[Vol . 11. No. 16. p. 1]
MAC-TALLA.
“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”
VOL. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, FEBRUARAIDH 6, 1903. No. 16.
Lagh an Aghaidh na Misge.
AIR a’ cheud latha dhe ’n bhliadhna so bha lagh ùr air a chur air obair ann an Sasuinn, lagh a tha ann an iomadh dòigh eadar-dhealaichte o gach lagh eile dhe sheòrsa. Ann an deanamh an lagha so b’ e an ni a bha ’san amharc casg a chur air misg ’s air ana-caitheamh an òil, agus tha e gu math cothromach, a cur a roinn fein de ’n pheanas air fear-an-òil ’s air fear-reic an òil. ’S ann an so a tha e eadar-dhealaichte o laghannan eile. Roimhe so bha e na chleachdadh a bhi cur a’ pheanais cha mhor gu h-iomlan air an reiceadair. Fo ’n lagh ùr so, ma gheibhear duine air an t-sràid no an àite follaiseach eile air an daoraich, theid a ghlacadh ’s a pheanasachadh, agus ma theid a ghlacadh mar sin tri uairean ’san aon bhliadhna, theid ainm a chur air clàr dubh nan drongairean, agus cha ’n fhaodar deur de stuth làidir a reic ris no thoirt dha air dòigh eile gu ceann thri bliadhna. Tha càin throm air a cur air neach a reiceas ris e, agus air fhein ma theid e eadhon a dh’ fheuchaiun ri cheannach. Bidh ’ainm ’s a dhealbh air an cur suas anns na tighean òil, a chum ’s nach bi leisgeul sam bith aca sin ma gheibhear iad a bristeadh an lagha.
Ann am Breatunn gu h-iomlan tha an sluagh daonnan air taobh an lagha, agus nuair theid lagh ùr a dheanamh, seasaidh iad ri chùl. Agus ged tha ’n lagh so gu laidhe gle chruaidh air moran—oir tha moran misge anns an dùthaich—cha ’n eilear idir a’ feuchainn ri chur an neo-bhrigh. Tha ’n luchd-ceartais a’ deanamh an dleasnais, ’s tha a thoradh ri fhaicinn cheana. Tha na h-òsdairean a’ fàs ni ’s faicilliche có ris a reiceas iad, tha luchd na daoraich a’ gabhail eagail ’s a’ cur casg orra fein, agus tha dùil gu ’n tig atharrachadh mor air an t-sluagh tre obrachadh an lagha so.
Gun teagamh sam bith bha feum agus feum mor air lagh dhe t-seorsa so. Bha ’n t-òl a’ gabhail greim air an t-sluagh a bha ’bagairt uilc do ’n dùthaich. Ma ’s fior gach sgeul a thatar ag aithris, bha Breatunn o chionn beagan bhliadhnachan air ais a call a greim air malairt an t-saoghail, agus bha moran dhe ’n choire sin air a chur air cho trom ’s a’ bha a sluagh gu coitchionn air an òl. Bidh sinn an dòchas gu ’n cuidich an lagh ùr le stuaime na dùthcha, gu ’n deanar lagh dhe ’n t-seòrsa cheudna do Alba ’s do Eirinn, agus gu ’n saorar an sluagh o’n dubhailc mhilltich a tha ’toirt sgrios agus mi-fhortan air na h-uiread dhiu. B’ e ar dùrachd gu ’n sguireadh Breatunn de bhi fad air deireadh air dùthchannan eile a thaobh stuaime, agus gu ’n tigeadh i ’n ùine ghearr gu bhi na h-eisimpleir dhaibh anns an dòigh sin mar a tha i cheana ann an iomadh dòigh eile.
Anns an dùthaich so is tric a chluinnear o mhuinntir nach eil càirdeil ri laghannan a tha ’n aghaidh an òil, nach urrainnear daoine dheanamh stuama le achd pàrlamaid. Is àbhaist dhaibh, cuideachd, a bhi cur an céill cho measail ’s a tha iad air an dòigh a bhatar a laimhseachadh nan cùisean ceudna ann an Breatunn, an dùthaich a b’ fhearr laghannan a bha air uachdar an t-saoghail. Gu dé th’ aig a mhuinntir sin ri radh a nis? An abair iad gu bheil Breatunn a’ dol air seacharan—gu bheil luchd-deanamh nan laghannan matha a’ call an tuigse nuair a tha iad a’ dol a dh’ fheuchainn ri daoine dheanamh stuama le achd pàrlamaid?
Diteadh a’ Choirneil Lynch.
BHA an Coirneal Lynch air a dhìteadh gu bàs ann an Lunnuinn air an treas latha fichead dhe ’n mhios so. Bha e air fhaotainn ciontach de àrd-fhoill an aghaidh na rioghachd. Nuair thòisich cogadh nam Boerach, chaidh esan, mar chaidh iomadh aon eile dhe cho-luchd-dùthcha, do ’n Transbhaal, agus ghabh e an arm na dùthcha sin an aghaidh Bhreatuinn. Nuair thainig crioch air a chogadh, thàinig e dhachaidh do Eirinn, agus chuir e e-fein fa chomhair an t-sluaigh air-son a thaghadh mar fhear-pàrlamaid. Bu mhor an othail a bh’ air fein ’s orra-san a bha gabhail a thaobh nuair chuir iad a stigh e. Ach mu ’n do ghabh e ’àite-suidhe ’sa phàrlamaid, chaidh a ghlacadh air-son àrd-fhoill, agus mar dh’ ainmicheadh chaidh fhaotainn ciontach ’s a dhìteadh gu bàs. Tha cuid a’ gabhail orra bhi creidsinn nach bi a’ bhinn air a toirt gu crìch—gu ’n toir an righ mathanas dha, no an àite chur gu bàs gu ’n toirear prìosan ri ’bheò dha. Faodaidh e bhith gu bheil a’ bharail sin ceart; ach cha bu chòir a leigeil air diochuimhn nach eil na Breatunnaich cho déigheil air a bhi ’toirt mathanais do na ciontaich ’s a tha muinntir nan Stàidean, agus, gu mi-fhortanach, sinn fein ann an Canada. Anns an t-seann dùthaich tha an lagh air a ghabhail a cheart da-rìreadh, agus biodh an ciontach bochd no beairteach, iosal no uasal, ma gheibh an lagh greim air, cha teid e as o pheanas. Agus nuair bheirear fa-near nach eil cionta ann a’s mò an sealladh an lagha na àrd-fhoill an aghaidh na rioghachd, faodar a cho-dhùnadh nach ruig an Còirneal Lynch a leas moran dòchais a bhi aige gu ’m faigh e mathanas.
Suidhe na Parlamaid.
CHA ’n eil an àrd-phàrlamaid air a gairm gu bhi cruinn gus an dara latha deug dhe ’n Mhàrt. Tha sin faisg air mios ni ’s anmoiche na ’n t-àm a dh’ ainmicheadh ’san àireamh mu dheireadh dhe ’n phaipeir so. Tha dùil ris a’ phàrlamaid a bhi na suidhe fad an t-samhraidh. Tha iomadh gnothuch cudthromach ri bhi fa comhair, ach cha ’n iad sin a’s mò a thàirneas dhe ’n ùine idir. Tha moran de dhaoine beaga ’sa phàrlamaid a’ cosg tìm an taighe gach bliadhna le òraidean gun bhun, gun bhàrr, ris nach eil ach gann duine ach iad fein ag éisdeachd, ach a dh’ fheumas iad a labhairt a chum gu ’m faigh iad an clo-bhualadh a nasgaidh ’s an sgaoileadh am measg an càirdean ’sna siorrachdan a tha ga ’n taghadh. Na ’m faighte dòigh air glas-ghuib a chur air gach duineachan dhe ’n t-seorsa sin, bu mhath an caomhnadh a dheante air ùine ’s air airgiod.
Cuisean Bhenesuela.
THA cùisean Bhenesuela fhathast mar a bha iad. Tha fiosan gun àireamh ag innse gu bheil Breatunn is a’ Ghearmailt a nis a’ tuigsinn gu ’n d’ rinn iad mearachd mhor an uair a chuir iad a’ ghlas air puirt na dùthcha bige sin. Tha cuid de na fiosan cho bàigheil ri Breatuinn ’s gu bheil iad ag ràdh gu bheil nàire air a luchd-riaghlaidh air-son mar ghabh iad pàirt na Gearmailte ’sa ghnothuch, ’s gu bheil e gonadh nam Breatunnach air fad an dùthaich a bhi cho mor air chomhairle an Iompair Uilleam. Is dligheach a radh, co dhiu, gu bheil na fiosan so uile ’tighinn rathad New York, agus o nach eil fhios againn ciod an tomhas “deasachaidh” a rinneadh orra air an rathad, cha chuir sinn mar fhiachaibh air ar leughadairean a chreidsinn dhiu ach na chi iad fein iomchuidh.
Comhairle bho Charnegie.
ANN an òraid a labhair Andra Carnegie aig cruinneachadh de dhaoin’ òga ann am baile Phittsburg o chionn beagan bhliadhnachan, chomhairlich e iad mar a leanas:—
“A dhaoine òga, seachnaibh an t-òl. Cha ’n fhear-searmonachaidh stuaime mise idir, ach duine tha ’g innse dhuibh na dh’ fhiosraich e le bheachdachadh fein re a bheatha. Agus tha mi ’g ràdh ruibh gu bheil sibh ni ’s buailtiche air fàilneachadh an obair ur beatha air tàille an òil na air tàille buaireadh sam bith eile a dh’ fhaodas tighinn oirbh. Is gann buaireadh eile anns an tuit neach air nach faod e buaidh a thobhairt agus ath-leasachadh a dheanamh, ach o ìotadh mi-shealbhach an òil cha mhor gu bheil dol as aige. ’S e àireamh gle bheag do ’n urrainn buaidh iomlan a thoirt air, agus do ’n mhor chuid tha e eu-comasach.
Cuimhneach air na h-Eoin.
ANNS an t-Suain, tha àm na Nollaig air a cumail le dealas air am bheil sinn ’san dùthaich so tur aineolach. Cha ’n eil crioch a tighinn air cuirmean ’s air cridhealas na Nollaig gus an treas latha deug dhe ’n bhliadhn’ ùir. Tha fear siubhail a chuir cuairt air an dùthaich mu àm na Nollaig ag innse ’n sgeula beag a leanas air aon de chleachdaidhean an t-sluaigh:—
“Air aon fheasgar geamhraidh bha mi sceatadh air loch bòidheach mu thri mile bho Ghottenburg. Air mo rathad dhachaidh thug mi ’n aire gu robh faisg air dorus gach tighe crann fada air a chur na ’sheasamh agus sguab arbhair an ceangal ri bhàrr.
“ ‘C’ ar-son a thatar a deanamh sud?’ thuirt mi ri mo chompanach.
[Vol . 11. No. 16. p. 2]
“ ‘Tha sud air a chur suas mar bhiadh do na h-eòin—na h-eòin bheag’ fhiadhaich. Tha iadsan cho feumach air Nollaig chridheil ruinn fein. ’”
Tha muinntir na dùthcha anns am bheil an cleachdadh truacanta so air fhaotainn, air a gheamhradh so iad-fein a’ fulang le cion bidh. Tha tri fichead is deich mile dhiu an impis bàsachadh. Air a bhliadhna ’n uiridh chaidh am bàrr ’s an t-iasgach na ’n aghaidh. Tha na Suainich a tha ’n America a’ cur cuideachadh g’ an ionnsuidh, ach cha ’n eil iadsan ach beag an àireamh, agus bu chòir do mhuinntir na dùthcha gu h-iomlan airgiod a chuir cruinn còmhla riutha. Bu mhor an call gu ’n tigeadh bàs acrach air sluagh a tha iad-fein cho caoimhneil ’s nach leig iad acras air eunlaith an adhair.
Seaghan agus an Sagart.
Is gnàth, an àiteachan de ’n Eirinn, nuair chaochlas duine, roinn airgid a chruinneachadh aig tigh a’ chuirp mu choinneamh an t-sagairt. Bha fear aig aon de na taighean so, ùine ghoirid air ais, agus rinn e dearmad an t-airgiod a thoirt leis. Ruith e air ais ga ’fhaighinn. Choinnich an sagart air.
“C’àite ’m bheil thu dol, a Sheaghain?” ars an sagart.
“Dearmad a rinn mi air tasdan a bha mi toirt leam,” arsa Seaghan, “agus tha mi dol ga ’iarraidh.
“Bheir mise tasdan dhut ma bheir thu dhomh a rithist e,” ars an sagart.
“O, bheir gu deimhin,” arsa Seaghan; “gu robh math agaibh, ’athair—gu robh math agaibh.”
Thill an dithis air ais do ’n tigh anns an robh an corp, agus sheas an sagart aig a’ bhòrd aig an robhas a togail an airgid. Bha na daoine tighinn agus a cur an airgid sios. Thainig Seaghan, agus ars esan an cogar, ’s e ’cur an tasdain air a’ bhòrd:—
“So an tasdan, ’athair, air ais, gu robh math agaibh.”
Cha do chuimhnich an sagart air aig an àm, ach seachduin na dhéigh sin thachair Seaghan air, agus chuir e na ’chuimhne an tasdan a ghabh e ’n iasad.
“Nach d’ thug mi dhuibh là an tòrraidh e, athair?” arsa Seaghan.
“Cha d’ thug, gu deimhin,” ars an sagart.
“Air m’ anam fhein gu ’n d’ thug, athair,” arsa Seaghan, “chuir mi air a’ bhòrd mu ’r coinneamh e, agus cha ’n eil tasdan no bonn-a- sia agaibh orm.”
“Biodh agad, a Sheaghain, a bhalaich chòir, ma ’s ann mar sin a tha ’n sgeul air a tionndadh, cha’n iarr mise ’n tasdan ort tuilleadh,” ars an sagart, ’s dh’ fhalbh e. —O ’n Ghailig Eirionnaich.
TAGHAIDHEAN NAM BAILTEAN—Di-màirt s’a chaidh bha ’n taghadh bliadhnail anns na bailtean. Ann an Sidni bha ceathrar a’ sireadh taghaidh mar àrd-bhàillidh—W. A. Richardson, Ios. A. Gillios, Iain A. Young agus Dr. Iain K. Mac Leòid. Bha Richardson air a thaghadh. Mar chomhairlich bha air an taghadh D. A. Hearn, Howard Caimbeul, Dr. J. S. Brookman, Uisdean Ros, A. D. Falconer agus Uilleam Fitzgerald. Ann an Sidni Tuath bha D. D. Mac Coinnich air a thaghadh mar àrd-bhàillidh; agus D. Rudderham, Uilleam Hackett, R. Musgrave is J. Shean mar chomhairlich. Ann an Glace Bay bha D. M. Burchell air a thaghadh mar àrd-bhàillidh; Uilleam Lewis ann an Louisburg; agus Iain Mac Cormaic ann an Sydney Mines.
SGIORRADH BASMHOR EILE—Seachduin gus an Di-luain s’a chaidh, bha fear Iain Llewelyn air a mharbhadh aig an obair iaruinn. Thuit e eadar da chàr a bhatar a’ gluasad, ’s bha cheann air a phrannadh fo na cuibhleachan. Bha e marbh gun dàil. Thàinig e do ’n bhaile so á Alabama. Thachair an sgiorradh dha ’s e ’g obair an àite fir eile. Tha anjurya bha feuchainn na cùise an deigh a bhàis dhe ’n bharail nach eil a’ chuideachd cho faicilleach ’s bu chòir dhaibh a bhi—gu ’m faodadh iad le beagan cosdais tearuinteachd an luchd-obrach a dheanamh ni bu chinntiche.
LITIR A SIDNI-A- TUATH.
THA ’cheud àireamh de MHAC-TALLA na bliadhna so air tighinn gu laimh, agus ged bha litir agam mu bhi deiseil gu cur air adhart, tha mi ’meas gur fearr dhomh a cumail agam fhéin a nis, oir tha thu fein agus aon dhe do dheagh sgriobhaichean a toirt dhuinn ’san àireamh sin cùnntas mu ’n t-seann bhliadhna agus a bhliadhn’ ùr, a tha fad air thoiseach air na bha mise ag oidhirpeachadh air a dheanamh ’san litir ud.
Ach ciod air an toir mi lamh a nis cha mhath a tha fios agam. Faodaidh mi innseadh co-dhiù gu bheil sinn a gearain air meud an fhuachd o chionn àireamh làithean. Ach cha ’n ’eil teagamh agam nach ’eil mòran dhe ’n ghearain sin air aobharachadh leis a ghual a bhi ni ’s gainne anns a bhaile na bu choir dha bhi ann an cois mhèinnean a tha toirt uiread de mhìltean tunna dheth gu uachdar na talmhainn gach bliadhna. ’S ainneamh a tha chuideachd ùr a fàgail a bheag de ghual gu reic an so—is beag nach ’eil e gu h-iomlan air a chur air falbh do chearnan eile—agus am beagan a dh’ fhàgar air a reic air prìs na ’s àirde na tha iad ag iarraidh no a faotainn bho choigrich. Mur biodh gu ’m bheil gual ri fhaotainn aig mèinn eile ’sa choimhearsnachd, bhiodh mòran gu tric air bheagan guail no gun ghual idir. Ach cha ’n ’eil a mhèinn sin a cur a mach de ghual na riaraicheas sinn idir.
Tha cùisean gle chearr ’nuair tha comas aig na cuideachdan so air an cuid guail a chur air falbh cho ro bhuileach ’s gu ’m biodh gainne dheth aig àm sam bith na ’n coimhearsnachd fein, agur mur ’eil toil aca leasachadh d’ an deòin, tha e iomchuidh gu ’m biodh iad air an co-éigneachadh gu leasachadh d’ an aindeoin, ’s e sin ma tha meadhainean dligheach ann ga ’n cleachdadh a chum na crìche sin.
Thàinig naidheachd mhuladach á Ceap Nor o chionn ghoirid. Air an fhicheadamh latha dhe ’n mhios s’a chaidh chriochnaich duine d’ am b’ ainm Alasdair Mac Leòid a bheatha le e fhein a chrochadh ri craoibh. Bha e air a bhi euslan ré thri seachduinean roimhe sin, ’s cha ’n ’eil teagamh nach robh e ’n tomhas as a rian ’nuair rinn e mar a rinn e.
Theirear ma tha neach air-son a bhi air a mholadh le muinntir eile e ’bhàsachadh, agus cha ’n ’eil teagamh nach ’eil sin ann an tomhas mor fìor. Am feadh a tha daoine a làthair maille ruinn tha eagal orm gu ’m bheil sinn tuilleadh is ullamh gu bhi toirt am fàillinnean fa near, agus tuilleadh is mall ann a bhi toirt fa-near an deadh bhuadhan; ach is cinnteach an ni nach biodh e iomchuidh dhuinn daoine a mholadh re ’m beò, mar a bhiodh e freagarrach a dheanamh an déigh bàis. Mar sin, o nach ’eil Mac Leoid a làthair, agus gur duilich leam nach ’eil, their mise agus a choimhearsnachd uile m’a thimchioll gu ’m bu deadh choimhearsnach e—duine neo thuaireapach, fìrinneach agus onarach—fear-ceairde iomadh-gnèitheach, a bha fìor reusanta anns gach dòigh ris a mhoran aig an robh déiligeadh ris, agus air am bi ionndrainn ré iomadh bliadhna ri teachd.
Sidni-a- Tuath, Ian. 17, 1903. M. D.
Naidheachdan.
A’ BHREAC AN SIORRACHD PHICTOU—Tha a’ bhreac ann an àireamh thighean timchioll Thorburn, ann an siorrachd Phictou. Cha ’n eil i gle dhona, agus thatar an dùil gu ’m faighear cur as dhi gu buileach an ùine ghoirid. Thugadh an easlaint do Thorburn le mèinneadair a thainig dhachaidh á Colorado.
“STRIKE”PHORT MORIEN SEACHAD—O chionn còrr is mios bha mi-chòrdadh eadar na daoine tha ’g obair am mèinn ghuail Phort Morien agus iadsan leis an leis i. Bha na gearradairean a’ deanamh a mach nach robh iad a’ faighinn ceartais a thaobh tuarasdail, agus sguir iad dhe ’n obair. Mu mheadhon na seachduin s’a chaidh thainig an da thaobh gu còrdadh, agus chaidh na daoine dh’ obair a rithist.
SGIORRADH AN SIDNI TUATH—Bha gille bochd d’ am b’ ainm Iain Guthro air a mharbhadh le sgiorradh ann an Sidni Tuath air an aonamh là fichead dhe ’n mhios. Dh’ fheuch e ri leum air càr guail a bha ’dol seachad ’s thuit e fo na cuibhleachan. Bha e air a ghearradh ’s air a reubadh gu h-uamhasach, agus bha e ann an cràdh mor gus ’n do chaochail e maduinn an ath latha. Cha robh e ach ceithir bliadhn’ deug a dh’ aois.
GIBHT O ’N RIGH—Tha ban-Innseanach, (no sgua) d’ an ainm Màiri Phòl, ann an Rothesay, N. B., an deigh gibht fhaotainn o Righ Iomhar—poit-thi, cupa is sàsar. Beagan romh àm a chrùnaidh, chuir i litir g’a ionnsuidh, a’ guidhe saoghal fada, sona dha, ’s a’ cur an ceill a dìlseachd fein dha mar bhan-iochdaran. An cois na litreach bha gibht bheag—bascaid a rinn i le a da laimh fhein, ’s air ’n do chleachd i gach sgil is ealain a dh’ ionnsaich i riamh. B’ e ’m fios-freagairt a fhuair i litir o’n righ ’s an gibht a dh’ ainmicheadh.
BAS ’SA MHEINN-A- TUATH—Feasgar Di-ciaduin air an t-seachduin s’a chaidh bha fear Uilleam Hamilton air a mharbhadh anns a Mhèinn-a- tuath. Bha e air sgur a dh’ obair mu shia uairean ’s a coiseachd suas anslopenuair a bhrist sreang charaichean o an ceanglachadh, agus ruith iad sios na ’choinneamh. Dh’ fheuch esan ri ’n seachnadh, ach leis an luaths a bh’ aca chaidh iad bhar an rathaid, ’s bha esan air a phrannadh ris a’ bhalla. Chaochail e mu ’n d’ rainig iad dhachaidh leis. Bha e na dhuine pòsda, mu chóig bliadhn’ deug air fhichead a dh’ aois, agus bhuineadh e do Ghalldachd na h-Alba.
LUCHD-IMRICH A’ TIGHINN—O chionn beagan mhios tha àireamh nach beag de Shasunnaich ’s de dh’ Albannaich air tighinn do Chanada, ’s tha iad a togail fearainn anns an Iar-Thuath. Tha iad a’ tighinn na ’n grunnan beaga, agus tha iad uile an deagh chothrom is eòlach air tuathanachas. Tha moran dhiu air tilleadh á Africa mu dheas, far an do chuir iad eòlas air na Canadaich, o’n d’ fhuair iad a’ cheud sgeul air mathas na dùthcha so mar àite-tuathanachais. ’S e so an dearbh sheòrsa tha dhìth air Canada mar luchd-àiteachaidh, agus ’s taitneach a chluinntinn gu bheil moran tuilleadh dhiu ri tighinn. Re an da mhios a tha romhainn, tha dùil ri àireamh nach beag dhiu, agus mu thoiseach April tha cuideachd a’ tighinn a dh’ àireamhas da mhile pearsa.
RIAGHLADAIR NA ’MHURTAIR—Tha Tillman, riaghladair stàid Charolina deas, an diugh anns a’ phrìosan, a feitheamh ri bhi air fheuchainn air son murt. An la roimhe, thachair e air an t-sràid air fear Gonzales ris an robh diumb aige: tharruing e daga as a phòca ’s loisg e dha no tri dh’ uairean air, ga ’ghrad mharbhadh. Bha Gonzales na ’fhear-deasachaidh paipeir, agus bha e sgriobhadh gu làidir an aghaidh dreuchd na riaghladaireachd a bhi air a toirt do Thillman, a chionn nach robh e na ’dhuine beusach no airidh ann an dòigh sam bith air an dreuchd. B’ ann air-son sin a chuir Tillman crioch air. Cha ’n ’eil cinnt sam bith gu ’n teid am murtair a chrochadh. Tha luach ro-bheag air a chur air beatha duine anns na Stàidean a deas. Thatar a’ murt dhaoine cha mhor gach latha dhe ’n t-seachduin, agus ’s e àireamh glé bheag dhe na murtairean a tha ruigheachd na croiche. Am fear aig am bheil beairteas theid aige glé thric air a shaorsa cheannach agus an lagh a chur an suarachas.
[Vol . 11. No. 16. p. 3]
SGEULACHDAN ARABIANACH.
ALADIN.
CAIB. XV.
AIR an ath mhadainn an uair a dhuisg Aladin thaing na gillean-seomair a steach gus a chuid aodaich a chur uime, agus chuir iad trusgan uime a bha moran na bu bhriagha na ’n trusgan a bh’ uime an latha roimhe sid. An sin thug e ordugh fear dhe na h-eich a b’ fhearr fhaotainn deas dha, agus an uair a chaidh e air a mhuin, mharcaich e, agus e air a chuartachadh le moran sheirbhiseach, gu luchairt an righ. Chuir an righ failte air le mor urram, agus thug e air suidhe r’a thaobh, agus dh’ ordaich e am biadh-maidne ’thoirt a steach.
Fhreagair Aladin, agus thuirt e: “Tha mi ’guidhe air bhur morachd nach cuir sibh an urram sin orm an diugh. Thainig mi a dh’ iarraidh oirbh fhein agus air ard-mhaithean na cuirte a dhol do m’ luchairt gus biadh a ghabhail comhladh ris a’ bhana-phrionnsa.”
Dh’ aontaich an righ gu toileach gu ’m falbhadh e, agus gun dail sam bith dh’ fhalbh e agus Aladin air a laimh dheis agus an t-ard-chomhairleach air a laimh chli. Bha luchd-dreuchd is oifigich a’ falbh rompa, agus bha ard-mhaithean na cuirte a’ falbh ’nan deaghaidh.
Mar bu dluithe a bha ’n righ a’ tighinn air luchairt Aladin is ann bu mho a bha maise na h-aitreibh a’ cur de dh’ ioghnadh air; ach bha moran a bharrachd ioghnaidh air an uair a chaidh e steach innte. Cha b’ urrainn e gun a h-uile rud a bha e ’faicinn a mholadh gu mor.
An uair a chaidh an righ a steach do ’n t-seomar air an robh na ceithir uinneagan fichead, far an robh iad gus am biadh a ghabhail, agus a chunnaic e cho maiseach ’s a bha gach ni air a dheanamh agus gu h-araidh na h-uinneagan a bha air an deanamh maiseach le seudan agus le clachan luachmhor, agus an uair a thuirt Aladin ris gu ’n robh iad a’ cheart cho maiseach an taobh am muigh ’s a bha iad an taobh a staigh, bha leithid de dh’ ioghnadh air ’s nach robh fhios aige ciod a theireadh e. An uair a bha e greis ’na thosd thuirt e ris an ard-chomhairleach: “Am bheil e comasach gu ’m biodh an luchairt aluinn so cho dluth dhomh agus mi gun fhios agam air gus a nis?”
“Mo thighearna,” fhreagair an t-ard-chomhairleach, “faodaidh cuimhne ’bhith aig bhur morachd nach robh clach air an larach so air a’ bho ’n de an uair a thug sibh cead do Aladin a togail, agus bu mhise cheud duine a dh’ innis dhuibh ’s a mhadainn an de gu ’n robh an luchairt so air a criochnachadh.”
“Tha cuimhn’ agam air sin; ach cha do smaoinich mi idir gu ’n robh an luchairt ’na h-aon de dh’ ioghnaidhean an t-saoghail. C’aite air an t-saoghal am faighear ballachan air an togail de dh’ or ’s de dh’ airgiod an aite chlachan? Agus c’aite am faicear uinneagan air an deanamh maiseach le daoimein, le rubaidhean, agus leemeralds ?Cha chualas guth air a leithid so riamh roimhe air an t-saoghal.”
Bha ’n righ a’ gabhail beachd gu dluth air na h-uinneagan, agus ’g an cunntais, agus thug e an aire gur e tri air fhichead dhiubh a bha air an deanamh maiseach le neamhnuidean ’s le clachan luachmhor, agus ghabh e ioghnadh gu leor a chionn gu ’n robh aon te dhe na ceithir air fhichead air a fagail gun chriochnachadh.
Bha ’n t-ard-chomhairleach ’na chuideachd an comhnuidh, agus thuirt e ris: “Tha e ’cur moran ioghnaidh orm gu ’m biodh talla cho mor agus cho maiseach so air ’fhagail gun chriochnachadh.”
“Mo thighearna,” ars’ an t-ard-chomhairleach, “cha ’n ’eil teagamh nach e cion uine bu choireach nach do chriochnaicheadh an uinneag so mar a chriochnaicheadh cach; oir faodar a bhith cinnteach gu ’m bheil neamhnuidean gu leor aig’ Aladin air a son, agus gu ’n criochnaich e i cho luath ’s a gheibh e uine.”
Anns a’ cheart am thainig Aladin far an robh iad.
“A mhic,” ars’ an righ ris, “is e so an aon talla cho briagha ’s a th’ air an t-saoghal; ach tha aon rud a tha ’cur ioghnaidh orm, agus is e sin, gu ’m bheil te dhe na h-uinneagan gun chriochnachadh. An ann a chionn gu ’n d’ rinn an luchd-oibre dichuimhn’ no dearmad air an obair, no, an ann le cion uine nach do chuir iad crioch gu snasail air an obair mhaiseach so?”
“Mo thighearna,” ars’ Aladin, “cha b’ ann air son a h-aon dhe na h-aobhair sin a dh’ fhagadh an uinneag gun chriochnachadh. Is mi-fhin a dh’ ordaich do ’n luchd-oibre gun chrioch a chur oirre. Bha toil agam gu ’m biodh de chliu aig bhur morachd crioch a chur air an talla agus air an luchairt comhladh, agus tha mi ’n dochas gu ’n cuir sibh bhur n-aonta ris an ni a runaich mi, a chum gu ’m bi cuimhn’ agam air na fabhair a fhuair mi uaibh.”
“Ma ’s e sin a bha ’nad bheachd,” ars’ an righ, “tha mi riaraichte gu leor, agus bheir mi ordugh seachad toiseachadh ris an obair gun dail.”
Gun dail sam bith chuir an righ fios air gach seud-fhear agus or-cheard a b’ fhearr na cheile a bha ann an ceanna-bhaile na rioghachd.
Anns a’ cheart am chaidh an righ agus Aladin am mach as an talla so, agus chaidh iad do ’n talla anns an robh a’ chuirm air latha na bainnse. Thainig nighean an righ a steach do ’n talla ann an uine ghoirid, agus chuir i failte air a h-athair, agus dh’ aithnich e air aogasg a gnuise gu ’n robh i gle thoilichte leis a’ phosadh a rinn i.
Shuidhicheadh da bhord anns an talla, agus bha am pailteas dhe gach seorsa bidh a b’ fhearr na cheile air a chur air na buird so ann an soithichean oir.
Shuidh an righ, agus a nighean, agus Aladin, agus an t-ard-chomhairleach aig fear dhe na buird, agus shuidh ard-mhaithean na cuirte aig a bhord eile. Chord gach seorsa bidh a bh’ air a’ bhord anabarrach math ris an righ, agus dh’ aidich e nach do bhlais e air na b’ fhearr riamh. Mhol e am fion mar an ceudna. Ach cha robh dad air a’ bhord bu mho a chuir a dh’ ioghnadh air na maise nan soithichean anns an robh am fion; oir bha iad air an deanamh de dh’ or fiorglan, agus air an deanamh ro mhaiseach le seudan. Chord an ceol ris anabarrach math mar an ceudna.
An uair a dh’ eirich an righ o ’n bhord, dh’ innseadh dha gu ’n robh na seudfhearan, agus na h-or-cheardan air tighinn; agus thill e steach do’n talla gus an uinneag a bha gun chriochnachadh a shealltainn dhaibh. “Chuir mi fios oirbh,” ars’ esan, “gus an uinneag so a chriochnachadh a’ cheart cho snasail ri cach. Gabhaibh beachd gu math orra, agus cuiribh crioch air an uinneig so cho snasail ri cach, agus cho luath ’s a theid agaibh air.”
An uair a ghabh iad beachd gu dluth air a h-uile te dhe na tri uinneagan fichead, agus a chuir iad an comhairle ri ’cheile fiach ciod a rachadh aig gach fear dhiubh air a dheanamh, chaidh iad far an robh an righ, agus thuirt iad ris: “Mo thighearna, tha sinne toileach air an obair a dheanamh leis gach dichioll agus innleachd ’nar comas; ach cha ’n ’eil de sheudan againn eadrainn gu leir na chuireas crioch air an obair mhoir so.”
“Tha ’m pailteas de sheudan agamsa,” ars’ an righ; “thigibh do mo luchairt-sa, agus taghaibh na fhreagras oirbh dhiubh.”
Thill an righ air ais do ’n luchairt, agus dh’ ordaich e na seudan a thoirt an lathair. Agus thug na seud-fhearan leotha an aireamh bu mho dhiubh, gu h-araidh an fheadhainn a thug Aladin do ’n righ. Ged a chuir iad am feum iad gu leir, gidheadh cha d’ rinn iad aghartas mor anns an obair. Thainig iad uair is uair a dh’ iarraidh tuilleadh sheudan, agus ann an ceann a’ mhios cha robh an obair leitheach aca. A dh’ aon fhacal, chuir iad an sas na bha de sheudan aig an righ, agus na fhuair e an iasad o ’n ard-chomhairleach, agus gidheadh cha robh an obair leith chriochnaichte.
Bha fhios aig Aladin nach b’ urrainn an righ crioch a chur air an obair cho math ’s bu choir. Chuir e fios air na seudfhearan, agus thuirt e riutha stad dhe ’n obair; ach dh ’ordaich e dhaibh an obair a rinn iad a thoirt as a cheile, agus na seudan a thoirt air ais a dh’ ionnsuidh an righ agus an ard-chomhairlich. Ann am beagan uairean thug iad as a cheile an obair ris an robh iad fad shia sheachduinean, agus dh’ fhalbh iad. Thug Aladin lamh air a’ chruisgean, agus an uair a thug e suathadh no dha air thainig am fathach mar a b’ abhaist dha.
“Fhathaich,” ars’ Aladin, “dh’ ordaich mi dhut te dhe na h-uinneagan fhagail gun chriochnachadh, agus rinn thu gu pongail mar a dh’ aithn mi dhut. A nis, tha mi ’g ordachadh dhut a criochnachadh mar a chriochnaich thu cach.”
Chaidh am fathach as an t-sealladh ann an tiotadh. Chaidh Aladin am mach as an talla, agus an uair a thill e steach an uine gun bhith fada, bha ’n uinneag air a criochnachadh mar a bha na h-uinneagan eile.
Anns a’ cheart am rainig na seudfhearan agus na h-or-cheardan luchairt an righ, agus an uair a thugadh an lathair an righ iad, thuirt am fear a b’ urramaiche dhiubh, agus e ’cur nan seudan gu leir an lathair an righ: “Mo thighearn, tha fhios aig bhur morachd gu ’n d’ thug sinn uine mhath air an obair a dh’ earb sibh ruinn, agus gu ’n d’ rinn sinn ar n-uile dhichioll air crioch a chur oirre cho math ’s a b’ urrainn duinn. Bha ’n obair gu math air a h-aghart an uair a thainig Aladin, agus cha b’e mhain gu’n do chuir e stad air an obair, ach thug e oirnn mar an ceudna na rinn sinn dhe ’n obair a thoirt as a cheile, agus na seudan a thoirt air ais a dh’ ionnsuidh bhur morachd.”
Dh’ fheoraich an righ dhiubh an d’ thug Aladin aobhar sam bith dhaibh air son gu ’n d’ thug e orra sgur dhe ’n obair. Agus thuirt iad ris nach d’ thug. Anns a’ mhionaid dh’ ordaich e each a thoirt g’ a ionnsuidh, agus mharcaich e gu ruige luchairt Aladin ann an cuideachd aireamh bheag dhe ’sheirbhiseach. An uair a rainig e, thainig e air lar aig bonn na staidhreach a bha ’direadh gu talla nan ceithir uinneagan fichead, agus ghabh e suas direach g’ a ionnsuidh gun uiread is fios a thoirt do Aladin. Ach thachair gu ’n robh Aladin anns an talla aig an am, agus choinnich e an righ aig an dorus.
(Ri leantuinn.)
LITIR A ONTARIO.
THA fuaim na seana bhliadhna air falbh as ar cluasan an uair a bha i toirt suas an deò, agus a nis thàinig bliadhna ùr a stigh o’n a sgriobh mi mu dheireadh litir a dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA.
Tha stoirmeannan agus sneachda mor againn an so, gu sonraichte o chionn da sheachduin air ais. Tha na rathaidean air an dùnadh suas ann
[Vol . 11. No. 16. p. 4]
am mòran àiteachan. Bha an t-sìde gu math fuar o’n thàinig an geamhradh, ach tha dòchas agam gu ’m fàs i ni ’s fhearr gun dàil.
Bha mi leughadh litir “C. C.” mu ’n bhliadhn’ ùir, agus gu dearbh bha i taitneach a bhi ga ’leughadh, oir cha do dh’ fhàg e ni—mar tha, mar bha, agus mar bhitheas—gun a chur sios le maise agus ann an deagh ordugh.
Chunnaic mi litir, cuideachd, bho Chalum beag. Cha ’n ’eil fhios agam co dhiubh ’se Calum na Gàilig a bh’ againn ann am Priceville a th’ ann no nach e. Innsidh e dhomh an ath uair a sgriobhas e. Ach tha mi toilichte bhi faicinn nam puingean math a tha aige.
Tha sinn toilichte bhi leughadh mar tha MAC-TALLA a seasamh suas air taobh na stuamachd. Tha moran àiteachan is miosa a thaobh mi-stuamachd na ’m baile beag so, ged tha gu leor dheth ri fhaicinn ann air amannan sonruichte dhe ’n bhliadhna. Tha feadhainn a cumail am mach nach ’eil coire sam bith ’san deoch-làidir, ’s leis a sin nach bu choir a bhi feuchainn a chur as. Tha iad sin a leigeadh cudthrom mor air na briathran: “Cleachd beagan fìona air-son do ghoile;” ach an àite beagan a ghabhail ’s ann a dh’ òlas iad làn am broinne de ’n stuth is làidire a bhios ri fhaotainn. ’S iomadh duine còir, gasda, òg agus sean, a tha air a thoirt a thaobh leis an deoch-làidir. Saoilidh mi gu ’m bheil e na ’dhìteadh mor air pàrantan a tha togail teaghlach ghillean, a bhi labhairt an aghaidh stuamachd na ’n làthair; oir an uair a chi iad an athair, duine tha na ’m beachd cho math ’sa th’ air an t-saoghal, a togail a ghuth an aghaidh stuamachd, their iad: “Cha ’n ’eil ar n-athair a faicinn coire sam bith ’san stuth-làidir, agus feumaidh gur esan tha ceart agus nach e sinne, agus leis a sin feuchaidh sinn dé is blas da.” Agus an uair a bhlaiseas iad aon uair air, tha iad ga ’n cur fein ann an cunnart fàs na ’m misgeirean.
Tha duine an sid a dol a chur laimh na ’bheatha le puinnsean a ghabhail. Tha duin’ eile na sheasamh laimh ris, agus cha dean e uiread agus feuchainn ris a phuinnsein a thoirt as a làthair. Agus their e, “Gabhadh e a leor dheth; dé an gnothuch a th’ agam ris!” Nach ’eil an duine sin ann an tomhas ciontach de bhàs an duine eile, oir cha tug e ionnsaidh air a phuinnsein a thoirt uaithe. ’S ann mar sin a tha mu ’n stuth-làidir.
Bha cruinneachadh nan Gàidheal aig a Chomunn sin an so o chionn da sheachduin, agus mar b’ àbhaist bha moran cruinn. Bha da phìobaire ann, Eachunn Domhnullach agus Pàdruig Mac Artair, da Ghaidheal ghasda. Bha Mac Griogair mor á Toronto a seinn orain; agus Miss Walker, mar an ceudna á Toronto, anns a chuideachd. Chuir iad seachad oidhche chridheil, shunndach.
Cha ’n ’eil ach àite no dha eile ann an Ontario anns am bheil Gàilig air a searmonachadh mar tha i am Priceville, ged nach ’eil moran suim air uairibh ga ghabhail dhith. Ach tha ’n duine còir a tha ga ’searmonachadh a deanamh a dhleasanais. Cha mhor de na seana Ghaidheil tha beò a nis ’san àite so dhe ’n mhuinntir a dh’ fhuiling fuachd is acras o chionn leth-cheud bliadhna. Cha ’n ’eil iad ach gann ri ’m faotainn a nis.
Chunnaic mi ainm Iain Dhughallaich, á Sowerby, ’sa MHAC-TALLA. Tha mise chomhnuidh laimh ri Domhnull a bhràthair, duine còir, gasda, agus deagh nàbaidh. Dh’ eug màthair Iain ’san àite so o chionn mios air ais. Dh’ fhàg i seann chompanach ’na aonaran, a ruith an corr da réis mar long gun stiùir.
Chi mi gu ’m bheil Iain Mac Cuithein, á Boothville, a gabhail MHIC-TALLA am bliadhna rithist. Tha bean Iain na sgoileir math Gàilig, agus tha Gàilig mhath aig Iain fhein mar an ceudna. Tha dòchas agam gu ’n sgriobh e a dh’ ionnsuidh a phaipeir Ghàilig uair no uaireigin; oir ’s ann air son naidheachdan a tha e air a chur am mach.
Tha e na leisgeul aig cuid nach urrainn daibh Gàilig a sgriobhadh. Cha ’n urrainn ’nuair nach ’eil iad a feuchainn ris. Cha d’fhuair mise ionnsachadh riamh ann an Gàilig. Feuchadh iadsan ri Gàilig a sgriobhadh agus theid aca ris math gu leor. “Far am bi toil bidh gniomh.”
Ach tha mi dol air adhart tuilleadh is fada agus feumaidh mi stad. Slàn leibh an nochd.
Is mi ’ur caraid,
IAIN MAC ILLEASBUIG.
Priceville, Ian. 17, 1903.
AN CEANNAICHE EADAILTEACH.
(Air a leantuinn).
AN àm do Phortia dealachadh r’a fear-posda labhair i gu misneachail ris, agus dh’ iarr i air a charaid a thoirt leis an uair a thilleadh e; ach bha i fo amharus gu ’n eireadh gu h-olc do dh-Antonio, agus an uair a dh’ fhagadh i leatha fhein, thoisich i air meorachadh an robh aon doigh no doigh eile anns am b’ urrainn di ruigheachd air caraid a Bassanio gaoil a shaoradh; agus ged gheall i, air son an tuilleadh urraim a chur air Bassanio, gu ’n geilleadh i gu malda macanta d’ a ghliocas-san mar thigeadh e do mhnaoi dhileis, air a shon so uile, a nis an uair a bha an cunnart anns an do sheas caraid caomh a fir-phosda ga ’cur fo ghluasad, cha robh teagamh aice ’n a cumhachd fein, agus làn d’ an bheachd so gun chead gun chomhairle, chuir i roimhpe gu ’n togadh i oirre do bhaile-mor Venice, agus gu ’n tagradh i anns a’ chuirt as leth Antonio. Bha aig Portia caraid a bha ’n a fhear-lagha (is e Bellario a b’ ainm da); sgriobh i a dh-ionnsaidh an duin’ -uasail so, a’ cur an ceill gach ni mar bha, agus ag iarraidh a chomhairle agus aig a’ cheart àm gu ’m biodh e cho math ’s gu ’n cuireadh e ga ’h-ionnsaidh an fhalluinn a b’ abhaist da a chaitheamh an uair a bhiodh e a’ tagradh aig a’ mhòd. Thill an teachdaire le litrichean bho Bhellario ga ’seoladh mar dheanadh i, agus leis gach sìon a dh’ fheumadh i g’a h-uidheamachadh air son na cùirt.
Sgeadaich Portia agus a bean-choimhideachd Nerissa iad fein ann an aodach-fhear, agus a’ cur uimpe falluinn an fhir-lagha thug i leatha Nerissa mar chléirich; agus a’ togail orra gun dail rainig iad baile-mor Venice, direach air latha na cuirt. Bha chuis direach a’ dol a bhi air a gairm an lathair an diuc agus comhairlich a’ bhaile ann an talla-mor a’ mhòid, an uair a thainig Portia a stigh agus shìn i suas litir bho Bhellario anns an d’ thuirt am fear-lagha ainmeil sin ris an diuc, gu ’n robh e fein a’ cur roimhe tighinn air aghaidh a thagar as leth Antonio, ach gu ’n robh e air a bhacadh le tinneas, agus dh’ iarr e gu ’n tugteadh cead agus cothrom do ’n sgriobhadair og, uasal Balthasar (is e so an t-ainm a thug e do Phortia) tagar ’n a àite. Cheadaich an diuc so, agus ioghnadh air cho og ’s a bha coltas a’ choigrich, agus i gu seolta grinn air a ceiltinn fo fhalluinn an fhir-lagha agus gruag fhada, bhàn air a ceann.
Thug cudthromachd a’ ghnothaich a ghabh Portia os laimh an tuilleadh misnich do’n mhnaoi-uasail àillidh sin agus an taice a dleasnais ghabh i gun athadh, gun sgàth. Theann i an toiseach ri Shylock, an t-Iudhach; agus ag aideachadh gu saor, a reir laghannan na h-Eadailt, gu ’n robh lan choir aige air an dìoladh a bha air a chur sios anns a’ chumhnant, labhair i cho grinn mu iochd agus mu throcair ’s gu ’n tugadh e maothachadh air cridhe sa bith ach cridhe cruaidh Shylock; chuir i an ceill gu ’n robh trocair a’ braonadh mar fhrasan sèimh nan speur a nuas air an talamh; mar bha beannachd dùbailt a’ leantuinn trocair, a’ beannachadh an tì a nochd agus an tì a fhuair trocair; mar thigeadh trocair do rìghrean na b’ fhearr na an crùin, a chionn gu ’m b’ aon de bhuaidhean Dhe fhein trocair; gu ’n robh cumhachd an duine a tighinn dluth do chumhachd Dhe a reir ’s mar bha e a’ taiseachadh ceartais le trocair; agus ghairm i air Shylock e a chuimhneachadh mar ghuidheamaid uile air son trocair, gu ’n tigeadh e dhuinn trocair a nochdadh. Cha ’n fhaigheadh i smid fhreagairt bho ’n Iudhach ach tagradh air son an ùnlagh a bha air ’ainmeachadh anns a chumhnant. “Nach ’eil e comasach an t-airgiod a phaigheadh?” arsa Portia. Thairg Bassanio an sin do’n Iudhach làn phaigheadh thairis is thairis; cha b’ e mhain tri mile bonn òir, ach de dh-òr na thoilicheadh e; rud a dhiult Shylock ag radh nach gabhadh e ni ach punnd de fheoil Antonio. Dh’ aslaich Bassanio air an sgriobhadair og gu ’n claonadh e an lagh anns an tomhas a bu lugha agus gu ’n caomhnadh e beatha Antonio. Ach fhreagair Portia gu smalanach, aon uair ’s gu’n rachadh lagh a shuidheachadh nach robh e comasach ’atharrachadh. An uair a chuala Shylock Portia ag radh nach gabhadh an lagh atharrachadh shaoil e gu’n robh i a’ gabhail a thaobh, agus ghlaodh e mach, “Tha Daniel fhein air tighinn a thoirt breith! O mo bhreitheamh og, glic, is tu is airidh air urram! Tha thu fada na ’s sine na do choltas!”
Dh’ iarr Portia an sin air Shylock an cumhnant a leigeil ’fhaicinn di; agus an uair a leugh i e thuirt i, “Tha an gealladh so briste, agus a reir mar tha mise ga ’leughadh tha coir aig an Iudhach air punnd de fheoil ri bhi air a ghearradh á uchd Antonio, lamh ris a’ chridhe.” Thuirt i agus i a’ tionndadh ri Shylock, “Bi trocaireach; gabh an t-airgiod, agus ceadach dhomh an gealladh so a shracadh.” Ach cha chluinneadh Shyloch an-iochdmhor iomradh air trocair; agus fhreagair e “Tha mi a’ toirt mo mhionnan air gach ard agus iosal nach ’eil cumhachd ann an teanga an duine a tha comasach air mo ghluasad bho ’n ni sin a tha mi a’ cur romham.” “Ma tha sin mar sin,” arsa Portia ri Antonio, “feumaidh tusa do bhroilleach a dheanamh deas air son na sgine;” agus am feadh a bha Shylock gu dian a’ geurachadh na cuirce chum am punnd feola a ghearradh dh’ fheoraich Portia de dh-Antonio, “A bheil diog agad ri radh?” Fhreagair Antonio gu siochail, ciuin, nach robh a’ bheag aige ri radh, a chionn gu’n robh inntinn cheana leagte ris a’ bhàs. An sin thuirt e ri Bassanio, “Fair dhomh do laimh, a Bhassanio! Slàn leat! na bi fo dhoilgheas air son gu’n d’ thainig am mi-fhortan so ormsa air do sgàth. Thoir mo bheannachdan do d’ mhnaoi oig àillidh, agus innis di cho mor ’s a bha mo ghradh dhuit!” Fhreagair Bassanio agus a’ chridhe bronach làn, “Antonio, tha mi pòsda air mnaoi, a tha cho annsail agam ri m’ bheatha; ach bu bheag leam mo bheatha, mo bhean, agus an saoghal gu h-iomlan ann an coimeas ri d’ bheatha-sa. Chaillinn iad uile, dh’ iobrainn iad gu leir do’n abharsair so air ghaol thusa chaomhnadh.”
An uair a chuala Portia so, ged nach robh a’ bhean-uasal chaomh idir diombach d’ a fear-posda air son mar chuir e an ceill ann am briathran cho làidir, a ghaol agus a chomain do charaid cho dileas ri Antonio, ars’ ise, “cha tugadh do bhean buidheachas duit, na ’n robh i a lathair agus do chluinntinn a tairgseadh e leithid sin.” Dh’ eirich an sin Gratiano, agus e toileach eiseimpleir a mhaighstir a leantainn, agus e a smaointeachadh gu’m bu choir guth a bhi aige-san anns a’ ghnoth-
[Vol . 11. No. 16. p. 5]
ach cho math ri cach; ars’ esan ann an eisdeachd Nerissa, a bha ’n a suidhe ann an riochd cleirich aig taobh Portia, “Tha agamsa bean agus, air m’ fhacal, tha gaol agam oirre; b’ fhearr leam gu’n robh i an ceart uair am flaitheanas na ’m b’ urrainn di iompaidh a chur air na cumhachdan gu h-ard inntinn an Iudhaich aingidh so atharrachadh.” “Is math dhuit nach ’eil i ga d’ chluinntinn,” arsa Nerissa, “air neo cha chuirinn geall nach togadh e aimhreit ann ad thigh.” Ghlaodh Shylock a mach le boile, “Tha sinn a’ cur seachad uine; guidheam ort thoir a mach a’ bhinn.” Bha gach neach anns a’ chuirt a nis fo fhiamh agus gach cridhe fo dhoilgheas air son Antonio. Dh’ fheoraich Portia an robh meidh deas a thoimhseadh an fheoil; agus ars’ ise ris an Iudhach; “A Shylock feuch gu ’m bi lighiche dluth, air eagal gu ’m faigh e bàs le dith fala.” Cha robh a dhìth air Shylock ach gu ’n sileadh Antonio gu bàs, uime sin thuirt e, “Cha ’n ’eil sin air ainmeachadh anns a’ ghealladh.” “Cha ’n ’eil,” arsa Portia, “ach ciod air a shon sin? Bu mhath gu ’n deanadh tu an urad sin air son iochd.” Ach facal cha tigeadh bho ’n Iudhach ach, “Cha ’n amais mi air; cha ’n ’eil e anns a’ chumhnant.” “Is e do chòir, ma ta,” arsa Portia, “punnd de fheoil Antonio. Tha an lagh ga ’cheadachadh, agus tha a’ chuirt ga ’bhuileachadh.” Ghlaodh Shylock a mach a rithist, “O mo bhreitheamh glic agus firinneach! Tha Daniel fein air tighinn a thoirt breith!” An sin gheuraich e a rithist an sgian fhada a bha ’n a laimh, agus ag amharc gu dil air Antonio, ars’ esan “So, dean deas!” “Socair bhoidheach, Iudhaich,” arsa Portia, “tha rud-eigin eile an so fhathast. Cha ’n ’eil an gealladh so a’ toirt aon bhraon fala dhuit; tha na briathran ag radh gu soilleir, punnd feola; a nis, an uair a tha thu a’ gearradh na feola, ma dhoirteas tu aon bhraon de dh’ -fhuil a’ Chriosdaidh so, buinear bhuait gach fearann agus maoin a tha agad agus gabhar iad le uachdranachd Venice.” Bha e gu tur eu-comasach do ’n Iudhach am punnd feola a ghearradh á uchd Antonio gun deur fala a dhortadh, uime sin, shaor Portia leis an t-seol innleachdach so beatha Antonio; rud ’n uair a chunnaic na bha lathair bha iad air an lionadh le h-ioghnadh ri gliocas anabarrach a chomhairlich oig a bhreithnich an doigh sheolta ghrinn, agus thog iad iolach ait bho gach oisinn d’ an mhòd; agus ghlaodh Gratiano, agus e ag ailis air an Iudhach, “O mo bhreitheamh glic agus firinneach! Seall a nis, a bhodaich, Daniel fein air tighinn a thoirt breith!”
An uair a mhothaich Shylock gu ’n deachaidh a run fuilteach a thilgeadh bun os cionn, chaill e gu tur a mhisneach agus thuirt e gu’n gabhadh e an t-airgiod; ghlaodh Bassanio, agus a thoil-inntinn a’ cur thairis ri faicinn na saorsainn a thainig air Antonio, “So an t-airgiod!” Ach chuir Portia stad air, ag radh, “Air d’ fhaicill; cha ’n ’eil aobhar cabhaig ann; cha ’n fhaigh an t-Iudhach ach an t-ùnlagh; uime sin, a Shylock, dean deas air son na feoladaireachd; ach feuch nach doirt thu deur fala; agus na gearr mòr no beag ach direach punnd; biodh e thairis air an tomhas no fodha, ged nach biodh ann ach cudthrom na faochaig, ged nach biodh ach na dh’aomadh a’ mheidh leud na ròinneig, theid do dhiteadh gu bàs le lagh na rioghachd, agus d’ uile bheairteas a thoirt thairis do ’n uachdranachd.” “Thugaibh dhomh m’ airgiod agus leigibh as mi,” arsa Shylock. “Tha e ullamh ann a’ so,” arsa Bassanio.
Bha Shylock ’dol a ghabhail an airgid an uair a bhac Portia a rithist e, ag radh, “Air d’ athais, Iudhaich; tha greim eile agam ort fhathast. A reir laghannan Venice tha do mhaoin gu leir an geall do ’n uachdranachd, a chionn gu ’n do thionnsgain thu lamh a chur ann am beatha aon de luchd-àiteachaidh a’ bhaile agus tha do bheatha fo throcair an diuc; a sios air do ghluinean, ma tà, agus iarr maitheanas.” Thuirt an diuc an sin ri Shylock, “A chum gu ’m faic thu iochdmhoireachd a’ Chriosdaidh, tha mi a’ toirt dhuit maitheanais m’am beil thu ga aslachadh; theid darna leth do mhaoin a thoirt do dh-Antonio agus an leth eile do ’n uachdranachd.” Fhreagair an t-uasal suairce Antonio, gu ’n tugadh esan suas earrann fein de mhaoin an Iudhaich, na ’n cuireadh an t-Iudhach ’ainm ri boid a tiomnadh a chodach aig àm a bhais d’ a nighinn agus d’ a fear-posda; oir bha fhios aig Antonio gu ’n robh aig Shylock aon- ghin nighinn a bha goirid roimhe sin air oganach Criosdaidh a phosadh d’ am b’ ainm Lorenzo, caraid do dh-Antonio; gu ’n do rinn i so fada an aghaidh toil an Iudhaich, rud a chuir miothlachd mor air, agus gu ’n do bhuin e uaipe uime sin a coir-bhreith. Dh’ aontaich an t-Iudhach so a dheanamh; agus a’ faicinn mar bha e mar so air a ghlacadh ’n a chuilbheartan, agus air a chreachadh d’ a chuid beairteis, thuirt e, “Tha mi gu tinn; leigibh dhachaidh mi; cuiribh an sgriobhadh as mo dheigh agus cuiridh mi m’ ainm ris, a’ sineadh thairis do m’ nighinn darna leth mo chuid an t-saoghal.” “Tog ort, ma ta,” thuirt an diùc, “agus feuch gu ’n dean thu sin; agus ma nì thu aithreachas de d’ dhroch-bheart, agus a so suas gu ’m bi thu ad Chriosdaidh, bheir an uachdranachd maitheanas duit anns an leth eile d’ bheairteas.”
Leig an diuc as Antonio agus sgaoil am mòd. Mhol e gu h-ard gliocas agus ealantachd a’ chomhairlich òig agus thug e cuireadh dha a dh-ionnsaidh a thighe a dh’ itheadh bìdh leis. Leis gu ’n robh a run air Portia tilleadh do Bhelmont m’ an ruigeadh a fear posda, fhreagair i, “Tha mi a’ toirt mor thaing do ur morachd, ach feumaidh mi falbh gun dàil.” Thuirt an diuc gu ’n robh e duilich nach ceadaicheadh a dheifir dha dol agus greim a ghabhail leis; agus a’ tionndadh ri Antonio, ars’ esan, “Thoir duais do ’n duin’ -uasal so; oir is i mo bharail gu bheil thu fo mhor chomain da.”
An uair a dh’ fhag an diuc agus an luchd-lagha a’ chuirt thuirt Bassanio ri Portia, “M’ uasal caomh, tha mise agus mo charaid Antonio an diugh troimh do ghliocas-sa air ar saoradh o unlagh trom, tha mi a’ guidhe ort, ma ta, gu ’n gabh thu an tri mile bonn oir a bha againn ri ìocadh do ’n Iudhach.” “Agus a bharr air sin,” arsa Antonio, “bidh sinn fo fhiachan graidh agus umhlachd duit gu bràth.”
Dhiult Portia lamh a chur air bonn d’ an òr; ach air do Bhassanio iompaidh a chur oirre duais air choreigin a ghabhail, ars’ ise’ “Thoir dhomh do lamhainnean; caithidh mi iad air do sgàth. Thug Bassanio dheth a lamhainnean agus chunnaic Portia am fainne a thug i fein da air a mheur. Is e so a bha dhìth air an aluinn sheolta, oir bha toil aice ’fhaighinn uaith agus gu ’m biodh beagan àbhachd aice mu ’n chuis an uair a thachradh iad a rithist. Ars’ ise, “gabhaidh mi am fàinne so mar chuimhneachan ort.” Bha Bassanio air a chur thuige gu mor an uair a dh’ iarr am fear-lagha an t-aon nì sin ris nach b’ urrainn da dealachadh, agus fhreagair e gu buaireasach, nach fhaodadh e am fàinne a thoirt da, a chionn gur ann bho ’mhnaoi a fhuair e e, agus gu’n do gheall e nach dealaicheadh e ris; ach gu ’m foraisicheadh e mach am fàinne a bu luachmhoire ann am baile-mor Venice agus gu ’n tugadh e dhi e. Air cluinntinn so, ghabh Portia oirre a bhi air a tàmailteachadh agus dh’ fhag i a’ chuirt, ag radh, “Is ann a tha thu ga m’ fhreagairt mar nach robh agad annam ach an déirceach.” “A Bhassanio mo ghaoil,” arsa Antonio, “thoir dha am fàinne; agus cuir mo ghradhsa agus an gniomh do-labhairt a rinn an duin’ -uasal as mo leth, an aghaidh corruich do mhnatha.” Bha naire air Bassanio gu ’n saoilteadh gu ’n robh e neo-thaingeil; gheill e agus chuir e Gratiano as deigh Phortia leis an fhainne. An sin dh’ iarr Nerissa bho ’n d’ fhuair Gratiano fainne cuideachd an uair a phos iad, dh’ iarr i am fàinne air ais, agus (le toil a bhi cho fada mach r’ a mhaighstir) thug Gratiano dhi am fainne. Is ann aig na mnathan-uasal a bha an àbhachd air an turus a’ smaointeachadh mar thàirngeadh iad as na fir an uair a thilleadh iad dachaidh air son mar dhealaich iad ris na fainneachan, agus mar dh’ fhagadh iad orra gu ’n d’ thug iad do leannain air chor-eigin iad.
An uair a thill Portia dhachaidh bha a h-inntinn anns an t-suidheachadh sholasach sin a tha a’ sruthadh o dhearbh-bheachd a bhi aig aon gu ’n do rinn e gniomh ceart; bha a h-inntinn gu h-aoibhneach a’ gabhail tlachd anns gach ni a chunnaic i; cha ’n fhacas leatha riabh a’ ghealach a’ dearrsadh cho oirdhearc; agus an uair a cheil a’ ghealach a gnuis fo neul, leum a h-inntinn le aiteas aig faicinn leus soluis ’n a h-uinneig fein ann am Belmont, agus thuirt i ri Nerissa, “Tha an solus sin a’ lasadh ann an talla mo theach; cho fada ’s a tha a’ choinneal bheag sin a’ tilgeadh a gathan, is co fhada a dhealraicheas deadh ghniomh ann an saoghal uile;” agus a’ cluinntinn fuaim ciuil a’ teachd bho ’n tigh ars’ ise, “Thar leam gu bheil an ceol sin moran na ’s binne na bhiodh e ’s an latha.” Chaidh Portia agus Nerissa a stigh; chuir iad orra an aodaichean fein agus dh’ fhuirich iad a’ feitheamh am fir-phosda. Cha b’ fhada gus an d’ thainig iad agus Antonio ’n an cuideachd. Thug Bassanio a charaid caomh an lathair na mna-uaisle àillidh, Portia, ach is gann a bha an fhailte agus am furan a chuir iad air a cheile thairis, an uair a thug iad an aire do Nerissa agus a fear-posda a’ conspaid ann an oisinn d’ an t-seomar. “Ciod e is ciall do so?” arsa Portia; “an e gu bheil sibh a’ cur a mach air a cheile cheana? ’Dé tha cearr?” Fhreagair Gratiano, “Tha, le ur cead, an iorghuill mu fhainne leibideach fheòdair a thug Nerissa dhomhsa, air an robh facail bhardachd air choreigin mar chithear iomadh uair air na sgeanan, “Gràdhaich mi agus na tréig mi.” Cha ’n e luach an fhainne no a’ bhardachd air a bheil mi a’ tighinn,” arsa Nerissa. “Gheall thu dhomhsa an uair a thug mi dhut e, gu ’n gleidheadh tu e gu latha do bhàis; agus a nis tha thu ag radh gu ’n d’ thug thu do chleireach fir-lagha e. Tha fhios gle mhath agamsa gu’n d’ thug thu do bhoirionnach e.” “Mo lamh dhuit,” arsa Gratiano, “thug mi e do dh-òganach, leth bhalach, gasan greannach nach bu mhò na thu fein; bha e ’n a chleireach aig a’ chomhairleach og a shaor le a thagradh glic beatha Antonio; ghuidh agus ghrìos an giullan so air son duais eigin agus cha b’ urrainn domh air mo bheatha a dhiultadh.” “Rinn thu rud a bha cearr, a Ghratiano,” arsa Portia, “dol a dhealachadh ris an fhainne a thug do cheile dhuit mar a ciad thiodhlac. Thug mise fainne do m’ thighearna Bassanio, agus is mì tha cinnteach nach dealaicheadh esan ris air son na chunnaic e riabh.” Thuirt Gratiano, agus toil aige a leisgeul fein a ghabhail, “Thug mo thighearna Bassanio am fainne aige fein do ’n chomhairleach, agus an sin ghuidh am balachan cleirich, a rinn a dhleasnas gu tapaidh aig a’ mhod, am fainne agamsa ’fhaighinn.”
Ghabh Portia oirre a bhi fo chorruich mhoir an uair a chual i so; thoisich i air achmhasan a thoirt do Bhassanio mu’n fhainne; thuirt i gu’m
[Vol . 11. No. 16. p. 6]
bu cheart an t-amharus a bha aig Nerissa gu ’n d’ thug iad na fainneachan do leannain air choreigin a thachair orra. Bha Bassanio ro dhuilich am miothlachd a thug e da cheile chaoimh, agus fhreagair e gu durachdach, “Cha d’ thug, air m’ fhacal, cha d’ fhuair bean fo ’n ghrein e ach am fear-lagha. Dhiult e tri mile bonn oir bhuam, agus dh’ iarr e am fainne, rud ’n uair a dhiult mi dha, thog e air ’s e lan diumb. Ciod a b’ urrainn domh a dheanamh, a Phortia, a bhean mo ghaoil? Bha a leithid a naire orm air son gnothach cho mi-thaingeil a dheanamh ’s gu ’n d’ fheum mi am fainne a chur as a dheigh. Thoir maitheanas domh, a bhain-tighearna chaoin; na ’n robh thu fein ann, tha mi dearbh-chinnteach gur ann a bheireadh tu bhuam am fainne ga ’thoirt do’n fhear-lagha.”
“Och, nach truagh an duine mise!” arsa Antonio, “is ann air mo sgathsa a thachair gach brionglaid a tha ’n so.”
Dh’ iarr Portia air Antonio gun e ’ghabhail doilgheis mu’n chuis, oir gu ’m b’ e a làn bheathasan thun a tighe; agus an sin thuirt Antonio, “Chuir mise mo bheatha an geall aon uair air sgath Bhassanio, agus mur bhith am fear d’ an d’ thug d’ fhear-posda am fainne bha mise an diugh fo’n ùir. Cuiridh mi mo cheann an geall a rithist nach meall do thighearna tuille thu.” “Theid thusa an urras air, ma ta,” thuirt Portia; “thoir da am fainne so agus iarr air a ghleidheadh na ’s fhearr na a ghleidh e am fear eile.”
An uair a sheall Bassanio air an fhainne, ciod a b’ iongantaiche leis na ’fhaicinn gu ’m b’ e a’ cheart fhainne a thug e seachad a bha ann; agus an sin dh’ innis Portia dha gach car mar thachair—gu’m b’ ise an comhairleach og, agus gu’m b’ i Nerissa an cleireach; agus thuig Bassanio, agus cha bu bheag a thoilinntinn agus a thaitneas an uair a thuig e gu’m b’ ann troimh fhiùghantachd agus troimh ghliocas a mhnatha gaolaich a chaidh beatha Antonio a chaomhnadh.
Chuir Portia failte as ùr air Antonio, agus chuir i ’n a laimh litrichean a fhuair i air sheol air chor-eigin, anns an robh fios gu’n robh na luingeis aig Antonio a shaoil daoine bhi caillte an deigh tighinn sabhailte gu cala. Chaidh toiseach bronach an sgeoil mu’n cheannaiche shaibhir so gu tur air dhi-chuimhn’ anns a’ ghairdeachas a lion gach neach ris an teachdaireachd àigh agus an solas a lean i. B’ iomadh gaire a bha aca mu dhriod-fhortan nam fainneachan agus mu na fir nach d’ aithnich am mnathan fein. Thug Gratiano boidean—
Ri ’bheo nach b’ eagal leis rud a bu mhiosa
Na gu ’n caillteadh gu bràth leis am fàinn’ aig Nerissa.
SGEULACHD A PHEATA BHAIN.
BHA tuathanach ann roimhe so aig an robh peata bàn; agus an uair a bha ’n Nollaig a’ teannadh air smaoinich e gum marbhadh e e. Chuala am peata bàn sin agus smaoinich e gu ’n teicheadh e, agus ’s e sin a rinn e. Cha deachaidh e fada an uair a thachair tarbh air. Thuirt an tarbh ris, “Fàilte dhutsa, a pheata bhàin; c’àit’ am bheil thusa a’ dol?” “Tha mi,” ars’ am peata bàn, “a’ falbh a dh’ iarraidh an fhortain. Bha iad a’ dol ga m’ mharbhadh a dh’ ionnsuidh na nollaig, agus smaoinich mi gu ’m b’ fhearr dhomh teicheadh.” “ ’S fhearr dhomhsa,” ars’ an tarbh, “falbh leat: oir bha iad a’ dol a dheanamh a leithid eile ormsa.” “Tha mi toileach,” ars’ am peata bàn; “mar is mò a’ chuideachd ’s ann is fhearr an làn-aighir.” Ghabh iad air an aghaidh gus an do thachair cù orra. “Fàilte dhut, a pheata bhàin,” ars’ an cù. “Fàilte dhut fhéin, a choin.” “C’àit’ am bheil thu dol?” ars’ an cù. “Tha mi a teicheadh, o’n a chuala mi gu ’n robh iad a’ bràth mo mharbhadh air son na nollaig.” “Bha iad a’ dol a dheanamh a leithid cheudna ormsa,” ars’ an cù, “agus falbhaidh mi leibh.” “Thig, mata,” ars’ am peata bàn. Dh’ fhalbh iad an sin gus an do chomhlaich cat iad. “Fàilte dhut, a pheata bhàin,” ars’ an cat. “Fàilte dhut fhéin, a chait.” “C’àit’ am bheil thu dol?” ars’ an cat. “Tha mi a’ dol a dh’ iarraidh an fhortain,” ars’ am peata bàn, “a chionn gu ’n robh iad a’ dol ga m’ mharbhadh air an nollaig.” “Bha iad ag iomradh air mise mharbhadh cuideachd,” ars’ an cat, “agus ’s fhearr dhomh falbh leibh.” “Thugainn, mata,” ars’ am peata bàn. Ghabh iad an sin air an aghaidh gus an do choinnich coileach iad. “Fàilte dhut, a pheata bhàin,” ars’ an coileach. “Fàilte dhut fhéin,” ars’ am peata bàn. “C’àite,” ars’ an coileach, “am bheil thu a dol?” “Tha mi,” ars’ am peata bàn, “a’ falbh o’n a bha iad a maoidheadh mo mharbhadh aig an nollaig.” “Bha iad a’ dol ga m’ mharbhadh-sa aig an àm cheudna,” ars’ an coileach, “agus theid mi leibh.” “Thig, mata,” ars’ am peata bàn. Ghabh iad air an aghaidh gus an do thachair gèadh orra. “Fàilte dhut, a pheata bhàin,” ars’ an gèadh. “Fàilte dhut fhéin, a gheòidh,” ars’ am peata bàn. “C’àit’ am bheil thu ’dol?” ars’ an gèadh. “Tha mise,” ars’ am peata bàn, “a’ teicheadh, a chionn gu ’n robh iad a dol ga m’ mharbhadh aig an nollaig.” “Bha iad a dol a’ dheanamh sin ormsa cuideachd,” ars’ an gèadh, “agus falbhaidh mi leibh.” Ghabh a’ chuideachd air an aghaidh gus an robh an oidhche ’teannadh orra, agus chunnaic iad solus beag fada bhuatha, ’s ge b’ fhada bhuatha cha b’ fhada ’ga ruigheachd. An uair a ràinig iad an tigh, thuirt iad ri ’chéile gu ’n amhairceadh iad a stigh air an uinneig a dh’ fhaicinn co a bha anns an tigh, agus chunnaic iad meairlich a’ cunntas airgid, agus thuirt am peata bàn, “Glaodhaidh na h-uile aon againn a ghlaodh féin. Glaodhaidh mise mo ghlaodh fhéin; agus glaodhaidh an tarbh a ghlaodh féin; glaodhaidh an cù a ghlaodh féin; agus an cat a ghlaodh féin; agus an coileach a ghlaodh féin; agus an gèadh a ghlaodh féin.” Leis a sin thug iad aon ghàir asda. An uair a chuala na meairlich a’ ghàir a bha muigh, shaoil iad gu ’n robh ’n donas ann, agus theich iad a mach, agus dh’ fhalbh iad do choille a bha dlùth dhaibh. An uair a chunnaic am peata bàn agus a chuideachd gu ’n robh an tigh falamh chaidh iad a stigh, agus fhuair iad an t-airgiod a bha aig na meairlich ’ga chunntas, agus roinn iad eatorra féin e. An sin smaoinich iad gu ’n gabhadh iad mu thàmh. Thuirt am peata bàn, “C’àit’ an cadil thus’ an nochd, a thairbh?” “Caidlidh mise,” ars’ an tarbh, “cùl an doruis far an àbhaist domh.” “C’àit’ an caidil thu féin, a pheata bhàin?” “Caidlidh mise,” ars’ am peata bàn, “am meadhain an ùrlair far an àbhaist domh.” “C’àit’ an caidil thusa, ’choin?” ars’ am peata bàn. “Caidlidh mise taobh an teine far an àbhaist domh,” ars’ an cù. “C’àit’ an caidil thusa, ’chait?” “Caidlidh mis’ ,” ars’ an cat, “ann am preas nan coinnlean, far an toil leam a bhith.” “C’àit’ an caidil thusa, ’choilich?” ars’ am peata bàn. “Caidlidh mise,” ars’ an coileach, “air an spàrr far an àbhaist domh.” “C’àit’ an caidil thusa, ’gheòidh?” “Caidlidh mise,” ars’ an gèadh, “air an dùnan far an robh mi cleachte ri bhith.”
Cha robh iad fada air gabhail mu thàmh an uair a thill fear de na meairlich a dh’ amharc a stigh feuch am mothaicheadh e an robh aon sam bith ’san stigh. Bha na h-uile ni sàmhach, agus dh’ ialaidh e air aghaidh gu preas nan coinnlean airson coinneal a lasadh e ’dheanadh soluis da, ach an uair a chuir e làmh ’sa bhocsa shàth an cat ìnean na ’laimh, ach thug e leis a’ choinneal agus dh’ fheuch e ri ’lasadh. An sin dh’ éirich an cù agus chuir e ’earball ann am poit uisge bha aig taobh an teine; chrath e ’earball agus chuir e as a choinneal. Shaoil am meairleach an sin gu ’n robh an donas ’san tigh agus theich e; ach an uair a bha e dol seachad air a’ pheata bhàn thug e buille dha; mu ’n d’ fhuair e seachad air an tarbh thug e breab dha; agus thòisich an coileach air glaodhaich; agus an uair a chaidh e mach thòisich an gèadh air a ghreada le ’sgiathan mu na luirgnean. Chaidh e do ’n choille far an robh a chompanaich cho luath ’sa bha ’na chasan. Dh’ fheòraich iad dheth cia mar chaidh dha. “Cha deachaidh,” ars’ esan, “ach meadhonach. An uair a chaidh mi gu preas nan coinnlean bha fear ann a shàth deich sgeanan ann am laimh, agus an uair a chaidh mi gu taobh an teine a lasadh na coinneal, bha fear mor, dubh ’na laidhe ann a bha spreadadh uisge oirre ’ga cuir as, agus an uair a thug mi làmh air dol a mach bha fear mor am meadhain an ùrlair a thug utag dhomh, agus fear eil’ aig cùl an doruis a phut a mach mi, agus bha ablach beag air an fharadh a glaodhaich a mach, ‘Cuir an nios an so e ’s foghnaidh mi fhein dha,’ agus bha griasaich a mach air an dùnan ga m’ ghreadadh mu na casan le apran.” An uair a chual’ na meairlich sin cha do phill iad a dh’ iarraidh an cuid airgid, agus fhuair am peata bàn agus a chompanaich dhaibh fein e, agus chum e socair iad am feadh ’sa bha iad beò.
AN GEAMHRADH ANN AN NEWFOUNDLAND—Tha geamhradh doirbh gu leòr againn fein ’san dùthaich so, ach tha ’n geamhradh a th’ aca ’n Newfoundland a toirt bàrr air. Cha robh uiread sneachd’ ann o chionn àireamh bhliadhnachan. Tha an rathad-iarainn gu tric air a dhùnadh leis ’s na trèineachan air an stad—aon uair bha ’n trèin a dh’ fhàg St. John’s ceithir latha anmoch a ruigheachd a ceann-uidhe aig Port-aux-Basque. Chaill an soitheach-smùide Bruce àireamh thursan o’n thàinig an geamhradh.
TEINTEAN AN SIDNI—Bha da dhroch theine ann an Sidni Di-ciaduin. Mu dha uair ’sa mhaduinn ghabh an togalach aig Burchell air sràid Shearlot, agus chaidh a losgadh gu làr. Bha ’n obair-uisge ann an deagh uidheam, agus ged bha soirbheas làidir ann aig an àm, chumadh an teine gun sgaoileadh. Bha anns an togalach so, a bharrachd air stòr nan Sutharlanach, officesaig luchd-lagha ’s aig muinntir eile, agus bidh an call uile gu léir na shuim mhor. —Aig a cheart àm bha teine dol air adhart ann an tigh tasgaidh air laimhrig LeCras, an ceann deas a’ bhaile. Chaidh e sin a thur losgadh cuideachd, ’s gach ni a bha na ’bhroinn.
SGAOILEADH NA COMHAIRLE—Air a’ cheathramh la fichead de Ianuaraidh thug comhairle na siorrachd so suidhe a’ gheamhraidh gu crìch. Bha iad cruinn fad thri seachduinean, ach a mach o’n chònsachadh a bh’ aca mu ’n tigh-chaothaich, cha robh fa ’n comhair ach na gnothaichean àbhaisteach. Latha mu’n do sgaoil iad dh’ aontaich iad oifigeach a thaghadh air-son anScott Acta chur air obair ’san t-siorrachd. Thugadh an dreuchd do Iain I. Domhnullach, ann an Sidni, agus shuidhicheadh a thuarasdal aig ceud dolair ’sa bhliadhna. Tha uaislean na comhairle a reir coltais air fhaotainn a mach gu bheil an sluagh toileach an lagh a th’ aca chumail ’s a chur air obair.
A SIREADH DHILEABACH—Chaochail fear d’ am b’ ainm Iain Mac Neill ann an Spokane, Wash., o chionn ghoirid, agus tha ’n luchd-lagha tha ’laimhseachadh na dh’ fhàg e na dhéigh a’ feuchainn ri fhaighinn a mach có e, ’s an d’ fhàg e càirdean. Bhuineadh e do na Roinnean Iochdrach—a réir gach coltais do Cheap Breatunn—ach cha ’n ’eil fhios air an dearbh àite. Bha deagh Ghàilig aige. Bha e na ’dhuine mor foghainteach, agus mu leth-cheud bliadhna dh ’aois. Bha e ann an Spokane a’ mèinneadaireachd, agus bha e bharrachd air sin a cumail fearainn air an robh e togail spreidhe. B’ fhiach na dh’ fhàg e uile gu léir mu fhichead mìle dolair.
[Vol . 11. No. 16. p. 7]
Litir a Lag an t-Slocain.
A CHARAID GHASDA, —Thachair dhomh a bhi air chuairt o chionn ghoirid ann am Mèinn Chaledonia, baile beag a tha astar goirid bho ’n àite so. Tha iomadh Gàidheal is bana-Ghàidheal a chomhnuidh anns a chearna so dhe ’n eilean—agus co an cearna dhe ’n t-saoghal anns nach ’eil iad? Ged nach ’eil mise gle eolach air daoine ’s na taobhannan ud, dh’ fhaodainn a bhi glé chinnteach gu ’m b’ e làn dìth mo bheatha fuireach comhla riutha fad mios na ’n tograinn fhéin; oir cha ’n ’eil daoine an diugh air ùr-uachdar an domhain cho coibhneil, càirdeil, bàigheil, teò-chridheach ris na Gàidheil.
An déis dhuinn a bhi greis a seanachas mu chaochladh nithean, thuirt caraid rium gu ’n robh ogha do Niall Ruadh Mór a fuireach ceum no dha suas bho ’n taigh aigesan, agus gur a docha gu ’n robh roinn mhath de dh’ orain a sheanar aige. Ghrad chaidh sinn suas gu taigh Ruairidh Mhic-a- Bhiocair, far an d’ fhuair sinn ar fàilteachadh gu cridheil. Bha mi làn chinnteach gu ’m biodh orain Nèill ruaidh aig Ruairidh, ach bha mi air mo mhealladh. Dh’ innis e dhomh nach robh aige ach ceathramh an sid ’s an so dhiubh—nach robh aon dhe ’chuid orain slàn aige. Ach thuirt e gu ’m b’ aithne dha seann duine aig an robh moran dhiubh, na ’m biodh e toileach an toirt seachad. “Bha fear do ’m b’ ainm Arbuckle,” arsa Ruairidh, “maighstir-sgoil a bh’ ann an Sidni, cha chreid mi, a dol a mach gu Catalòn, far an robh mo sheanar a fuireach gus a chuid orain a sgriobhadh sios. An oidhche mu’n deachaidh e do Chatalòn fhuair mo sheanar fios gu ’n do bhàthadh a dhithis mac—m’ athair fhéin agus a bhràthair—aig Scatarie. Ghabh e bàthadh a chuid mac cho cruaidh ’s nach do rinn e oran riamh tuilleadh ach aona mharbhrann ga ’n caoidh. Agus mar sin cha deachaidh a chuid oran a sgriobhadh sios riamh.” Tha dùil aig Ruairidh an duine aig am bheil orain a sheanar fhaicinn; agus ma bhios mi fhìn ann an slàinte mhath theid mi gu deimhine ga ’fhaicinn, ged a b’ ann dha m’ chois, sin ri radh ma chuireas Ruairidh fios ugam.
Thàinig aon dhe na h-orain aig Niall Mac-a- Bhiocair (Niall ruadh mór) am mach ann an leabhar a chlo-bhualadh ann an Glascho o chionn naodh bliadhna. ’S e a b’ ainm dha “Oran nan cat.” Chuireadh an leabhar am mach leis an Urr. Gilleasbuig Domhnullach, ann an Kiltarlity. B’ eUist Bardsa b’ ainm dha—na h-orain a b’ fhearr a rinneadh ann an Uidhist mu thuath o linn Iain Mhic Odrum. Thàinig “Oran nan cat” am mach anns a’ MHAC-TALLA.
Chunnaic mi litir bheag, laghach anns a’ MHAC-TALLA o chionn ghoirid a sgriobhadh le M. Mac Laomuinn. So mar a chuala mise am port air am bheil e ’bruidhinn. ( ’S e ’s docha gu bheil eadar-dhealachadh air mar a ghabhadh iad port ’san Eilean Sgitheanach seach mar a ghabhadh iad e ann an Uidhist) :—
“Hó, mur a danns’ thu direach,
Hé, mur a ruidhl’ thu dòigheil,
Hó, mur a danns’ thu direach
Theid am prìne na do chòta;
Mur a dean thu dannsa direach,
Mur a dean thu ruidhle dòigheil,
Mur a dean thu dannsa direach
Theid am prìne na do chòta.”
Tha mi ’n dochas gu ’n sgriobh an Gàidheal coir so fhathast gu MAC-TALLA.
Co thachair taghal orm an oidhche roimhe ach Iain ruadh, ogha do Dhonnachadh ruadh, air an tug mi iomradh ann an litir a sgriobh mi ugad roimhe. ’S e fhein a bheireadh hùg air na h-orain. Agus gu cinnteach ’s iomadh oran a bh’ aige. An deigh dha oran no dha a sheinn a rinn e fhein, thoisich e air an fhear so, a tha air fonn “Cabar-féidh.” Tha an t-oran air a dheanamh mar gu ’m b’ ann eadar duine is bean. Chaidh iad troimhe-chéile, agus dhochainn esan gu dona i. Theich ise le ’beatha, agus esan a dol ga ’crochadh, mur a biodh i umhail dha, aig ceann àtha Cadamaigh. Cha chreid mi fhein nach e da oran a th’ ann air am measgadh. Co dhiubh tha mi ga ’thoirt seachad mar a thug Iain ruadh dhomh e:—
“An cuala sibhse ’m blàr
A thug Màsho anns a’ bhaile so,
’Nuair ghabh e air Catriona,
’S e diollaid bu chlaidheamh dha;
Cha tug e dhith a dh’ ùine
Gu ùrnaigh no aithreachas,
A cheart cho grad ri fùdar
Gu ’n smùid e bho chasan i.
Ghabh e guineach air a mullach
Mar fhear dubh a garaidh ann,
Gun dùil tuilleadh ri tigh’nn uice
Leig e ’fuil gu talamh ann,
’S gu ’n robh buill’ air muin na buille,
Gun fhios c’uin a stadadh e;
Gur ise fhuair a léireadh,
’Nuair dh’ éirich a chabar air.
Sid am mach Catriona
Gu direadh nam beallaichean,
Cha ’n fhanadh i ri ’dinneir,
Ach sior thoirt a casan leath’;
Cha bhean Lot a bh’ innte,
No ni bu mhac-samhail di:
Cha sealladh i na ’déigh
Ged a thréigeadh an t-anam i.
A ceann ’s a muineal air a bhruthadh,
Gu ’n robh ’n fhuil air stad innte,
Gu ’n robh cnapan air a drinnein,
Bha iad dubh is geal oirre,
’S i na ’siubhal leis a bhruthach,
Gu ’n robh sruthan fallus dhi,
’S gur mor an aobhar ghàire
Gach gàtag a ghearradh i.
As a so an dràsda
Mur fhàs thu na ’s ceanalta;
Mur sguir thu dhe do dhamnadh
’S dhe d’ chàineadh air Alasdair,
Gu ’n teid na ropan cainbe
Gu teann a chur mu d’ amhaich-sa,
’S do chrochadh mar an samplair
Aig ceann àtha Cadamaigh;
A’ cladhach sloc an aodann cnoic
Gu ’n teid do chorp a sparadh ann,
Fiù a choffin cha teid ortsa
Ach seana phoca canabhais;
Gu ’n teid do liùbhradh dha ’n fhear dhubh,
’S cha bhi thu tuilleadh againe;
Gur tusa gheibh do léireadh,
’Nuair dh’ eireas a chabar air.
Cha chadal dhomh, cha dùsgadh,
Cha tionndadh ’s cha charachadh;
Sid piob a’s fhearr ’san dùthaich,
A’ phiob a bh’ aig Mac Olibhair,
Sid piob a’s fhearr ’san dùthaich
’Bheil cùnntas is aithne dhomh,
’S na ’m b’ aithne dhomh ga ’seanachas
Gu dearbh gu ’m bu mhath leam e.
’S a bhodaich bhig na ’m biodh tu glic
Cha b’ ann mar sid a dh’ fhanadh tu,
Chionn pàirt dhe m’ chuid cha tugainn dhut
Ged bhiodh tu cur na h-analach;
Ged theireadh cuid gu ’m biodh a bhuil,
Gu ’n rachadh rud ’san drama dheth,
’S an corr ’san sporan iallach,
’S na fiaclan ga ’theannachadh.
A bhréineag, a bhréineag,
A bhréineag nam boirionnach,
A bhréineag, a bhréineag,
A bhréineag nam boirionnach,
A bhréineag, a bhréineag,
A bhréineag nam boirionnach,
Gu ’n seinninn Cabar-féidh dhut,
A bhréineag nam boirionnach.
A chailleach dhona, dhona, dhona,
’Chailleach dhona, ghoganta,
A chailleach dhona, dhona, dhona,
’Chailleach dhona, ghoganta,
A chailleach dhona, dhona, dhona,
’Chailleach dhona, ghoganta,
’S a chailleach a bh’ aig Ruairidh
Bu chruaidh mu ’n a sporan i.”
Ma bhios mi air mo chaomhnadh cluinnidh tu fhathast uam roimh Bhealltuinn.
Is mi do bhana-charaid,
PEIGIDH PHABACH.
Lag an t-Slòcain.
Iadsan a Phaigh.
Ailean Domhnullach, Salmon River
Ailean Mac Leoid, Whitney Pier
Iain Moireasdan, South Gut
Niall A. Mac Gill-fhaollain, Broad Cove
Domhnull Mac-a- Phearsain, Ceap Nor
N. A. Domhnullach, Ceap Nor
Rob Moireasdan, am Beighe ’n Iar
A. V. Mac-Gillebhràth, Bridgeport
Floiri Dhomhnullach, Bridgeport
Domhnull R. Domhnullach, Barrachois
Seonaid Ros, Baddeck Mhor
An t-Urr. R. L. Domhnullach, St . Peter’ s
Domhnull Mac Neacail, Catalone
Domhnull A. Mac Coinnich, Caledonia
Sim R. Mac Gillinnein, Inbhirnis
Ceit Mhoireasdan, North Gut
R. H. Mac Coinnich, Loch Bhlackett
Coinneach Mac Ratn, Loch Bhlackett
Domhnull MacNeill, Abhainn a deas, N.S.
Beitidh Nic Neachtain, Abhainn a deas, N.S.
D. C. Friseal, New Glasgow,
Iain Sutharlan, Rockland , N. B.
S. M. Martuinn, Heatherdale , E. P. I.
Iain A. Caimbeul, Heatherdale , E. P. I.
Bean T. Mhic Risdnidh, Scotsburn , Que.
Domhnull I. Domhnullach, Milan , Que.
D. Mac Aonghais, McIntyre P. O., Ont.
Murchadh Mac Gillinnein, Lochalsh, Ont.
Mairi Stevenson, Shipka , Ont.
Padraig Cràbhart, Mitchell ’s Bay, Ont.
Bean A. Mhic-a- Phearsain, Grenfell , Assa.
Ailean Dùghlach, Bhàllaidh, Assa.
Iain Mac Cormaic, Earlswood , Assa.
S. N. Mac Fhionghain, Moosomin , Assa.
Domhnull Mac Leoid, Belmont , Man.
Cailean Mac Risdnidh, Holeb , Maine
M. D. Mac Neacail, Graniteville , Vt.
Iain Domhnullach, Topeka , Kansas.
Iain A. Camaran, Bottineau , N. Dak.
Alasdair Mac Rath, Winton , N. Zealand
[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)
CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.
Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.
MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.
FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.
J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.
Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.
MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.
HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH
ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A
HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.
C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .
DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.
C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.
C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,
D. N. MOIREASDAN, M. D., C. M.
Oifis—An togalach Mhac-Talla, far an robh Dr. Cowperthwaite.
Aite-comhnuidh—AirUnion St. ,san tigh a bha roimhe so aig an Urr. F. C. Simpson.
Telephone 364.SIDNI, C.B.
Sydney & Louisburg Railway
TIM CHLAR.
A toiseachadh Di-luain an 10mh latha de Nobhember, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—
A fagail Louisburg aig 6.30 a. m., Glace Bay aig 7.35 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.15 a. m.
A fagail Shidni aig 4.30 p. m. Glace Bay aig 5.15 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.25 p. m.
A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.
WM . COYNE, Traffic Manager.
ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.
EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00
Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.
Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.
Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.
[Vol . 11. No. 16. p. 8]
Ceol.
LEIS AN URR. DONNACHADH MAC GILLEAIN.
’S binn caoirean nan caochan
An aonach nam beann,
’Nuair tha ’n latha a’ sgaoileadh
Air aodann nan gleann;
’S binn osna na gaoithe,
’S gur aobhach a toirm
Air ciùineach’ do ’n doininn,
’S air cadal do ’n stoirm.
’S binn co-sheirm na coille,
Nan doire, ’s nan stùc,
’S ro bhlasda an ceol e
’San og mhadainn dhrùchd;
O! ’s taitneach r’a chluinntinn
Geum laoigh tigh’nn o’n chro,
’S binn gàirich na tuinne,
Is bàirich nam bo.
’S binn naidheachd air caraid
’Chaidh fada air chuairt,
’S cha seirbhe guth leannain
Dh’ fhàs banail is suairc’;
’S ro bhlasda guth màthar
Làn blàiths agus gaoil—
Mar cheol iad nach àluinn,
Nach càirdeil, nach caoin?
Ach tha ceol ann is uaisle
’Na bhuadhaibh gu mor,
’S tha fuaim ann is binne,
’S is grinn’ air gach doigh;
Tha poncan is mils’ ann,
Nach diobair gu sior,
Gach ceol ’rinn thu solasach
’N oir no an iar.
Nach milis mar cheol e,
Nach boidheach, nach binn,
Guth chlag madainn Dhomhnaich,
Nach sonraichte grinn?
Na fuinn ud ro àlainn
’Tha fàilteach’ an lò
A bheannaich an t-Ard-Righ
Gu slainte nan slògh.
Nach binn a’ chruit-chiùil ud,
Nach rùnach gach ial,
An cridhe trom, brùite
Ag ùrnaigh ri Dia?
Nach taitneach mar cheol e,
Nach boidheach, ’s nach caoin,
Guth ’mholaidh, a sholais,
A dhochais, a ghaoil?
Chuir Mi Cul ri Iollaraidh.
Rinneadh an t-oran so le Domhull Domhnullach, (Domhull mac Thormaid ruaidh) a bha ’n Catalòn, do dh’ Aonghas Friseal, a thàinig a nall air chuairt a Uidhist mu thuath ’s a thill air ais a rithist. Sgriobh Aonghas gu ’n do rainig e sàbhailt thall agus fhreagair Domhull e mar a leanas. Bha rann mu seach am Beurla ’s an Gàilig ’san oran. Bha e na b’ fhaide na so ’nuair a rinn Domhull e.
’S math leam thu bhi sàbhailt thall,
Sgriobh gu grad ugam a nall,
Innis dhomh am beagan rann
Ciamar tha ’n t-àm an Iollaraidh.
Eirich agus tiugainn ó,
Eirich agus tiugainn ó,
Eirich agus tiugainn ó,
Chuir mi mo chùl ri Iollaraidh.
Thoir mo bheannachd dhaibh gu léir,
A dh’ fhaodas feorach na mo dhéigh;
Na ’m biodh cùisean math da réir,
Gu ’m bithinn fhéin an Iollaraidh.
Na ’m biodh cùisean math air doigh,
Chithinn an tir ’san robh mi og:
’S mi nach fhanadh ann ga m’ dheoin
As eugmhais coir an Iollaraidh.
Mile, mile soraidh bhuam
Gu mo chàirdean deas is tuath,
’S gu mo nàbaidhean mu ’n cuairt,
Tha sios gu bruachaibh Iollaraidh!
Gu bheil m’ inntinn-sa cho luath,
A siubhal thairis air a’ chuan,
Theid i ’dh’ Uidhist ’chinn a tuath,
Cha stad gu ’m bual i Iollaraidh.
Na ’m bithinn dlùth air Sir Iain Ord,
’S mi gu ’n aslaichinn da m’ dheoin,
Mi bhi ’n Uidhist a tigh’nn beo
Air cuibhrionn choir an Iollaraidh.
Latha na Sabaid.
LEIS AN URR. DONNACHADH MAC GILLEAIN.
An là so nach tosdach ’s nach ciùin!
Is anail cia cùbhraidh, neo-shearbh!
Tha sàmhchair is fois air a ghnùis,
’S e ’n saoghal dh’ fhàs diùid agus balbh;
Cha ’n fhaicear, ged sheall air gach laimh,
Aon duine no ainmhidh ri stàth—
Tha gach creutair ’n an ionadaibh tàimh,
Gu taingeil ’cur seachad an là.
Tha gach ionad bha luaineach is làn,
Gun iomradh air stàth no air sùrd:
Mur cluinnear guth ùrnaigh no dàin
A’ direadh gu Ard-Righ nan dùl;
Tha ’n saoghal air aomadh ’na shuain:
Cha ’n fhaicear ann gluasad no saoth’r,
’S cha chluinnear ann tartar no fuaim,
Ach guthanna uasal is caoin.
Tha ’n uiseag a’ gleus’ a cruit-chiùil,
’S am brùdhearg gu sunndach ri ceol,
An smeorach ’n an comunn le sunnd,
’S an lon-dubh le sùrd mar bu nòs.
Ciod thuige an t-sàmhchair ’san fhois,
Tha coitcheanta bhos agus thall?
Nach ioghnadh aon bheul bhi ’na thosd?
’S gu moladh aon teanga bhi mall!
Nach aontaich gach teanga is beul
Gu moladh le chéil’ anns gach àit’;
’S nach aithris le h-aoibhneas an sgeul
Tha ceangailt’ gach ré ris an là:
Nach can iad le h-aoibhneas is ceol,
Dhuts’ buinidh an lò so, a Thriath,
’S mar chuimhne air d’ obair ro mhor,
Dhuts’ coimh’dear e’n comhnuidh gu sior.
Nach binn e, an ceol a tha ’m chluais!
Nach fonnar, ro uasal is caoin!
A’ direadh gu flaitheanas suas
Ard mholadh an Uain is a ghaoil;
’S an ioghnadh ged lionte gach beul
Le ’mholadh gach ré agus lò?
Ged sgaoileadh le aoibhneas an céin—
Ged chliùthaich le chéil’ e gach slògh?
’San teampull ’san comhlaich a shluagh
A mholadh cha ’n fhuar is cha chlìth,
Tha Spiorad ’g an comhnadh gu luadh,
A’ gleusadh ’s a’ gluasad an crìdh’;
Oir chunnaic iad aiteal d’ a ghloir,
’S cha d’ cheileadh a bhoichead o ’n sùil;
Is dh’ aontaich le h-aoibhneas is deoin
An gaol a thoirt dha is an rùn.
A chliùsan na faram nan teud
Is binne gach ré agus ial;
’S a ghràdhsan is milse gach ré
Na mhil thig o ’n chéir tha do ’n bhial;
Ach thosd e! is dh’ imìch na slòigh
Gu boidheach gu ’n comhnuidhean fhéin,
Gu foistinneach, farasda, fòil,
Le h-inntinnibh stolda da réir.
Tha ’m feasgar air ciaradh mu ’n cuairt,
’S gach creutair air gluasad gu tàmh,
’S air aghaidh a chruinne ’san uair
Laidh tosdachd, laidh suain agus pràmh,
Mur cluinnear measg dhuilleach nan crann
Caomh osnaidhean fann aig a’ ghaoith,
’S mur cluinnear sèimh chaochain nan gleann,
No binn cheol naomh dhàin agus laoidh.
Cha chluinnear air anail nan speur
Aon fhuaim a tha eutrom no trom;
Laidh suain air an t-saoghal gu léir,
Air fireach, air réidhlein, ’s air tom.
An oidhche a dù-bhrat do sgaoil
Air aghaidh an t-saoghail ’s gach àit’;
’S tha cadal air clanna nan daoin’
A’ braonadh gu caoin is gu tlàth.
IADSAN A PHAIDH. —B’ fheudar dhuinn dòrlach math dhe na h-ainmean so fhàgail thairis gus an ath àireamh le cion àite ’san cuireamaid iad.
ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH’
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.
[Dealbh]
Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.
Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.
Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.
Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.
A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.
THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’N AR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.
Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.
“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”
Leabhraichean Gailig.
Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50
How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25
Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.
MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.
Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.
Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho
C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.
NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.
Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.
A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.
Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.
Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.
Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachdain.
A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50
Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.
Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.
| title | Issue 16 |
| internal date | 1903.0 |
| display date | 1903 |
| publication date | 1903 |
| level | |
| reference template | Mac-Talla XI No. 16. %p |
| parent text | Volume 11 |