---

[185]

[Vol . 11. No. 24. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, MAIGH 29, 1903. No. 24.

Mu Theachd a Stigh an t-Samhraidh.

“Tha ’n geamhradh seachad, tha ’n t-uisge thairis, dh’ imich e roimhe. Chithear na blàthan air an talamh, tha àm seinn nan eun air teachd. Tha ’n crann-fìge a’ cur a mach ’fhìge glasa, agus tha dearcan maoth’ a’ chroinn-fhìon’ a’ toirt fàile cùbhraidh uatha. —Dan Sholaimh, ii. 11-13.

An diugh tha ’n Samhradh a’ tòiseachadh! ’S iomadh aobhar toileachais-inntinn a tha e ’toirt duinn agus dearbhadh air caoimhneas agus càirdeas neo-chrìochnach an Uile-chumhachdaich. ’S e so an ràidhe sona sin, anns am bheil Dia a’ taomadh a mach saoibhreis a mhaitheis anns an tomhas a’s pailte air gach ni agus neach. Is sunndach càil gach beò-chreutair. Tha réite agus ciùineachd air dùilibh an domhain. Tha blàths agus aoibhneas a mach air feadh an t-saoghail, agus cha ’n ’eil obair eile aig an t-Samhradh, ach ag uidheamachadh air son gach ni ’tha feumail agus taitneach do mhac an duine, agus freagarrach gu àrd thaingealachd a dhùsgadh ’na chridhe. Tha ’m pòr a chuireadh a’ teachd a nis a mach ’na fhochann bòidheach; tre chumhachdaibh dìomhair nàduir, le feart na gréine, tha meas de gach seòrs’ a’ fàs anns na liosaibh. Fo mhìle suaicheantas rìomhach chithear lusan na machrach a fàs gu dosrach ùrar; cha robh Rìgh Solamh riamh air ’éideadh cho àillidh riu. Nach lionmhor an àireamh, agus nach maiseach an snuadh! Nach dealaichte o chéile ’nan gnè ’s ’nan coslas gach feòirnein agus lus, gach preas agus crann a tha ’nis a’ fosgladh a mach an duillich, o’n chòinnich ìosail uaine gu ruig an darach làidir, rìgh nan craobh! Siubhlamaid far an àill leinn, gu mullach an fhirich a’s àirde, gu uaigneas a’ ghlinne a’s ìsle, tachraidh oirnn anns gach àite àilleachd ùr. Ma shuidheas sinn air bruaich na h-aibhne, nach binn torman ciùin an t-sruth’ a’ siubhal seachad oirnn gu réidh, sàmhach do ’n chuan mhòr. Nach bòidheach na blàthan maoth’ a tha ’fàs mu bhruachan nan allt, —an t-sòbhrach, a’ bharra-gheall, ’s an neòinein, a’ bhiolair uaine, ròs nam bad bòidheach, ’us mìle lus nach fhaodar àireamh ’s an àite so. Amhairc os do cheann, nach glòrmhor dreach nan speur, —amhairc air an làr agus faic an trusgan uaine leis am bheil na cluainean air an còmhdachadh. Eisd ris a’ cheòl a tha m’ ad thimchioll: tha ’chòisridh cheòlmhor a mach air gach preas, gach doir’ agus gleann a’ co-fhreagradh d’ am fàilte. Cluinnear fad as fuaim nam feadan uisge, turaraich chianail nan eas, agus onfhadh trom a’ chuain. Chithear caoraich le ’n uain bheaga, gheala a muigh air an raon. Tha buaile ’chruidh ghuaill-fhinn air an todhar, tha na laoigh ghuanach a’ mireag air an àilein. Chuir fiadh nan stùc suas a shuaicheantas samhraidh, is àrd a langan ’san fhrìth! Ann an aon fhocal, tha mìle ni r’a fhaicinn agus r’a chluinntinn ann an òg-mhios an t-samhraidh a bu chòir ar taingealachd a dhùsgadh do ’n Ti àrd agus ghlòrmhor, a chàirich gach ni de ’n t-seòrsa so mu choinneamh ar sùl, a thug tuigse dhuinn gu eòlas a ghabhail orra, agus riarachas inntinn a tharruing uatha. Ach àillidh mar tha tùs an t-samhraidh, cha mhair e fada; latha no dha seachad agus fàilnichidh a dhreach. Agadsa, mar an ceudna, a dhuin’ òig, tha do shamhradh féin: ’s taitneach e, ach O! cha ’n ’eil e ach gearr! Ann an ùine ghoirid, caillidh an saoghal dhutsa mòran d’a àilleachd, fàilnichidh na nithean sin a thug dhutsa sonas a’d’ òige. Ma shìnear do làithean, lionaidh cùram an t-saoghail so do chridhe, agus canaidh tu mu ’n aimsir a tha ’dol seachad, “Cha ’n ’eil tlachd aig m’ anam innte.” Do d’ ionnsuidh-sa, O mo Dhia! thogainn suas mo chridhe; gabh thusa, m’ anam, tlachd ann an Dia, agus bheir e dhuit gach maith ’na thràth. Dha-san gu ’n robh samhradh mo làithean air a choisrigeadh. Gu ’n deònaicheadh e dhòmhsa ’bhi beò air an t-samhradh so mar nach faicinn a h-aon eile.

Is iomadh caraid agus bana-charaid a bha ann an òg-mhios a’ chéitein a dh’ fhalbh, a’ deanamh gàirdeachais maille riumsa ann an àilleachd an t-saoghail, nach ’eil na ’s fhaide r’ am faotainn; thàinig samhradh eile mu ’n cuairt le ’bhlàths agus le ’shòlas, ach ’s ann gu dealradh air an fhòid ghorm a tha thairis orra. Co dha a thachras so air an ath-bhliadhna, agads’ a Dhé a mhàin tha fios. Cuidich leamsa, uime sin, gu thus’ a ghlòrachadh leis na h-uiread dhùrachd ’s ged bhithinn cinnteach gu ’m bu mhis’ an t-aon; a chum ’nuair a theid an saoghal caochlaideach so seachad, gu ’m bi m’ anam-sa, trid ìobairt-réitich mo Shlànuighir, air a ghabhail a steach do ’n t-saoghal àghmhor sin far am bi là gun oidhche, agus samhradh gun gheamhradh; far an siabar gach deur o’n t-sùil, ’s nach sgarar caraid o charaid a chaoidh. —Caraid nan Gaidheal.

An Righ an Alba.

Thàinig an Righ tuath an uiridh agus rinn e e-féin càirdeil, caoimhneil ’na thurus gu còrsan nan Gàidheal; agus a nis air an t-seachdain so tha e ’ga fhoillseachadh féin ann an seann àrd bhaile ar rioghachd mar Rìgh na h-Alba. Tha e ’na ioghnadh le mòran gu ’m bheil a shlàinte, a bha cho briste an uiridh, a’ ceadachadh dha a bhi dol troimh na h-uile dhleasnais throm, dheuchainneach troimh an deachaidh e o cheann ghoirid. Bhiodh mòran de fheadhainn luath, làidir a bhiodh glé sgìth ’nan gluasad am measg dleasnais troimh ’n t-seòrsa ud. Fhuair e fàilte chridheil an Dunéideann, agus mar an ceudna an Glaschu, far am bheil iomadh de Ghàidheil a chi annsan Righ aig am bheil fuil àrd sliochd a’ Ghàidheil a’ ruith ’na chuislean. Car beagan làithean mar so bha a’ Chùirt Rioghail air a gleidheadh an Dunéideann, agus bha moran de dhaoin’ -uaisle agus de mhnathan-uaisle a fhuair cuireadh a bhi làthair. Bha lionmhoreachd mhòr de shluagh a’ cuairteachadh gach sràid is rathad a dh’ fhaicinn am mòrachdan, an righ ’s a bhanrigh.: —Oban Times, May 16.

Tha litrichean is paipeirean a thainig á Ceylon o chionn ghoirid a’ cur an geill nach eil dearbhadh sam bith ri fhaotainn gu robh Sir Eachann Domhnullach ciontach de na bhatar a’ cur as a leth. Tha aon de na paipeirean ag radh gu bheil sluagh na dùthcha sin a’ làn chreidsinn gu robh e neochiontach, agus nach robh anns na casaidean a bhatar a’ deanamh na aghaidh ach obair gamhlais is mi-ruin. Ma theid a dhearbhadh gu robh Sir Eachann saor o chionta, bheir e toileachadh mor do na Gàidheil ’s do na Breatunnaich uile, a tha mar shluagh na ’s measaile air neach a choisneas àrd-inbhe le thapadh ’s le ’dhichioll fein na tha iad airsan a gheibh àrdachadh a chionn gur spealg de theaghlach uasal e. Is bochd an gnothuch e ma tha daoine ann an dreuchdan àrda ’san arm agus fo ’n Riaghladh Bhreatunnach a tha cho gann de spiorad a cheartais ’s gu ’n rachadh iad a thoirt a chliù bhar duine neochiontach, gun aobhar sam bith ach nach d’ fhuair e bhreith is àrach a réir an càile-san. Ach ma tha iad ann is còir an cartadh as, agus cha ’n eil fhios nach bi bàs muladach an Domhnullaich urramaich na mheadhon air sin a dheanamh.

Bheir iadsan a tha gabhail MHIC-TALLA ann am Breatuinn fa-near gu ’m faigh iad am paipeir an deigh so air an aon phrìs ’s a tha luchd-gabhail ann an Canada ga fhaighinn—dolair (no 4s. 2d.) ’sa bhliadhna. Rinneadh riaghailt o chionn ghoirid a tha ceadachadh paipeirean-naidheachd á Canada a chur do Bhreatuinn gun postachd a phàidheadh. Tha so a’ toirt 26c. bhar prìs MHIC-TALLA do Ghàidheil na seann dùthcha. Bu chòir gu’m biodh àireamh a luchd-gabhail a meudachadh gu mor an Tìr nam Beann.

Tha sinn air ar mealladh mur eil an “Gille Beag,” aig am bheil litir ’san àireamh so, na ’s mò na ’ainm. Cha ’n àbhaist do ghillean beaga bhi ann an trioblaid inntinn mu dheidhinn pòsaidh is roinn fearainn. Ach coma co-dhiù is beag no mor e, tha tomhas math dhe ’n fhìrinn anns na bheil e ’g radh. Tha e dleasanach do na daoin’ òga bhi gu math dh’ am pàrantan, agus fhaicinn nach bi dìth no deireas orra na ’n sean aois. Agus tha e cheart cho dleasanach do na seann daoine ceartas a thoirt do na daoin’ òga. Cha ’n eil e ro-thaitneach do dhuine bhi saoithreachadh gu goirt air fearann gach latha dh’ eireas e, mur bi dòchas aige ri ’thuarasdal fhaighinn gus an dean ’athair tiomnadh. Tha sinn dearbh chinnteach nach e “Gille Beag” leis fhein a tha gearain air a shuidheachadh ’san dòigh so. Cha bhiodh e iomchuidh breith a thoirt air cùis cho cudthromach rithe so gun tuilleadh rannsachaidh, agus air an aobhar sin bheir sinn cuireadh do dhaoin’ òg’ eile am barailean a chur an geill mar a rinn am fear so. Faigheamaid mar an ceudna am barailean fein bho na seann daoine, agus faodaidh e bhith gu ’n dean an iomlaid bharailean sin feum taobh air thaobh. Mur dean e feum is cinnteach an ni nach dean e cron.

---

[186]

[Vol . 11. No. 24. p. 2]

A thaobh càirdean is luchd-eòlais a bhi mùgach is luath-bheulach mu nithean, a reir barail an duin’ òig, nach buin daibh, cha chuis sin anns an dean barail no comhairle mar a’s trice mor fheum. Is iomadh deagh phòsadh agus droch phòsadh a chaidh a dheanamh le toil agus an aghaidh toil chàirdean. Is ann dha fein a tha ’n duin’ òg ag iarraidh mnatha, agus cha ’n ann dha chàirdean, mar sin deanadh e-fein a taghadh; ach air a shon sin na biodh e os ceann comhairle ghabhail o neach anns am faod e deagh earbsa chur, oir tha fear a tha trom ann an gaol ro-fhurasd’ a mhealladh. “Ma tha gach nighean na ’deagh nighinn, co as a tha na droch mhnathan a tighinn?”

Naidheachdan.

Chaidh fear Frank Mills, a mhuinntirGreen Bay, Newfoundland,a mharbhadh aig a’ Mhèinn a Tuath air an t-seachduin s’a chaidh. Dh’ fheuch e ri leum air bòrd trein a bha air ghluasad, agus thuit e fo na cuibhleachan.

Thatar an dùil gu’m bi an rathad iaruinn eadar Hawkesbury is St. Peters air fhosgladh mu mheadhan an t-samhraidh. Cha’n eil fhios cuin a bhios e fosgailte cho fada ’n ear ri Louisbourg; cha’n eil cinnt fhathast gu’m bi e air fhosgladh gu ruige sin idir.

Tha Nobha Scotia dol a chall dithis dhe ’luchd-pàrlamaid ann an Ottawa. Thatar ag radh gu’n toirear aon dhiu sin bho Phictou, aig am bheil an dràsda dithis, agus an t-aon eile bho Cheap Breatunn. ’S e ’n seòl air an deanar sin siorrachd Victoria a chur a stigh ri siorrachd Cheap Breatunn. Ma nithear sin cha ruigear a leas beantainn do chriochan nan siorrachd eile.

Tha cabhlach-iasgaich Newfoundland ann an tomhas mor na tàmh air an t-samhradh so le cion dhaoine. Tha moran de na soithichean nach gluais bhar na h-acaire am bliadhna, Tha àireamh mhor dhe’n t-sluagh a’ tighinn do Cheap Breatunn a chosnadh; re nan tri miosan a chaidh seachad cha bu lugha na seachd mile dhiu a thainig a nall. Tha sin ga ’m fàgail gann aig an iasgach, agus ged tha ’n t-iasg gu math pailt timchioll Labrador, cha bhi uiread dhe air a ghlacadh am bliadhna ’s a b’ àbhaist.

Tha Ard-sheanadh na h-Eaglaise Chléireach ri coinneachadh am bliadhna ann am baile Vancouver, B. C. Tha iadsan a tha ’dol ga fhrithealadh a’ falbh deireadh na seachduin so. De Chleir Shidni tha dithis a’ dol ann, Mr. Clarence Mac-Fhionghain, á Sidni, agus Mr. Iain A. Mac-Glaisein, á Bridgeport. Thainig Mr. Forbes, Ministir St. Andrew’s, an Sidni, dhachaidh oidhche Diciadain s’a chaidh, an deigh còrr is da mhios a chur seachad air chuairt anns na Stàidean. Tha sinn toilichte fhaicinn a tilleadh le ùrachadh neart agus slàinte.

Tha ’n sgeul mu dheireadh a fhuaireadh á Dominion No. 1 ag innse gu bheil an teine air a chur as gu buileach, agus gu bheilear air tòiseachadh ris an uisge thaomadh. Cha toir an obair sin ùine ro mhor agus mu thoiseach an fhoghair bidh a mhèinn air a h-obrachadh a rithist. Toiseach na seachduin s’a chaidh thòisich an t-uisge bhatar a leigeil do’n mhèinn so ri brùchdadh a stigh do Mhèinn an Reserve, agus b’ fheudar stad a chur air an obair ann am pàirt dhi. Cha d’ rinneadh call sam bith leis an uisge, agus tòisichidh an obair a rithist cho luath ’s a thaomar a mach roinn mhath dhe na tha ’sa mhèinn eile.

Tha muinntir Shidni Tuath air fhaotainn riatanach suim mhor airgid a ghabhail an iasad airson am baile a chur air a bhonn air ’m bu chòir dha bhi. Aig coinneamh a bh’ aca oidhche Di-luain air an t-seachduin s’a chaidh, dh’ aontaich an sluagh ceithir fichead is sia mile dolair ( $86 ,000) a chosd e meudachadh na h-obair-uisge, a leasachadh nan sràidean, a togail thighean sgoile, agus caochladh nithean eile. Tha am baile fàs gu bras. Tha an rathad iaruinn sràide eadar e agus baile na Mèinne faisg air bhi ullamh. Ni sin agus an aon obair-uisge bhi aca eatorra an da bhaile tharruinn na’s dlùithe dha cheile na bha iad roimhe so, agus cha’n eil teagamh nach bi iad an ceann beagan bhliadhnachan na’n aon bhaile.

Seachduin gus an Di-luain s’a chaidh bha baile beag anNewfoundland , Tilt Cove,air a thur losgadh. Bha tri fichead tigh air a chur na ’smàl, agus bha mu choig ceud pearsa air fhàgail gun dachaidh. Chaill a mhor chuid dhiu an cuid aodaich is àirneis.

Thainig Latha Bhictoria am bliadhna air Di-dòmhnaich, ach bha e air a chumail Di-luain anns an dòigh àbhaistich. Ann an so bha na tighean-gnothuich gu ire bhig dùinte, bha an t-sìde tioram ged bha i gle fhuar, agus chuir gach aon an latha seachad a’ deanamh an ni sin a bha ceart na shùilean fein.

Chaidh duin’ òg a tha na ’fhoghlumaiche ann an Oil-thigh na Ban-righ, an Kingston, Ont., a chur do’n phriosan air-son ionnsuidh a thug e air uaigh a spùinneadh. Cha robh aige ri bhi ’sa phriosan ach da mhios, ach ged nach robh, chaidh iarrtus fa chomhair an Ard-riaghlaidh air-son mathanas a thoirt dha, iarrtus co-dhiù nach d’ fhuair éisdeachd.

Tha sgoil mhèinneadaireachd ga ’cumail ann an Sidni an dràsda, anns am bheil teagasg air a thoirt seachad a thaobh meatailtean agus obrachadh mhèinnean. Tha an sgoil air a cur air chois le oil-thigh Dhalhousie. Dh’ fhosgail i air a cheathramh latha dhe’n mhios so, agus cha sgaoil i gus an dara latha deug dhe’n ath mhios. Tha àireamh mhath ga ’frithealadh.

Ged tha ’n àireamh a’s mò de bhuill na h àrd-phàrlamaid dhe’n bheachd, bu chòir bacadh iomlan a chur air deanamh is creic nancigarettesan Canada, cha’n eil am beachd sin ri bhi air a chur an cruth lagha. Chaidhbilla thugadh fa chomhair na pàrlamaid air-son sin a dheanamh a chur a thaobh, agus tha ’n riaghladh a deasachadhbilleile leis am bi e air a dheanamh na chionta an creic ri neach sam bith a tha fo shia bliadhn’ deug a dh’ aois.

Tha am fear a mhurt Kelly ann an Sidni Tuath gun ghlacadh fhathast; thatar a deanamh mach gu bheil e air teicheadh. Dh’ fhàg dithis Eadailteach a Mhèinn la no dha an deigh do ’n mhurt a bhi air a dheanamh, agus cha’n eil teagamh nach b’ esan aon dhiu. Tha fear dhe’n triùir a chaidh a ghlacadh air a chumail gu bhi air fheuchainn aig a’ Chùirt Mhóir, ach ged bha lamh aig an fhear sin san aimhreit, cha’n eil e coltach gu’m b’ e bu choireach ri bàs an fhir a tha marbh.

Tha e nis air a dheanamh cinnteach gu’n robh an sgiorradh bàsmhor a thachair faisg airWindsor Junctionair aobharachadh leis an òl. Bha amharus gu’m b’ ann mar sin a bha chùis bho ’n toiseach, ach aig cùirt a shuidhich ceannardan an rathaid-iaruinn, chaidh a dhearbhadh. Air tàille na cùirte sin tha triùir dhiusan a bha coireach air an cur bhar an rathaid iaruinn agus tha iad ri bhi air am feuchainn mar chiontaich eile fo lagh na dùthcha. Tha e coltach gu robh a mhor chuid de sgioba na treine chaidh bhar an òrduigh air mhisg aig an àm, agus gu robh Copeland, fear na h-inneil, na chadal nuair bhuail an da threin na cheile.

Chaidh fear Iain Domhnallach, Iain mac Iain Shaoir, a mhuinntir Mabou Bheag, a bhàthadh an Acarsaid Mhabou, Di-haoine an coigeamh latha deug dhe’n mhios. Bha e air a thurus dhachaidh am bàta-siùil nuair thainig oiteag gaoithe a chuir am bàta thairis ’s a thilg esan do ’n uisge. Ghreimich e ris na ràimh agus chaidh aige mar sin air e-fein a chumail an uachdar fad uair de thìm, ach mu’n d’ ràinig cuideachadh thug e suas agus chaidh e fodha. Bha e tri fichead bliadhna dh’ aois agus dh’ fhag e bantrach is teaghlach. Bha e na ’dhuine measail agus bidh mor ionndrain air anns an sgireachd ’san robh e fuireach.

Bha teine mór ann anSt . Hyacinthe,faisg air Montreal, air an fhicheadamh latha dhe ’n mhios so. Bha da cheud gu leth tigh air a losgadh, agus tha ceudan theaghlaichean air am fàgail gun dachaidh. Tha mu thri cheud gu leth duine air am fàgail gun chosnadh le losgadh namfactoriesanns an robh iad ag obair. Tha an call air a mheas aig leth muillion dolair. Cha ’n eil fhios ciamar a thòisich an teine. Tha teintean lionmhor anns na coilltean an Cuebec a’ cur moran fiodha a dholaidh agus a’ losgadh àireamh nach beag de thighean thuathanach. Ann an sgìreachd Labelle bha mu cheud tigh air an call ’san dòigh so. Tha tiormachd mhor anns a chearn sin o’n thainig an samhradh, ’s tha e gle dhoirbh na teintean a chasg.

LITIR.

“US,” NO “IS,” CO ACA A’S FHEARR?

FHIR MO CHRIDHE, —Anns an dùthaich so tha e ’na chleachdadh a bhith ’cur an fhraoich ’na theine air na monaidhean anns an earrach. Cha ’n ’eil sibhse ann an America eòlach air a’ chleachdadh so; oir, a réir mar a chuala mise, cha ’n ’eil fraoch a’ fàs agaibh idir. A réir nam briathran a leugh mi an diugh anns an litir ghasda a sgriobh mo charaid Mr. Aonghas Mac Eanruig á Aird-na-murchan, g’ ad ionnsuidh, tha e coltach gu ’m bheil fraoch feirge nan Gàidheal air an taobh so dhe ’n chuan air a chur ’na theine le rud glé neònach, agus tha Mr. Mac Eanruig a’ fàgail ormsa gu ’n robh làmh agam anns a’ ghnothach gun fheum so. Tha e ’g ràdh: “Tha sinn a’ cur am mach air a chéile gu h-olc a bhos an so an dràsta mu thimchioll ’dé an giorrachadh ceart agus dligheach air son ‘agus, ’” agus mar sin sios.

Tha mi far an cuala mi a’ cheud iomradh air a’ ghnothach. Cha ’n ’eil mi ’faicinn nam paipearan-naigheachd a tha air an clò-bhualadh ann an Earraghaidheal ach glé ainneamh, agus air an aobhar sin, tha mi ann an tomhas mòr aineolach air na gnothuichean a tha ’dol air aghart am measg an t-sluaigh anns an earrann ud de ’n Ghàidhealtachd. Cha ’n ’eil mi ’deanamh tàire sam bith air na paipearan-naigheachd a dh’ ainmich mi, ach ged a bhithinn ’g an ceannach, cha ’n fhaigh mi ùine gus an leughadh. Agus mar a tha ’n seanfhacal ag radh: “Ciod e am math a th’ air pìob mur a seinnear i.”

Is minic a rinn duine cron dha fhein agus do dhaoin’ eile gun fhios dha fhein, agus cha b’ ann fa rùn cron a dheanamh do Ghàidheal sam bith, no dimeas a dheanamh air an cuid Gàilig, a tha mise o chionn iomadh bliadhna a’ gnàthachadh “is,” an uair, a réir mo bharail, a fhreagras e na ’s fhearr na “agus” mar bhann-ceangail eadar cuid de na facail a bhios mi ’sgriobhadh.

Shaoileadh neach air na briathran a sgriobh Mr. Mac Eanruig, gu ’n robh mise ann an co-bhainn ri Mr. Donnachadh Mac Iosaig, ’s an Oban, ris an Lighiche Mac Gill-Iosa ann an Lunnain, agus ri Windisch anns a’ Ghearmailt. Cha ’n fhiosrach mi gu ’n do leugh mi aon fhacal dhe na sgriobh agus a labhair an triuir dhaoine so riamh. Chuala mi gu tric mu ’n deidhinn, ach cha d’ fhoghlum mi fiach suip o na chuala mi mu ’n deidhinn. Agus cha bhiodh e ceart dhomh breith a thoirt air an cuid sgriobhaidhean o nach do leugh mi iad. Tha mi ’creidsinn gu ’m bheil gach fear dhiubh a’ deanamh a dhleasdanais cho math ’s is aithne dha, agus air an aobhar sin, is mise fear nach tilg clach no ploc air fear seach fear dhiubh.

B’ e an t-Urramach Alasdair Camaran, LL. D., nach maireann, a bh’ann am Brodhaig, an Arrain, a b’ oide-foghlum dhomhsa a thaobh cuid de ghnothaichean a bhuineas do Ghràmar Gàilig. B’ ann air Gràmar Gàilig an Dr. Stiubhard a bha esan a’ bonntachadh a bheachdan ann an tomhas mòr; agus ge b’ e a sheallas ann an Gràmar Gàilig an Stiubhardaich chi e gu ’m bheil “agus” agus “is” ann, ach cha ’n fhaic e “us” ann idir.

A nis, gun cheann-sios no mi-mheas sam bith a dheanamh air fear seach fear dhe ’n triuir Ghàidheal dhìleas, ghasda a dh’ ainmich Mr. Mac Eanruig mar chinn-iuil do luchd-sgrìobhaidh na Gàilig, their mise gur e beachdan an Stiubhardaich agus a’ Chamaranaich a’s fhearr leam gu mòr a leantuinn. Chuala mo chluas an t-Olla D. Mac Fhionghain, an Duneidionn, ag radh, nach robh fear eile anns an t-saoghal a thigeadh suas ris a’ Chamaranach ann an eòlas air Gràmar

---

[187]

[Vol . 11. No. 24. p. 3]

Gàilig; agus bu chòir dhomhsa agus do mo leithid an teisteanas mòr, math so a thoirt fa near.

Tha ’n Dr. A. Mac Beathain, ann an Inbhirnis, ag radh gur e “is” am facal ceart, agus gu ’m bheil daoine ’sgriobhadh “a’s” agus “us” gu tric ’na àite.

A nis, ma tha mise cearr, cha ’n ’eil mi gun chompanaich. Ach c’ar son a rachadh càirdean aimhreit air son rud cho suarach ri “u” a chur an àit’ “i,” no “i” a chur an àit’ “u”? Nan do chuir Mr. Mac Eanruig litir g’ am ionnsuidh a’ cheud uair a chunnaic e gu ’n do chuir mi “is” an àit’ “us,” agus a ràdh rium gun mi dheanamh a leithid tuilleadh, ghabhainn a chomhairle anns a’ mhionaid. Thoir thusa, a charaid, do cheart aire nach brist thu air an àithne leis an do chriochnaich e an litir, ar neo ma bhristeas, cha bhi teud réidh ’s a’ chlàrsaich. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh: “Is olc a’ ghaoth nach séid an seòl fir-eiginn.” Chuir an obair a rinn mise sgriobhaiche math ’na d’ rathad, agus tha mi glé chinnteach gu ’n taitinn a chuid litrichean glé mhath araon riut fhein agus ri do luchd-leughaidh.

Ach feumaidh mi tilleadh ri “agus” agus “is” fhathast. Tha “agus” ri bhith air a ghnàthachadh ann an dà dhòigh, an toiseach ann an rathad a bhith ’ceangal fhacal ri chéile, agus a rithist, an uair a bhios e feumail cudthrom a chur air na facail, noemphasis ,mar a theirear anns a’ Bheurla. Tha “is” ri bhith air a ghnàthachadh ann an ceangal fhacal ri chéile, mar a tha, “beag is mor, sean is òg,” no, “math is olc,” agus mar sin sios.

Cha smaoinichinn idir air dà leith a dheanamh air “agus,” agus an leith deiridh dheth a chur an sàs ann an àite “is.” O’n a tha ’n dà fhacal anns a’ Ghàilig cha ’n aithne dhomh c’ar son nach deanamaid ’fheum fhein de gach fear dhiubh. Is ann mar sin a bha mise ’deanamh o chionn iomadh bliadhna, agus leanaidh mi romham mar a b’ àbhaist dhomh.

Chuala mi an t-Urramach Tormad Mac Leòid, D.D. , an Inbhirnis, ag radh, gur e “agus” am facal a’s cudthromaiche a th’ anns a’ Ghàilig; agus cha bu toigh leam dà leith a dheanamh air idir, agus an leith-deiridh dheth, “us,” ar neo an t-earbull aige, “ ’s, ” a chur an sàs an àit’ an fhacail gu léir.

Ach ciod e am feum a bhith ’g radh a’ chorra m’a dheidhinn. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh: “Is deacair ’thoirt o’n laimh na chleachdas.” “An car a bhios ’s an t-seana mhaide, is deacair a thoirt as.” Tha mise air fàs sean a nis, agus ged a bhithinn ciontach de dh’ olc bu mhò na “is” a chur an àite “us,” is dòcha nach biodh e furasda dhomh dealachadh ris.

“Ma pheacaicheas do brathair a’ d’ aghaidh, imich agus innis a lochd dha eadar thu fhein agus esan a mhain: ma dh’ éisdeas e riut, choisinn thu do bhrathair. Ach mur éisd e riut, thoir leat aon no dithis eile, a chum gu ’m bi gach ni air a dheanamh seasmhach am beul dithis no triuir de fhianuisibh.”

Is mi do charaid, IAIN.
Sniodhasart, Latha Buidhe Bealltainn.

“Clarsach an Doire”

FHIR-DEASACHAIDH GHASDA, —Tha iomadh la is bliadhna o nach d’ rug mise air peann gu m’ smaointean a sgriobhadh anns a’ Ghàilig. Ged nach bu mhath mo lamh riamh air an obair so, is cinnteach nach deachaidh mi moran am feobhas ri linn sgur gu buileach a sgriobhadh. Ach coma leat. Mar thuirt thuirt an seanfhacal: “Mur dean sinn Eige dheth, ni sinn Arisaig.” Agus ma dhiultas MAC-TALLA cuid a thoirt do ’n litir so, gheibh thu co dhiu frògag air choireigin anns a’ bhascaid bhig.

Fhuair mi “Clàrsach an Doire” gu sàbhailte, agus b’e sud a’ Chlàrsach bhinn, eireachdail, le teudan lionmhor, ceòlmhor, air an deagh ghleusadh, leis an fhear da ’m b’ aithne sin a dheanamh gu ro mhath, Niall Mac Leoid. Tha smaointean Mhic Leòid cho àrd-inntinneach, cho dùrachdach, ’sa bhriathran cho snasail, agus, ged tha tha mi fada uaithe air taobh bhos an uisge, saoilidh mi, an uair a bhios mi leughadh a chuid òrain, gu ’m bheil mi sealbhachadh gach aoibhneas is toil-inntinn a bh’ aige an uair a bha e òg air “Eilein gorm a’ cheò.” Gu firinneach ’s mor an sòlas do dhuine ’bhi comasach air smaointean diomhhair a chridhe ’dheilbh ’san dòigh cheòlmhor so. Cha ’n ’eil mac Gàidheil an diugh a bhos no thall nach bu chòir fear de na leabhraichean fiachail so fhaighinn gun dàil. Na biodh aon sam bith an dùil gu ’m faigh iad iasad de ’n leabhar agamsa; agus ni Niall an ni ceudna. Mar sin cha ’n ’eil fior Ghàidheal an taobh so aig nach bi leabhar Mhic Leoid a dh’ aithghearr. Gu ma fada beò a’ Ghàilig, agus Niall Mac Leoid gus a cliù a sheinn gun mheang anns

A’ Chlàrsaich bhinn, ghasda,
Gur ro mhor mo thlachd dhi!
Bu mhiann leam gu ’m faicinn i
’N glacan gach òigeir.

AM BOCAN OIDHCHE.

EOBHAIN BAN MAC AN T-SAIGHDEIR.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. VI.

AN T-OSDAIR DUBH AN CAOCHLADH CRUTH—MAR A FHUAIR AN SEALGAIR RABHADH—SEALLADH AIR BITH EAGALLACH.

BHA ’n t-Osdair dubh gun teagamh air son urram a chur air an aoidh an nochd, le ’chuideachd fhéin a chumail ris. Agus air-son na ceud uair riamh chuir e Ealasaid do ’n ionad naomh sin ’san robh mac-na-braiche fo ghlais aige a dh’ iarraidh searrag ùr, air-son am barrachd urram a chur air an t-sealgair.

“Thoir an nuas,” ars’ esan, “am botul a tha air leith leis fhéin air ceann a bharaille dheirg— ’s e ’s sine ’s a’s fhior fhearr fo na cabair— ’s gu dearbh tha mi duilich nach ’eil ann ach an t-aon.”

Co dhiù bha gus nach robh an stuth a bh’ anns a bhotul thaghte so cho math ’sa mhol an t-òsdair e, thug Ealasaid odhar an aire nach e thug i air lom. Agus air-son a maighstir a mhealladh thug i dheth an comharra ’chuir e air is chuir i e air fear eile—a dhearbh bhràthair—a chàirich i gu neo-chiontach an deas laimh an òsdair.

“A charaid òig, chaoimh,” ars’ esan, an uair a thug e an t-àrc as a bhotul, “feumaidh tu mo leisgeul a ghabhail an nochd agus òl air ar slàinte le ’chéile; oir tha droch at orm, ’s tha fios agam nach ’eil math dhomh boinn’ òl de stuth làidir—co dhiù stuth cho fior thaghta ris an fhear so.”

Na dhéigh so chaidh am bòrd a chuibhrigeadh, agus ged nach robh na bh’ air uachdar cho taghta ris an dram, thug Eobhain aotromachadh math dha, mar is dual do shealgair a’ mhonaidh a dheanamh. An uair a bha ’n t-suipeir thairis thòisich an t-òsdair ri gabhail sgeulachd gus an oidhche chur seachad, rud nach cualas e riamh a deanamh, agus rud a chuir a leithid de dh’ ioghnadh air a bhean-taighe ’s gu ’n do theab an da shùil seasamh na ’ceann. Bheireadh e sùil gheur am mach á doire dhosach mhalaidhean air an t-sealgair gun fhios, an dràsda ’sa rithist, mar gu ’m biodh dùil aige rudeigin a thachairt dha, ach bha Eobhain na ’shuidhe cho daingeann ri creig air a chathair, gus an robh e suas mu dheich uairean, àm a chunnaic e iomchuidh gabhail mu thàmh air-son na moch-eiridh.

B’ ann an seòmar dubh iomallach gu h-àrd air an lobhta a rinn an t-òsdair deiseil àite cadail air a shon, ’s dh’ éirich e nis am mach leis a chrùisgein ga ’threorach uige. An uair a bha iad a dol am mach air dorus an t-seòmair thachair Ealasaid odhar riutha ’dol a steach, agus a suathadh an laimh Eobhain, dhin i bileag phaipeir innte, gun fhios da ’maighstir, ged a bha ’shùil air a ghualainn fad na h-ùine. An uair a rainig iad shuas dh’ iarr an sealgair air an crùisgein fhàgail tiota gus am faigheadh e air dòigh ’san leabaidh.

“Ni mi sin gu toilichte,” ars’ an t-òsdair; “oir rinn mi diochuimhn’ mhor!” Is ghabh e mach.

Dhùin Eobhain an dorus, ’sa cromadh thun a chrùisgein sgaoil e bhileag phaipeir a thug Ealasaid dha, agus leugh e na briathran a leanas:— “ ’Ill’ òig, tha ’n oidhche ciùin, sìtheil am muigh, ach tha neòil dhubha, agus mur ’eil mi air mo mhealladh, stoirm ghàbhaidh ag éiridh ’s a maoidheadh bristeadh fo na cabair so, nach bi na d’ fhàbhar-sa. Mar sin bi glic, òganaich, ’s bi na d’ fhaicill air an oidhche ’n nochd. Agus na ’s fhearr na sin, ma ’s urrainn dut, crath duslach Ghlinn Duibhre dheth d’ chasan mu ’n tig an latha.” Loisg an sealgair a bhileag, ’s a dol air a ghlùinean chuir e e-fhéin air cùram an Ti sin a tha riaghladh gach ni, ’s aig am bi sùil air a chreutairean daonnan, ’s an sin chaidh e do ’n leabaidh.

Thill an nis an t-òsdair dubh agus glain’ aige loma-lan de stuth ris an duirt e fhéin “rogha fala nan dearcan Frangach,” agus thairg e i gu coibhneil do ’n òganach, glaine, na ’m biodh i air a tràghadh, a chuireadh a chadal e gus an dùisgeadh an trombaid dheirionnach e. Cha robh Eobhain idir cho gòrach ’s gu ’n do chuir e rabhadh na caillich am faoineis. Bha e na ’fhaireachadh. Ach thug e taing do ’n bhéisd, is ghabh e uaithe ’ghlaine mar gu ’m biodh e dol ga ’h-òl. Bha ’n solus mùgach, mar a dh’ fhaodas sinn gu math a thuigsinn, ’s mar sin cha robh e doirbh dha an deoch a chur á sealladh an àite nach deanadh i cron dha fhéin no do neach eile, gun fhios do shùil an òsdair. An uair a ghabh an cealgair’ a ghlain’ air ais, bha solus aoibhneach a dearrsadh na ’shùilean, mar á sùilean cait-fhiadhaich ’san dorchadas, ’sa fàgail oidhche mhath aig ar curaid, ghreas e sios gus Uilleam teith fhaighinn agus a chur air ghleus air-son na h-obrach a bh’ aige ri ’dheanamh mu ’n rachadh an oidhche seachad. B’ e cheud ghniomh a rinn e an uair a ràinig e shios Ealasaid odhar a ghlasadh na ’clòsaid, ’sa faighinn an fhir dheirg chaidh e leis do ’n t-seòmar dhuaichnidh ’san do chuir iad seachad an còrr dhe ’n oidhche, agus a suidhe aig a bhòrd dh’ fhosgail e chomhairle aognaidh. Bha stòp aig uilinn an òsdair, cho làn ’sa chumadh e de ’n stuth bu toigh leotha le chéile, gus Uilleam a bhuaireadh, agus gus inntinn a chumail ag iathadh air a chuspair a laimh. An uair a bha iad greis a còmhradh, ’sa bha ’n gnothuch gu h-eagnaidh air a dheilbh, thuirt Uilleam agus sùil theinnteach, shanntach aige air a bhrandaidh: “A bheil thu smaointinn nach d’ rinn an deoch an gnothuch idir an uair a tha thu ’g iarraidh orm a dhol suas leis a chuirc? Nach fhac thu na dh’ òl e roimh shuipeir de ’n stuth a bha air a chur air dòigh a cheart cho math ris an deoch chadail, ’s cha do rinn e fiù ’sa shùil a bhriobadh air a thàille; ’s mar sin bidh thusa cinnteach! Ach c’àit’ an cuir sinn e? Cha ’n ’eil mi idir cho cinnteach as a luba dhuibh ’s bu mhath leam air-son mo cheann a shàbhaladh.”

“Tut, Uilleam, a chladhaire! nach aithne dhut fhéin ’s dhomh fhìn Uamh-an-aoig, far am faod e

---

[188]

[Vol . 11. No. 24. p. 4]

bhith gu deireadh an t-saoghail, ma bhios deireadh aige, gun fhios do neach beò!”

Dh’ fhàs aogas Uilleim na bu deirge, an àite fàs bàn, leis an oillt, agus chuir e ’mhuilichinn suas a shuathadh fhalluis, gniomh a bha na fhasan aige, ’s an sin thuirt e le guth critheach, is moran de ’n gheal na shùilean ri ’fhaicinn:— “Ach a Dhugh—a Dhughaill, tha Uamh-an-aoig cho—cho làn de na sìthichean ’s de bhòcain eile ’s nach rachainn a stigh innte air an oidhche air na chunnaic mi riamh.”

“Ceart gu leòr! Ma tha thu na d’ ghealtair, is eagal agad roimh fhaileasan, cha ’n ’eil feum agams’ ort. Is e tha bhuam duine. Ach cùm cuimhne air na briathran so: Cha dig thu stigh air mo dhorus-sa gu bràth, is cha mho fhliuchas tu do shlugan tioram fo na cabair so gu dìlinn.”

Le so a ràdh thog an t-òsdair dubh an stòp agus thòisich e air a shocair air a dhòrtadh ann an cupan eadar Uilleam ’san solus. Bha e ag amharc, le uile chridhe na ’shùilean, air an t-sruthan theinnteach, bhuairte a bha ’m buaireadar dubh a cumail mu choinneamh a shùilean. Bha ’bhilean a geòbadh, ’s a theanga ag iathadh mu ’n cuairt daibh. Bha ’mhuineal na teine le miannachadh na bha ’san stòp—an lion leis an robh ’n seann sionnach, an t-òsdair, ga ’tharruinn gu cinnteach gu tìr. Cha b’ urrainn e ’sheasamh na b’ fhaide. Le mionnan uamhasach leum e air a chois. “Ged a bhiodh gach deamhain an iutharn an Uamh-an-aoig,” ars’ esan, “theid mi ann còmhla riut!”

“Sin an nis an uair tha coltas duin’ ort,” ars’ a chompanach dubh. “Tilg so sios an dràsd, agus ma ni thu do chuid dhe ’n ghnothuch gu sgiobalta, balbh, leanaidh iomadh té mhilis eil’ i, oir tha gu leor far an d’ fhuaireadh i sin.”

Gun fhacal a ràdh rug Uilleam air a chupa is thràigh e le aon sùghadh e, ’s a cur a laimhe ri chliathaich feuch an robh ’chorc dhubh na ’h-àite fhéin. Thog e leis an crùisgein is ghabh e suas am fàradh critheanach thun na lobhta.

Bheir sinn an nis sùil air an t-sealgair agus chì sinn ’n do chaidil e o’n dh’ fhàg sinn e, gu dhol cuideachd nam biastan eile. Bha e ma ta a dol tacan fo smaointinn, an déigh do ’n òsdair fhàgail, feuch dé dheanadh e na ’chàs. Rinn e suas na inntinn gu ’m fanadh e far an robh e, agus gu ’n cuireadh e an t-eagal bu mhotha chuireadh air daoine riamh air na fir aingidh, oir bha fios aige gu ’m biodh iad daonnan a sealg an caiginn. Bha ’n oidhche cho dubh ris an tearr, air chor ’s nach b’ urrainn e feum a dheanamh le ’shùilean, ach bha da laimh ealant’ aige, ’s gun dàil chaidh e gu obair gus coinneamh gharbh a thoirt dhaibh. Thuig e na b’ fhearr dé bha na ’n ùigh, air dha ialaidh gu toll an fhàraidh, far an cual’ e pàirt dheth na chaidh innse eatorra. Cha robh arm sam bith aige, oir dh’ fhàg e ’n gunna shios, agus ged a rachadh aige air an ratreut a chur orra nan dithis le ’lamhan loma, smaointich e air dòigh eile fheuchainn riutha. B’ e té dhe na leapaichean mora dùinte fhuair e gu cadal, ’s a dol air ais do ’n rùm chruinnich e treallaich air fheadh a chuir e fo ’n aodach na àite fhéin innte, is chuir e air dòigh e cho math ’sa dh’ fhaodadh e, air chumadh duine na ’chadal. Dhìrich e an uair sin gu mullach na leapa ’s a mhàileid aige, ’s na ’m biodh i soilleir chiteadh fiamh gàire air aodann air dha a fosgladh. Am measg ghnothuichean beaga bha e ’toirt gu teaghlach a charaide ’sa bhaile, bha aodanan aognaidh a rinn e fhéin do ’n aona ghille bh’ ann. Bha ’n t-aodanan da rireadh eagalach, le bilean mora tiugha air beul o chluais gu cluais, is le sròn chrom, mar shròn comhachaig, air. Ach b’e chuid àrd de ’n aodann ’s na sùilean agus da adharc bheag dhubh air mullach a chinn a bha ga ’fhàgail eagallach buileach glan. Cheangail ar curaidh gach ni na ’àite, is chaidh e an sin na ’shìneadh gu co-fhurtail air mullach na leapa ga ’fheitheamh.

Cha robh e fad ann an uair a chual’ e ceum fàillidh a’ tighinn thun an doruis, ’san ath mhionaid chaidh ’fhosgladh, is tharruinn am fear dearg mar thìgear gu beulaobh na leapa. Ged a bha ’n sealgair treun, chuir a choltas aingidh ’san àm gaoir troimh phòraibh. Chunnaic e an ath mhionaid dé bha feitheamh air, na ’m biodh e air cadal gun rabhadh na caillich fhaighinn. A faicinn an fhir a bha ’san leabaidh cho trom na ’shuain, ’sa mhisneach air a togail àrd leis a bhrandaidh a dh’ òl e, thug Uilleam am mach a chorc dhubh, ’s a ruith òrdaig air a faobhar ghlac e gu teann cruaidh i, is thug e an sàthadh guineach ud a rithist agus a rithist an com an fhir a bha fo ’n aodach. Tharruinn e air ais an uair sin, ’sa cur a chrùisgein air cathair sheas e, is fhallus gu làr, ag amharc obrach. Am priobadh na sùil, thàinig cròg mhor bhar mullach na leapa, ’s a breith air mhullach cinn air tharruinn i gu garbh suas e. An uair a thàinig a thùr uige bha e air a cheangal gu teann cruaidh, ’s an deamhain fhéin bha e smaointinn le ’chruth eagealach os a chionn.

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

ALADIN.

CAIB. XVII.

CHA robh an tuilleadh a dhith air an draoidh. Sguir e de chomhradh ri fear an taigh-osda, agus an uair a thill e d’ a sheomar fhein, thuirt e ris fhein: “Cha choir dhomh air chor sam bith an cothrom so a leigeadh seachad. Feuchaidh mi ris an fheum a’s fhearr is urram domh a dheanamh dheth.”

Gun dail sam bith chaidh e far an robh fear a bhiodh a’ reic chruisgeanan, agus dh’ iarr e air dusan cruisgean copair a thoirt dha. Thuirt fear na buthadh ris nach robh dusan cruisgean aige, ach na ’n deanadh e foighidinn gus an ath latha, gu ’m faigheadh e dha an dusan cruisgean. Thuirt an draoidh ris gu ’m feumadh e an deanamh cho snasail ’s a b’ urrainn e, agus gu ’n tugadh e dha deadh phaigheadh air an son.

Air an ath latha, aig an uair a dh’ ainmich e, thainig an draoidh a dh’ iarraidh nan cruisgeanan, agus an uair a phaigh e lan-phris air an son, chuir e ann am bascaid iad, agus dh’ fhalbh e, agus a’ bhascaid air a ghairdean a dh’ ionnsuidh na luchairt aig Aladin.

An uair a rainig e faisg’ oirre, thoisich e ri glaodhaich, “Co dh’ iomlaidicheas seana chruisgeanan air son cruisgeanan ura?”

Mar a bha e ’dol air aghart, thoisich moran de chloinn ri cruinneachadh timchioll air, agus ri magadh air. Bha iad an duil, mar a bha na h-uile neach a thachair a bhith ’dol seachad, nach robh ann ach dearg amadan, no duine air a’ chaoch, an uair a bha e ’tairgse cruisgeanan ura thoirt seachad an aite seana chruisgeanan.

Ach cha robh an draoidh a’ cur suim sam bith anns na bha ’chlann a’ deanamh de mhagadh air, agus de ghlaodhaich ’na dheigh. Lean e roimhe, agus e ’sior ghlaodhaich, “Co dh’ iomlaidicheas seana chruisgeanan air son cruisgeanan ura?”

Lean e air a’ ghlaodhaich so fad uine mhath agus e ’coiseachd air ais ’s air aghart mu choinneamh na luchairt.

Thachair gu ’n robh nighean an righ ann an talla nan ceithir uinneagan fichead aig an am, agus an uair a chual’ i a’ ghlaodhaich a bha muigh, agus gun i ’tuigsinn ciod a bha ’n duine ag radh, chuir i te dhe na searbhantan sios gus fios fhaotainn ciod a bha e ’g radh.

Cha robh an t-searbhanta fad’ air falbh an uair a thill i agus i ’sior ghaireachdaich.

Ghabh nighean an righ ioghnadh, agus thuirt i rithe “A chreutair gun suidheachadh, ciod a tha ’toirt ort a bhith gaireachdaich air an doigh sin?

Fhreagair an t-searbhanta, cha ’n ’eil fhios co a b’ urrainn cumail o ghaireachdaich an uair a chitheadh e amadan a’ falbh le bascaid air a ghairdean lan de chruisgeanan ura, briagha, agus e ’g radh gu ’n tugadh e seachad iad an aite seana chruisgeanan? Tha moran air cruinneachadh m’ a thimchioll, agus iad a’ sior ghlaodhaich ’s a magadh air.”

An uair a chuala te eile dhe na searbhantan na briathran so, thuirt i: “A nis, o ’n a tha sihh a’ bruidhinn air cruisgeanan, cha ’n ’eil fhios agam an d’ thug a’ bhana-phrionnsa an aire dha, ach tha seana chruisgean an crochadh ris a’ bhalla, agus ge b’ e air bith co leis e, cha mhisde leis cruisgean ur fhaotainn ’na aite. Ma ’s e toil na bana-phrionnsa, faodaidh i dearbhadh a chur air an amadan so feuch am bheil e cho gorach ’s gu ’n toir e cruisgean ur seachad air son seana chruisgean gun dad eadar dha iomlaid.”

B’ e an cruisgean so mu ’n do labhair an t-searbhanta, an cruisgean iongantach aig Aladin. Agus air eagal gu ’n cailleadh e e, chroch e gu h-ard ann an oisinn an tall’ e gus an tilleadh e as a’ bheinn sheilg. Rinn e so iomadh uair roimhe, ach cha tug neach sam bith an aire dha gus a’ sid. Cha robh e ’dealachadh ris a’ chruisgean aig am sam bith ach an uair a bhiodh e ’sealgaireachd. Agus dh’ fhaodadh e ’bhith air a chur fo ghlais mu ’n d’ falbh e do ’n bheinn sheilg; ach bha daoine riamh a’ deanamh dearmaid air iomadh rud cudthromach, agus bithidh gu latha deireannach an t-saoghail.

Cha robh fhios aig nighean an righ gu ’n robh feum no buaidh sam bith anns a’ chruisgean, agus gu ’n robh e ro fheumail dhi fhein agus do Aladin a ghleidheadh gu tearuinte; agus, gus spors dhi fhein agus do chach, dh’ iarr i air fear dhe na caillteanaich a thoirt leis agus iomlaideachadh air son cruisgean ur. Rinn an caillteanach mar a dh’ iarr i air. Cha bu luaithe chaidh e mach air geata na luchairt agus a chunnaic e an draoidh na ghairm e air. Agus an uair a sheall e dha an seana chruisgean, thuirt e ris: “An toir thu dhomh cruisgean ur air son a’ chruisgean so?”

Cha robh teagamh aig an draoidh nach b’ e so an cruisgean a bha dhith air. Cha b’ urrainn a leithid eile ’bhith anns an luchairt far nach robh dad ach or is airgiod. Rug e air gu toileach a laimh a’ chaillteanaich, agus chuir e ’na bhrollach e. Agus thuirt e ris a’ chaillteanach an cruisgean a b’ fhearr leis a thoirt as a’ bhascaid. Thagh an caillteanach am fear bu bhriagha ’chunnaic e, agus thug e leis e a dh’ ionnsuidh na bana-phrionnsa. Ach cha bu luaithe ’rinneadh an iomlaid na leig a’ chlann agus na daoin’ eile ’bha lathair an aona ghlaodh ard asda a’ magadh air an draoidh. Bha ’n draoidh coma ged a bhiodh iad a’ magadh air cho mor ’s a thogradh iad. Cha do stad e na b’ fhaide aig luchairt Aladin. Dh’ fhalbh e gun fhacal tuilleadh a radh. Fhuair e an rud a bha dhith air, agus o ’n a sguir e de ghlaodhaich, fhuair e ann an uine ghoirid cuibhteas ’s a’ chlann.

Thug e aghaidh air na sraidean a b’ iomallaiche a bh’ anns a’ bhaile; agus o nach robh feum aig tuilleadh air a’ bhascaid ’s air na cruisgeanan a bh’ innte, dh’ fhag e uaith’ i ann an aite anns nach robh duine ’s a fhaicinn.

---

[189]

[Vol . 11. No. 24. p. 5]

Ghabh e roimhe gus an d’ rainig e aon de gheatachan a’ bhaile; agus an uair a chaidh e astar math air aghart am measg nan taighean a bha ’n taobh am muigh dhe ’n bhaile, agus a cheannaich e beagan beidh, ghabh e air aghart gus an d’ rainig e aite aonaranach, fad’ o thaighean. Cha do chuir e de dhragh air fhein na thug leis an t-each a dh’ fhag e anns an taigh-osda. Bha e toilichte gu leor an uair a fhuair e greim air a’ chruisgean.

Anns an aite so chuir e seachad na bha roimhe dhe ’n latha. An uair a thainig an oidhche thug e an cruisgean as a bhrollach, agus an uair a shuath e e, thainig am fathach, agus thuirt e ris: “Ciod is aill leat mise dheanamh dhut? Tha mi deas gus umhlachd a thoirt dhut mar do sheirbhiseach nan uile aig am bi an cruisgean sin ’nan laimh; araon mise, agus seirbhisich eile ’chruisgein.”

“Tha mi ’g ordachadh dhut,” ars an draoidh, “araon mi-fhin agus an luchairt a thog thu fhein agus seirbhisich eile ’chruisgein anns a’ bhaile so, agus a h-uile neach a th’ innte, a thoirt gun dail gu ruige a’ leithid so de dh’ aite ann an Africa.” Cha d’ thug am fathach freagairt sam bith dha, ach le cuideachadh nam fathach eile, seirbhisich a’ chruisgein, thug iad leotha an draoidh, agus an luchairt mar a bha i, do ’n aite ’dh’ ordaich e ann an Africa, far am fag sinn an draoidh, an luchairt, agus nighean an righ, fhad ’s a bhios sinn a’ labhairt mu ’n uamhas a ghabh an righ.

Cha bu luaithe ’dh’ eirich an righ air an ath mhadainn na chaidh e mar bu ghnath leis gu uinneag na closaid gus sealladh taitneach a ghabhail de ’n luchairt aig Aladin. Ach a’ cheud shealladh a thug e an rathad a bha ’n luchairt, agus a chunnaic e gu ’n robh an t-aite anns an robh i cho falamh ’s a bha e mu ’n do thogadh i, shaoil leis nach robh e ’faicinn gu ceart, agus thug e suathadh air a shuilean.

Sheall e rithist, ach cha ’n fhac’ e dad na ’s mo na chunnaic e roimhe, ged a bha ’n t-side briagha, agus an iarmailt glan, agus an latha air soilleireachadh cho math ’s gu ’m faicteadh rud sam bith. Sheall e mach air an da uinneig, ach cha robh an luchairt ri ’faicinn. Ghabh e leithid de dh’ uamhas ’s nach b’ urrainn e car uine a shuilean a thogail bhar an aite anns an robh an luchairt. Cha b’ urrainn e ’thuigsinn cia mar a ghabhadh luchairt cho mor ri luchairt Aladin toirt air falbh ann an uine cho goirid gun dad fhagail air an larach. “Cinnteach gu leor,” ars’ esan ris fhein, “cha ’n ’eil mi air mo mhealladh. Bha ’n luchairt ann an sid. Nan do thuit i, bhiodh na rudan dhe ’n do thogadh i ri ’m faicinn air an talamh. Agus nan do shluig an talamh i le crith-thalmhainn, bhiodh comharradh ri ’fhaicinn.”

Ged a bha ’n righ cinnteach nach robh an luchairt ri ’faicinn, gidheadh cha b’ urrainn e gun stad car uine far an robh e feuch an robh e air a mhealladh.

Mu dheireadh chaidh e dh’ a sheomar fhein, agus chuir e fios cabhagach air an ard-chomhairleach; agus aig a’ cheart am shuidh e, agus bha ’inntinn cho mor troimh a cheile ’s nach robh fhios aige ciod a dheanadh e.

Ann an uine ghoirid thainig an t-ard-chomhairleach. Ach cha d’ thug e an aire gu ’n robh luchairt Aladin air a toirt air falbh; agus cha mho na sin a dh’ ionndrainn na daoine a bhiodh a’ fosgladh na geatachan i.

An uair a thainig an t-ard-chomhairleach an lathair an righ, thuirt e ris: “Mo thighearna, tha ’chabhag leis an do chuir bhur morachd fios orm a’ toirt orm a chreidsinn gu ’n do thachair gnothach neo-chumanta, o ’n a tha fhios agaibh gur e so latha na comhairle, agus nach deanainn dearmad air frithealadh ann an deadh am.”

“Thachair gnothach neo-chumanta mar a tha thu ’g radh gun teagamh,” ars’ an righ, “agus aidichidh tu gu ’m bheil e gle neo-chumanta. Innis dhomh ciod a thachair do luchairt Aladin?”

“Luchairt Aladin!” ars’ an t-ard-chomhairleach; “an uair a thainig mi, shaoil mi gu ’n robh i far am b’ abhaist dhi. Cha bhiodh e furasda togail cho mor rithe a thoirt air falbh ann an uine ghoirid.”

“Rach a steach do m’ chlosaid-sa, agus innis dhomh an urrainn dut a faicinn,” ars’ an righ.

Chaidh an t-ard-chomhairleach a steach do ’n chlosaid, agus an uair sheall e agus nach fhac’ e an luchairt, bha ’cheart uiread a dh’ uamhas air ’s a bh’ air an righ fhein. An sin thionndaidh e ris an righ, agus thuirt an righ: “Seadh, am fac’ thu luchairt Aladin?”

“Mo thighearna,” ars’ an t-ard-chomhairleach, “faodaidh cuimhne bhith aig bhur morachd gu ’n d’ innis mi dhuibh nach robh anns an luchairt mhoir ud, a bha ’toirt a leithid de thoileachadh dhuibh, agus na bha de dh’ ionmhas gun choimeas innte, ach obair draoidh agus draoidheachd; ach cha chuireadh bhur morachd suim sam bith anns na thubhairt mi.”

(Ri leantuinn.)

Litir o Chalum Beag.

Tha mu mhios bho fhuair mi neach gu toiseachadh air sgriobhadh dhomh gu Mac-Talla, agus o nach d’ fhuair mi a criochnachadh aig an àm sin cha fhreagair i idir an dràsta. Chaidh ìnnseadh dhomh gu bheil cuid dhe m’ chairdean a gabhail fadachd nach ’eil iad a cluinntinn bhuam, ach tuigidh iad a nis nach ’eil mo thoil fein agam a thaobh sin, oir fhad sa tha mise gun teachd gu ìre Gàidhlig a sgrìobhadh mi fhein, agus mi cho beag, faodidh iad a bhi cinnteach gu’m bithear a gabhail brath orm.

Tha Iain Mac ’Illeasbuig a feòrach am mi Calum na Gàidhlig a bha ’m Priceville. ’S fheudar dhomh aideachadh nach mi, oir cha robh mise riamh a mach á Ceap Breatunn; agus ged thainig mi do’n bhaile so as a ghleann bhoidheach ’s an d’ rugadh ’s a dh àraicheadh mi, tha mi cho miosail air a Ghàidhlig ’s a bha mi riamh. Cha ’n ’eil litir a thig bho Mhac- ’Illeasbuig no Gàidheil dhileas eile, nach fheum mi a chluinntinn air a leughadh, ’s nach leòr an dearbhadh sin. ’S fheudar dhomh innseadh do m’ chàirdean beaga air an robh eòlas agam, gu’n d’ fhuair mi tomhas de shàruchadh o chionn ghoirid leis a ghalair leibideach ris an can iad namumps ,ach tha mi nis air faotuinn thairis air, agus a dol do’n sgoil gach la. Tha seachd no ochd de luchd teagaisg againn, ’s tha na sgoilearan air an roinn agus air an teagasg ann an rùmaibh air leth, air reir ’s mar tha iad a tighinn air adhart. Mar tha tachairt anns gach sgoil tha cuid dheth na sgoilearan sìtheal, dòigheal, agus cuid eile anns a bheil roinn de ’n choas, ach a dh’ innseadh na firinn, cha’n ’eil iad sin a cur mòran dragh sam bith ormsa. Is fheudar dhomh nis cunntas goirid a thoirt mu thimchioll an stor mhòr aig na Vooght Bros., a bha air fhosgladh o chionn ghoirid, agus a tha gu bhi air a lionadh le iomadh seorsa bathair. Tha e iomadh storaidh air airde, agus a comhdach mòran talmhuinn. Tha e briagh ri fhaicinn araon a mach agus a stigh, agus ge be cearna dheth ’s an ceannaichear ni sam bith, ’s gu’m bith airgiod ri bhristeadh, tha cleireach ’ga chur ann am bocsa beag a tha rùith mar luch air antelegraph ,gus an ruig e aite a bhristidh, agus an ùine ghoirid chithear e tighinn air ais an deigh a ghnothuch a dheanamh cho doigheil ’s ged bhiodh duine ’n a chois. A bharrachd air staidhrichean eireachdail a bhi ann, thaelevatorair siubhal daonnan a bheir daoine suas gu storaidh sam bith dheth, no sios do’n t-seileir, far am bheil mòran bathair air a storadh suas. Cha ’n urrainn mise innseadh air dhoigh ’s gu ’n tuigear mi, cho ordail ’s a tha gach ni ’n a àite fein, ’s cha mho na sin is urrainn mi thuigsinn ciamar air an t-saoghal tha daoine a faighinn a leithid a dh’ innleachdan ùra a mach, ach ’s cinnteach nach ann gun dichioll.

Tha ’m fear a tha sgriobhadh dhomh ag radh gu bheil e fein a dol a chur litir gu MAC-TALLA gu h-aithghearr, ach tha mise am barail ma bhios i cho fad air an rathad ’s a bha i so, gu ’m bi i greis gun nochdadh. CALUM BEAG.

Sidni a Tuath.

Litir a Loch an Fhuamhair.

Smaointich mi gu ’n glacainn mo pheann meirgeach am laimh agus gu ’m feuchainn ri beagan fhacail a chur ann an òrdugh cho math ’s is aithne dhomh, agus cha bhi sin ro mhath.

Tha e ’cur ioghnaidh orm dé dh’ fhairich an sgriobhadair mu dheireadh a thug dhuinn litir glé mhath. Ma ’s math mo bheachd ’s e “An Tuathanach Ruadh” a thug e mar ainm air fhéin. A nis bu ghlé thoigh leam fhein na ’n toireadh e dhuinn tuilleadh eachdraidh air an dol air adhart a bh’ aig an t-sluagh a thàinig do ’n àite so an toiseach. A réir ’s mar tha mise tuigsinn, bha iad ann an suim mhor gu math cridheil. Bha a h-uile gill’ òg ’s e ’g obair air àite dha fhéin. Cha ’n ann mar sin tha cùisean an diugh idir. Feumaidh gillean òg an là ’n diugh togail air falbh gu duthchannan céin, agus tha ’n dùthaich so a dol air a h-ais. Cha ’n fhaicear triùir a theid cuideachd de na seann daoine nach ann a tha iad a’ bruidhinn air cho gòrach ’sa tha gillean òg an latha so—iad a bhi fàgail na dùthcha, mar tha iad a nis. Cha ’n ’eil e ’cur ioghnadh ormsa iad a bhi fàgail na tìre anns an d’ rugadh iad, a chionn cha ’n ’eil gill’ òg sam bith a dol a chur seachad a bheatha ann an àite gun fhios age gu dé tha gus a bhi aig’ air a shon. Cha ’n ’eil bodach dhiù sin a dhùraigeas fòid da ’n cuid fearann a thoirt da ’n cuid mhac gus na mionaidean deireannach, agus ma dh’ fhaoidte ’nuair a thig sin nach bi guth air cùisean a chur ceart.

Cha ’n ’eil math do ghill’ òg dol a choimhead air nighinn, ar neo bidh an t-seann fheadhainn agus mùig orra; mur’ eil i ’còrdadh riutha fhein cha’n fhiach an gnothach. Fasan eile a tha gu mor air a chleachdadh: Ma chìthear gill’ is nighean a bruidhinn ri càch a chéile tha e ’n ceann eile na dùthcha gu bheil iad sud a dol a phòsadh.

A nis, tha mi ’cur so mu choinneamh do leughadairean, agus a’ cur mar fhiachaibh orra mo chronachadh ma tha mi cearr.

Na ’n ionnsaicheadh na seann daoine a bhi aoidheil ri ’n cuid theaghlaichean, agus feuchainn ri cuideachadh leotha gus iad fhein a stéidheachadh anns an t-saoghal so, bhiodh moran a bharrachd meas aig an òigridh air fuireach anns an dùthaich. Cha ’n ’eil rud ann a ruigeas duin’ òg na ’s motha na bhi gruamach ris an uair a thig e dhachaidh o bhi air chéilidh ann an taigh a choimhearsnaich, no ma dh’ fhaoidte a’ coimhead air an aon té a’s fhearr leis a chunnaic e riamh. Tha e glé thric a tachairt gu’n tionndaidh an gràdh a tha aca so dha chéile gu fuath, air tàille na dol am mach a bhios aig feadhainn anns na dòigheannan a dh’ ainmich mi.

A nis, ma ’s airidh mo litir a cur ann an oisinn de ’n MHAC-TALLA, bu mhath leam a’ faicinn.

Is mi do charaid, GILLE BEAG.
Loch an Fhuamhair, N. S.

Mar dean mi spàin, millidh mi adharc.

---

[190]

[Vol . 11. No. 24. p. 6]

Bha na paipeirean o chionn mios no dha air ais gle dheònach fios fhaotainn co bha gu bhi air a chur a nall á Breatunn mar Ard-Riaghladair do Chanada. Bha iad fein ag ainmeachadh caochladh uaislean, ach tha e nise air innse nach eil am Morair Minto ri bhi air a charachadh am bliadhna, gu bheil e gu mairsinn ’san dreuchd gu ceann bliadhn’ eile.

Fhuaireadh duine marbh ann an toll soithich a thainig a stigh do Halifacs air a cheathramh la deug dhe’n mhios. Bha an soitheach air tighinn á Bermuda. Beagan làithean an deigh dhi tòiseachadh air a turus, chaidh an duine so, fear de na seòladairean, as a rian, agus dh’ fhalaich e e-fein ’san toll far nach leigeadh e do dhuine tighinn faisg air. Cha’n fhacas le duine bha air bòrd e fad shia latha fichead, agus b’ ann nuair thòisicheadh ri cur a mach an luchd a fhuaireadh a chorp, agus coltas air gu’n do chuir e làmh na bheatha fein.

Litir a Priomh-bhaile Chanada.

A MHIC-TALLA CHAOIMH—Tha e air aithris m’ an bhodach a bha ’n Lathuirne an uair nach b’ aithne dha bruidhinn dh’ fhanadh e sàmhach, agus cha ’n eil fios nach e sin bu chòir dhòmhsa dheanamh an àite bhi cur dragh mi iomchuidh aig an àm so oirbh.

Mar tha dearbh fhios agaibh cheana, ged a bhithinn a sgriobhadh litrichean ugaibh bho Luain gu Sathurna cha togadh iad deidh no suim an luchd leughaidh, oir cha ’n eil e ’n am chomas briathran taitneach, no beachdan òirdheirc a thoirt dhuibh. Air an aobhar sin mata cha bhi mi deanamh tarcuis air am faireachduinnean no mealladh an deagh ghnè.

Leugh mi le mor-thoileachas “aobharan air son a bhi seachnadh an òil,” o cheann ghoirid an àireamh dhe ’n MHAC-TALLA. Is fada bho’n a chuala mi sean-fhacal, “nach deanadh an t-òl ach am fear a dh’ fhaodadh,” ach gidheadh sin ’s tric leis a mhuinntir sin a bhi “là air mhisg ’s là air uisge.” Bha uair ’s mur bitheadh “stuth na pòite duibhe” aig gach cuirm Ghaidhealach cha robh e air a mheas ach “mar mharagan gun gheir. Tha an cleachdadh a nis air a dhol á fasan ’s cha ’n eil teagamh nach bi gach cuirm ’s gach banais cho beannaichte as eugmhais. Tha Solamh ag radh “gun tig am misgeir agus an geòcaire gu bochdainn,” agus is minic a chaidh na briathran a dhearbhadh fo shealladh gach aon againn.

Le bhi cur an clò achmhasanan séimh dhe ’n t-seòrsa so tha sibh a’ dearbhadh nach eil ’n diugh cinneach a’s airde cliù na sibh fein a measg nan Gaidheal ag àiteachadh an domhain. Thoill sibh mar ur sinnsear an luaidh òirdhearc so am buillsgean gach cruadail, mar na laoich ’o na ghineadh sibh nuair chuir iad na Ròimhich o shean, le taic nam beann, ’s le misneachd nan dàn, air ais do ’n tir chéin ged cheannsaich iad earrann mhor dhe’n domhain. Anns na blàraibh cein-iomraiteach a thugadh air feadh na Roinn-Eòrpa, nuair a bhagair aintighearna na Frainge gu ladarna aon tigh-daorsa a dheanamh dhe’n t-saoghal gu leir, sheas iadsan mar bu dual ri guailibh a cheile, gu calma, ealanta, cunnabhallach, ’s bha iad bras ’sa chath le meamnachd ghaisgeach agus fhuair iad moladh ann an dànaibh gach dùthaich nach leigear gu bràth air di-chuimhne.

Tha mor thlachd agam a bhi leubhadh litrichean Bhodachain a’ ghàraidh, is Peigidh Phabach, á Lag an t-Slòcain. ’S ann annta a tha na briathran càirdeal, caomh. Cha’n ann mar chàirdeas na circe a tha iadsan a’ sgriobadh ’sa sgròbadh a cheile. Faodaidh mi radh ged ’s i Ghàilig mo cheud chànain gu bheil mi fhathast ga h-ionnsachadh le bhi leughadh gach litir is òran a tha ’sa Mhac-Talla. Is ann le bhi deanamh dichioll, le foighidinn, agus le cridhe blàth an fhior Ghàidheil a theid againn air a chainnt àrach agus ionnsachadh gu litireil, le tim a bhuileachadh ann an leughadh leabharaichean Gàidhlig ’s gu h-araid ur paipeir grinn. Cha ’n eil Gaidheal sam bith nach bu choir urram a thoirt do fhear-deasachaidh a MHAC-TALLA, a thaobh ’s gur e an t-aon phaipeir Gàidhlig a tha an diugh air an t-saoghal.

“Cha chaill mi mo Ghàidhlig
Cha b’ fhearr na sid leam,
A chainnt mhilis bhlàth
Chuir mo mhàthair nam’ cheann,
O sibhs’ aig bheil Gàidhlig
O teannibh an nall,
Is buailibh am bòrd
Leis na seòid thogas fonn.”

A h-uile latha sona dhuibh ’s gun aon latha dona dhuibh. Is mi ur caraid dileas,

Maigh 23, 1903. CALUM DUBH.

BARDACHD NA FEINNE.

DAN AIR CROM-GHLEANN.

ROIMH-RADH.

MHARBH Fionn agus a laoich mòran de shluagh righ Lochlann, agus gu h-àraidh a’ chuid bu mhò de mhic an righ, ann am blàr ’s an d’ thug Fionn buaidh air na Lochlannaich, aig àite do ’m b’ ainm Cliabhan. An déigh do na Lochlannaich dol air ais do ’n dùthaich fein, bha iad làn corruich agus àrdain, fo sgannail agus masladh aig am mnaibh, agus gu h-àraidh aig an luchd-dùthchadh, do bhrigh gu ’n d’ thug na Gaidheil threuna buaidh orra. Air so chuir iad teachdaire le foill gu Fionn, a’ tairgse dha nighean righ Lochlann mar mhnaoi. Ach bha Fionn agus a mhuinntir eòlach air ceilig nan Lochlannach, agus thug iad leotha sgionan an àite falaich; agus an uair a thòisich na Lochlannaich ri caitheamh foill orra, thuirt Fionn rann mu na sgionan a thuig a chuid Gaisgeach; agus ged a chuir na Lochlannaich am muinntir fein ’nan suidhe, agus fear de chuideachd Fhinn eadar gach dithis (ma b’ fhior iad le càirdeas) mharbh na Gàidheil òirdheirc gach fear ’s a’ Bheirbhe (an Ceanna-bhaile) ach an righ a mhain, agus thug iad leotha nighean an righ do ’n Mhor-bheinn, mar a dhearbhas an dàn so.

Innsidh mise dhuibhse
An t-ursgeul fior ’s gu ’m b’ e sin e,
Air gràdh milis nam feara,
Air a’ ghaol sibh d’ a fheòraich.
Latha dhuinn an Crom-ghleann nan clach,
Thainig athach le sgeul oirnn os iosal.
Labhair Fionn ris le glòir bhinn:
“ ’S e do bheatha gu cuid na h-oidhche:
Da thaigh dheug a bhiomaid ann
’Nuair rachamaid gu seilg an Crom-ghleann,
Da theine dheug bhiodh anns gach taigh,
’S fear agus ceud mu gach teine;
’S am fear bu tàire dhiubh sin
Gu ’n gleachdadh e ceud ’na aonar.”
’Nuair a chunnaic Conan maol
Coslas an athaich a’ teachd ri ’thaobh,
Tharruinn e a dhorn dùinte
Do athach cam na h-aon sùla.
Labhair Fionn ris le guth mòr:
“Sguir, a Chonain, caisg do dhorn,
’S mor an t-aobhar ’rachadh oirnn
Gu ’m buaileadh tu teachdaire righ Lochlann.
“Ach fhir a’s buirbe sùil gun tlachd,
Do shloinneadh, athaich, dhuinn is d’ iomradh,
Fhir a’s olc do thoisg ceum boile,
Innis dhuinn sgeul, athaich oillteil.”
“Thainig mi o Lochlann leathain,
O ’n chuideachd bhorb neo-dhoilleir,
Is thug mi ceum gun bhi mall,
Ge cian, o chriochaibh Lochlann.
Tha nighean righ Lochlann fein
Air gabhail gaoil ort, Fhinn, ’s cha cheilg e;
Is thug i bòid nach rachadh i steach,
Gus an rachadh Fionn ’ga h-iarraidh;
Is thainig mi do d’ iarraidh ’ic Cumhail,
’S do chuideachd a dhol a chum fleadha.”
Tairngeamaid ar còtaichean sròil
Mu ar corpaibh calama, seanga,
’S na lùirichean a’s fearr maise,
Is clogaid mhòra ’tha glé dhreachmhor,
Sgiath bhil’ òir is lann is lùireach,
Air gach gaisgeach gu h-àrd-ghlùineach;
Fraoch siubhail air gach fear,
’S inneal comhraig air gach treun-laoch.

“Nam bu ghobha mise,
’S math a dheanainn sgionan;
Chuirinn cruaidh ’nan soighean,
’S chuirinn sìom ’nan roinnean,
’S chuirinn casan fraoiche
Le ’n cinne bhuidhe
Ann an cùil thiugha
Nam faobhar tana.”

Ghabh sinn am mach druim chaoil a’ chuain,
An dream bu duilich an diongmhail,
’S chaidh sinn air tìr gu fearail fòil,
Le teachdaireachd athach righ Lochlann;
Is bha sinn ’s a’ Bheirbhe ag òl
Ann an teaghlach Dhùn an Olla,
A’ caitheamh nam fleadh is iomairt mu seach.
An sin do labhair righ Lochlainn;
“Fhinn, an d’ thug thu leat mo mhac,
Gormunn gorm-shuileach nan cath?”
“Is mise ’mharbh Gormunn do mhac,”
Arsa Raoine nan geal-ghlac;
“Cha teid mi dh’ aicheadh an fhir,
’S gur ann leam a thuit e ’san iorghuill.”
“An d’ thug thu leat Ronan mo mhac,
An curaidh a b’ àille dreach;
No ’m Buadhach buidhneach mo mhac eile,
No ’n Lamh-threun a phropadh iorghuill?”
“Is mise mharbh Ronan do mhac,”
Thubhairt Diarmad òg o Duibhne,
“Air tràigh Cliabhain mu thuath,
Far an do thuit do mhor-shluagh.”
“Is mise mharbh an Lamh-threun,”
Thuirt Oscar nach d’ rinn riamh breug;
“Gun taing do dhuin’ agaibh d’a chionn,
A dh’ fhas riamh an rioghachd Lochlainn.”
“Sgar mis’ a cheann de ’n Bhuadhach bhuidhneach,”
Fhreagair Caoilte, ’s cha bu tiom e;
“ ’S bu luath mo chasan anns an arfhaich
A’ liodairt ’s a’ marbhadh do mhuinntreach.”
Labhair fear air an taobh thall,
“ ’S meirg a thogadh an fholachd ’san àm;
Fagaidh an Fheinn sibh marbh ’n ’ur teach,
’S theid iad do ’n Mhor-bheinn am màireach.”
“Fhinn! tha thusa nis an laimh,
Is luchd do bhriathran dalama cinn;
A dh’ aindeoin do shluaigh uile;
Na luaidh air Alba gu bràth.”
Fhreagair d’ a sud pobull Fhinn,
Leis a’ ghlòir nach robh ro thiom;
“Cha ’n fhaodar leinn a bhith an laimh;
’S ann leinn a mharbhar an ceud fhear.”
Tharruinn Oscar an còrn
A bha ’na laimh ag òl na deoch,
’S mharbh e leis tri caogad fear treun
Seal mu ’n do thòisich an Fheinn ’s a’ ghreis.
Dh’ éirich Goll nan cruaidh-bheum àigh,
’S thug brosnachadh làidir gu cath;
“Sibhs’ a shliochd treun nam Mor-bheann,
Dearbhaibh ’s an àm cruadhs bhur smior.”
Tharruinn sinn ar deich ceud sgian;
Bu mhoid ar gaisge ’s b’ fheairrd ar gniomh,
’S mharbh sinn dithis de gach fear
De theaghlach an righ ’s a’ Bheirbhe.
Chaidh sinn am mach mar dhream inntinneach, uallach,
Is mharbhadh leinn an dorsair
’S gach neach a bha ’m fagusg do ’n tùr ud;
’S bha Fionn tamull an uaigneas
Le nighean Mhanuis na ceilge dùbailt’,
Is thug e leis i a nall thar sàile,
Gu Mor-bheinn an àrd-daraich aosda;
’S bha fleagh nan slig’ an Seallama,
’S gach neach ’san teach gu subhach, aobhach;
Bha pailteas de shithinn fhiadh ann,
Aig clannaibh Morna ’s clannaibh Baoisge;
’S ged tha mi nis gu fann a’ triall,
Bu mhòr mo bhlaodh an teach nan laoch ud.
Bha ceannas aig m’ athair uasal
Air Manus nan creach ’s nan long-phort.
Is tùirseach mi a’ caoidh nan treun-laoch,
Aig iomradh nam fleagh an Crom-ghleann.

---

[191]

[Vol . 11. No. 24. p. 7]

THA MO RUN AIR A GHILLE.

LE CEIT MHUNN.

LUINNEAG.
Tha mo rùn air a ghille,
’S e mo dhùrachd gun dig thu;
’S mi gun siubhladh leat am fireach
Fo shileadh nam fuar-bheann.

Oidhche shamhraidh dhomh ’s mi ’m onar,
Nam b’ urrainn dhomh dheanainn oran;
’S truagh a righ nach robh mi posd’
Air oigeir a chùil dualaich.

O, gur h-e mo cheist an t-oigeir,
Fear ’chùil duinn ’s an leadain bhoidhich;
’S mi gun siubhleadh leat thar m’ eolais
Ged tha ’n cota ruadh ort.

’S mór a thug mi ’ghaol do ’n fhiùran
’Tha ’m mach a teaghlach Chill-Iùnndainn;
Sealgair fhiadh tu ’m beinn a bhùiridh,
’S eilid lùth nan luath chas.

Ged a tha do phocaid aotrom,
Cha do lùghdich sud mo ghaol ort;
’S mi gun siubhleadh leat an saoghal
Nam faodainn do bhuannachd.

Nàile ’s e mo ghaol an t-oigear,
Aig a bheil a phearsa bhoidheach;
’Fhir chùil dualaich, chuachaich, or-bhuidh,
’S fiamh an rois ad ghruaidhean.

Phosainn thu ’dh-aindeoin mo chàirdean,
Gun toil m’ athar no mo mhàthar;
Iain Saor a tha mi ’g àireamh,
Gur h-e ’chnàmh a ghruag dhiom.

Tha ’n Nollaig a tigh’nn as ùr oirnn;
Ged a tha gur beag mo shùrd rith’,
’S am fear nach fàgadh ’sa chùil mi
Air chùl nan tonn uaine.

’S beag a shaoilinn fhìn an uiridh
Gun tréigeadh tu mi cho buileach;
Mar gun tilgeadh craobh a duilleach
Dh’ fhàs thu umam suarach.

ORAN

Do dh-Aonghus Camaran, mar gum b’ ann le nighinn òig air an robh e a suiridhe,

LE AILEIN AN RIDGE.

LUINNEAG.
Och, mar tha mi is mi nam ònar;
Gur h-e a chràidh mi nach robh sinn còmhla.
Mo cheist an t-Ileach mo leannan dìleas;
Mo chreach ’s mo dhiobhail bhith dhìth do chòmhraidh.

Nàile, ’s e mo ghaol an t-uasal
A dh’ fhalbh an cuan; ’s ann Di-luain a sheòl e.
Do ghràdh tha ’m bhuaireadh a dh’ fhag cho truagh mi;
’S e fàth mo ghruamain nach d’ fhuair mi còir ort.

Mo cheist am fiùran a dh’ fhàg an dùthaich
Le luing mhaith ùir fo cuid shiùil a seòladh;
Nach gabhadh cùram a dhol ga ’stiùradh,
’S a dheanadh iùl ’s tu mu chùrsaibh eòlach.

Nan éireadh stoirm ort no séideadh gailbheach
Bu treun, neo-chearbach, air falbh nam bòrd thu.
Bu ro mhath t’ ìnnleachd gu tarruinn dìreach,
Fear mara ’s tìr thu, ’s bu dìleas dòmh-s’ thu.

Làmh bu chìnntiche ’thàirneadh sgrìobhadh,
Le ite pìnn gum bu ghrinn do mheòirean.
Bu sgoilear Beurl’ thu bu ro mhath ’leughadh,
Le barrachd céille, ’s tu beusach, bòidheach.

Gach dealbh ’bu bhriagha ’s bu taitneach ìomhaigh,
Bu mhath do mhiaraibh gun cur an òrdagh;
Gu ’n tarruinn ceutach, gu dreachmhor, éibhinn;
Thug mise spéis dhuit nach tréig ri m’ bheò mi.

Nam cluich a chiuil gum bu mhodhail, ionnsaicht’ thu;
Dannsair sùnndach air ùrlar bhòrd thu;
Do cheum troimh ’n rìdhle ’s e thogadh m’ ìnntinn;
Gur h-iomad nìonag air tì do phòige.

Fear inich calma ’bu ghrinne dealbh thu,
’S tu cuimir, garbh, ged nach duine mòr thu.
Nan togteadh suas thu gu trod no tuasaid,
Bu smearail cruaidh thu gu bualadh dhòrnaibh.

Gur mis’ tha ’n éigin mu ’n fhear a thréig mi,
’S a dh’ fhalbh an dé air loch réidh Bhras d’Or bhuainn;
Ach Aonghuis òig, gus an dig thu ’n taobh so
Cha tog mi sùil ri fear eile phòsadh.

Is ann a mhuinntir Ile a bha Aonghus Camaran. Is e maighstir-sgoil’ a bha ann.

Rugadh Ailein Domhnallach aig Allt an t-Srathain an Lochabar an 1794. Thàinig e do Cheap Breatunn an 1816. Bha e a fuireach air an Ridge, no am Màm, am Màbu. Theirteadh mar sin am bitheantas Ailein an Ridge ris. Dh’ fhàg e an Ridge is thàinig e dh’ fhuireach do ’n Abhainn-a- Deas, an siorramachd Antigonish, an 1847. Chaochail e an 1868. Bha e na ’sheanachaidh math is na ’dhuine taitneach.

Iadsan a Phaigh.

Iain C. Domhnullach, Ardness , N. S.
Iain Domhnullach, Antigonish , N. S.
A A Mac-Gillebhràth, Dun-glas, N. S>
Alasdair Beuton, Beaton ’s Mills, E.P. I.
An t-Urr. Seumas Phelan, Montague , E.P. I.
Mor Nic-Aonghais, Martinvale , E.P. I.
A. N. Mac Amhlaidh, Steornabhagh, Que.
Niall D. Mac Iomhair, McLeod ’s Crossing, Que.
R. W. Leonard, Montreal , Que.
Cailean Mac-Gilleain, McLennan P O, Ont.
Niall A Mac Neill, Boston , Mass.
Bean D. Mhic Fhionghain, Mooreton , N.D.
Alasdair Mitchell, Beausmont , N.D.
Alasdair Torrey, Beausmont , N.D.
Seoras Mac Coinnich, Milton , N.D.
Iain A. Mac Leoid, San Francisco, Cala.
Niall Mac Leoid, Waipu , New Zealand
I. B. Mac Aoidh, Waipu , New Zealand
Uilleam Mac Amhlaidh, Sashader, Alba
An t-Olla Masson, Duneideann, Alba
Iain Hosack, Duneideann, Alba
Bean Mhurchaidh Mhic Leoid, Sharabost
E. C. Ouiggin, Cambridge , Sasunn
Iain Mac Amhlaidh, Eildeir, Port Morien
Domhnull Ros, Port Morien
An t-Urr. D. Mac Gillemhaoil, Sidni Mines
Aonghas Camaran, Princeville
Iain F. Siosal, Long Point
Ruairidh Mac Coinnich, Whitney Pier
A S Dughallach, Margaree
Colla Caimbeal, Ceann Bagh Hogamah
Gilleasbuig Mac Phail, Orangedale
Gilleasbuig Feargasdan, M . B. Road
Aonghas Mac Cormaic, Louisburg
Iain R. Caimbeal, Jamesville
Aonghas Domhnullach, Abhainn a Tuath
D. I. Domhnullach, Stewartdale
Padruig Moireasdan, Shipyard ,Sidni
Gilleasbuig Gillios, Bridgeport
Iain A Mac Cuthais, Whitney Pier

Bha an duthaich gle fheumach air na frasan uisge a thainig oirre deireadh na seachduin s’a chaidh. Ann an Ceap Breatunn bha sinn cho gearaineach air fuachd na sìde ’s nach robh moran dhinn a’ cur suim ’san tiormachd, ged bha sinn ùine mhor gun uisge. Bha an tiormachd gle mhor ann an Cuebec, an Ontario, agus anns na Stàidean. B’ ann seachduin gus an dé a shìl a cheud fhras uisge ann am Montreal a chunnaic iad o chionn da fhichead latha. Ach b’ ann ’sna Stàidean bu mho rinneadh de chall, a chionn gu ’m b’ ann an sin bu mhò an teas.

Gu ’m meal thu e, ’s gu ’n caith thu e, ’s gu ’m faigh thu bean r’ a linn.

Ghabh e’n càl mu’n d’ rinn e’n t-altach.

Gheibh an t each éasgaidh a luchd.

Gheibh an t-uaibhreach leagadh an uair a’s àirde e.

Gheibh a shroin fuarachadh.

Gheibh bò bleoghan is gheibh domhain daoine.

Gheibh gach neach an ni ’tha ’n dàn.

Glac ciall, gabh biadh, iarr Dia, ’s cha’n eagal duit,

Gu ’n dean e maith an rathad a chaidh e.

Ami Mhoraidh.

Tha a bhan-òranaiche so a choisinn Duais air-son seinn aig a’ Mhòd Ghàidhealach ri cuairt a chur air na Roinnean Iochdrach am miosan Màigh is Iun. Tha i toileach còrdadh a dheanamh air-sonconcertsa chumail an caochladh àiteachan, agus gheibhear gach fiosrachadh a thaobh nan amannan ’s nan cumhachan le sgriobhadh uice mar a leanas:—

MISS AMY MURRAY,
20 West 28th Street,
New York, N. Y.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

D. N. MOIREASDAN, M. D., C. M.
Oifis—An togalach Mhac-Talla, far an robh Dr. Cowperthwaite.
Aite-comhnuidh—AirUnion St. ,san tigh a bha roimhe so aig an Urr. F. C. Simpson.
Telephone 364. SIDNI, C.B.

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 10mh latha de Nobhember, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 6.30 a. m., Glace Bay aig 7.35 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.15 a. m.

A fagail Shidni aig 4.30 p. m. Glace Bay aig 5.15 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.25 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. .

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

---

[192]

[Vol . 11. No. 24. p. 8]

ORAN DO DH-AMERICA.

LE IAIN DOMHNALLACH, AN SEALGAIR.

Mo shoraidh bhuam an diugh air chuairt
Thar chuan do bhràigh nan gleann,
Gu tìr nam buadh, ge fada bhuam i,
Tìr nam fuar bheann àrd.
’S e tigh’nn a thàmh do ’n àit s’ as ùr
A dh’ fhàg mo shùilean dall.
Nuair sheol mi ’n iar, a triall bho m’ thìr,
A rìgh gur mi bha ’n call.

Dh’ fhàg mi dùthaich, dh’ fhàg mi dùthchas;
Dh’ fhan mo shùgradh thall.
Dh’ fhàg mi ’n t-àite bàigheil, caomh,
’S mo chàirdean gaolach ann.
Dh’ fhàg mi ’n tlachd ’s an t-àit’ am faict’ e,
Tìr nam bac ’s nan carn.
’S e fàth mo smaointinn bho nach d’ fhaod mi
Fuireach daonnan ann.

Dh’ fhàg mi cuideachda nam breacan
B’ àluinn dreach is tuar;
Armuinn ghrinne, laidir, inich,
Gillean bu ghlan snuadh;
Fir chalma, reachdmhor, gharbh, ’s iad tlachdmhor,
Bu dearg daite an gruaidh,
Luchd an fhéile ’n àm an fheuma
Leis an éireadh buaidh.

Bhiodh Dòmhnallaich na ’n éideadh gasd’,
Cha cheum air ais bhiodh ann;
Luchd fhéile ghartan, chòtan tartain,
’S osain bhreac nam ball,
’S nam boineid ùra, dùbh-ghorm, dathte
Air tùs am mach na ’n rang.
B’ iad féin na seoid nach géill ’s iad beo,
Bu treun ’sa chòmhrag lann.

’S tric a dhìrich mi ri màm
’S mo ghunna ’m làimh air ghleus,
Mo mhiann ’san àm bhith siubhal bheann
’S mo chuilein seang air éill,
Dìreadh ghlacagan ’sa gharbhlach,
Sealg air mac an fhéidh;
’S tric a leag mi e le m’ luaidhe,
Ged bu luath a cheum.

Air maduinn chiuin bu mhiannach leam
’Bhith falbh ’s mo chù ri m’ shàil
Le m’ ghunna dùbailte nach diùlt
Nuair chuirinn sùil ri h-earr
Luaidhe ’s fùdar ’chur na ’n smùid,
’S i chéaird dh’ an dug mi gràdh,
Feadh lùbaibh cam air àird nam beann
’S am bi damh seang a fàs.

B’ e sud m’ aighear-sa ’s mo shòlas
Crònanaich nam fiadh,
Mu Fhéill-an-ròid bhith tigh’nn a chòir
An fhir bu bhòidhche fiamh,
Bhith falbh nam bac ga ’n sealg ’sna glacaibh,
Nuair bu daite am bian.
’S tric a tholl mi mac na h-éilde
Seal mu ’n éireadh grian.

An nis ’s ann thréig gach cùis a bh’ ann
Mi ’n so ’s mi ’m fang fo chìs
An tìr an t-sneachda ’s nam feur seachte.—
Cha b’ e a chleachd mi-fhìn
A bhith faicinn dhaoine cairtidh,
Crannda, glas, gun bhrìgh,
Le triùsair farsuinn, sgiùrsair casaig,
’S cha b’ e ’m fasan grìnn.

Chi thu còmhlan ac’ ag òl
’S an stòr ma théid thu ann,
Iad ri bòilich is ri bòsd,
’S iad gòrach leis an dram;
An àite rapach, poll fo ’n casan,
Stòpan glas ri ceann,
Rùsgadh dheacaid diu ’s ga ’n stracadh,
’S iad mar phaca cheàrd.

’S truagh, a righ, gun d’ chuir mi cùl
Ri m’ dhùthaich le m’ thoil féin,
Le bhith an dùil ’san àit as ùr
Nach faicinn tùrn gam dhìth.
Ach còir air fearann, òr, is earras
Bhith aig gach fear a bh’ ìnnt’,
Bha chùis gu baileach orm am falach,
’S mheall mo bharail mi.

Thug mise cion nuair bha mi òg
Do bhith an còir nam beann,
Is saoilidh càch gun robh mi gòrach,
’S gun iad eòlach ann.
An spéis a thug mi ’dhamh na cròic
Cha déid ri m’ bheo a m’ chom,
Bhon dh’ fhàg mi tìr na seilg ’s nan sàr,
Tha m’ aigneadh cràiteach trom.

Cha chluinn mi dùrdan madainn dhrùchd’
Am barraibh dlùth nan sliabh,
Cha loisg mi fùdar gorm an stùc
’S cha chuir mi cù ri fiadh.
Bhon chuir gach cùis a bh’ ann rium cùl,
Dh’ an dug mi rùn gu dian,
’S tìm dhomh bhith na’s tric’ air m’ ùirnigh,
’S leanachd dlùth ri Dia.
1834.

Rugadh Iain Domhnallach—Iain Mac Dhomhnaill mhic Iain—an Lochabar ’sa bhliadhna 1795. Bha e na shealgair fhiadh ’san t-seann dùthaich. Thainig e do dh-America an 1834. Bha e a fuireach am Màbu an Ceap Breatann. Chaochail e an 1853. Bha e na dhuine measail.

THA TAIGHEAN BEAG AGAM.

LE SEUMAS MUNRO.

Tha taighean beag agam
Is lios agus pàirc,
A chumas rium càl
Is aran na ’s leoir;
Is feumaidh mi caileag
A thaghadh gun dàil,
A chumas mi blàth,
’S an fhàrdach air seol.
’S i gruagach gun uabhar
’Bu luaidh leam a thaghadh;
Cruinn-chuachag bheag shuairce,
Gun bhruaidhlein, mo roghainn;
A bheireadh a gràdh dhomh
Gach oidhche ’s gach là,
’S a chumadh air àird
Gach ni mar bu chòir.

Bu mhath leam i suilbhear,
Neo-chuilbheartach, òg,
Le tuigs’ agus fòghlum
Freagrach do m’ chàs;
Té ’chumadh mo léintean
Is m’ éideadh air dòigh,
’S a dheanadh dhomh ceòl
Nam bithinn fo phràmh;
I tàbhachdach, làmhach,
Neo-bhà feadh an taighe;
A dh’ éireadh gu tràthail,
’S an dàmhair a laigheadh;
A chumadh na pàisdean,
Nam bitheadh iad ann,
Cho glan, cas gu ceann,
Ri meann fir na cràichd.

B’ i sud a bhean loinneil,
A thoilleadh mo ghaol,
’S am fulasgadh caoin,
’S an caomhalas còrr;
’S gur mis’ a bhiodh toigheach
A cumail air saod,
’S gun deanainn na dh’ fhaodainn
Rithe ri m’ bheo.
Bheirinn gùn d’ i is rùn,
Agus cliù dleasdanach;
B’ i mo luaidh i gach uair;
Ghabhainn cuairt, feasgar, leath’
Feadh nam bruach dìtheineach,
Mìsleineach, àigh;
’S bhiodh ban-dia a ghràidh
Ga fàiteach ’nar còir.

Fulasgadh, rocking .Toigheach, attentive , watchful, loving.Fàiteach, smiling .

Rugadh Seumas Munro aig Gearasdan Ionar-Lochaidh mu ’n bhliadhna 1794. Bha e re ùine mhoir na mhaighstir-sgoile aig Blàr Odhar. Bha e lan de sgoil, de cheol, ’s de bhàrdachd. Chaochail e ’sa bhliadhna 1870. Cha robh e pòsda riamh. Tha an Gràmar Gaidhlig a chuir e am mach na leabhar ro-luachmhor. Air son riaghailtean gu Gaidhlig a sgriobhadh gu ceart is e gràmar a’s fearr a tha ann. A. M. S.

Ma tha mo chuid airgid anns a’ chapull, thig e dhachaidh uaireigin.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH’
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26, no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.