---

[9]

[Vol . 11. No. 2. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IULAIDH 25, 1902. No. 2.

Suiridhe a’ Mhadaidh-ruaidh;

NO ’SI ’N ONOIR A BHEIR BUAIDH.

SGEULACHD A REIR NOS NAN SEANN SGEULACHDAN GAIDHEALACH.

(Air a leantuinn.)

BHA sùil a’ choin daonnan air an tigh san robh a nàmhaid, agus dé chunnaic e aig an àm ach gu ’n d’ fhàg an cat an dorus fosgailte na ’déigh, agus ghrad leum e a stigh, a’ deanamh dheth gum biodh a nis aicheamhail aige a dh’ aindeoin có theireadh e—ach cha robh an sionnach cho cearbach ’s a shaoil e. ’Nuair thuig e mar bha a’ chùis thilg se e féin air a dhruim, stiorc e a chasan, thionndaidh e a shùilean, ’s rinn e caoirean bochd, dìreach mar gum biodh e dol a thilgeadh na h-analach. “Och! och! a charaid,” thuirt esan ris a’ chù, ’s e ’g ospagaich mar gum bi h-uile té an té mu dheireadh, “tha do leòir aicheamhail agad a nis; tha mi ’g iarraidh mìle mathanais ort airson na h-uile droch car a rinn mi t’aghaidh—abair gu bheil thu a’ toirt mathanais domh, ’s bidh e na ’fhaochadh mòr do m’ choguis mu’n toir mi suas an deò.”

Bha ’n cù coir diombach ni’s leòir, ach cha chuireadh e fiacail air a nàmhaid bu mhiosa ’s e na ’leithid do chàs; agus ’s e thubhairt e, “Na cuireadh sin cùram ort; ach ciod is urrainn domh a dheanamh chum do leigheas? tha thu ann an iarguin mhòir.”

“Och! tha mi ga ’m losgadh leis a’ phathadh,” ars’ esan, “nam faigheadh tu balgam dibhe dhomh bhithinn a d’ chomain gu siorruidh—O! dé so a dh’ éirich dhomh? dé so? dé so? Tha toll beag—tha toll beag—ach cha ’n urrainn mi labhairt—tha toll beag thall san oisinn anns a’ bheil uisge—cuir do spòg ann agus fliuch mo bhilean air a’ chuid is lugha.” Rinn an cù coir mar so, ach cha luaithe bha a spòg san toll na tharruing an sionnach sreang air an robh lùb-ruithe anns an toll; cheangail e gu cruaidh teann e mu tharuinn a bha ’sa bhalla, ’s bha ’n cù an sàs ann an rib nach b’ urrainn da fhuasgladh. “Beannachd leat!” ars’ an sionnach, “cha bhi thu co ealamh air do chois a chur an toll an ath uair.”

An déigh do ’n t-sionnach feitheamh gus an robh e ’smuainteachadh gum biodh an cat air a deagh bhruicheadh, agus a bheithir-sgiathach na ’suain, chaidh e thun na h-uamha agus rinn e cagar fòil ris an nighinn.

“Thig a nìos, a rùin,” thuirt ise, “tha h-uile gnothuch ceart, agus bidh sinn sona ann an ùine ghoirid.”

Leum an sionnach a stigh do’n chroidhleig, tharruinn ise ’n t-sreang—ach beagan mu ’n d’ ràinig e ’n uinneag, chuir i mach a spòg mhòr, agus an toiseach shlìog i druim an t-sionnaich, an sin shlìog i ’earball, agus mun robh fhios aige ciod a theireadh e ris a’ chnìodachadh so uile, thuit a’ chroidhleag gu làr; ach ma thuit cha do thuit an sionnach—bha sreang gu cruaidh, gramail, teann mu ’earball, dìreach mar a chuir esan mu chois a’ choin, agus e ’n crochadh air aodann na creige, gun chomas dol as. Cha do thaitinn so ris gu ro mhaith, oir cha ’n ’eil na sionnaich toigheach air bhi ’n crochadh le ’n cinn fodhpa; ach ’se leòn uile e gu ’n d’ thainig a’ bheithir-sgiathach féin a mach, gu ’n do chruinnich beathaichean a’ bhaile uile mu ’thimchioll, agus gu ’n d’ innis a’ bheithir mhór dhaibh mar thachair, agus an doigh anns an d’ thug i an car as an t-sionnach le ’chleasan féin; dh’ innis i nach robh mac no nighean aice, ’s gur h-ann oirre féin a bha ’n sionnach a’ suiridhe airson an airgid. Dh’ innis i mar a thairg e ’dheanamh mu ’n chat— “agus faicibh a nis c’àit a’ bheil e, an suiridhiche gasda le ’chleasan ’s le ’chuilbheartan,” ars’ a bheithir-sgiathach, ’sa cliathaichean air chrith le gàireachdaich.

Cha robh beathach air nach robh craos càm mu ’n mhadadh-ruadh, agus thug gach aon an greis féin air fochaid air.

Thainig an cù an déigh an t-sreang a bhristeadh, ’s cha b’e a ghàire bu lugha no a dhi-moladh a b’ ìsle. Mu dheireadh ’s mo dhiù nuair a bha ’n sionnach air a léireadh ’s air a leòn le ’n sgeigireachd, chuir e a chasan-deiridh am forcadh ris a’ chreig—thug e aon spaghadh garbh le ’uile neart, agus leum e gu làr, ach cha do lean ’earball e: dh’ fhan sin an crochadh ris a’ chreig. Theich e cho luath ’sa bheireadh a chasan e—thàrr e as a dh’ ionnsuidh a’ chùirn bu dlùithe.

A nis nam biodh an t-earball na bu rìghne, bhiodh an sgeulachd so na b’ fhaide, ach o nach robh sguiridh sinn le beagan fhacal.

Ghabh a’ bheithir-sgiathach chòir deagh chùram de ’n chat. Dh’ innis i dha cho fiachail, dhileas, fhirinneach ’s a bha ’n cù. Bha ’n cat mu ’n do mhealladh i leis an t-sionnach, toileach air companach onarach, ’s cha b’ fhada gus an d’ rinn i féin ’s an cù a’ bhanais; agus b’i sin a’ bhanais ghleadhrach, aighearach. B’i ’bheithir-sgiathach féin a’ mhaighdeann. ’Nuair a dh’ òl iad deoch-slàinte bean-na-bainnse thuirt am fleasgach, “A chuideachd uile tha ’m làthair, seachnaibh goileamas na pioghaid, gu sònruichte sannt agus carachd an t-sionnaich; leanaibh firinn agus onoir, dìlseachd agus tréibhdhireas, a chum gu ’n éirich gu math dhuibh.

“Bheir fìrinn agus onoir buaidh
Air cuilbheartan a’ mhadaidh-ruaidh.”

Dh’ fhalbh an t-àm san robh a leithid so de sgeulachdan cleachdta am measg nan Gàidheal, agus ged a dh’ fhaodar cur-seachad ùine ’s fearr na iad fhaotainn their sinn mu ’n deidhinn gu bheil iad a’ teagasg fhìrinnean feumail ann an cainnt shnasmhor; agus gum bu bhrìoghmhor math iad chum an oidhche gheamhraidh a chur thairis, seach na naigheachdan faoine, breugach, tuaileasach, mì-runach, ris a’ bheil ar luchd-dùthcha a nis gu minic ag éisdeachd ’nuair tha iad air chéilidh. Tha na pioghaidean a’ fàs na ’s lionmhoire bho ’n a sguir na sgeulachdan; tha iad anabarrach lionmhor am measg nan Gàidheal—luchd-trusaidh agus luchd-sgaoilidh gach sgeòil fhaoin; ach nitear am beatha le ìomadh aon a tha fada ’n aghaidh seann sgeulachdan agus dàna na Gàidhealtachd, ach a tha anabarrach déigheil air sgainneal dùthcha.

[Tha an sgeulachd bhòidheach so air a toirt á Cuairtear nan Gleaun. Is aon de sheann Sgeulachdan na Gàidhealtachd i, air a h-ath-sgriobhadh ’s air a leasachadh leis an Ollamh Urramach Tormad Mac Leoid. ]

An t-Olla Deorsa M. Grannd.

THA Alasdair Mac Ghilleasbuig ag ionndrainn nach robh anns a MHAC-TALLA ach iomradh fior ghoirid air bàs an duine chliùtich sin nach maireann, an t-Olla Deòrsa M. Grannd. Tha mi ’m beachd gur e a b’ aobhar da sin gach neach aig a bheil comas sgriobhadh an Gàilig a bhi ga ’fhaotainn fhéin neo-chomasach air ceartas a thoirt do ’n chùis. Ach ’s fhearr ionnsuidh a thoirt air beagan a ràdh na a bhi tosdach buileach.

B’ airidh Mr. Grannd air gum biodh a chliù air a chur an geill an cainnt bhlasda nam beann oir bu Ghaidheal e gu ’chul. Rugadh e ’s fhuair e ’àrach, agus a cheud chuid de ’fhoghlum an Siorrachd Phictou an Nobha Scotia. An deigh sin chaidh e null do dhùthaich a shinnsre far na chuir e tuilleadh ri fhoghlum ann an Ard Oil-thigh Ghlaschu. Nochd e aig an àm sin àrd-bhuadhan inntinn a bhi air am buileachadh air. Ghabh àireamh de phriomh dhaoine a bhaile beachd air mar dhuine òg gealltanach. Am measg chàich bha meas nach bu bheag aig an duine ainmeil sin an Dotair Tormod Mac Leoid air. Thuig an t-Olla Leodach gu ’n robh rud anns a ghille òg á America a thigeadh ri ùine am follais. Is ann an Glaschu a fhuair e cead searmonachaidh. Goirid an deigh dha sin fhaotainn thill e air ais do ’n dùthaich so, agus ghabh e gairm bho choithional beag na h-Eaglais Chléirich am Baile-Sheorais, E. P. I., far na shaothraich e le mor dhùrachd re beagan bhliadhnaichean. As a sin chaidh e gu Abhainn Eoin, coithional beag an siorrachd Phictou. Ach cha b’ urrainn e bhith ’n cleth; ged nach d’ iarr e fein ni àrd thainig ni àrd da ionnsuidh. Chuala coithional St. Matthew á Halifax, iomradh air ministeir òg Abhainn Eoin, agus chuir iad cuireadh da ionnsuidh e thoirt searmon daibh ’s iad gun mhinisteir suidhichte aig an àm ud. Air ball thuig iad gum b’e sud an duine air an son-san. Fhuair e gairm aontachail, agus bha e air a shuidheachadh an sin ’sa bhliadhna 1863. B’ e sin latha an àigh, cha b’ e mhàin do choithional St. Matthew, ach mar an ceudna do ’n bhaile gu h-iomlan. Chuir e ghuala le uile neart ris an obair a thugadh dha ri ’dheanamh. Thug e làmh chuideachaidh do gach aobhar math, eadhon gach ni bha chum leas an t-sluaigh, gu tìmeil no gu spioradail, na eaglais fhein agus ann an co-cheangal ri

---

[10]

[Vol . 11. No. 2. p. 2]

eaglaisean eile. Chuir e seachad ceithir bliadhna deug de ’bheatha ann a Halifax. Anns a bhliadhna 1877 fhuair e cuireadh gu bhi na Phriomh-fhear-teagaisg an Oil-thigh na Ban-righ am Baile-an-righ. Bha cùisean am measg a cheile gu dona nuair a ghabh Mr. Grannd an dreuchd ud os laimh. Theireadh cuid gu ’n robh e gòrach eaglais St. Matthew fhàgail, gu ’n robh e amaideach dha a làmh a chur air ni a bh’ ann an obagan a bhàis. Ach an àite am bàs fhaotainn eadar a lamhan, mar bha dùil aca sud, ’s ann a dh’ ath-bheothaich an colaisde suas fo altrumas an Olla Ghrannd gu neart, maise agus feum nach robh aige riamh roimhe. B’ e an t-Olla Grannd a rinn sin, ach cha b’ ann gun chosgais agus gun saothair bodhaig agus inntinn. Tha ’n diugh Oil-thigh na Ban-righ am measg priomh àitean foghlum na dùthcha.

Bha ’n t-Olla Grannd na dhuine caoimhneil, blàth-chridheach, fialaidh. Bha a dhachaidh fosgailte agus a bhòrd sgaoilte do ’n choigreach agus do ’n fheumach. Cha ’n fhaiceadh e neach sam bith an càs gun fuasgladh air na ’m biodh e na ’chomas. Bha e air leth caoimhneil ris na foghlumaich, cha ’n ann a mhàin nuair bha e-féin air ceann colaisde, ach roimhe sin mar an ceudna. Tha cuimhne mhath agam air caoimhneas Mhr. Grannd ré bliadhnachan mo chuairt ann a Halifax, agus cha mhise mhàin aig a bheil cuimhne air a sin, ach gach gille òg a chaidh troimh chùrsa colaisde fad nan ceithir bliadhna deug a bha e anns a bhaile sin.

Tha mi cinnteach gu bheil cuimhne aig Alasdair Caimbeul (mac Ghilleasbuig) nuair bha mise ’s e-fhein air aoidheachd fad seachduin an tigh an Olla Ghrannd am Baile-an-righ. Cha do dhi-chuimhnich mise riamh an caoimhneas a nochd e-féin agus a bhana-chompanach shuairce dhuinn aig an àm ud. Tha iad le chéile air dol a null. Bha iad gràdhach na ’m beatha, agus cha do dhealaich am bàs iad ach ùine bheag o chéile.

Tha ionndrainn air an Olla Ghrannd ’san Eaglais Chléirich an Canada, agus bithidh an da latha so. Tha aon an deigh aon de reultan soillseach na h-iarmailt a dol á sealladh gu bhi dealradh leis an tuilleadh soluis air an taobh eile. Dhuinne tha ’n oidhche ni ’s duirche as an aonais; ach cliù a bhi do ’n Ti tha riaghladh agus aig a bheil na reultan na ’laimh dheis, cha ’n fhàg Esan aobhar fhein gun reul-iùil. Tha reultan eile ag eiridh an àite na tha dol fodha. C. C.

E. P. I., Iulaidh 10, 1902.

Iain Mor nan Ord.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. IX.

SEANN CHARAIDE—BIADH UR IS SEANN AODACH—TUS NA CRICHE.

BHA na companaich greis nan suidhe air an tolman ghorm os cionn na féithe, a bruidhinn mu ’n chaiptean Shasunnach, air a chuirm, ’s mu iomadh ni. Cha robh fios aca gu ro mhath c’àite ’n rachadh iad ’san àm, no dé dheanadh iad gus an ùine chur seachad gus an tigeadh Diordaoin. Os cionn gach ni bha ’n t-acras orra, oir cuiridh esan e fhein an géill na àm, ciod air bith air am bi ’n inntinn an geall, ’s gu h-àraidh ni e sin gu làidir an cuim fhallain Ghàidhealach a bhios a siubhal na mòintich ghairbh, ’s fàileadh an fhraoich a fàilteachadh a chuinnein air aon taobh ’s tuinn luasganach a chuain an iar air an taobh eile. B’ e so a cheist a chuir iad ri chèile an uair a chunnaic iad a ghrian a cromadh le cabhaig: “C’àit’ an cuir sinn seachad an oidhche?”

“Na cuireadh sin cùram oirbh, fhearaibh,” arsa guth cridheil lamh riutha, “ged nach ’eil Iain Mòr nan Ord ro fhurasd’ fhalach, tha dionàit’ agamsa anns an toill e, cho mor ’s gu bheil e.”

“O, buaidh ort, ’Illeasbuig! an tu th’ ann?” ars’ Iain Mór, ’s e breith air laimh air an duineachan bheag a bha nis air am beulaobh, ’s ga ’fàsgadh gu cridheil.

“Obh! obh!” arsa Cas-an-t- siubhail, ’s na deòir a tighinn o shùilean leis a chràdh, “cuimhnich nach coltair stàillinn mo lamh-sa idir, Iain. Cha ’n fhaigh mi mo mheòirean o chéile gu bràth; rinn thu aon mheur orr’ uile!” Bha gnùis Ghilleasbuig a dearrsadh le toileachadh, ged a bha na briathran tiamhaidh so na ’bheul. ’S e troich a bha ’n Gilleasbuig, agus ged a theireadh daoine gu ’n robh car no dhà ga ’dhìth, bha e gu math teòma agus gleusda na ’dhòigh fhéin. Mar is tric a bhios a leithid, bha e cho spaideal ri coileach Frangach, agus cho dìreach ri snathaid mhòir, airson na dh’ fhaodadh e dheanamh de ’n bheagan òirleach a bh’ ann. Mar a dh’ ainmicheadh an àit’ eile bha Gilleasbuig daonnan air an fhalbhan, agus mar sin b’ ainneamh fear ’san dùthaich a bha cho fior eòlach air gach beinn is baile, air gach rathad is frith-rathad ri Cas-an-t- siubhail. Ach a dh’ aindeoin dé cho fad ’sa shiubhladh Gilleasbuig, cha robh mor mheas aige air neach beò ach air Iain Mòr nan Ord na ’aonar; ach dhàsan bha e toirt ion-aoraidh, agus b’ e miann a chridhe bhith air fhaicinn leis a chorr dhe ’n t-saoghal a triall guala ri guala, no guala ri glùin, ri Iain Mor troimh ’n Ghleann Ghorm air feasgar Domhnach samhraidh. Aig na h-amannan so b’ e na briathran bu thrice ri ’n cluinntinn o bhilean Ghilleasbuig: “Mi-fhìn ’s tu fhéin, Iain; mi-fhìn ’s tu fhéin!” B’ ann mar sin gu subhach, aigeannach a leum e air thoiseach air na fir ga ’n stiùireadh do ’n àite ris an canadh e ’dhachaidh ’san àm. Rainig iad cairtealan Chois-an-t- siubhail mu dheireadh ’s e fhein a trotan air thoiseach. Thog an cridheachan ris an uamha ’san robh e tàmh a thaobh a snas. Air a gearradh troimh ’n chreig chruaidh, a leantuinn cuisle de chloich dhearrsaich ghil, is dòcha chaidh a chur dreach air caisteal ’san nàbachd uaireiginn dhe ’n t-saoghal. Cha robh ’n troich fada ’fadadh deagh theine, agus a toirt sliasaid tharbhach caorach á oisinn air choireiginn, ’s ga ’deasachadh gu grinn, sgiobalta. Cha do dh’ fhoighneachd iad dheth am b’e fhein a thog am beathach; oir anns na h-amannan garbha so, cha bhiodh daoine buailteach a dhol domhain ’s na ceistean so ann. B’ ann le toileachadh a fhuair iad a mach nach robh iad fada o Chaisteal an Tuilm Uaine, agus rinn iad suas gu ’n rachadh iad air feasgar air choireiginn, mu ’n tigeadh an latha mor, a dh’ amharc mu ’n cuairt air. Chuir iad an oidhche sin seachad gu seasgair air leaba thaghte de fhraoch mìn, cùbhraidh, le Gilleasbuig. Mar an ceudna fhuair iad a mach bhuaithe gu ’n robh àireamh sluaigh, sean is òg, a còmhnuidh am frògan nan creag, mu leth-mhile as a sid, a bha gu math truagh le cion bidh agus aodach. B’ e seann daoine, mnathan is clann a chuid bu mhotha dhiubh so. Ged a fhuair iad an spréidh a thoirt leotha ann, chaidh an goid leis an nàmhaid agus an creic, a chuid nach do dh’ ith iad, air leth-chrùn an ceann ’san taobh deas. Air an ath latha chaidh na fir a shealltainn air na daoine truagha so. Tuigear dé cho truagh, uireasach ’sa fhuair iad iad, an uair a theid innseadh nach robh ni aca air an deargadh fiacail gun ithe, ’sa chlann bheag an uair a ràinig iad a cagnadh stiallan de chraicinn chaorach gus an teanachdadh agus spàirnean an acrais a chumail sios. Chuir an sealladh truagh so tuilleadh connaidh air teine na feirge a bha gu math beò na ’n cléibh an aghaidh ùghdair an ànraidh ’s na gorta bh’ air feadh nan garbh-chrioch ’san àm, agus an ionad nam bonn rinn iad suas gu ’m feuchadh iad ri biadh is aodach fhaighinn dhaibh so mu ’n caidleadh iad an oidhch’ ud. Gus so a chur an géill thog iad orra an uair a chiar am feasgar a chur deuchainn air na dàin. Bha ’m fortan fàbharach dhaibh, oir an déis a dhol mìle no dha gu bealach àraidh cumhann, troimh ’n robh rathad a ruith gu Caisteal Strath Ghlinn, chual’ iad gàireachdaich is òrain Bheurla agus fuaim a tighinn. Dh’ innis Gilleasbuig dhaibh gu ’m biodh buidhnean de ’n arm dhearg gu math tric a tighinn le spreidh ’s le creich seachad an so, a thaobh na raointean farsuinn, feurach a bha dlùth, gus beathachadh na spréidhe gus an creict’ iad. Faodar innseadh an so gu ’n robh Iain Mòr nan Ord a toirt greis gach latha, o ’n chaidh iad air an allaban na ’n companaich, ag ionnsachadh Eachuinn air a chlaidheamh, agus air gach arm eile bha iad a cleachdadh ’san àm, air chor ’s gun robh e nis a cheart cho ionnsuichte ris fhéin, ged nach robh ’ghairdean cho treun. Na ’n cuideachd bha ’n gaisgeach crion Cas-an-t- siubhail, le ’chlaidheamh beag ’s le ’bhiodaig, gibhtean Iain fhéin ’s na làitheam a dh’ aom ’sa Ghleann Ghorm. Cha do ghluais feachd riamh an rùn naimhdeas gu àr do nach tugadh Gilleasbuig aghaidh air a chur suas mar so, ach Iain Mòr a bhith air thoiseach air. “Thigeadh iad a nis,” ars’ esan, ’s e toirt togail air fhein, “thigeadh iad a nis, feachd Dheòrsa gu léir, is cuiridh mi-fhìn ’s tu fhéin iad, Iain, gu ’n dùlan!” Threoraich an troich iad gu àite cumhann dorcha ’s a bhealach, agus dh’ fhalaich iad gus an tigeadh na creachadairean naimhdeil thun an àite. Chuir an troich e-fhéin gu glic air chùl Iain, ’s le ’shùil bhig bhioraich ag amharc a mach fo achlais an fhuamhaire, cha robh e ao-coltach ri rodan ri taobh leoghain. An ùine ghearr thàinig an spréidh mu ’n coinneamh, ach ga ’n leigeil seachad thionndaidh iad an aire air na buachaillean dearga bha ga ’n stiùireadh. Bha i nis air fàs car dorcha ach cha do chum sin iad gun fhaicinn gu robh eadar leth-cheud is tri fichead fear ’sa bhuidhinn dheirg so. Gun gheilt, gun eagal roimh ’n àireamh, leum an dithis Ghàidheal á dìon air am muin, ’s bha Gilleasbuig ’san fhròig a deanamh de ghleadhraich ’s de dh’ eubhach mhi-nàdarra na rinn cuideachadh mòr le càch ’san t-sabaid a lean. Gu mi-fhortanach air dòigh air choireiginn dh’ fhalbh an claidheamh mòr á dorn Iain air a cheud ionnsuidh gharbh a thug e; b’ ann an sin a bha ’n Gàidheal mor taingeil air son an neart mor a thug Dia dha. Ga ’fhaicinn gun arm na ’laimh, bhrùchd na naimhdean le iolach shubhach mu cheann, ’s fhios aca nis co e, air son crioch aithghearr a chur air. B’ ann an sin a fhuair iad blasad air arm ùr nach fhacas ach ainneamh an caonnaig riamh. Tha e ri ràdh gur geinn dhe fhiodh fhein a sgoilteas an darach. Fhuair Iain Mor an ràdh so fior an oidhch’ ud, oir a cromadh, an uair a chaill e ’n claidheamh, rug e air lurga chaoil air Sasunnach cruaidh gu daingeann, agus ga ’chur mu ’n cuairt os cionn a chinn thòisich e air sùistreadh chàich leis, ann an dòigh a chuir crith is uamhas air na Deasaich. Ann an ùine ghearr bha ’n t-àite cumhann air a thachdadh le dùn gun chli de na naimhdean, ’s na bh’ air chomas gluasad ghuidh iad tròcair agus am beatha chaomhnadh. Fhuair iad éisdeachd. Chaith Iain an t-ablach Sasunnaich air muin an

---

[11]

[Vol . 11. No. 2. p. 3]

dùin, agus ghabh e na h-airm a thug iad suas. Chaidh an triùir an sin gu obair, agus thug iad gach ball aodaich bhar gach mac màthar dhiubh ach na léintean, agus ga ’n ceangal air eagal gu ’n toireadh iad fios thun a ghearasdain mu ’m faigheadh iad leotha gach ni a réir am miann, dh’ fhàg iad ann an sid iad, far am biodh an càirdean cinnteach am faighinn an la-iar-na-mhàireach. Rinn iad saic air an aodach agus chuir iad air muin nan each Sasunnach e, agus a cruinneachadh a chuid a b’ fhearr de ’n spreidh, thog iad orra gu sunndach air rathad falachaidh eile gu àite còmhnaidh nan daoine truagha. Sin far an robh ghaoir thoilichte, ’s na beannachdan ag iadhadh mu chinn an triùir. Chomhairlich Iain dhaibh, air eagal ’s gu ’m faigheadh na naimhdean iad a rithist, iad gach imrich a thogail, agus gu ’n stiùireadh Gilleasbuig iad mu ’n tigeadh a mhaduinn gu fròg a bhuic ruaidh, àite tearainte anns nach do sheas cas nàmhaid riamh, an cridhe nam beann. A tilleadh gu uamha Cas-an-t- siubhail chaidil iad gun fhiamh gun sgàth gu meadhain-latha. Anns a ghlòmanaich thog iad orra aon uair eile, ’s ghabh iad an t-astar gu seann chaisteal an Tuilm Uaine. Dh’ innis Gilleasbuig dhaibh gach ni air am b’ eòl e fhein dha thaobh. Mar an ceudna dh’ innis e dhaibh far am faigheadh iad bàta gus a dhol mu ’n cuairt taobh na mara gus an t-àite fhaicinn na b’fhearr. Bha iad mu ’n cuairt an t-àite gus an robh e dlùth air meadhain-oidhche, agus an sin an uair a thuig iad gu ’n robh an caisteal air gabhail mu thàmh fhuair iad am bàta, ’s ag iomramh mu ’n cuairt gob an rudha fhuair iad a stigh gun strith. Bha ’n caisteal aosda na ’shuain mu choinneamh an sùilean, agus solus airgiodach na gealaich a dearrsadh air ’sa fàgail an àite da rireadh bòidheach. Bha sàmhchair, a mach o fhuaim uamha nan tonn, a riaghladh mu ’n cuairt, oir bha ’n t-àite air a chunntais cho tearainte ’s nach robh geard ga ’chumail ’san oidhche ann. Ghabh an dithis gu fàillidh mu ’n cuairt, ag amharc le ioghnadh air gach ni. A tighinn thun an taoibh a deas de ’n bhalla mhor sheas iad a cagarsaich ’s an druim ri thacsa. Tha ’n òigridh daonnan buailteach air cumail a gluasad, co dhiubh bhios iad na ’n seasamh, na ’n cadal, no na ’n dùsgadh. Mar sin an uair a fhuair Eachunn a dhruim ris a bhalla bha ’mheòirean air a chùlaobh a cluich ris a chreig, ga ’bruthadh ’s ga ’sgriobadh ’s ga ’suathadh. Am prioba na sùl, ciod a b’ iongantaiche le Iain Mòr na Eachunn fhaicinn le ’aghaidh bhàn a dol as a shealladh troimh ’n bhalla, ’s mu ’n do thàrr e meur a thogail gus a shàbhaladh, chaidh e á sealladh ’s bha ’m balla dùinte mar a bha e roimhe. Fhuair Eachunn le tuiteamas diomhaireachd doruis dhiomhair an aonarain a thog an caisteal, ’s an deigh iomadh ionnsuidh thachair am bad ceudna ri Iain, ’s bha e mach comhladh ri chompanach. Dh’ fhosgail iad e o’n taobh a mach, ’s a cur comharradh air a muigh ’s a stigh thill iad thun a bhàta. Bha iad a smaointean gu ’m faodadh an dorus iongantach so a bhith gu math feumail dhaibh fhathast. “Bha dùil agam,” ars’ Eachunn, “nach robh dorus mar sid ri fhaicinn air thalamh no ’n àit’ eile, ach ann an seann ursgeulan faoine anns an robh mi creidsinn ’nuair a bha mi na ’m leanabh.” Leum na fir do ’n bhàta airson tilleadh do ’n uamha, ach air dhaibh bùirich uamha nan tonn a chluinntinn smaointich iad, o’n bha ’n oidhche cho briagha, soilleir, gun rannsaicheadh iad na sgeapaichean iongantach so. Ghabh iad a stigh gun fhiamh do ’n uamha bu mhotha, ris an cainte uamha nan tonn, a bha tolladh a stigh direach air a chaisteal. Fhuair iad a stigh pios math leis a bhàta, ’s an sin b’ fheudar dhaibh fhàgail le cion uisge, oir bha ’n tràghadh ann. Ghabh iad air adhart ’san dorchadas thiugh iomallach air an glùinean, oir dh’ fhàg iad solus na gealaich na ’n déigh aig a chiad thionndadh a ghabh an uamha. Bha ’n toll a sior fhàs cumhann, gus mu dheireadh nach fhaigheadh Iain Mòr na b’ fhaide. Stad iad greis a bruidhinn mu ’n tilleadh iad, ’s iad a smaointean nach robh rathad air a dhol na b’ fhaide. “A Dhia, beannaich mi!” ars’ Eachunn, “an cual’ thu sid, Iain?”

“Ciod a chual’ thu? Cha chuala mise ach onfhadh nan tonn.”

“Eisd?” ars’ Eachunn.

Chum iad an anail ’s an cluas gu geur ri claisneachd. Air ball thainig osna thiamhaidh, fhann uca air sàmhchair na h-oidhche. Bha ’n osna gu soilleir a nochdadh cràdh cridhe agus inntinn, agus a tighinn, bha iad cinnteach, á fear de sheòmraichean iosal a chaisteal as an cionn ach pios fhathast air thoiseach orra. “A Dhia, beannaich sinn!” ars’ Eachunn a rithist ’s e dlùthachadh ri ’charaid, “ma ’s ann do ’n t-saoghal so a bhuineas an duin’ ud tha e fo throm bhròn.” Thàinig an sin uca na bu shoilleire briathran an cainnt nam beann, air a labhairt mar gu ’m b’ eadh ann am bruaillean fiabhruis. Ged nach do thuig Eachunn na briathran, a thaobh an astair air an d’ thainig iad, chuir iad gach boinne fala na ’chom le ruais na cheann is thainig fallus fuar tromh gach ball dheth, oir dh’ aithnich a chluas, ged nach cual’ e ach aon uair eil’ e riamh, gur e guth Màili na h-uamha a thainig uige ’san àite uamhasach ud, agus shaoil leis gun robh fuaim nam briathran coltach ri ainm fhéin. Gun ghuth a radh ghreas Eachunn air adhart a dh’ fheuchainn an rachadh aige air faighinn na bu dlùithe do ’n ghuth bu bhinne leis. Le spàirn chruaidh tharruinn an t-òganach e-fhein a stigh mu fhichead slat ’san toll, agus an sin fhuair e e-fhein aig a cheann agus as aonais earrann mhath dhe ’chraicionn. Le cridhe cho luath ri slait ann an sruth dh’ eubh Eachunn air an ainm bu toigh leis, agus an ceann ùine—ùine dh’ fhairich Eachunn cho fad ri bliadhna—thainig gu fann, gu math fann, an fhreagairt bu mhiann, dìreach os a chionn.

(Ri leantuinn.)

Sgeulachdan Arabianach.

ALADIN.

CAIB. IV.

AN uair a chunnaic an draoidh gu ’n deachaidh a’ chuis ’na aghaidh buileach glan, dh’ fhalbh e an latha sin fhein gu ruige Africa. Ach air eagal gu ’n tachradh neach sam bith ris a dh’ innseadh gu ’m facas Aladin comhladh ris an latha roimhe sin, ghabh e rathad nach b’ abhaist do mhuinntir a’ bhaile bhith ’gabhail.

A reir mar a bha cuisean, cha robh coltas sam bith gu ’n cluinnteadh guth gu brath air Aladin. Ach an uair a dhruid an draoidh anns an uaimhe e, dhi-chuimhnich e gu ’n do chuir e fainne air a mheoir a ghleidheadh o chunnart e, ged nach robh fios aig Aladin aig an am gu ’n robh a leithid so de bhuaidh anns an fhàinne. Is iongantach nach do chuir call an fhainne agus a’ chruisgein an draoidh buileach glan as a chiall. Ach tha na draoidhean cho cleachdaidh ri mi-fhortan agus ri cuisean a bhi gu math tric a’ dol ’nan aghaidh, agus mar sin an aite bhith fo dhragh inntinn ’s ann a tha iad a’ cumail suas an inntinnean le beachdan gun fheum.

Ach bha ioghnadh anabarrach air Aladin; oir gus a so bha e lan chreidsinn gu ’m b’ e an draoidh brathair ’athar. An uair a fhuair e e-fhein air a thiodhlacadh beo, thoisich e air caoineadh, agus air glaodhaich ri brathair ’athar gu ’n robh e lan dheonach an cruisgean a thoirt dha. Ach cha deanadh a chuid glaodhaich feum. Mu dheireadh, an uair a bha e seachd sgith a’ caoineadh chaidh e sios gu iochdar na h-uamha, an duil gu faigheadh e do ’n gharadh, far an robh solus. Ach bha dorus a’ gharaidh duinte. An sin thoisich e air caoineadh ’s air tuiream, agus shuidh e air ceumannan na staidhreach ’s e lan chreidsinn nach fhaiceadh e solus latha ri bheo. Bha Aladin truagh anns an t-suidheachadh mhuladach so fad da latha, agus e gun ni a dh’ itheadh no dh’ oladh e. Air an treas latha chaill e ’dhochas ri bhith na b’ fhaide beo. Thoisich e air fasgadh nan dorn agus air a radh, “Cha ’n ’eil neart no cumhachd ann an neach ach anns an Dia a tha mor agus ard.” An uair a bha e mar so a fasgadh nan dorn thug e suathadh air an fhainne a chuir an draoidh air a mheoir, agus ann an briobadh na sul dh’ eirich fathach uamhasach mor, agus eagalach ann an cruth, suas as an talamh air a bheulaobh, agus thuirt e ris: “Ciod am feum a th’ agad orm? Tha mise deas gu umhlachd a thoirt dhuit mar do sheirbhiseach, agus seirbhiseach gach neach do ’m buin am fainne a th’ air do mheoir; mi fhein agus seirbhisich eile an fhainne sin.”

Nan robh Aladin anns an t-suidheachadh anns am b’ abhaist dha bhith, ’s docha nach b’ urrainn dha freagairt a thoirt seachad leis an eagal; ach bha ’n suidheachadh eagalach anns an robh e fad na h-uine ’bha e anns an uamhaidh dhuibh, dhorcha, an deigh gach eagal a bh’ ann a chur gu buileach as, agus ghrad thuirt e: “Ge b’ e air bith co thu, thoir mise as an aite so, ma ’s urrainn dhut.” Cha bu luaithe thuirt e so na dh’ fhosgail an talamh, agus fhuair e e-fhein anns a’ cheart aite anns na dhealaich an draoidh ris.

Bha Aladin car uine an sin mu ’m b’ urrainn e a shuilean fhosgladh gu ceart, an deigh dha bhith cho fada ann an tiugh dhorchadas. An ceann beagan uine dh’ fhas a fhradharc laidir gu leor. Thug e suil mu ’n cuairt dha, agus ciod a b’ iongantaiche leis na gu ’n robh an talamh mar nach fosgladh e riamh. Cha b’ urrainn dha idir a thuigsinn cia mar a thainig e as an t-slochd anns an robh e. Cha robh comharradh aig’ air an aite anns an do thilg an draoidh an tuis an uair a dh’ fhosgail agus a dhuin e an uamha. An sin sheall e uaithe, agus chunnaic e am baile astar mor uaithe, air a chuartachadh leis na liosan, agus dh’ aithnich e an rathad air an rachadh e air ais. An uair a thug e taing do Dhia air son gu ’n d’ fhuair e a bheatha leis, dh’ fheuch e ri dhol dhachaidh mar a b’ fhearr a b’ urrainn da. An uair a chaidh e steach air dorus taigh a mhathar bha e solasach, agus aig a’ cheart am cho fann le cion a’ bhidh, ’s gu ’n do thuit e ann an neul. Bha e uine mhor mar gu ’m biodh e marbh. Thug a mhathair duil gu buileach nach fhaiceadh i a bheo no a marbh gu brath. Ach an uair a chunnaic i e, rinn i gach ni ’na comas a chum a thoirt as an neul.

Cho luath ’s a thainig e as an neul thuirt e: “An ainm an aigh, a mhathair, thoir dhomh rud a dh’ itheas mi, oir cha deachaidh ni a thainig troimh uir thalmhain a steach ann am ’bheul o chionn tri latha.” Thug a mhathair dha na bh’ aice ’s an taigh.

“A mhic,” ars’ ise, “na biodh cabhag ort ag itheadh do bhidh, air eagal gu ’n dean thu cron ort fhein: gabh beagan an drasta ’s a rithist, agus thoir an aire mhath dhut fhein. A bharr air sin, cha ’n ’eil toil agam a bheag de chòmh-

(Air a leantuinn air taobh 14.)

---

[12]

[Vol . 11. No. 2. p. 4]

Mac-Talla.
Air a chur a mach uair ’san da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna $1 .00
Sia Miosan .50
Tri Miosan .30

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn. an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.

DI-HAOINE, IULAIDH 25, 1902.

Cairdeas is Comunn is Gaol.

BHO ’n chaidh an t-sìth a ghairm, tha na Boerich a’ nochdadh anns gach dòigh a’s urrainn iad gu bheil iad a’ cur romhpa bhi na ’n iochdarain dhìleas do Bhreatuinn. Anns a chogadh chuir am Breatunnach ’s am Boerach eòlas air a chéile nach biodh na ’n comas a dheanamh air dhòigh sam bith eile. Ghabh iad meas air a cheile nuair a chunnaic gach taobh nach robh an taobh eile gu h-iomlan olc, agus cho luath ’sa cheadaich cùisean dhaibh dh’ fhàs iad na ’n càirdean. Bha na Boerich gun teagamh air am mealladh le ’n ceannardan, agus tha iad roimhe so air sin fhaotainn a mach. Cha dean e cron sam bith orra am fiosrachadh sin a bhi aca; bidh meas na ’s fhearr ac’ air uachdaranachd Bhreatuinn a chionn gu bheil muinntir na duthcha sin de dh’ atharrachadh gnè ’s a bha air a theagasg dhaibh-san, agus gu ’n do dhéilig iad riutha air dhòigh cho uasal aig crioch a’ chogaidh. Mur eil sinn am mearachd, tha sìth da-rireadh gu bhi ann an Africa mu dheas, oir tha na Breatunnaich ’s na Boerich deònach còmhnuidh a ghabhail taobh ri taobh ’san tìr, agus a bhi beò an càirdeas, an comunn ’s an gaol.

Goliath an Aghaidh Israel!

AIR taobh eile dhe ’n àireamh so gheibhear beagan fhacal a tha aig anHighland Newsri ràdh mu ’n t-sìth a rinn Breatunn ris na Boerich. Cha chuireadh e ioghnadh oirnn na ’m b’e Pòl Crùgar a bhiodh a’ coimeas nam Boerach ri Clann Israel agus nam Breatunnach ris na Philistich; ach aon de na paipearan a’s Gàidhealaiche tha ’n Alba bhi ga ’dheanamh, tha e na ioghnadh da-rireadh. Ann an dùthaich san robh cothrom aig daoin’ air eachdraidh a’ chogaidh fhaotainn mar bha e dol air aghaidh, tha e doirbh a chreidsinn gu ’m biodh neach sam bith ag altrum nam barailean a tha ’m paipeir ud a cur an géill. Cha ’n fhaodar àicheadh nach deachaidh Breatunn do ’n chogadh gun mhoran eòlais air ciod a bha roimpe—gu ’n d’ rinn a ceannardan airm mearachdan air ’n do dhioghail iad, agus gu ’n d’ fhuair a cuid armailtean tillidhean ris nach robh dùil. Ach faodar àicheadh, oir cha ’n ’eil e fior, gu ’m b’ i Breatunn a thòisich no dh’ aobharaich an cogadh—gu ’n do ghiùlain i i-fein gu neo-uasal anns a’ chogadh, agus nach eil aice air son gach saothair is cosdus fo ’n deachaidh i ach call cliù agus fiachan. Cha do tharruinn Breatunn a claidheamh á truaill gus ’n do bhrist armailt nam Boerach a stigh air a criochan; agus an déigh dha sin tachairt gus ’n do ghairmeadh an t-sìth, bha an cogadh air a taobh-se dheth na bu shaoire bho an-iochd ’s bho mhi-chiataibh na bha cogadh a bh’ ann riamh roimhe; agus nuair a thainig crioch air, bha na cumhachan sìthe a thairg i dhaibh cho fialaidh ’s nach b’ urrainn eadhon a dearg naimhdean air tir-mor na h-Eòrpa gearain orra. Ma loisgeadh taighean is saibhlean nam Boerach, b’ ann air son an cogadh a ghreasad gu crìch, agus tha taighean is saibhlean ùra ri bhi air an togail an àite gach aoin dhiubh. Chaidh deagh chùram a ghabhail de na mnathan ’s de ’n chloinn, ged bha na fir aig a’ cheart àm ’s na monaidhean a’ deanamh cuimse bhàis air gach ceann Breatunnach a chitheadh iad ga ’thogail os cionn cnoic. Tha Breatunn eadhon a pàigheadh air-son gach bàrr is spreidh a thugadh bhar fearainn nam Boerach, ged b’e ’n teaghlaichean fein a dh’ ith iad. Muinntir a chì mi-chiataibh, neo-uaisle agus mi-chneasdachd anns na tùirn sin, tha eagal oirnn gu bheil ni-eigin cearr air sùilean na h-inntinn aca, agus nach biodh e na ’ghnothuch soirbh an cur ceart. Bha sinn dhe ’n bharail roimhe so nach robh moran ann am Breatunn a labhradh air a’ mhodh sin ach Uilleam T. Stead an Lunnuinn, fear nach faca math am muinntir a dhùthcha fein no olc anns na Boerich o’n thòisich an cogadh. Tha sinn fior dhuilich deisciobuil a bhi aige ’sa Ghàidhealtachd.

Naimhdeas Nach Diochuimhnichear.

FHAD ’s a bha Breatunn a’ cogadh, bha àireamh mhor de phaipearan ’s de shluagh na Gearmailt a nochdadh naimhdeas mor dhi; cha leigeadh iad àm no cothrom seachad gun a bhi ga ’smàdadh ’s a cur sios oirre ’s ag guidhe soirbheachadh d’a naimhdean. Ach o’n sguir an cogadh tha adharc an daimh air tionndadh; tha cuid de dhaoin’ inbheach na duthcha a’ cronachadh luchd a’ chàinidh, ’s ag earalachadh dhaibh a bhi nochdadh barrachd càirdeis do Bhreatuinn ’sa tha iad a’ deanamh. Mar fhreagairt dhaibh sin tha Times Lunnainn, paipeir do nach nòs a bhi ri bruidhinn shearbh gun deagh aobhar, ag radh gu ’m biodh an cronachadh ’s an t-earalachadh sin na bu taitniche le Breatunn nan robh iad air tighinn romh chrioch a’ chogaidh; mar a tha nach eil meas no luach sam bith air a chur orra, ’s gu ’n gabhar iad mar uiread brosguil. Nochd na Gearmailtich gu soilleir an àm a chogaidh am fior fhaireachduin do thaobh Bhreatuinn, agus theid iomadh latha ’s bliadhna seachad mu ’n teid an leigeil air diochuimhne. Faodaidh an latha tighinn anns am buidhe leis a’ Ghearmailt càirdeas is còmhnadh iarraidh air an duthaich a bha i re nan tri bliadhna chaidh seachad a’ dìteadh ’s a’ cur an suarachas. Agus mur faigh i iad, ’s ann aice fein ’s aig a sluagh a bhios a’ choire.

Ar Righeachdan Thairis.

(Oban Times. )

Tha iad so an diugh a’ cuimhneachadh air dòigh ro shònruichte na carraig ás an robh iad air an cladhach. Tha iad a’ faicinn gu’m bheil tomhas do ghlòir nàdurra co-cheangailte ris na h-eileanan beaga so air taobh siar na h-Eòrpa Fhuair iadsan am breith ’s an spiorad o na seann cheàrnan ainmeil so ann an eachdraidh an t-saoghail. Agus tha dòchas nach dì-chuimhnich iad anns na làithibh ri teachd na rinneadh agus na fhuaradh air an son ás an dùthaich so. Tha sinn a creidsinn nach fàilnich iad anns an dleasnas so. ’Nuair a thig cùisean gu bhi cruaidh bidh dùil againn gu’m bi a’ chlann airidh air an sìnnsear. An uair na h-éigin thig cuideachadh o na rìgheachdan so thairis a dh’ ionnsuidh na seann mhàthair o’n d’ thàinig iad uile. Ach co-cheangailte ri so cha bhi e ceart do chlann a bhi strìth r’ an deanamh féin beairteach fo sgàil na seann chreutair o’n d’ fhuair iad am bith. ’Se brìgh nam facal so gu’m bheil e ceart dhuinn a bhi làn chinnteach ás anns na làithean so nach ceadaich sinn do riaghailtean eucorach ’sam bith a bhi air an daingneachadh ann am bunabhasan na rìgheachd, am measg nan gluasad a tha fo riaghladh cuid aig an àm so agus a dheanadh biadh an duine bhochd ni ’s daoire.

Priomh Mhinisteir Ur.

Air Di-haoine, an dara latha deug dhe’n mhios, leig Morair Salisbury dheth a bhi na ’phriomh Mhinisteir air Breatuinn. Bha e ’san dreuchd air an turus so o chionn seachd bliadhna, agus bha e ann da thurus roimhe, bho 1885 gu 1886, ugus bho 1886 gu 1892—ceithir bliadhn’ deug uile gu leir. Tha e nise fàs sean—tha e tri fichead is da bhliadhn’ deug a dh’ aois—agus tha ’n obair a tha ’n co-cheangal ri dhreuchd na uallach ro-throm air. Bha e na fhear-staite aig an robh deagh bhreithneachadh, agus bu tric leis gnothuichean a thoirt gu crìch na b’ fhearr na bhiodh eadhon a chàirdean a’ cur roimhe. Tha e air a leantuinn le Mr Artar Seumas Balfour, mac peathar dha fein. Tha esan an treine ’neairt, leth-cheud is da bhliadhna dh’ aois, agus tha e na dhuine fior thapaidh, air am bheil mor mheas anns a’ phàrlamaid. Bidh aig Mr. Chamberlain an aon dreuchd ’s a bh’ aige roimhe.

TUIR MHARCONI ULLAMH—Tha Tùir Mharconi ann an Glace Bay air an criochnachadh, agus cho luath ’s a thig e-fein thar cuain, bidh deuchainn air a chur air an innleachd ùir. Thatar ag radh gu bheil e aig an àm so air a thurus a nall air bòrd luing-chogaidh Eadailteach. Air an t-slighe tha e ’cur gach deuchainn a’s urrainn e air an innleachd, a’ cur fhiosan gu soithichean eile ’s gu tir mar a dh’ fhaodas e.

DUTHAICH GHEALLTANACH—Tha Morair Strathcona ag radh ma leanas Canada air an adhartas a tha i ’deanamh an dràsda gu ’m bi i comasach, mu ’n ruith deich bliadhn’ eile, air pailteas gràin a chur a null do Bhreatuinn air-son muinntir na dùthcha sin a chumail an aran. Tha dùil ri bàrr trom a bhi anns an Iar-Thuath am bliadhna. Leis na tha de thuathanaich as na Staidean air fearainn a thogail ann, tha barrachd mor ’s a b’ àbhaist dhe ’n dùthaich sin fo bhàrr. Thatar a’ meas gu’m bi eadar ceithir fichead is ceud millein buiseal cruithneachd air a bhualadh toiseach a’ gheamhraidh.

CAS IOMRAITEACH—Chaidh dithis Gheancach, Green agus Gaynor, a ghlacadh ann an Cuebec o chionn mios no dha air ais air son meairle. Ma ’s iad na daoine ciontach, ghoid iad còrr is da mhillein dolair ann an aon de bhailtean Georgia. Tha iadsan a chaill an t-suim mhor sin a cur air an tòir ’s ag iarraidh an toirt air ais do na Staidean gus am feuchainn a reir lagh na dùthcha sin, o’n ’s ann innte rinneadh a’ chionta. Bho ’n chaidh an glacadh ann an Cuebec tha gach innleachd air an urrainn fir-lagha smaointeachadh air a chleachdadh air-son an cumail air an taobh so dhe ’n chrìch. Tha na h-uiread dhe sin air a dheanamh ’s gu bheil fir-lagha nan Staidean a’ gabhail orra bhi dhe ’n bheachd gu bheil meur aig daoine tha ’n àrd-inbhe an riaghladh na dùthcha anns a’ chùis, agus tha iad a’ dol a dheanamh gearain ris an Riaghladh Bhreatunnach. Bu nàr an gnothuch gu ’m biodh neach sam bith aig am beil lamh ann an riaghladh Chanada ciontach dhe leithid, agus tha sinn an dòchas nach eil e fior. Ach na tha, mar a ’s luaithe theid a dhearbhadh orra ’sa theid an tilgeadh á dreuchd air a shon ’s ann is fheàrr do ’n dùthaich. Cha bhi cliù no buaidh air dùthaich anns an gabh breitheanas is ceartas ceannach le airgiod.

---

[13]

[Vol . 11. No. 2. p. 5]

Bradie ’s na h-Innseanaich.

(Air a leantuinn o thaobh 14.)

sgiorraidh, ged bu bheag dùil a bh’ aig a dhaoine gum faiceadh iad e, no gu ’n cluinneadh iad iomradh air gu dìlinn. Ach ged a fhuair e as air an àm so, ghlac iad e ’na dheigh sin; bha e mach a’ sealg nan leas-leathann, agus chuartaich na h-Innseanaich e, ghlac iad e, rinn iad ceangal nan seachd dual air, agus thug iad leò e le iolach ghàirdeachais. Bha ’mhiann orra a chur gu bàs piantail, air neo spadadh iad an t-eanchainn as far an robh e; ach thug iad e d’ an dùthaich féin, chruinnich iad am fineadh Innseanaich air fad chum bàs Bhradie fhaicinn—dh’ fhadaidh iad an teine mòr, chuartaich iad Bradie bochd—bha dannsa ’s òl a’s ceol a’s aighear aca; bha gach nì réidh chum a chur gu dòruinn—ruisg iad e, dh’ fhuasgail iad na ceanglaichean a bha m’ a lamhan—tharruing iad a nis ceithir thimchioll air, ann an aon chuairt mhòir, fir agus mnathan a’s leanaban, le glaodhaich agus sgreuchail uamhasach. Sheas Bradie truagh gun sgàth, a’ toirt fa ’near an uidheamachaidh oillteil a bha iad a’ deanamh, le misnich a chuir iongantas air a nàimhdean. Bha a’ chuideachd fhathast a’ dannsa—thainig bean an righ no a’ chinn-fheadhna bha thairis orra dluth do Bhradie, agus leanabh-gille aic’ air a h-uchd, an t-aon leanabh a bh’ aig an righ; dh’ amhairc i so ann an aodann Bhradie agus thilg i smugaid air. Co luath ri boillsge dealanaich spion Bradie an leanabh uaipe, agus tilgear e ann an teis-meadhon na grìosach a bha air a lasadh suas chum e féin a sgrios! Thug na h-Innseanaich aon leum chum an leanabh a theasraiginn. Ghrad theich Bradie, thàr e as co luath ri aona bhoc-earba ’theich riabh o fhaoghaid, thuit mnathan a’s leanaban f’ a chasan, bhuail e iad thall ’sa bhos—thug e ’choille air ’s na ceudan as a dhéigh. Thog e suas ri uchd na beinne a dh’ ainmicheadh air an àm sin “sliabh Bhradie,” fras pheileirean as a dhéigh—theirinn e sios taobh eile ’n t-sléibh. Bha e co eòlach air an dùthaich ri aon Innseanach a bha ’nam measg, agus cha robh a h-aon ’nam measg co luath, làidir, eusgaidh ris. Shnàmh e na h-aibhnichean, agus mu dheireadh ràinig e a thigh agus a dhachaidh féin: ach a mach o ’n àm sin, bha e ’na earalas, agus thug e ’n aire nach d’ fhuair na h-Innseanaich greim air gu latha a bhais.

Sith.

Thainig sìth bheannaichte mu dheireadh, ’s bha ’n t-àm ann. Tha sinn o chionn teann air trì bliadhna agus ar làmhan dearg le fuil ar co-chreutairean. Nach brònach an sgeul ri innseadh aig toiseach an fhicheadaibh linn nach robh dòigh a b’fhearr air cùisean a shocrachadh eadar dà dhùthaich na le faobhar a’ chlaidheimh. Feudaidh an cuilean beag a bhi beothail, dìorasach, tapaidh ach na dheigh sin uile cha ghaisge e do’n chù mhor a theid na bhad ’s a ni a liodairt. Théid neart thar ceart. Mar dhùthaich chaidh sinne a mach an aghaidh nam Boerach a brag cho luath ’sa chuireamaid an cùl ri làthar—direach mar a chaidh Goliath an aghaidh Israeil o shean—a bòsd as ar neart féin, ach cha b’ fhada gus an robh an Leòghan Breatunnach ri ’fhaicinn a teicheadh le ’bheatha ’s earball na ghobhall leis an eagal. An déigh a h-uile ni th’ ann bha sinne a cheart cho sgìth de ’n chogadh ’sa bha na Boerich, agus tha sinn an dòchus gun do theagaisg an cogadh so dhuinn fìrinn nan sreathan—

“Cha ghaisge ’ni bi liodairt dhaoin’,
’S cha chliù a bhi an comhrag tric.”

Chosd an cogadh ruighinn so na muilleanan, gun ghuth air an t-sluagh a chaill sinn, agus ciod a th’ againn air a shon uile ach call cliù, agus fiachan trom ri phàigheadh. Tha sinn toilichte fhaicinn nach ’eil cànain nam Boerach ri bhi air a toirmeasg, cha ’ne mhain gu bheil i ri bhi anns na sgoilean ach tha a chainnt ri bhi air a gnàthachadh anns na cuirtean lagha. Tha mòran daoine ann agus cha ’n urrainn iad a thuigsinn c’arson a rinn an Cruithear daoine ach Sasunnaich, no ciamar a tha cànain ’san t-saoghal ach Beurla. Tha iad so an geall air a’ Bheurla a sparradh air daoine a dheòin no dh’ ain-dheòin—gun chuimhn’ aca nach ’eil a’ Bheurla idir cho sean ri iomadh cànain a tha iad a cur as a bhun. Rinn sinne ni bha mi-chiatach agus neo-uasal ’nuair a loisg sinn aitreabh gach Boer, ’sa ghiulain sinn leinn mnathan is clann mar phriosanaich. Airson an tùrn mhi-chneasda so tha againn ri tri muillean punnd Sasunnach a phaigheadh dhaibh a nis a chur nan aitreabh sin air dòigh. Sinn fhéin na daoine! Tha sinn am beachd nach téid Breatunn a chogadh a rithist an dà latha so. Có dhiu ma tha am pobull glic. —Highland News.

Naigheachdan.

ELEPHANT FHIACHAIL—Bhasaich elephant òg ann an Toronto air an t-seachduin s’a chaidh a b’ fhiach da cheud deug dolair. Chaidh a toirt mar ghibht do ’n bhaile le cuideachd rathaid-iaruinn na sràide. ’S e dh’ aobharaich a bàs tacaid mhor a dhol na ’fiacail air dhòigh ’s nach b’ urrainn dh ’an bheathach bhochd a biadh a chagnadh no a chnàmh.

CITCHENER AN SASUNN—Tha Morair Citchener a nise ann an Sasuinn. Chaidh fàilte mhor a chur air leis an arm, agus cho luath ’s a rainig e Lunnainn chuir an righ fios air. Thugadh a stigh e do ’n t-seòmar anns an robh Iomhar na ’laidhe tinn, far ’n do dh’ altaicheadh a bheatha ’s an d’ fhuair e taing o’n righ fein air son mar chuir e crioch air a’ chogadh. Tha an seanalair a faotainn mar dhuais o’n dùthaich leth-cheud mile punnd Sasunnach.

CALL BEATHA UAMHASACH—Bha spraidheadh ann am mèinn ghuail faisg air Johnstown, am Pennsylvania, air an deicheamh latha dhe ’n mhios, anns an do chaill ceud is coig duine deug am beatha. Bha an t-àite ’s ’n do thachair an sgiorradh mu dha mhile bho uachdar na talmhainn, agus mar sin bha an call na bu mhotha, a chionn bha e doirbh na daoine ruigheachd. Bu Hungarich is Slàbhich a mhor chuid diubh. Cha robh thar dusan de mhuinntir nan Staidean fein na ’m measg.

AN RIGH NA ’S FHEARR—Di-màirt air an t-seachduin s’a chaidh bha an righ air a ghiulain o lùchairt Bhuckingham, far an robh e na ’laidhe tinn, gu Cowes, far an deach e air bòrd birlinn. Tha e air a dhol gu math am feobhas, agus a’ fàs ann an neart na h-uile latha. Tha e ri bhi air a chrùnadh air an naodhamh latha de Ogust. Cha ’n fhàg e Cowes gu latha no dha roimhe sin. Cha bhi an crùnadh idir cho greadhnach no cho mor-chuiseach ’s a bha e gu bhi na ’n robh e air a dheanamh air an latha shuidhichte ’san òg-mhios.

GAIDHEIL DHILEAS—Cha’n urrainn dhuinn gun facal molaidh no dha a sgriobhadh mu dhithis Ghàidheal a nochd o chionn ghoirid ciod a dh’ fhaodadh leughadairean MHIC-TALLA a dheanamh air a shon na ’n gabhadh iad an t-saothair. ’S e ’n dithis sin, “Micheal” o ’m bithear a’ faighinn litir an dràsda ’s a rithist, agus D. C. Mac-an-t- Saoir, á Cleveland, Ohio. Tha “Micheal” o thoiseach na bliadhna air ochdnar ùr a chur ri àireamh luchd-gabhail MHIC-TALLA, agus Mac-an-t- Saoir a sianar, a bharrachd air pàigheadh bliadhn’ eile chur ugainn bho choignear a bha ga ’ghabhail roimhe. Tha sinn an so a’ toirt moran taing dhaibh, agus a moladh an eisimpleir do mhuinntir eile. Am measg ar leughadairean, tha na ceudan aig am beil a’ cheart chothrom a th’ aca so, na’n gabhadh iad e. Agus na’n deanadh iad sin, bu luath a thigeadh am paipearan air adhart. Nach còir dhaibh uile gluasad anns a’ chùis, agus feuchainn ciod is urrainnear a dheanamh a chum an aon phaipeir Gàilig a chur air bonn na ’s fhearr na bha e riamh.

DAINGNEACHD UR—Tha daingneachd mhor eile ri bhi air a togail ann a Halifacs, taobh an ear beul na h-acarsaid, air eilean ris an canarDevil ’s Island.Bidh an daingneachd so na’s làidire ’s air a h-armachadh na’s fhearr na tha Dùn York ’sa bhaile cheudna, daingneachd nach eil fad air dheireadh air Gibraltar ann an neart ’s an tearuinteachd.

BAS LE SGIORRADH—Chaidh fear Iain G. Mac-Neill a mharbhadh air an rathad-iaruinn aig anjunctionfaisg air Sidni Tuath, maduinn Diordaoin. Bha e ag obair air trein, agus thuit e eadar an t-inneal ’s àite ’ghuail. Chaidh na cuibhlean thairis air mu na guaillnean, ga ’ghrad mharbhadh. Cha robh ann ach duin’ òg aois naodh bliadhn’ deug. Bhuineadh e do na Caoil-Mhora.

A’ SIREADH PHEARY—Tha ’n Lieutenant Peary anns an àirde tuath o chionn thri bliadhna a feuchainn ris a’ chrann a tuath a ruigheachd. Tha soitheach air falbh ga ’shireadh an dràsda, agus ma tha e beò, slàn, ’s comasach air siubhal tha dùil gu ’n coinnich e rithe aig Rudha Sabine. Tha a bhean ’s a nighean air bòrd an t-soithich, a sheòl á Sidni air an t-seachduin so. Tha Peary a’ siubhal an àirde tuath o chionn da bhliadhn’ deug, agus tha a bhean ag radh ma gheibh i dhachaidh air an turus so e, nach leig i leis falbh tuilleadh.

BIASTAN NA MARA—Chunnacas muc-mhara mhor aig beul na h-acarsaid toiseach na seachduin s’a chaidh. Deireadh na seachduin roimhe sin, chunnacas faisg air an àite cheudna aon de na biastan sin a thatar a’ faicinn gu tric ann an iomadh cearna, agus an deigh sin nach eil a mhor chuid de ’n chinne-dhaonna a’ creidsinn gu bheil iad ann—nathair uisge. Bha i so air a faicinn le grunnan math dhaoine, le iasgairean a dh’ fhag an lìn ’s a theich gu tir roimpe, le luchd-iùil shoithichean aig Low Point, ’s le sgioba birlinn d’ am b’ fheudar a dhol astar math as an rathad g’a seachnadh. A reir fianuis nam feadhnach sin uile, bha a’ bhiast a falbh mar a dh’ fhalbhas nathair air tir, bha gairbhead agus fad mor innte, agus bha i ’deanamh maistreadh uamhasach air uisge ’chuain.

MORT GRAINEIL—Rinneadh mort gràineil ann a’ Halifacs Di-luain s’a chaidh le fear d’ am b’ ainm Cooke a mharbh a bhean. Bha ’n duine ’g òl, agus air dha tighinn dhachaidh dh’ iarr e air a mhnaoi airgiod a thoirt dha. Nuair a dhiùlt i sin a dheanamh, rinn e greim oirre agus le ràsar ghearr e a sgòrnan. Chaidh e an sin ’s dh’ innis e ciod a rinn e dha phiuthar ceile a bha còmhnuidh ’san taigh cheudna; chuir ise fios air na maoir, agus chaidh a ghlacadh gun dàil. Dh’ aidich e a chionta gu saor, agus mar an ceudna gu ’n d’ rinn e mort roimhe so, agus gu bheil e pòsda ri dithis mhnathan eile a tha fhathast beò. Is seann saighdear e, agus bha e toiseach an t-samhraidh so ag obair aig an obair-iaruinn an Sidni. Anns a bhaile so bha e deich latha fichead ’sa phriosan air-son daoraich.

Tha na ridirean ’s na h-uaislean a’ fàs lionmhor ann am Breatuinn, agus eadhon ann an Canada. Air an latha bha an righ gu bhi air a chrùnadh bha àireamh mhor de ridirean, de bharain ’s de mhorairean ùra air an cruthachadh. Tha na tiodalan so air am buileachadh air daoine tha ’n àrd-inbhe mar dhuaisean air son seirbhis chomharraichte a rinn iad do ’n Impireachd Bhreatunnaich no do ’n chinne-dhaonna. Tha ’n àireamh a’s motha dhiubh air an deagh chosnadh, ach tha bharail a’ fàs gle chumanta gu bheil cuid ga ’m faotainn gun an cosnadh, agus cuid eile ga ’n cosnadh nach d’ fhuair iad. Ma tha sin fior cha’n eil cuisean ceart. B’ fhearr gu mor beagan de dhaoin’ airidh a bhi as eugais thiodalan na moran de dhaoine neo-airidh a bhi ga ’m mealtuinn. ’S e a bhi gann cron a’s fhearr air na tiodalan na iad a bhi ro-phailt. ’S e ro-ghainnead an òir a tha ga ’fhàgail priseil, mar is e ro-phailteas nan clach a tha ga ’m fàgail gun luach. Ach ma tha na tiodalan a’ fàs saor, chunnacas latha a bha iad na b’ fhior shaoire. Tha eachdraidh ag innse gu ’n d’ rinn righ Seumas a h-aon, fear nach sòradh airgiod no urram, tri cheud ridire an aon latha! Tha dòchas agus earbs’ againn nach deanar obair-latha cho mor sin am Breatunn gu bràth tuilleadh.

---

[14]

[Vol . 11. No. 2. p. 6]

(Air a leantainn o thaobh 11.)

radh a dheanamh ruit. Bidh uine gu leoir agad gus an thachair dhut innseadh dhomh an uair a theid thu na ’s fhearr. Tha e ’toirt mor thoileachadh dhomhsa d’ fhaicinn aon uair eile beo, slan, an deigh na fhuair mi de dhragh inntinn o Dhi-haoine, agus a liuthad dragh agus saothair a ghabh mi feuch am faighinn a mach ciod a dh’ eirich dhuit.”

Ghabh Aladin comhairle a mhathar, agus cha d’ ith ’s cha d’ ol e ach beagan. An uair a ghabh e na thainig ris, thuirt e ri ’mhathair: “Cha ’n ’eil mi idir toilichte dhibh a chionn gu ’n do leig sibh leis an droch dhuine ud mo thoirt air falbh. Cha robh ni ’na bheachd ach mo chur gu bas, agus tha e lan chinnteach gu ’m bheil mi marbh. Chreid sibh a cheart cho math riumsa gu ’m b’ e brathair m’ athar; agus an uair a bheir sinn fa near an caoimhneas a nochd e dhuinn le cheile, ’s gann a b’ urrainn duinn a chaochladh a chreidsinn. Ach, a mhathair, cha’n ’eil ann ach an dearg shlaoightire. Rinn e na rinn e a chum mo bheatha thoirt air falbh; agus cha ’n urrainn mise no sibhse thuigsinn ciod am feum a dheanadh e dha mo leithid-sa ’chur gu bas. Tha mise ag innseadh dhuibh gu saor soilleir nach d’ rinn mi dad cearr riamh air, ged a rinn esan a leithid de dhroch dhiol ormsa. An uair a dh’ innseas mise dhuibhse a h-uile car mar a thachair dhuinn o ’n a dh’ fhalbh sinn as a so gus an do thoisich e ri mo bheatha thoirt air falbh, tuigidh sibh nach d’ rinn mise ni sam bith as an rathad.”

An sin thoisich Aladin ri aithris d’ a mhathair gach ni a thachair dha o Dhihaoine, an uair a thug an draoidh e a dh’ fhaicinn nan luchairtean agus nan liosan a bha mu ’n cuairt de ’n bhaile, agus mar a dh’ fhalbh iad ceum air cheum a mach o ’n bhaile gus mu dheireadh an d’ rainig iad an t-aite a bha eadar an da bheinn; mar a dh’ fhosgail an talamh an uair a thilg an draoidh an tuis anns an teine, agus a labhair e na facail draoidheachd; mar a bhuail an draoidh dorn air ann toll na cluaise, agus mar a labhair e cho caoimhneil ris an deigh sin; mar a chuir e fainne air a mheoir, agus a thug e air a dhol sios do ’n uaimhe. Dh’ innis e dhi mu gach ni a chunnaic e anns na tri seomraichean troimh ’n deachaidh e mu ’n d’ rainig e an garadh anns an d’ fhuair e an cruisgean. Thug e an sin an cruisgean as a bhrollach, agus dh’ fheuch e dha ’mhathair e. Thug e dhi lan da sporrain de na measan soillseach a thug e bhar nan craobhan a bh’ anns a’ gharadh. Ach ged is e clachan ro luachmhor a bh’ annta so, cha robh fios aig Aladin no aig a mhathair gu robh feum sam bith annta, agus cha mho na sin a ghabh iad suim sam bith dhiubh. Cha robh eolas aig mathair no aig athair Aladin no aig duine dhe na daoine o ’n d’ thainig iad air seudan no air clachan luachmhor, agus mar sin, cha ruig sinn a leas ioghnadh a bhith oirnn ged nach do ghabh iad curam sam bith dhiubh.

Chuir Aladin na clachan luachmhor ann an toll air chul na beinge air an robh e ’na shuidhe, agus lean e air innseadh dh’ a mhathair mar a thiodhlaic an draoidh beo e, a chionn nach do ghrad shin e dha an cruisgean an uair a thainig e gu beul na h-uamha; mar a bhrist a ghal air an uair a fhuair e e-fhein glaiste fo ’n talamh; mar a thuit dha, an am dha bhith ’fasgadh nan dorn, snathadh a thoirt air an fhainne; agus mar a thainig am fathach mor, duaichnidh, agus a dh’ fhosgail e an uamha dha. An uair a chuir e crioch air na bh’ aige ri radh, thuirt e ri ’mhathair: “Cha ruig mi leas an corr a radh; tha fhios agaibh fhein air a’ chuid eile. Sin agaibh na driodartan agus an cunnart troimh ’n deachaidh mise o ’n a dh’ fhalbh mi.”

Fhad ’s a bha Aladin a’ dol troimh a naigheachd, dh’ eisd a mhathair ris le mor aire agus fhoighidin; ach aig a’ cheart am bha corruich nach bu bheag oirre ris an draoidh air son nan cuilbheartan aingidh leis an d’ thug e oidhirp air a mac a chur gu bas. Cha bu luaithe chuir Aladin crioch air na bh’ aige ri radh na las i le feirg. Thug i a mile mollachd air an draoidh. Cha ’n fhaigheadh e ainm a b’ fhearr uaipe na slaoightire, agus mortair, agus mealltair, agus namhaid a’ chinne-daoin. “Cha ’n ’eil teagamh, a mhic,” ars’ ise, “nach e draoidh a th’ ann, agus tha iad ’nam plaigh do ’n t-saoghal; oir le ’n draoidheachd agus fiosachd tha iad ann an seirbhis an droch spioraid. Thoir cliu do Dhia air son gu ’n do ghleidh e thu o a dhroch innleachdan; oir bha do bhas air a lamhan gun teagamh mur b’ e gu ’n do ghairm thu air Dia, agus gu ’n d’ iarr thu a chuideachadh.” Bha i deas gu tuilleadh smadaidh agus cainidh a dheanamh air an draoidh; ach an uair a chunnaic i Aladin a’ tuiteam ’na chadal, ’s e gun noradh a dheanamh fad tri oidhche roimhe sin, chuir i do ’n leabaidh e, agus an ceann beagan uine chaidh i fhein a laidhe mar an ceudna.

Chadail Aladin cho trom ris a chloich gus an robh earrann de ’n latha air a dhol seachad an la-iar-na-mhaireach. Cha bu luaithe dhuisg e na dh’ iarr e air a mhathair biadh a thoirt dha.

“Is bochd mar a tha chuis, a mhic,” ars’ ise, “cha ’n ’eil greim bidh agam a bheir mi dhut. Dh’ ith thu fhein a’ raoir a h-uile greim a bha ’s taigh. Ach ma ni thu foighidin car beagan uine gheibh mi biadh dhut. Tha beagan cotain agam a shniomh mi; theid mi agus reicidh mi e, agus ceannaichidh mi biadh.”

“ ’S ann is fhearr dhut a mhathair,” ars’ Aladin, “an cotan a ghleidheadh gu am eile, agus thoir dhomhsa an cruisgean a thug mi dhachaidh an de. Theid mi agus reicidh mi e, agus ceannaichidh an t-airgiod a gheibh mi air a shon na dh’ fhoghnas dhuinn de bhiadh gus am maireach.” Rug a mhathair air a’ chruisgein, agus thuirt i: “So agad e, ach tha e ro shalach; nam biodh e na bu ghlaine tha mi ’creidsinn gu ’m faigheamaid barrachd air a shon.” Thoisich i air a ghlanadh le gainimhich mhin agus le uisge; ach cha bu luaithe thoisich i air a shuathadh na ghrad bha fathach mor, oillteil ’na sheasamh air a beulaobh. Labhair e rithe le guth mor ag radh, “Ciod a tha thu ’g iarraidh? Tha mise deas gu seirbhis sam bith a dheanamh dhut, agus do gach neach aig am bi an cruisgean; mise, agus seirbhisich eile a’ chruisgein.”

(Ri leantuinn).

Bradie ’s na h-Innseanaich.

(Cuairtear nan Gleann.)

THA Innseanaich America nan daoine cho tapaidh, treun, lùgh’or, làidir ’s a tha air aghaidh an t-saoghail, ach air an àm cheudna anabarrach seòlta dioghaltach agus naimhneil far an gabh iad fuath; ach lùgh’or, làidir, eusgaidh mar tha iad, thachair aon neach orra nach b’ urrainn iad a cheannsachadh no a mhilleadh agus b’ e sin duine geal d’ am b’ ainm Bradie, a choisinn cliù mòr ann an ceud chogadh America an aghaidh nan Innseanach. Bha ’n duine so air a chàramh le buidhinn làidir shaighdearan air iomall dùthcha nan Innseanach a chum an smachdachadh, agus g’ am bacail o bhi a’ goid a stigh do na cearnaibh san robh na daoine geala a chòmhnuidh, agus an losgadh agus an sgrios, mar bha iad fior thoigheach air a dheanamh.

Air àm àraid thachair do Bhradie bhi mach leis an fheachd a bha fodha air tòir nan Innseanach, agus choinnich e buidheann anabarrach do na daoine borba treuna so. Chunnaic e nach robh math dha oidhirp a thoirt orra, gu ’n robh iad co lìonmhor làidir; ’s gum b’ e ni a b’ fhearr a b’ urrainn e dheanamh teicheadh uapa. Ghlaodh e r’a chuid daoine, “Thugadh gach fear an aire dha féin, teicheadh sibhse dh’ ionnsuidh ur n-àiteachan daingnich làidir—fàgaibh mise agus iadsan, tha iad co iarradach air mise ’ghlacadh ’s gu’n lean iad mi, agus gu’n leig iad sibhse as—guidheam oirbh sgapadh agus thugaibh sibh féin as.” Rinn iad so, agus dìreach mar thubhairt e, lean na h-Innseanaich esan, na ceudan diubh aig a shàil, le iolaich agus sgreadail oillteil. Bha abhuinn mhòr dlùth do ’n àite: ghabh Bradi, oir cha robh slighe eile aige, dh’ ionnsuidh na h-abhunn. Dh’ fheuch iad a chuartachadh, ach bha esan co eòlach air an abhuinn riutha fein. Chuimhnich e gn ’n robh àite dlùth dha far an robh an abhuinn aimhlean, eadar dà chraig mhòir, agus a’ tuiteam thar a’ chraig le boile agus fuaim anabharrach. Cha ’n eil eas uisge san dùthaich so is eagalaiche ri fhaicinn na e; tha e os ceann tri fichead troidh air àirde, agus dà throidh ’ar fhichead air leud o chraig gu craig. Ghrad thug Bradi an t-àite so air; chunnaic e mur feuchadh e an abhuinn a leum thar an eas so, gu robh e ’n làimh aig na h-Innseanaich, a bha nis dlùth dha agus an ìmpis a ghlacadh. Bha fios aige gu ’n robh bàs uamhasach a’ feitheamh air nam faigheadh iad greim air. Ràinig e a’ chreag le roit anns na chleachd e gach ìnnleachd agus neart a bha ’na choluinn, thugar leum thar an eas, agus ruigear taobh thall na h-aibhne! Ghrad rinn e greim air preas air a’ bhruaich agus streap e a mach. Chuir so iongantas air na h-Innseanaich! Sheas iad mar gum biodh iad ’nam breislich. Bha e fhathast mar astar urchrach, ach chuir iad romhpa gun losgadh air, a thaobh an tograidh a bha aca a ghlacadh beò, chum a chur gu bàs anns an dòigh bu phiantaiche air am b’ urrainn iad smuainteachadh; ach a nis nuair a shaoil iad gu’n d’ fhuair e as, loisg na ficheadan diubh air le ’n gunnacha-caola. Bhuail aon pheileir e am bachd na h-easgaid, ach cha robh e air a leònadh co mor ’s nach b’ urre fhathast ruith. Fhuair cuid de na h-Innseanaich thar an abhuinn, agus lean iad air a luirg. Bha cas Bhradie a nis a’ fàs rag agus goirt, agus a cheum fann; thuig e gu ’n robh iad a’ teachd suas ris, chunnaic e nach robh dol as; bha ’n t-anmoch a’ tighin orra, ach cha robh mionaid r’a chall; bha ’n glaodhaich mar dhonnalaich chon sheilg ’ga ruigheachd. Ghrad thug e bruach na h-abhunn air, shnàmh e fo ’n uisge sìos leis an t-sruth dlùth do ’n bhruaich, ga ’fhalach féin co math ’s a b’ urrainn e gus an d’ ràinig e stoc mór de sheana chraoibh dharaich a thuit san abhuinn. Cheil se e féin fo stoc na craoibhe, agus a bheul ’s a shròn, mar an dobhran donn, an uachdar, agus anns an fhasgadh so dh’ fheuch se e féin fhalach uapsan a bha air a thòir. Lorgaich iad e gu bruach na h-aibhne; bha fuil Bhradie air an fheur; cha do chuir iad teagamh nach do bhàthadh san linnidh e. Rannsuich iad sios bruach na h-abhunn air gach taobh. Air aon àm bha dithis diubh ’nan seasamh air a’ cheart chraoibh dharaich fo ’n robh e ’ga chleith féin—chual’ e iad a’ seanchas m’a dhéibhinn, oir bha e eòlach air an cainnt, agus thog a chridhe nuair a chual’ e iad ag ràdh nach robh math dhoibh a bhi ’ga shireadh na b’ fhaide; agus fo shòlas gu’n do bhàsaich an t-aon nàmhaid bu ghuiniche ’s bu tréine bha aca. Dh’ fhalbh na h-Innseanaich agus thainig Bradie a mach o ’àite-falaich agus ghabh e dhachaidh, far an d’ ràinig e gun tuille

(Air a leantuinn air taobh 13.)

---

[15]

[Vol . 11. No. 2. p. 7]

Cuachag nan Craobh.

A chuachag nan craobh, nach cruaidh leat mo chaoidh,
Ag osnaich ri oidhche cheothair?
Gun siubhlainn gu caomh gu ùrlar nan craobh,
Gun duin’ air an t-saoghal fheoraich;
’S gun togainn le m’ ghaol gu mullach cùl fraoich,
’S mo leaba ri taobh nan og-chrann.
Do chrutha geal caomh bhiodh sìnte ri m’ thaobh,
Is mise gu caoin gad phogadh.

Gum facas o ’n dé leam aisling gun bhréig,
Is dh’ fhàg sin mi-féin dubh-bhronach;
Bha fear mar ri té a pogadh a béil,
’S a brìodal an déidh dhaibh posadh.
Ghrad dhìrich mo mhiann, dh’ atharraich mo chiall,
Is ghuil mi gu dian, geur-dheorach.
Cha robh cuisle no féith an uachdar mo chléibh
Nach d’ bhrosnaich gu eug mi comhla.

’S ann ort tha mi ’n geall, riut chaill mi mo ghreann,
Is mar-ris mo sheann éibhneas.
Gun togainn ort fonn, a chruinneag gheal donn,
’S gun ruiginn aig t-àm féin thu.
Nuair thiginn ad dhàil bu deas dhomh do làmh,
’S do chridhe làn gràidh is spéis dhomh.
Theich m’ aighear gu bràth ’s tha mulad gun tàmh
A brùchdadh na àit ’s gam léireadh.

Falt fann-bhuidh’ nan cleachd, mìn, càm-lubach, snast’,
Is fàbhrad nan rosg glan àlainn;
Gruaidh réidh mar a chaor, uchd coimhliont’ mar aol,
Is anail mar ghaoith bharr gàrraidh.
Gus ’n cuir iad mi steach, ’an ciste, ’san fheart
Bidh m’ aigneadh fo neart do chràidh-loit,
Le smaointinn do chleas ’s do shùgraidh mu seach
Fo dhuilleach nam preas ùr, blàthor.

’S tu’n ainnir ghlan réidh a’s taitniche beus,
Gnùis shoilleir mar reul air àilleachd.
Ged ghiulain thu ’m bréid gu uasal gu féill
Bha agad fo d’ sgéibh fior chràidhteas.
Is truagh mi ’s a chreuchd ’tha cuaradh mo chléibh,
’S mi ’m buaireadh o’n thréig thu, ghràidh mi.
Nam faighinn dhomh féin thu posda bho ’n chléir
Gum faodainn o’n bheum so tèarnadh.

’S tu chruinneag dheas ghrinn, ’tha fileanta binn,
Meoir innealt’ o ’n cinnteach sàr-cheol;
Beul dearg mar an ros, suil ghorm, mheallach, bheo,
Is cridhe gun phrois, gun fhàl-bheart.
Gur gile do bhian na ’n sneachd air an t-sliabh,
’Bhith bhuait ’s e a liath cho tràth mi.
Nam faicinn gach cùis, mar b’ àbhaist, a rùin,
’S luath ’dheanadh gach tùrsa m’ fhàgail.

Thuit mise le d’ ghath, thug sud uam mo rath,
Is ghéill mi le neart mo dhòrainn;
Bha saighdean do ghaoil gam lot anns gach taobh,
Is thug iad gach caoin diom còmhla.
Dh’ fhalbh m’ àbhachd ’s mo dhreach, dh’ fhalbh tàbhachd mo neirt,
Is mheudaicheadh rachd ’s gal broin domh.
Mur fuasgail thu tràth le t’ fhuran ’s le t’ fhàilt’,
Is cuideachadh bàis thu dhomhsa.

Och, ’s fad’ tha mi ’m péin, a feitheamh ort féin,
’S nach togair thu éirigh suas leam!
Nan robh thus’ an teinn ’s gun deanainn-s’ dhuit feum,
Gun rachainn am leum ga t’ fhuasgladh.—
Cha ’n fhad gus an lò ’m bi prasgan gu fòil
Gam fhàgail an còs na h-uaghach;
An dig thus’ na dàil, le cuimhn’ air mar bhà,
’S an sil thu deoir gràidh mu bruachaibh?

Is truagh nach do dh-fhàg mi saoghal a chràidh s’
Nuair bha mi am phàisd’ gun eolas;
Mum faca mo shùil thu, ’ainnir mo rùin,
’S mun d’ agair mi ’n tùs do phog ort.
Ged tha mi fo phràmh, mi tinn is mi-shlàn,
A cuimhneachadh dàil ar posaidh,
Mo bheannachd ad dhéidh o’n cheannaich thu-féin
Le leannanachd dhéin gle og mi.

Chaidh Cuachag nan Craobh a sgriobhadh a sios ’sa bhliadhna 1764. Fhuair “Fionn” e ann an leabhar-sgriobhte Mhic-Lagain, agus thug e do na paipeirean-naidheachd e. Bha e na ’sheann oran nuair a fhuair Mac-Lagain e. Tha e air a ràdh gur h-e Mac Fir Dhail-an-Eas’ a b’ ùghdar dha, agus tha mi dhe ’n bheachd gum b’e. Chuir Mac-an-Tuairneir a mach e ’sa bhliadhna 1813. Thug Iain Mac-Coinnich a leabhar Mhic-an-Tuairneir e, agus dh’ atharraich e an sud ’s an so e; ach dh’ fhàg e moran na b’ fhearr e na fhuair e e, ach beagan de shreathan.

Is ann mar so a tha an da shreath so ann an leabhar-sgriobhte Mhic-Lagain:—

Mìle mallachd air thùs do na mhnaoi-ghlùin’
Nach do mhùch anns a chùil og mi.

Chuir Iain Mac-Coinnich air an doigh so iad,—

Mallachd an tùs aig a mhnaoi-ghlùin’
Nach d’ adhlaic ’sa chùil beo mi.

’S gann gun robh am fear a rinn an t-oran a ciallachadh gun robh e duilich nach do chuir a bhean-ghlùine mort an gniomh. Nach h-e a bha e a’ ciallachadh gun robh e duilich nach do thachair dh’ i, le cion sgile no le tuiteamas, an anail a mhùchadh as?

A réir is mar a tha mise a tuigsinn an orain ’s i a chuachag a bha mu choinnimh suil a bhàird an nighean chèileireach bhinn a b’ àbhaist a bhith a tachairt ris anns a choille gun fhios d’a pàrantan. Tha e cinnteach, co dhiu, nach h-e ian a bha ann an cuachaig an fhàsaich—a chuachag mu ’n robh Mac Mhaighstir Alasdair a seinn. Ach tuigeadh na h-uile duine na facail, cuachag nan craobh anns an t-seagh a fhreagarras da-fein.

Cha ’n fheil mise a toirt seachad an orain mar a tha e ann an leabhar Mhic-Lagain, no ann an leabhar eile. Dh’ fheuch mi ri bhrigh a thoirt seachad, ach faodaidh e a bhith nach do rinn mi sin. Cha ’n fheil an t-oran aig duine a tha beo an diugh mar a chaidh a dheanamh.

FREAGAIRT NA H-INGHINNE.

Gur mis’ th’ air mo chràdh a smaointinn, a ghràidh,
Car tamuill mar bhà do dhéidh orm.
Glac misneach gu luath is tu bhios mi luaidh
A chaoidh gus an gluais an t-eug orm.
Caoin mhala gun ghruaim; cha ’n fhaigheadh tu m’ fhuath,
Do mhulad ’san uair so léir mi.
Do phearsa dheas ùr cha chuirinn air chùl
Air neach tha fo ’n chrùn le spéis dha.

Cas dhireadh nan stùc leis a ghunna nach diùlt,
Bhiodh fuil air drùchd mun éirinn;
Le d’ mhial-chonaibh seang, o’n lomhainn ad làimh,
Bhiodh pudhar ’sa ghleann air béintibh.
Bhiodh coileach nam beann air sgéith ann ad laimh
Mun sireadh fear mall a léine.
B’ e roghainn mo chridh’, deagh shealgair na frith’
Nach faicinn a chaoidh na ’éigin.

Cùl buidh’ ort mar or, blas meal’ air do phoig,
Cha ghabhainn ort stor no feudail.
’S tu ceist nam fear ùr’ nach laigheadh ’san smùr
’Sa mhadainn ’n àm dùsgadh ’s éirigh.
Tha guirme nad shùil is seirc na do ghnùis;
Gur maiseach air tùs luchd-féill thu.
Le d’ bhreacan glan ùr, ’s e paisgte mu d’ chùl,
Cha ’n fhaca mo shùil riamh t-eugas.

’S ann ort tha mo luaidh, ’s tu m’ eudail de ’n t-sluagh,
Cha bhitheadh tu bhuam nam feudainn;
Cha laigheadh orm aois, nam faighinn mo ghaol
Le gean is le aonta cléire.
’S tu m’ ulaidh ’s mo mhiann, ’s tu m’ aighear ’s mo chiall,
Beul meala fo fhiamh a ghàire.
Cha ’n fheil e fo ’n ghréin neach ’ghabhainn ad dhéigh
Nam bitheadh tu féin ’n déidh m’ àicheadh.

GLEANN-A- BHAIRD.

Tha e ’sa chuideachd, mar bha cù luideach a’ cheaird.

Tha taobh dubh ’s taobh geal air, mar ’bha air bàta Mhic Iain Ghearr.

Tha thusa mar bha thu ’n uiridh, ’s ged bhiodh tu na b’ fhearr, cha b’ uilear.

Tha togail do bhothain fhéin ort.

Tigh gun chù, gun chat, gun leanabh beag, tigh gun ghean, gun ghàire.

Tuigidh bean bean eile.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

COINNEACH ODHAR, AM FIOSAICHE, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. Leabhar beag anns am faighear cunntas aithghearr air beatha agus fiosachdan an duin’ ainmeil so. A phris, 10c; dusan air $1 .00.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

DR . CUNNINGHAM,
LEIGH-FHIACAL.
Mu choinneamh storProwse Bros. & Crowell.

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

L . L. GULLIVAN,
CEANNAICHE FEARAINN.
FEARANN US TAIGHEAN RI ’N CREIC ANNS GACH CEARNA DE SHIDNI.
AIRGEAD GA THOIRT SEACHAD AIR RIABH
Victoria Block, So. Charlotte St.,

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 2mh latha de Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 6.30 a. m., Glace Bay aig 7.35 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.15 a. m.

A fagail Shidni aig 8.40 a. m., Glace Bay aig 9.25 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.20 a. m.

A fagail Louisburg aig 1.30 p. m., Glace Bay aig 2.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 3.10 p. m.

A fagail Shidni aig 4.30 p. m., Glace Bay aig 5.15 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.30 p. m.

A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.40 p. m.

A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.10 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

---

[16]

[Vol . 11. No. 2. p. 8]

Oran

a chuireadh gu Domhull beag le caraide dha a chuala gu robh e ’leughadh ’sa paigheadh MHIC-TALLA.

’S ann orm tha ’phrois
A Dhomhuill, a bhalaich,
Gun leugh thu MAC-TALLA gu gléusd’,
Am fiùran gun sgàth
Tha a ghnàth cur thairis
Le naigheachdan, sanais, is sgéul.
Cha ’n ’eil paipear an dràsd’
An cearn’ dhe ’n fhearann
Is fhearr, an Gàilig no ’m Béurl’,
Na MAC-TALLA mo ghràidh,
A tha làidir, fallain,
’S gu bràth cha ’n fhailnich a cheum.

Mo mhallachd gu bràth
Air na Gàidheil gun chogais
A dhiultas na dollair gu breun:
Daoine gun ghràdh,
Gun nàire, gun toinisg,
Leth-Ghàidheil gun onair, gun chéill;
Daoine gun stàth
Nach pàigheadh gu toilicht’
Gach sgillinn bhiodh orra le eubh,
’S cha chluinnteadh gu bràth
Guth àrd o MHAC-TALLA,
An t-àrmunn fearail, deas, treun.

Mo shoraidh le dùrachd
’Dh’ ionnsuidh nam fear ud
’S gach cearna ’san eilean bheag, ghrinn,
’S an d’ rugadh na fiùrain
’S na diùlanaich gasda,
Nach diùlt dha fasgadh is dion.
Cho fad is a shiubhlas
Le luaths gun mhaille
Gach sruthan is abhainn ’san tir,
Bidh m’ eudail ’s mo rùn
An dùirn nam balach,
’S bidh MAC-TALLA an lathair gu sior’!

Togadhmaid suas
Le sunnd is le dealas
Nach ceilear an ear no an iar,
A chluinnear a tuath,
’S a null thar an fhearann:
“Cha bhasaich MAC-TALLA gu sior’ !”
Bidh esan gu luath,
An t-uasal smearail,
A siubhal gu fearail gun sgiths
Am fearann ’s an cuan,
Aig dùthaich ’s aig baile,
An “ceithir ranna ruadha” na tir.

Oran

a chaidh a dheanamh le Iain Gillios do chompanach, a dh’ eug anns na h-Innsibh leis an ol. Bha iad le chéile ’san t-saighdearachd anns an dùthaich sin. Rugadh Gillios ann an Uige, agus dh’ eug e ann an Eilean a’ Phrionnsa o chionn ochd-bliadhna-fichead.

Fhuair mi naigheachd as ùr,
Sgeula tùrsach gu leor,
Tric a tinnsgideal ùr,
Tric a mùchadh na seoid;
’S mairg a chailleadh a chliù,
’S a chuireadh ùidh anns an ol,
O ni e duine na ’thràill,
Gu ro àraidh duin’ og.

’S coir dhomh labhairt gun chearb,
’N àm mo sheanachas ’chur sios,
’S mi ri smaointean mar tha
Gur e ’m bàs fear gun fhiamh;
A liuthad oganach ùr
Air a lùbadh leat sios
An ciste chumhann nam bùird
Air a dlùthadh gu dion.

’N uair ’bhios duine na ’oig’
Is mor a’ phrois tha na ’bheachd,
Gur e smaointean air fhein
’Chaoidh nach treigear a neart.
’Nuair a thigear am bàs
Cha bhi dàil aig aon neach,
Cha ’n ’eil ’sa cholunn ach sgàil
’Dol fo ’n fhàd ’s i gun dreach.

’S coir dhomh smaointean mar tha,
Gun bhi cur dàil ann ni ’s mo,
Nach diù duine fo ’n ghréin
’Nuair a thréigeas an deo;
B’ fhearr nach d’ rugadh e riamh,
’S e ri gniomharan beoil,
’S e gun fhios gu dé ’n uair
Rinn e bhuadhach ’san fheoil.

Iadsan a Phaigh.

M. Mac-an-t- Saoir, Twin Bridges, Mont.
Eachunn Mac-a- Phi, Miner , Mich.
Bean Iain Dhùghallaich, Mooreton , N. D.
Coinneach Mac Gilleain, New York.
Iain L. Brower, New York.
Caipt. C. Mac Fhionnlaidh, Toledo , Ohio.
H. Mac Gille-mhaoil, Detroit , Mich.
R. Mac Gilleain, Detroit , Mich.
M. Mac Lachlainn, Detroit , Mich.
A. Mac Lachlainn, Detroit , Mich.
A. Mac Callum, Detroit , Mich.
D. Camaran, Detroit , Mich.
D. C. Mac-an-t- Saoir, Cleveland , Ohio.
P. D. Mac Fhearghais, Cleveland , Ohio.
D. Mac Callum, Cleveland , Ohio.
Mairearad D. NicLeoid, Mattapoisett , Mass
Iain Mac Amhlaidh, Quincey , Mass
A. Domhnullach, Newton Centre, Mass
Anna Nic Cuthais, Bearnaraidh, Uidhist.
Murchadh Mac Gilleain, Brookside , N W T
An t-Urr R L Dùghallach, Brookside , N W T
Aonghas Mac Leoid, Eildear, Hilton , Man.
Iain F. Mac-a- Ghobha, Fort Steele, B. C.
Seumas Mac Leoid, Dawson , Yukon.
Aonghas M. Friseal, Westmount , Que.
Alasdair Friseal, Lost River, Que.
I. S. Mac Ille-dhuibh, Pomona , Ont.
Iain Mathanach, Armow , Ont.
Aonghas Mac-Iain, Park Hill, Ont.
Domhnull Mac-Iain, Park Hill, Ont.
Neacal Mac Lachlainn, Napier , Ont.
An t-Urr D L Domhnullach, Arasaig , N. S.
Aonghas Caimbeul, Allt an Dotair, N. S.
Mairead Nic-a- Phi, Loch Katrine, N. S.
A. Mac Coinnich, Halifacs, N. S.
An t-Urr R Mac Gilleain, Valleyfield , E P I
Calum Mac-a- Ghobha, Belfast . E P I
Iain Mac Amhlaidh, Eildear, Port Morien.
Iain M. Mac Fhearghais, Eildear, Port Morien.
Iain Domhnullach, Beinn Mhic-Gill-Andra.
Steaphain Mac Gilleain, Abhainn Dhennis.
Ruairidh Mac Rath, Abhainn Mheadhonach
Fearchar Mac Rath, Abhainn Mheadhonach
Mrs Nic Rath, Abhainn Mheadhonach
Domhnull Mac Fhionnlaidh, Abhainn Mheadhonach
Lachlainn I. Mac Illemhaoil, Loch Ainslie.
Tormad Mac Fhearghais, St . Esperit.
A D Domhnullach, Beinn nan Sgiathanach
Uilleam Mac Pheitiris, Loch Bhlackett
Ailean Mac Isaic, Broad Cove
Gilleasbuig R Mac-a- Phearsain, Blue ’s Mills
Iain F. Siosal, Long Point
Ruairidh Mac Rath, Sidni.
Uilleam Buchanan, Sidni.
Iain A Gillios, S W Margaree
Niall Gillios (tuairnear), Orangedale
Padruig S Mac-Neill, Irishvale
An t-Urr Calum Mac Leoid, Baile-nan-Gall
Iain S Domhnullach, Whitney Pier
An t-Urr D Mac-a- Phearsain, Glendale
D I Mac Isaic, Edwardsville
Alasdair Mac Leoid, Allt nam Breac
Donnacha Mac Aoidh, Cùl Bagh Bhaddeck
D. M. Caimbeul, Beinn nan Caimbeulach.

Bais.

Ann am Framboise, air an 17mh latha de Iun, bean Thormaid Mhic-Ascuill, an ceannaiche, leth-cheud is coig bliadhna dh’ aois. Bha i posda ceithir bliadhna fichead. Bha i na ’mnaoi dhleasdanaich, chliùitich, air an robh mor mheas anns an sgìreachd air fad, agus bidh fior ionndrainn oirre. Bha i tinn o chionn corr is bliadhna, ach ghiulain i leis gu foighidneach gus an d’ thàinig uair a caochlaidh. Tha co-fhaireachdain aig muinntir an àite ri ’céile a dh’ fhàg i ga ’caoidh.

Aig Kennington Cove, air an 26mh latha de Iun, Domhnull Mac Amhlaidh, tri fichead bliadhna dh’ aois. Bha e gu seachduin romh latha ’bhàis na ’shlàinte agus comasach air obair a dheanamh. Cha robh dùil idir gu ’m biodh e air a ghearradh as cho luath. Bha e na dhuin’ onorach, cliùteach, a rinn le dichioll is cruaidh obair dachaidh chomhartail dha fein is dhaibhsan a dh’ fhàg e na ’dheigh. Ged a bha fhoghlum gle ghann, bha deagh bhuadhan inntinn aige, agus bha e na b’ fhiosraiche a thaobh eachdraidh is cor an t-saoghail ’s a dhùthcha na moran a fhuair cothrom a b’ fhearr. Bha e na choimhearsnach math aig an robh daonnan deagh chomhairle, agus bithear ga ionndrainn gu mor. Bha e dhe ’n aon teaghlach ris a Mhorair Mac-Amhlaidh, an t-eachdraiche; bha e-féin ’s an duin’ ainmeil sin ’s na h-iar-oghaichean.

Is ann againne a gheibh thu na
Gloineachan Sula
a’s fhearr a fhreagras air do shuilean.

Theid sinn an urras orra a thaobh luach agus prise.

Do shuilean air am feuchainn leis anOPHTHALMOMETERa nasgaidh.

K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’N AR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.