n dilleachdan ag ath-leasachadh a’ chuid ’s a’ chuid na ’dhréuchd. Mu dheireadh, ceart mar a bha ’n fhidheall aige gun choimeas air son feabhais, mar fear-ciùil. Bha e cliuiteach, measail, agus macanta. Dh’ fhàs e glé shaibhear, ach bha e truacanta, teo-chridheach, agus fialaidh le chuid do ’n fhéumach. Cha b’ fhad gus an d’ fhàs an droch-dhuine sin a shàruich e na ’òige agus na ’bhochduinn, na ’chuspair truagh an éu-dochas. Bha e gun mheas aig a luchd-duthcha, agus ’na chùis-ghràine do gach inbh agus aois. Thuit a theaghlach sìos gu bochduinn agus truaighe, —agus is minic a dh’ iarr, agus a fhuair a shliochd luideagach deirce aig dorus fialaidh an dilleachdan mu ’n d’ aithriseadh an sgéul so.

SGIATHANACH.

Litir a Lag an t-Slocain.

FHIR-DEASACHAIDH, —Ma chì sibh iomchuidh an litir so a chur anns a MHAC-TALLA—sin ri ràdh ma ’s fhiach i àit’ fhaighinn na ’r pàipear gasda—feuchaidh mi ri facal no dha a chur ugaibh an dràsda ’s a rithist, ma bhios mi beò agus air a chothrom.

Anns a cheud dol a mach faodaidh mi a ràdh gu bheil MAC-TALLA a còrdadh rium anabarrach math, leis gach sgeulachd is òran gasda a tha sibh a cur ann gach darnacha seachdain. Cha chreid mi fhìn gu bheil e ’n comas do neach sam bith coire fhaotainn dha, o thoiseach gu deireadh na bliadhna. Tha na “Sgeulachdan Arabianach” air an sgriobhadh ann an rogha is tagha na Gàilig; agus cha ’n ’eil “Iain Mór nan Ord” —an diùlannach treun, is b’ esan sin! —dad air deireadh. ’S ann aig “Gleann-a- Bhàird” fhéin a tha an gnothuch ris na h-òrain. Tha mi glé chinnteach gur iomadh òran Gàilig a bhiodh air a chall gu buileach mur b’ e saothair an duine ghasda so.

Tha MAC-TALLA a nise ’dol na ’aona-bliadhna-deug, agus cha ’n fhaca mi litir ann anns an ùine sin bho ’n àite so. Air an aobhar sin smaoinich mi nach biodh e as an rathad dhomhsa facal no dha a chur uige. Bhithinn air litir a sgriobhadh o chionn fada mur b’e gun robh mi ga ’fhàgail aig sgriobhadairean eile, a tha moran na ’s comasaiche na tha mise air Gàilig a sgriobhadh. Agus a rithist, ’nuair a tha an aois, leis gach trioblaid a tha na ’lorg, a tighinn air mnaoi bhochd mar a tha mise, cha chuir e ioghnadh sam bith oirbh cho fada ’sa bha mi gun sgriobhadh ugaibh. Is fìrinneach briathran a bhàird:

“Cha ghluais mi ach mall,
Agus cuaill ann a m’ laimh,
Dol mu ’n cuairt air gach allt is féithe.”

Is iomadh atharrachadh a thàinig air MAC-TALLA o’n latha ’dh’ fhosgail e ’shùilean ann an tìr nam beò. Nach mor an t-atharrachadh a thainig air anns na deich bliadhna a chaidh seachad? Agus ’s e mo ghuidhe fhìn agus guidhe gach bana-Ghàidheil, gu bheil iomadh bliadhna sona, soirbheachail air thoiseach air. Anns a bhaile far an d’ rugadh MAC-TALLA tha iomadh atharrachadh air tighinn. Tha obair-iaruinn ann nach ’eil a leithid ach ainneamh ri fhaicinn ann an cearna sam bith dhe ’n t-saoghal—ni a tha air moran sluaigh a thoirt do ’n àite sin. Tha mi an dòchas gu bheil iomadh Gàidheal nam measg a bhios na ’n cuideachadh mor do ’n phaipear Ghàilig “le ’n cinn, le ’m pinn ’s le ’n sporan.”

Tha mi ag ionndrainn nach ’eil mi a faicinn litrichean anns a’ MHAC-TALLA na ’s trice as a Ghàidhealtachd. Cha ’n ’eil sinn a cluinntinn guth no iomradh bho “Bhodachan a’ Ghàraidh” agus bho “Iain” agus sgriobhadairean eile a bhiodh a cur litrichean pongail ga ’ionnsuidh. Tha mi an dòchas, o’n a thàinig crìoch air a chogadh, gu ’m faic sinn litrichean na ’s trice as a’ Ghàidhealtachd.

Tha mise gle eòlach air bana-charaid dhomh a tha cho làn de sgeulachdan ait ’s de dhàin aighearach ’sa tha an t-ubh dha ’n bhiadh. Feumaidh mi taghal oirre feuch am faigh mi fear no dha bhuaipe, sin ri ràdh ma bhios saod math oirre. Tha e a cur ioghnadh gun chiall oirre nach ’eil “Mac Uisdean” a cur tuilleadh de phuirt-a- beul ugaibh. Agus o’n a thainig mi seachad air na puirt-a- beul faodaidh mi a ràdh gu ’n cuala mi fhìn port no dha aice ga ’n gabhail a fhreagradh glé mhath air do leughadairean.

Tha an litir so fada gu leòr. Tha mi an dòchas gu ’m faigh sibh oisinn dhith anns a MHAC-TALLA. Is mi bhur caraid dìleas,

PEIGIDH PHABACH.
Lag an t-Slòcain.

Naigheachdan.

AN CORP AIR FHAOTAINN—Fhuaireadh air an t-seachduin s’a chaidh, corp na mnatha aosda a dh’ fhàg a dachaidh am Margaree, mu dha mhios air ais. Bha i taobh anns nach robhas an toiseach ag amharc air a son idir, air falbh on rathad-mhor suas a bheinn. Tha a bás muladach a cur mulaid air muinntir na sgìreachd air fad, oir bha i na ’mnaoi gle mheasail.

STRITH CHOSDAIL—Tha strith mhor a’ dol air adhart anns na Staidean o chionn còrr is da mhios, eadar sealbhadairean nam mèinnean-guail agus an luchd-obrach. Tha ’n luchd-obrach ag iarraidh leasachadh tuarasdail, agus nuair nach d’ thugadh dhaibh e, sheas iad a mach o obair. Tha iad mar sin o chionn naodh seachduinean, agus tha gach taobh cho rag ’s gu bheil iad fhathast mar a bha iad a’ tòiseachadh. Tha na sealbhadairean a’ cur rompa buaidh a thoirt air an luchd-obrach, agus cha striochd iadsan gus an fheudar dhaibh leis an acras. Chuir an t-strìth so a cheana call mor orrasan a tha innte agus air muinntir na dùthcha, —call a tha daoine breathnachail a’ meas aig coig millein fichead dolair. Aig an ruith sin, ’s ann mar is luaithe thig crioch oirre is fhearr. Cha’n eil na mèinneadairean a’ faotainn ach tuarasdail gle bheag air son an cosnaidh tuarasdail a bhiodh air am meas gle shuarach ann an meinnean Ceap Breatunn.

CUISEAN AN ONTARIO—Tha riaghladh an Rosaich, an Ontario, air clach-au-turamain. Cha ’n eil aige nise aca aon a bharrachd air naConservatives ,agus aon àite-suidhe falamh a bhios gun teagamh air a lionadh leLiberal .Cha urrainn dha gnothuch riaghlaidh a dheanamh le àireamh cho beag sin, agus ’s i chùis a’s coltaiche gu feum taghadh eile bhi ann romh dheireadh na bliadhna. Tha an Rosach fhéin aig an àm so thall ann an Sasuinn far an deach e gu bhi làthair aig crùnadh an righ.

BAS MULADACH PAISDE—Di-dòmhnaich s’a chaidh chaochail pàisde nighinn, aois choig bliadhna, le Donnachadh Friseil air Victoria Road, le losgadh a fhuair i mu dheich latha roimhe sin. Bha i cluich air cùl an taighe, far an robh teine beag air fhadadh air son sliseagan is maidean a bhatar a’ cruinneachadh a losgadh. Rinn an teine greim air a h-aodach, agus nuair a ruith i staigh gu ’màthair bha i air a cuartachadh le lasraichean. Chaochail i an deigh cràdh uamhasach fhulang fad dheich latha.

SAMHRADH FIONNAR, FUAR—Tha an samhradh gu ruige so neo-chumanta fuar. Cha dainig fhathast ach dha no tri làithean anns an robh a bheag de theas, agus tha ’bhuil sin air gach ni a tha fàs; tha iad fad air deireadh air mar a b’ àbhaist. Tha daoine beachdail am barail nach bi moran teas againn anns an dùthaich so am bliadhna; gu bheil teas an t-samhraidh daonnan a’ co-fhreagairt ri fuachd a’ gheamhraidh, agus a’ bhliadhna nach bi an geamhradh fuar nach bi an samhradh teth. Ma tha ’bharail sin ceart, cha mhor teas a thig air an t-samhradh so, oir b’ fhior bheagan fuachd a thainig ’sa gheamhradh.

FEUMACH AIR DROCHAID—Tha Caolas Chanso gle fheumach air an drochaid a thatar a’ cur mu dheidhinn a chur thairis air. Tha na bàtaichean-aiseig ris am bheil an rathad-iaruinn ’s luchd-siubhail, gle mhi-chinnteach. Tha an Scotia, am bàt’ ùr a chosg leth millein dolair, na laidhe aig Mulgrave gun choltas feuma sam bith oirre. Agus cha’n ainneamh leis an t-seann bhàt’ a dhol air grunnd no a dhol cearr an dòigh eile air chor ’s gu ’m bi fadal is maille mhor air a chur air luchd-turuis. Cha’n eil ni a’s fhearr na ’n drochaid na ’n rachadh a togail ’s gu’n gabhadh i deanamh làidir, cinnteach. Bhiodh i air aon de na drochaidean bu mhotha bhiodh air an t-saoghal. Chosgadh i mu choig millein dolair.

A’ CHUIRT MHOR—Tha chùirt mhor na ’suidhe anns a’ bhaile o chionn tri seachduinean. Bha àireamh mhor de phriosanaich ri ’m feuchainn, agus cha d’ fhuaireadh dh’ ionnsuidh nan càsan siobhalta gu toiseach na seachduin so. Fhuair Iain Brown fichead latha priosain. Bha a pheanas air aotromachadh a chionn e bhi tinn, agus a reir coltais a’ bàsachadh. Fhuair fear Iain Mac Neill, air son losgadh air duine, ceithir miosan priosain; Donnachadh Steele, air son meairle, tri bliadhna ’san taigh-obrach; agus Iain Mac Gillfhaollain, air son maide ’cheangail ris an rathad-iarunn, coig bliadhna. Chaidh Adam Bayley, a bha air fheuchainn air son moirt, a shaoradh leis anJuryach tha e ri bhi air fheuchainn air son ciont eile aig cùirt October.

SGEULA MULADACH A MABOU—Maduinn Di-màirt s’a chaidh bha Iain MacKeen, am Mabou, air a chur gu bàs air dòigh uamhasach—air a tholladh le tarbh ’s air a ghrad mharbhadh air fhearann fein. Bha am beathach roimhe sin ciallach gu leor, gun chrosdachd sam bith a nochdadh riamh, agus cha ’n eil fhios ciod a ghluais e aig an àm ud. Bha an corp air a reubadh ’s air a bhruthadh gu dona. Bha Mr MacKeen leth-cheud is naodh bliadhna dh’ aois, agus dh’ fhàg e bantrach is dithis chloinne. Tha a mhac, a bha ’n Africa mu dheas mar shaighdear, aig an àm so air a thurus dhachaidh. Bu bhràthair Mr MacKeen do ’n t-Senator ann a’ Halifacs, agus do ’n Dotair an Glace Bay; tha bràthair eile dha, Lewis, ann am Mabou. Bha eòlas farsuinn air, agus bha meas air far an robh eòlas air. Bidh ionndrainn mhor air an siorrachd Inbhirnis.

Posadh.

Aig Mulgrave, Iun an 26mh latha, leis an Urr. Iain Mac-an-Tòisich, Domhnull Mac-an-Tòisich agus Seònaid I. Nic-Griogair, le chéile ’mhuinntir Malagawatch.

---

[6]

[Vol . 11. No. 1. p. 6]

(Air a leantuinn o thaobh 3.)

Dhearbh so nach robh cairdeas sam bith aig an draoidh ri Aladin, ach gur e bh’ ann am fior mhealltair. Tha moran de mhuinntir Africa a cleachdadh draoidheachd. Bha ’n duine so o oige ris an droch obair so, agus air dha tighinn gu aird anabarrach anns gach eolas a bhuineadh do dhraoidheachd fhuair e mach gu ’n robh cruisgean iongantach anns an t-saoghal a bheireadh dha, nam faigheadh e greim air, barrachd cumhachd agus saoibhreis air na bh’ aig an righ bu chumhachdaiche a bha riamh air an t-saoghal. Fhuair e mach mar an ceudna leis a cheart innleachd gur ann am meadhon Shina a bha ’n cruisgean, agus gach ni mu na seomraichean fo ’n talamh air an d’ thugadh iomradh mar tha. B’ e so a thug air a dhol air an astar mhor air an deachaidh e. Ged a bha fios aige air a cheart aite anns an robh ’n cruisgean, cha robh e ceadaichte dha fhein aon chuid a dhol sios do ’n uaimhe, no ’n cruisgean a thoirt leis. Dh’ fheumadh e ’fhaotainn a laimh duine eile. B’ ann a chum greim fhaotainn air a’ chruisgein da fhein a chuir e eolas air Aladin. Thug e ’n aire nach robh ann an Aladin ach balach gun smachd nach deanadh moran math gu brath, agus shuidhich e gu ’n tugadh air a dhol do ’n uaimhe air thoir a’ chruisgein, agus cho luath ’s a gheibheadh e ’na laimh e bha e suidhichte air Aladin a thiodhlacadh beo a chum nach innseadh e do neach fo ’n ghrein ni sam bith mu ’n doigh anns an d’ fhuair e an cruisgean.

(Ri leantuinn).

An Dilleachdan Bochd.

(Leabhar na Ceilidh.)

AN uair a bha mi ’am ghiullan beag, a’ ruith ’s a’ leumadh mu ’n cuairt, ris gach mireadh agus cluich, agus saor o gach cùram, is iomadh deagh chomhairle a thugadh dhomh o mo sheanair fein, a bha ’n a duine ionraic agus glic, air an robh eagal an Tighearna. Cha do chaill e aon chothrom gun a bhi ’sparradh air m’ inntinn oirdheirceas oibre Dhé, agus mìorbhuileachd an fhreasdail sin a ta ’riaghlaidh os ar ceann. Bha e ’deanamh gach strith ’n a chomas chum beachd cheart agus freagarrach a thoirt domh air caoimhneas agus cùram an Ti bheannaichte sin a ta ’stiùradh na cruitheachd le cumhachd agus le gliocas neo-chriochnaichte; agus thug e dhomh iomadh samhladh agus eiseimpleir am measg chùisean an t-saoghail, chum m’ inntinn fein a lionadh le h-ùmhlachd d’a thaobh-san a tha ’buileachadh shochairean gun aireamh air na h uile. An sin, dh’ aithris e dhomh gu sonraichte aon sgéul beag nach di-chuimhnich mi gu bràth. Bha ’n sgéul sin mu dhilleachdan òg a bha comharraichte a thaobh na h-aoise aige, air son an eólais a fhuair e air ceòl. Bha tuathanach àraidh ’s a’ choimhearsnachd aig an robh dithis mhac, air an do bhuilich e deagh fhòghlum, le bhi ’g an cumail gu riaghailteach ’san sgoil. An déigh aireimh bhliadhnaichean a dhol seachad chaochail an athair, agus shuidhicheadh am mac a b’ òige ’s an tuathanachas an àite athar fein, agus thug am mac bu shine na h-Innsean air a dh’ iarraidh an fhortain. Air fearann an tuathanaich so bha duine bochd a chòmhnuidh ann am bothan beag, suarach, maille r’ a mhnaoi, d’ an robh mòr-spéis aige, agus aon bhallachan mic, a bha mar dheò-greine aig a pharantaibh fein. Cha robh e cuig bliadhna a dh’ aois an uair a sguabadh air falbh ’athair agus a mhathair ann an aon là, le droch fhiabhrus a bha ’s an àite. Uime sin dh’ fhàgadh am brogachan bochd ’n a dhilleachdan truagh, aonaranach, gun charaid agus gun chuideachadh ’s an t-saoghal! Air da, mar so, a bhi gu tur gun chàirdean agus gun luchd-dàimh anns an t-saoghal, gheall an tuathanach duais shonraichte do sheann mhnaoi ’s a’ choimhearsnachd, air chùmhnant gu ’n ghbhadh i cùram dheth le thoirt gu bhi maille rithe fein. Ann am beagan bhliadhnaichean an deigh sin, chaidh an seann bhoirionnach so, air an robh an giullan ag amharc mar mhàthair, air slighe nan uile bheò, agus thilgeadh a rìs air an t-saoghal e ’n a óganach a bha meuranta agus dìblidh ’n a phearsa. An sin, ghabh tuathanach ’s a’ choimhearsnachd truas ris, agus ghabh e a stigh d’ a theaghlach e, chum cuideachadh a dheanamh ris ’s a’ bhuachailleachd. Nochd an t-òganach gu ’n robh spéis gun choimeas aige do ’n cheòl, agus is minic a sheas iadsan a bha ’gabhail na slighe a dh’ éisdeachd ris a’ cluicheachd air fidhill gle mhi-shnasmhor a rinneadh leis fein. Bu tearc iad ri ’m faotuinn a bheireadh barrachd air ann an cluicheadh a’ chiùil sin a chleachdadh ’s an dùthaich. Air là àraidh thàinig an tuathanach sin an rathad, aig an robh a’ ghabhail-fhearainn air an d’ fhuair pàrantan an òganaich am bàs, agus bha iongantas mòr air an uair a chual e feabhas a’ chluich aige. Stad e re tamuill ag éisdeachd ris, agus bha toilinntinn nach bu bheag air an ám dha bhi ’g éisdeachd ris. Thug e an sin cuireadh càirdeil dha dol dh’ ionnsuidh a thighe, agus gheall e gu ’n d’ thugadh e dha fidheall, a bhiodh na b’ fhéarr na ’n té gharbh sin a rinn e leis an sgithinn aige fein. Cha b’ e ruith ach leum leis an òganach, gus an d’ rainig e tigh an tuathanaich. An sin chaidh an tuathanach gun dàil dh’ ionnsuidh àmraidh ann an cùil dhuirch ’s an fhàrdaich aige, far an robh treallaich agus greadhchail dhe gach gnè air an druideadh suas air feadh a’ chéile, agus rinn e gréim air seann chobhan anns an robh fidheall air a comhdachadh le dus agus smùir a thionail i ré nam bliadhnaichean a laidh i gun charachadh ’s a’ chobhan sin. Thug e mach an fhidheall, ach bha i gun drochaid, gun téud, gu ’n iuchar, agus a’ tuiteam as a’ chéile a dh’ easbhuidh glaoidh. Bhuineadh i an toiseach do bhràthair an tuathanaich a chaidh do na h-Innsibh. Bha saor anns a’ bhaile a cheangal an fhidheall le deagh ghlaodh. An sin, fhuaireadh teudan, drochaid, cnagan, agus gach ni eile a bha ’dhith air an fhidhill. An uair a rinneadh mar so deas i thugadh i do ’n dilleachdan aoibhneach, agus ghrad-thug e an t-slighe dhachaidh air le mòr ghairdeachas. Ceithir no cuig de bhliadhnaichean an deigh sin, dh’ éirich aimhreit eadar bràthair an tuathanaich agus a mhàighstirean anns na h-Innsibh; agus thàinig e nall thar chuan gu dùthaich a’ bhreith. Bha e ’n a dhuine aig an robh droch ghiùlan, agus droch chridhe. Cha ’n e mhàin gu ’n robh e misgeach agus ana-measarra ’n a chaithe-beatha, ach bha e mar an céudna, ro àrdanach, uaibhreach, agus struidheil ’n a nàdur, agus chaill e deagh-ghean a bhràthar, agus gach neach eile ’san àite, a bhiodh ealamh air càirdeas a nochdadh dha, mar urram da athar fein, d’ an robh mòr-spéis aig a luchd-éolais uile ’s an àite. Bha e stéidhichte air réiteachadh a dheanamh a thaobh codach athar fein, agus thug e a bhràthair air aghaidh gu cùnntas a thoirt seachad air gach ni a dh’ fhàgadh le athair, a’ deanamh mach, do bhrìgh gu ’m b’ esan fein am bràthair bu shine gu ’m buineadh gach eairneis, agus gach ni eile da fein. Bhuin e r’ a bhràthair cho mi-nadurra, cruaidh-chridheach, agus ain-ìochdmhor, ’s gu ’n d’ éirich a luchd-eolais mar aon duine ’n a aghaidh. Ann an ùine ghèarr dh’ ullaich e tigh dha fein, agus phòs e òinseach mhisgeach bhoirionnach cosmhuil ris fein. Chuir e a bhràthair gu lagh air son airgid, àirneis, agus nithe gun àireamh eile, air an robh e ’tagradh còir mar oighre dligheach ’athar fein. Am measg gach treallaich eile dh’ ainmich e an t-seann fhidheall, agus dh’ iarr e a faotainn. Thubhairt a bhràthair ris, air do ’n fhidhill a bhi ’n a cungaidh gun fheum ’s an tigh, gu ’n d’ thug e seachad i do dhilleachdan bochd chum gu ’n ionnsuicheadh e a cluicheadh. Las e ann an dian chorruich an aghaidh a bhràthar, ghrad-chuir e fios air an dilleachdan, agus labhair e ris anns a’ chainnt bu mhiosa a b’ urrainn a theangadh a chur an céill, a cheann gu ’n do ghabh e an fhidheall o ’bhràthair. Air do ’n dilleachdan thruagh a bhi air chrith leis an eagal, labhair e ris gu sìobhalta, ciùin, modhail, agus thubhairt e, “A dhuin-uasail, tha mi ’g iarraidh mathanais, ach cha ’n ’eil e ’nam chomas ath-dhioladh ’s am bith a dheanamh ach an fhidheall a thoirt air a h-ais a ris na d’ ionnsuidh.” “An fhidheall a thoirt air a h-ais a ris! an e a thubhairt thu?” fhreagair am fiadh-dhuine le corruich a’ lasadh na ’ghnùis,— “a thoirt air a h-ais a ris! A chrochaire bhig, am bheil dùil agad gu ’n truaillinn-sa mo mheòir le inneal a laimhseachadh a bha cho fada a’ suathadh ri d’ luideagaibh salach, breun-sa? Cha truaill ri m’ bheò. Gleidh an fhidheall, a bhulgain shuaraich, ach ioc dhòmhsa cuig puinnd Shasunnach an taobh a stigh de thri làithean mar luach na fidhle, agus mur dean thu sin, bheir mi òrdugh seachad do thilgeadh ’sa phriosan.” Chuir an dilleachdan bochd an céill le sùilibh deurach nach robh cuig sgillinn Shasunnach dhe ’n t-saoghal aige, agus uime sin, nach robh e na ’chomas sin a dheanamh. Ach bha ’n duine cruaidh-chridheach do-lùbaidh na ’bhagradh, agus sgiùrs e le feirg am ballachan air falbh, ag éigheach na ’dhéigh mur aontaicheadh e ris a’ chùmhnant a thug e seachad, gu ’m biodh na maoir gun dàil ’na lorg. Dh’ fhalbh an t-òganach gu tùirseach, brònach, agus a’ gal gu frasach air an t-slighe. An uair a bha e ’dlùthachadh r’ a dhachaidh, chomhlaich e bean-uasal a dh’ fheòraich dheth gu caoimhneil, ciod a bha ’cur air? Cha b’ fhad gus an d’ chuir e an céill a sgeul cianail fein o thùs gu céis. Dh’ éisd a bhantighearna cheanalta ris, le cridhe làn truais agus deagh-ghean, agus thubhairt i ris; “Glac misneach, a bhallachain bhochd, glac misneach, agus taghail ormsa am màireach, aig meadhon-là, agus bheir mi luach na fidhle dhuit. An sin, bithidh i leat fein, mar do chuid dhligheach fein tuilleadh an déigh so.” Ghrad-thionndaidheadh dubh-bhròn an òganach gu ceòl agus aoibhneas, —chaidh e mar a dh’iarradh air, —fhuair e na cuig puinnd Shasunnach, —chaidh e na ’dheann-ruith dh’ ionnsuidh an duine fhiadhaich sin a shàruich cho searbh e, agus thilg e an t-airgiod air a bheulaobh. “A nis, ’òganaich gun nàire gun mhodh, teagaisgidh sin do dhleasanas dhuit an déigh so. Is leamsa, a nis, an t-airgiod, is leatsa an fhidheall, ’us thoir do chasan as gu luath, as mo shealladh.” Bha ’n dilleachdan a rìs na bhrogach sona. Chuala gach àrd agus iosal ’s an dùthaich mar a bhuineadh ris, agus dhùisg a chàramh co’ -fhulangas nan uile d’ a thaobh. Ghabh aon duin’ -uasal araidh tlachd cho mòr dheth, ’s gu ’n do chuir e e dh’ ionnsuidh fir-chiùil ainmeil ’s a’ bhaile-mhòr chum gu ’m faigheadh e fòghlum uaith anns a’ cheòl. Thainig e air aghart cho bras ann an eòlas a’ chiùil, ’s gu ’n do chuir e iongantas airsan a bha ga ’theagasg. Ach an déigh beagan ùine, chunncas freagarrach an fhidheall dhaor aige a ghlanadh, agus a chur ceart, agus chum na criche sin, thugadh a’ chomhairle air an òganach dol leatha dh’ ionnsuidh fir-ealaidh a bha ainmeil air son innealan-ciùil a cheartach-

(Air a leantuinn air taobh 5.)

---

[7]

[Vol . 11. No. 1. p. 7]

Thogainn Fonn air Lorg an Fheidh

LUINNEAG.
Bheir mi hó air mora hó,
Ithill ó air mora hé;
Bheir mi hó air mora hó,
Thogainn fonn air lorg an fhéidh.

’S miann le breac a bhith ’n sruth cas,
’S miann le boc bhith ’n doire dlùth,
’S miann le eilid bhith ’m beinn àird,
’S miann le sealgair falbh le chù.

Cha mhiann bodaich mo mhiann fein,
Cha mhiann leis éirigh ach mall;
Cha lùb gruagach og na ’sgéith,
Tàirnidh e leis fein an t-srann.

Nithean sin d’ an dug mi spéis,
Is bu mhiann leam féin bhith ’m choir,
Gunna glaice air dheagh ghleus
’Dhol do ’n bheinn, agus bean og.

B’ e mo mhiann bhith siubhal bheann,
Osan teann a bhith mu m’ chois,
Brogan iall is gunna cruaidh,
Eilid ruadh is cù mu ’dos.

B’ e mo mhiann ri latha fuar,
Dìreadh suas ri aonach cas,
Nuair a chithinn mac an fhéidh,
Coin air éill ’s ga ’n leigeil as.

Nithean sin d’ an dug mi fuath:—
Do mhnaoi luaith ’s do chù bhiodh mall,
Do shean daoine nach biodh glic,
’S do mhnaoi bhig nach beireadh clann.

Caora chaoile nach tog uan,
Gobhar chruaidh aig nach bi meann,
Is sean mhart gun laogh, gun bhliochd,
B’ fhearr leam bhuam iad sud na leam.

Ged fhaighinn bean a chinn bhàin,
Air mo làimh bu bheag mo spéis;
’S mor gum b’ fhearr leam a bhean donn
’Bheireadh trom ghaol dhomh le céill.

Nighean Uilleim anns a ghleann
Bean a b’ annsa leam fo ’n ghréin;
’S nam biodh Uilleam ann am Blàr
Gheibhinn-sa mo ghràdh dhomh féin.

Mo cheist air bean a chinn duinn,
’S docha leam i ’n diugh na ’n dé;
’Mheud ’s a chuala mi de ’cainnt,
Gur h-i b’ annsa leam fo ’n ghréin.

Tha cuid ag radh gur h-e Para Mor Caimbeul a rinn an t-oran so, agus gun teagamh sam bith tha e coltach ri ’obair. Bha Para Mor na ’bhàrd math, mar a chithear o fhear de ’chuid oran a tha ann am Mactalla nan Tur. Fhuair mi an seathamh ceathramh bho sheana mhnaoi sa bhliadhna 1876, agus tha e làn chinnteach gun d’ ionnsaich ise e cho trath ris a bhliadhna 1812. Mur a freagair na facail “nach beireadh clann” ann an làthair nan uaislean modhail, firinneach, onarach, neo-fhéineil a tha ann an diugh faodar an atharrach gu aig nach biodh clann. Ann an ceàrnachaibh ’sa bheil e cleachdte a bhith ’g altrum cloinne air an t-slios faodar an t-sreath mu dheireadh ’fhàgail mar so, Is do shlios nach altruim clann. So mar a gheibhear an ceathramh uile ann an leabhraichean:—

’S nithean sin do ’n dug mi fuath,
Bean luath is cù mall,
Oighre fearainn gun bhith glic,
Agus slios nach altruim clann.

Tha ’n darna sreath tuilleadh is goirid. Air son na tha de dh-fhios agamsa faodaidh na sreathan eile a bhith mar a chaidh an deanamh. SEAMRAG.

Slan le Gleanndaruail.

Rinneadh an t-oran so anns a bhliadhna 1837 do dh’ oganach a mhuinntir a’ Ghlinne a bha dol do dh-Australia, le Iain Mac-na-Ceardadh. Dh’ eug Mac-na-Ceardadh ann an Eilean a’ Phrionnsa.

Slàn le beanntan an fhraoich
Dhosach, ghucagach, chaoin,—
Badan suaicheantais dheadh Chloinn-Domh’uill,—
Le shugh meala is céir,
Is ga ’n sàsach’ dheth fein le sogh;
’S a toirt fasgaidh ri fuachd
Do chaoraich ’s do dh-uain,
’S do na cearcagan ruadh an lon.

’S le Gleanndaruail mo chridh’,
Rìgh gach gleann tha ’san tir!
Far an d’ àraicheadh mi bho m’ oig—
Gleann nan coilltean ’s nan raon,
Gleann nan glacag ’s nan craobh,
Gleann nan aighean, nan laoigh, ’s nam bo;
Gleann nam bradan, ’s nan grìs,
Gleann nan cama-lùba mìn,
Gleann is pailte ’san cinn gach por!

Far am binne na h-eoin,
Far an grinne na h-oigh’n,
’S iad gu ceileireach, ceolmhor, coir;
Modhail, beusach, gun ghruaim,
Teisteil, cùirteil, grinn, suairc’,
Tuigseach, foghluimte, stuaim, gun phrois;
Dreachail, meachair, gun mheang,
Ann am pearsa ’san cainnt,
’S iad deas, rosail, gun sgraing, gun sgleo.

A’s na fleasgaich is àill’,
Foinnidh, fearail, làn bàigh,
Uasal, smiorail, air sràid ’s aig mod;
’S iad àrd-inntinneach, dian;
’S anns an tir am mor miadh—
’S iad a sheasamh gun fhiamh a’ choir!
’Rachadh foirmeil gu strith,
’Bheireadh naimhdean fo chis,
Is nach géilleadh gu siorruidh beo.

Mu ’n cuir gleanntan ma ’n cuairt
Dhiubh cranndachd an fhuachd,
Bidh Gleanndaruail nam buadh na ’ghloir;
Bidh chraobh-ubhal fo bhlàth,
Bidh an duilleach aig ’fhàs,
’S ceileir cuthaig an sgàth nam frog;
’S Mac-Gilleain le ’phiob,
’N àm na gréin bhi ’dol sìos,
A’ toirt fuaim as an tìr le ’cheòl.

Achaidh-teangain an àigh,
Soraidh slan leat gu bràth!
’S leis gach neach a tha ’tàmh air d’ fhoid;
Slàn le cuideachd mo ghràidh,
Slàn le m’ athair ’s le m’ mhàth’ir,
Slàn le m’ pheathraichean bàigheil, òg;
Slàn le m’ bhràithrean gu léir,
Slàn le m’ chàirdean ’s luchd-spéis,
Slàn le uiseag nan speur ’s a ceòl!

’S eiginn dòmh-sa nis triall,
’Dh-fhàgail dùthaich nan triath,
Nam filidh nan cliar ’s nan seòid;
Na h-earba, ’s an fhéidh,
Agus iolair nan speur,
Na h-eala, nam peuc, is nan còrr;
Nan sìthean, ’s nan cruach,
Is nan dùn, is nam bruach,
Nan doire, nan cluan, is nan cos.

Ged tha ’n dùth’ch so lan bhuadh,
’S iomadh diomb ’tha rith’ fuaight’ ,—
Cha chum ceileir na cuaich rium lon,—
Tha na fearainn ro dhaor,
Is na tuarasdail saor,
’S cha ’n ’eil farraid air saothair dhaoin’ og;
Ach tha siùil ris an long
’Tha gu m’ aiseag thar thonn,
Gu Australia, fonn an fheoir.

Sud mar Chaidh an Cal a Dholaidh

Sud mar chaidh an càl a dholaidh,
Laidh a’ mhin air màs a’ choire;
Sud mar chaidh an càl a dholaidh,
Air na bodaich Ghallda.

Air dhuinn greis air gabhail oran,
’S tacan eil’ air sgeulan gorach,
Chuir Rob Cam a phiob an ordugh,
’S thoisich cuid ri dannsadh.

’Stigh oirnn thainig bean-an-taighe
Leis gach té a bha aig baile,
Nighean og is seana chaillich,
’S iad a’ togradh dannsadh.

Rug MacRaing air té bhig chlannaich,
Ghabh mi féin rium bean-an-tighe,
’S am prioba sùl bha té an achlais
H-uile fear a bh’ ann dinn.

’S ann an sin bha ’n scraighlich shunndach
Cur nan car dhinn air an ùrlar,
Feadan piob a’ spreigeadh sùrd oirnn
’S dosan mora dranndan.

’Nuair bha ’n ùpraid dol ’na déinead,
’S caitean ’g éirigh air na déilean,
Rainig fear-an-taighe fhéin
Le buidhinn bhodaich Ghallda.

Leithid a dh’ othail shios an staidhir,
Iadsan direach bhar an fhaidhir,
Gairm gu crosda air na mnathan,
’S b’ uamhasach an greann orra.

Air an claoidh le sgios is acras,
Fad an latha gun dad aca,
B’ olc an ni air tighinn dhachaidh
’N càl a bhi air chall daibh.

Throd am fear ri ’mhnaoi gu sgraingeil,
Fhreagair ise cheart cho searbh ris,
“ ’Bhodaich mhùgaich cum do theanga
’S caisg air ball do dhranndan.

“ ’S beag orm thu, a bhodaich ghrànnda,
Seach bhi cleasachd measg nan Gàidheal,
Ceol na pioba, cainnt na Gàidhlig!
Siod iad riamh a b’ anns’ leam!”

Sud mar chaidh an càl a dholaidh,
So mar chaidh an càl a dholaidh,
Laidh a’ mhin air màs a’ choire
’S bean-an-taighe ’dannsadh.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

COINNEACH ODHAR, AM FIOSAICHE, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. Leabhar beag anns am faighear cunntas aithghearr air beatha agus fiosachdan an duin’ ainmeil so. A phris, 10c; dusan air $1 .00.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St.,

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 2mh latha de Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 6.30 a. m., Glace Bay aig 7.35 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.15 a. m.

A fagail Shidni aig 8.40 a. m., Glace Bay aig 9.25 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.20 a. m.

A fagail Louisburg aig 1.30 p. m., Glace Bay aig 2.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 3.10 p. m.

A fagail Shidni aig 4.30 p. m., Glace Bay aig 5.15 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.30 p. m.

A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.40 p. m.

A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.10 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

---

[8]

[Vol . 11. No. 1. p. 8]

Oran

A rinneadh air Iain Mac-Cola ’sa bhliadhna 1828, leis an Dotair Mac-Lachainn an Ra-thuaidhe.

Is ann tha ’n cridhe spiocach
Nad chliabh a steach, ho raithill ó.
A chòtain duibh, o hao-ill-ein,
’S a thriùsair ghlas, ho raithill ó.

Tha t’ aodann mar am miaran,
A bhlianach bhreac, ho raithill ó.

’S e ’n t-or a bha ’san laoicinn
’Chuir daoine as, ho raithill ó.

’S e or na seiche ruaidhe
Bha bhuait mar mhath, ho raithill ó.

Nan cailleadh tu chlach-bhuadhach
Bhiodh t’ uain gle thearc, ho raithill ó.

Nam faighteadh air an tràigh thu
An àite staimh, ho raithill ó,

Gum bitheadh fear no dha ann
A ghàireadh ’mach, ho raithill ó.

Mo mhallachd fein thar chàcha
Ri d’ là bhith leat, ho raithill ó.

An uair a thig an t-eug ort
’S leam féin gur math, ho raithill ó.

’N sin cuiridh sinn air déil’ thu
Le d’ léine bhric, ho raithill o.

Is togaidh sinn air comhl’ thu,
Is comhlan leat, ho raithill o.

Bheir sinn dhuit togail uallach
Air guaillibh fhear, ho raithill o.

Bheir sinn thu ’Chille-Chòmhain
An comh’r do chas, ho raithill o,

Is cuiridh sinn ’san uaigh thu
’S ’chlach-bhuadhach leat, ho raithill o.

Cha bhith ann gal nam pàisdean
No gàirich bhan, ho raithill o.

Cha bhith ann bantraich ’s truaghain
A bualadh bhas, ho raithill o.

An uair théid spaid de ’n ùir ort
Bidh ’n dùthaich glan, ho raithill o.

Cha déid dad eil’ air t’ uachdar
Ach buarach mairt, ho raithill o.

A chaoidh cha chinn an neoinein
No ’m feoirnein ort, ho raithill o.

’S cha mho a bhios an t-sobhrach
A choir do lic, ho raithill o.

Cha chinn ach foghnain ’s deanntag
Bho d’ chnaimhnic ghlais, ho raithill o.

Bhiodh an t-oran so uamhasach nan robh Mac-Cola marbh, ach bha e beo, agus bha Mac-Lachainn ag iarraidh a thoirt gu aithreachas. Ma bha ’m bàrd a dol a chur buachar mairt air an uaigh aige ’s coir dhuinn a chumail na ’r cuimhne gur h-ann air togail is a creic mhart a rinn Mac-Cola a chuid airgid, agus gun do chuir e daoine, mnathan is clann a ’n cuid chroitean gu crodh is caoirich a chur na ’n àite.

Rugadh Iain Mac-Cola ann an Aird-nam-murchann ’sa bhliadhna 1774. Fhuair e air adhart gu math anns an t-saoghal. Bha baile Mhioghairidh aige air mhàl, agus a bharrachd air a bhith na ’thuathanach cothromach bha e na dhrobhair soirbheasach. Bha e na ’dhuine onarach, agus bha moran meas aig sluagh air. Bhiodh e daonnan air a sgeadachadh gu math. Gle thric bhiodh cota dubh air, triùsair ghlas, agus ad bheabhair. ’S e Mac-Cola Liath an t-ainm bu trice a gheibheadh e bho shluagh. ’S e ’s docha mar sin gun d’ fhàs e liath car tràth.

Bhuineadh Aird-nam-murchann, no co dhiu cuid de ’n dùthaich, do Shir Alasdair Moraidh an Stanhope. ’Sa bhliadhna 1828 bhagair an t-uachdaran sin na croiteirean a bha am bailtean Sginid, Choire-Mhuilinn, Bhuarbhlaig, agus Thòrna mòna a chur air falbh. Bhiodh mu shia teaghlaichean fichead ann uile, agus bha iad beagan air dheireadh ann am pàigheadh a mhàil. Bha coinneamh air a cumail eadar iad fhein agus baillidh Shir Alasdair ann an Cille-Chòmhain. Bha fear Mhioghairidh, no Mac-Cola Liath aig a choinnimh. Thubhairt e ris na croitearan nach ruigeadh iad a leas eagal sam bith a bhith orra gun rachadh an cur air falbh. Gheall e dhaibh cuideachd gum bruidhneadh e-fhein ris a bhaillidh as an leith, agus gun deanadh e na b’ urrainn e air an son. Bha coinneamh dhiomhair air a cumail eadar e-fhein ’s am baillidh. Nuair a bha crioch air a choinnimh thainig am bàillidh am mach far an robh na croiteirean agus thubhairt e riutha gun dug e na ceithir bailtean air an robh iad a fuireach do Mhac-Cola air mhàl re naoidh bliadhna deug. Ged a bha meas aig na daoine air Mac-Cola roimhe so, thainig e an nis gu bhith na dhuine cho suarach ann an sealladh sluaigh ’s a bha ’san dùthaich. ’S olc an rud an sannt.

Cho luath is a fhuair Mac-Cola fearann nan coiteirean fo a laimh sgiurs e an sluagh air falbh. Bha bantrach bhochd ann am bothan suarach leatha fhein, agus dh’ fhairtlich air a cur am mach. Dhùin e a suas an dorus agus an uinneag le clachan, agus thubhairt e ris na daoine a bha comhla ris gum faodadh i an nis fuireach anns an taigh cho fad is a thogradh i. Air an ath latha chaidh e a dh-ionnsaigh an taighe, ann an dochas làidir gum biodh i ullamh gu tighinn am mach, agus gu falbh as an àite. Bha bhantrach beo, ach bha i as a ceann, agus dh’ fhuirich i mar sin gu latha a bàis. Fhuair Mac-Cola air falbh i, agus bha gach cùis an nis mar bu mhiann leis. Chaochail e air maduinn an naoidheamh latha de November ’sa bhliadhna 1843. Thiodhlaiceadh e an cladh Chille-Chòmhain.

Tha e air a ràdh nach d’ fhàs ni riamh air uaigh Mhic-Chola ach aon deanntag bhochd agus aon chluaran fann; ach cha d’ fhuirich aon de ’n dithisd oirre ach ùine gle ghoirid; tha i na ’talamh dearg an diugh; co dhiu bha i mar sin bho chionn beagan bhliadhnachan. Thainig fàidheadaireachd an Dotair Mhic-Lachainn gu crìch.

Thug mise seachad eachdraidh Iain Mhic-Chola mar a fhuair mi i. Cha ’n urrainn mi a dhearbhadh gu bheil gach facal d’ i fior, agus cha ’n fheil mi ag ràdh gu bheil; ach gus am faigh mi fiosrachadh nach h-fheil agam feumaidh mi leanachd ris a bheachd gun do thachair gach ni a dh’ ainmich mi.

Rinn Iain Mac-Cola droch obair, ach bha iomadh duine eile anns a Ghaidhealtachd a rinn obair a cheart cho dona ris, agus bha cuid ann a rinn obair na bu mhiosa. Nach muladach an gnothach gum biodh daoine fo uachdarain. Cinnteach tha ’n t-àm aig Breatann air an fhearann a ghabhail na laimh fhein agus air a roinn am measg sluaigh a ni feum dheth. Cha ’n fheil na h-uachdarain na ’n neart do’n dùthaich. Ge math féidh is crodh is caoirich is airgiod, is e saighdearan sgairteil, duineil moran a’s fhearr. Ach ciamar a theid saighdearan a thogail ann an dùthaich mur faigh sluagh fearann gu còmhnuidh a ghabhail air, agus fearann nach bi fo uachdarain. Tha saighdearan math againn an Canada, ach ma tha cha ’n ann an cùiltibh, an toit, ’s an salchar nam bailtean móra a chaidh an àrach. Thogadh iad air fearann a bhuineadh do ’m pàrantan, agus air an robh uisge glan ag éirigh no a ruith agus gaoth fhallain a séideadh. Cha ’n fheil cogaidhnean Bhreatainn seachad fhathasd. Cha ’n fheil i cho laidir air a casan ’s nach faod i tuiteam. Ma tha i glic roinneadh i a cuid fearainn air sluagh a ni feum dheth is a thogas suas clann a bhios modhail, measarra, foghainteach tùrail. Dona is mar a bha Mac-Cola cha robh e ach mar a cheadaich luchd-riaghlaidh Bhreatainn a bhith. SEAMRAG.

Is ann againne a gheibh thu na
Gloineachan Sula
a’s fhearr a fhreagras air do shuilean.

Theid sinn an urras orra a thaobh luach agus prise.

Do shuilean air am feuchainn leis anOPHTHALMOMETERa nasgaidh.

K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’N AR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.