---

[201]

[Vol . 11. No. 26. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IUN 26, 1903. No. 26.

COLLA CIOTACH MAC GHILLEASBUIG. *

LEIS AN OLLA MAC FHIONGHAIN AN DUNEIDEANN.

CHA mhòr ainmean a bu shiùbhlaiche am beul an t-sluaigh anns na h-Eileana Deasach o chionn dlùth air tri cheud bliadhna na ainm an diùlnaich so, ged nach b’ann do na h-Eileanan no eadhon do dh’Albainn a bhuineadh e gu dligheach. Agus anns na h-òrain-luadhaidh a chluinnear cho caithreamach ann an cuid de na h-Eileana Tuathach fhathast gheibhear gu tric “Com na céille, Mac ’Ic Ailein,” “Leathanaich ruadh nan rò-sgeul,” “Apuinn Mhic Iain Stiubhart,” “Ailean na Sop,” is “Colla Ciotach mac Ghilleasbuig” taobh ri taobh. Chunnacas Colla r’a linn an iomadh àite; agus b’esan aon de’n fheadhainn a chluinnteadh far nach fhaicteadh iad. Is éigin nach robh ’ainm neo-chumanta an Lunnainn, air neo cha sgriobhadh Milton mar a rinn e. Chuir am Bard so a mach leabhar d’an d’thug e mar ainmTetrachordon .Fhuaras coire do’n tiodal. Bha am facal cruaidh do’n teangaidh is searbh do’n chluais. Fhreagair Milton:

.. .Why is it harder, Sirs, than Gordon,
Colkitto, or Macdonnel, or Galasp?
Those rugged names to our like mouths grow sleek
That would have made Quintilian stare and gasp.

Tha an so againn ainm Cholla, ainm athar, a shloinneadh is fhar-ainm ann an aon sreath. Cha b’urrainn gu’n robh na h-ainmean annasach ann an Lunnainn ’nuair a sgrìobh am Bard. Their cuid gu’n d’fhuair Colla am far-ainm ‘ciotach’ a chionn gu’n robh e cho deas leis an laimh chlì, a’ chiotag no a’ chearrag, ’s a bha e leis an laimh dheis, gu’n robh e ciotach coingeis, mar theirear; ach is dòcha gu’n robh am facal air a ghnàthachadh mar tha e a nis, agus gu’n d’fhuair Colla an t-ainm mar gheibh aon dhinn fhein leis an deise a’ chiotag na an deasag. Cha do lean am far-ainm r’a chloinn, co-dhiù ’s a’ Ghaidhlig agus anns na crìochan far am b’eòlaiche Colla. Cha chluinnear an Colasa ach Alastair Mac Colla, Aonghus Mac Colla. Anns a’ Bheurla chithear ainm Alastair Mhic Cholla Chiotaich fo iomadh cruth: Colkitto , Colonel Kitto, Young Colkitto, MacColl MacKittish;ach ’s e Burton a chuir an dreach as neònaiche gu léir air—Macdonald of Colkitto,mar gu’m bu leòb fearainn Colla.

Thug Domhnall nan Eileanan, Domhnall Ghaireach, mar their sinn gu bitheanta, stròic mhòr de dh’Ile ’s de Chinntìre d’a bhràthair, Iain Mòr, an Tainistear. Phòs Iain Mòr ban-oighre nan Gleann an Eirinn, agus o’n àm sin theirteadh ri oighre Iain Mhòir, an Eachdraidh na h-Alba, Mac Dhomhnaill Dhun-naomhaig ’s nan Gleann. ’Nuair a thilgeadh Tighearna nan Eileanan, thainig riaghladh an t-seann teaghlaich ainmeil gu crìch, agus thuit oighreachdan farsuing nan Domhnallach fo’n chrùn. Fhuair na Cinn-chinnidh ’s na h-uachdarain, air a’ chuid a bu mhotha, am fearainn air an ais le còir o’n righ an aite na còrach a bha aca roimhe sin o’n Domhnallach. Ach cha d’fhuair oighre Iain mhòir còir sgrìobhta o’n Chrùn gu ceann iomadh latha. Lean an teaghlach ris na fearainn, co-dhiù ris a’ mhor-chuid diubh, ach cha robh iad ach ’nan tuathanaich fo’n chrùn. Coltach ri cinn-chinnidh eile na Gaidhealtachd bha sliochd Iain mhoir ’n an daoine foghainteach; ach cha’n urrainnear a ràdh gu’n robh iad daonnan ro ghlic. Is ainneamh a chithear sealladh as muladaiche an Eachddraidh na chithear ’s na h-Eileana Gaidhealach an déigh riaghladh nan Domhnallach. Leathanaich is Domhnallaich mu dheas; Domhnallach is Mac Leoid, Mac Leoid is Mac Coinnich mu thuath, an sgòrnain a chéile. Bha gun teagamh Caimbeulach air cnoc an so, Gordanach air cnoc an sid, ’g an stuigeadh ’na chéile gu dian. Ach saoilidh mi gur suarach an dearbhadh air toinnisg Ceann-cinnidh e bhi ro dheas gu freagairt fead ciobair, seòlta g’ am bi e.

Fhuair Clann ’Illeathain còir an Ile, ’s cha bu luaithe fhuair na bha iad fhéin ’s na Domhnallaich am mullach am meall. Bha a’ chrìoch eadar an dà oighreachd aig Port-ascaig an Caol Ile, ach cò bu leis Port-ascaig? Is gann nach do chuir an da fhine as d’a chéile air Traigh-ghruineart ’s a’ bhliadhna 1598, a’ socrachadh na cùise so, Sir Seumas Domhnallach air ceann an dara feachd, Lachann Mòr Dhubhaird, bràthair a mhàthar, air ceann an fheachd eile. Thuit Lachann Mòr, is leònadh Sir Seumas. Rinneadh casgradh mòr air an da thaobh, gu sonraichte air Cloinn ’Illeathain. Bu duine taitneach Sir Seumas air doigh no dha. Bha modh is ionnsachadh aige nach robh ro chumanta r’a linn. Ach bha camadh ’na chrannchur. Cha robh ach droch cordadh eadar e fein is athair, duine dùr a bha duilich a bhi réidh ris. Bha tuasaid an Cinntìre, ’s chasaideadh air Seumas gu’n do chuir e teine ri tigh-mòr Ascamuil ged bha fhios aige gu’n robh athair ’s a’ mhàthair a stigh. Rinneadh greim air ’s bha e nis fo ghlais an Duneideann.

Bha Ile ’s Cinntìre gu mòr troimh chéile. Bha na Domhnallaich air an uideal, ’s bha sùil chlaon aig Mac Cailein air fearann nan Domhnallach. Fhuair e cheana leòb nach bu bheag dheth; ach cha’n fhòghnadh sin. Bha ainm is cliù nan Domhnallach mòr air Tir-mòr ’s anns na h-Eileanan, ’nuair nach robh na Caimbeulaich ach ’n an uachdarain ri taobh Loch-odha. Fhuair Mac Cailein a nis còir air Cinntìre air son a dhragha ’s a dhùrachd a’ cur as do Chloinn Ghriogair. Ach b’e ‘Ile ghlas an fheoir’ seann dachaidh nan Domhnallach. Bha an t-eilean farsuing, torach; ach cha b’e sin gu léir a luach an sùilean Mhic Cailein. Biodh na Domhnallaich as, agus biodh Caimbeulach ann; ’s an sin bhiodh fiughair ann an ùine ghoirid gu’m biodh cliù is iomradh an t-seann teaghlaich ghreadhnaich air dì-chuimhne, ’s nach biodh ainm urramach an Earraghàidheal ach an Righ ’s Mac Cailein.

Bha cairdean Mhic Dhomhnaill an Eirinn ag iarraidh Ile cho maith ris na Caimbeulaich. Ràinig aon diubh so Righ Seumas an Duneideann, ’s chuir e tairgse stigh air son an eilean. Rinneadh moran de’n Eirionnach ’s a’ chùirt; rinn an righ ridire de Sheumas mac Shomhairle, ach cha d’thug e dha Ile. Beagan bhliadhnachan ’na dhéigh so, thug Raghnall Mac Shomhairle, bràthair Sheumais, tairgse air oighreachd mac bhràthar athar, agus fhuair esan aonta air Ile. Ach cha do thaitinn riaghladh an Eirionnaich ris na h-Ilich. Chuir iad gearan do Dhuneideann gu’n robh an t-uachdaran ùr ’g an sàrachadh le màl ’s le mòd, le càin is cìs, ’s le riaghailtean na h-Eireann, ’nuair a b’e an còir-san a bhi fo laghanna na h-Alba. Fhuair an gearan éisdeachd.

Is ann an cois Raghnaill Mhic Shomhairle a tha eachdraidh earbsach Cholla Chiotaich anns na h-eileanan a’ tòiseachadh. Bha Colla an dlùth dhaimh do Raghnall Mac Shomhairle ’s do Shir Seumas Domhnallach. Bu thriùir bhràithrean Seumas Dhun-naomhaig ’s nan Gleann, Colla nan Capull, agus Somhairle Buidhe. B’e Sir Seumas Domhnallach ogha ’s oighre Sheumais Dhun-naomhaig; b’e Colla Ciotach ogha Cholla nan Capull; agus b’e Raghnall mac Shomhairle Bhuidhe. Tha an t-Urramach Deorsa Hill ’n a leabhar luachmhor air Clann Domhnaill Antruim ag innseadh dhuinn gu’n robh dà mhac aig Colla nan Capull, Gilleasbuig agus Raghnall; gu’n do chaochail Gilleasbuig goirid an déigh dha pòsadh agus nach d’fhag e duine cloinne ach Colla Ciotach; gu’n d’thainig Raghnall Mac Colla do Cholasa mar uachdaran, gu’n do thogadh Colla Ciotach mac a bhràthar leis anns an eilean; agus gur ann mar sin a fhuair Colla Ciotach còir air Colasa. Faodaidh roinn de’n fhìrinn a bhi ’s an t-seanachas so. Ach cha’n ’eil an roinn mòr. Bha Colasa aig Domhnallach nan Eileanan o’n chrùn fo’n aon chòir ’s a bha na h-Eileanan eile aige. Ach b’e teaghlach de Chloinn Dhuibh-Shìth, no Clann-a- Phì mar their sinn a nis, a dh’ oighrich an t-eilean fo na Domhnallaich. B’e Mac-a- Phì Cholasa Cléireach Comhairle, no Parlamaid, Ile. Cha’n ’eil dearbhadh gu’n robh sgriobhadh aig Mac-a- Phì air Colasa o na Domhnallaich. ’Nuair a thuit Domhnallach nan Eileanan thainig Colasa, mar a thainig Ile, air ais fo’n Chrùn, ’s thainig Mac-a- Phì Cholasa mar a thainig Domhnallach Dhun-naomhaig gu bhi ’na thuathanach fo’n Righ. Thug Ban-righinn Mairi gun teagamh fearann teaghlach Dhun-naomhaig an Cinntire ’s an Ile agus bailtean an Colasa do Sheumas Dhun-naomhaig, agus dh’fhaodadh esan, no oighre, am fearann sin a thoirt o Mhac-a- Phì nan togradh e, ’s a thoirt do aon sam bith a thoilicheadh e. Ach cha’n ’eil dearbhadh gu’n d’thug, ach an t-atharrach. Fhuair an Domhnallach am fearann ’s a’ bhliadhna 1545. Ach tha sgriobhadh air gu’n

* Leughadh am paipeir so do Chomunn na Gàidhlig an Lunnainn air an aona-la-fichead de’n Chétein, 1903.

---

[202]

[Vol . 11. No. 26. p. 2]

robh Mac-a- Phì an seilbh ’s na bliadhnachan 1549, 1609, 1615. Ma bha Raghnall Mac Colla a’ riaghladh an Colasa, ’s ann leis an laimh laidir, ’s cha’n ann le còir, cho fhad ’s as léir dhuinn, a bha e a’ riaghladh.

Bha Colla pòsda, a réir coslais, da uair. Tha Mr Hill ag ràdh, air ùghdarras leabhar-làimh, gu’m b’e ainm a mhnatha Nic-a- Chathanaich no Nic-Neill. Tha naigheachd eile aig Mac-Mhuirich, seanachaidh Mhic-ic-Ailein. So a chainnt-san, air a h-atharrachadh gu Gàidhlig an là diugh: “Bu duine maith Raghnall Mac Ailein a réir na h-aimsire d’an robh e, duine fial, farsuing, cruadalach, carthanach. B’i a cheud bhean nighean Raghnaill Mhic Sheumais, Tainisde an Oirear a deas. Rug i mac maith dha, Aonghus Mor mac Raghnaill. Chuir e uaithe i, agus phòs i ’na dhéigh sin Colla Mac Ghilleasbuig. Agus is i bu mhàthair do chloinn Cholla, —Gilleasbuig agus Raghnall [Aonghus] agus Alastair, agus clann mhaith nighean a bha pòsda ri daoine uaisle maithe.” Ma b’e an Raghnall Mac Sheumais so, Raghnall Mac Sheumais Dhun-naomhaig ’s nan Gleann, b’iad Colla ’s a bhean oghachan an da bhràthar. Cha’n ’eil cunntas gu’n robh mac aig Colla d’am b’ainm Raghnall, ach bha gun teagamh mac aige air an robh Aonghus. Cha’n ’eil fios cinnteach againn cuin a phòs Colla, no mu aois a’ chuid cloinne. Rugadh Colla e féin mu’n bhliadhna 1570, agus bha Gilleasbuig, am mac bu shine, aig aois duine ’s a’ bhliadhna 1623. Rugadh Alastair an Colasa, ann an Sabhall bàn Chill-Oran. Their na Colasaich gu’n do leum na claidheamhnan as an truaill ’s gu’n do loisg na gunnachan leo fhéin an oidhche rugadh Alastair. Bha fiosachd aig a bhan-altruim, tha Mr Kirke a’ deanamh iomradh oirre ’na leabhar mu na Sìthichean, agus dh’innis ise gu’m fàsadh an leanamh gu bhi ’n a ghaisgeach treun iomraiteach, agus gu’m biodh a’ bhuaidh leis gus an latha a shàthadh e a bhratach ann an Gocam-gò.

(Ri leantuinn.)

Crioch Bliadhn’ Eile.

Tha MAC-TALLA leis an àireamh so a’ cur crioch air an aona bliadhn’ deug. Tha sinn an so a’ toirt taing dhaibhsan a nochd iad fein a bhi na’n càirdean dha, a chuidich leis “le’n cinn, le’m pinn, ’s le’n sporain.” Tha àireamh mhath de luchd-gabhail aig a’ phaipeir a fhuair a cheud àireamh dheth, agus a tha ’cur romhpa nach sguir iad dhe ’ghabhail gus an teirig aon chuid iadsan no esan—agus tha sinn an dòchas gu bheil an latha sin fad as. Ged nach fhaodar àicheadh gu bheil moran de na Gàidheil gun bhi cho dìleas do chainnt an duthcha ’s bu chòir dhaibh a bhith, tha moran eile dhiu anns am bheil tomhas math de spiorad nan seann laoch o’n d’thàinig iad, a tha deònach cliu an duthcha ’s cainnt an sinnsir a chumail suas. Is ann dhiu sin iadsan a rinn e comasach do’n MHAC-TALLA tigh’nn troimh na bliadhnachan so, agus a bhi aig an àm so na’s fhearr an dreach ’s am bodhaig na bha e riamh roimhe. Ma rinn sinn dearmad air ar taingealachd a chur an géill dhaibh, creideadh iad nach b’ann a chionn nach robh an taingealachd sin annainn. Is iomadh ni math a bhios anns a chridhe nach ruig bàrr na teanga, no idir gob a phinn. Tha dòchas againn gu’m bi àireamh na feadhnach a tha faicinn mar dhleasanas orra bhi cuideachadh MHIC-TALLA a’ sior dhol na’s mò, agus gu’n tig air gach soirbheachadh a ghuidh “Bodachan a’ Ghàraidh” dha, agus gu’m faic e, gu fior, “làithean a’s fhearr na chunnaic e fhathast.”

Chaochail Maighstir Seumas Friseil, sagart parraiste St. Andrew, an siorrachd Antigonish, feasgar Di-haoine s’a chaidh. Bha e aon uair ann am parraist Ingonish, an siorrachd Victoria, agus an deigh sin an Glace Bay. Bha e rithist ann an Georgeville, an siorrachd Antigonish, agus cóig bliadhn’ deug air ais bha e air a chur do pharraist St. Andrew, far an robh e gu àm a bhàis. B’e aon de na sagairt bu chomasaiche bha ’san t-siorrachd, agus bidh mor ionndrain air am measg a luchd-eòlais. Bu Ghàidheal gu chùl e, agus bha fior mheas aige air cainnt ’s air eachdraidh a shinnsir. Bha e air a thiodhlacadh Di-màirt air an t-seachduin so. Bha àireamh mhor cruinn aig an tòrradh.

Naidheachdan.

Fhuaireadh Eadailteach marbh air an rathad mhor faisg air baile Halifax oidhche Di-sathuirne s’a chaidh. B’ ann le peileir daga chaidh a mharbhadh. Tha cuid a deanamh dheth gu’m b’e fhein a chur lamh na ’bheatha, ach tha amharus aig cuid gu’n deach a mhurt le Eadailteach eile.

Chaidh tigh-grùdaireachd na ’theine ann an Glascho, agus bha seachdnar air an losgadh gu bàs le sruth uisge-beatha a bha ruith as. Bha an t-uisge beatha a’ gabhail, agus a’ giùlain an teine mach air an t-sràid agus do gach àite ’n robh e ruith. Mur biodh ri chur os leith an uisge-bheatha ann an Glascho ach na seachd bàis so, bu mhath an gnothach e.

Ged nach eilear a’ glacadh uiread ghiomach am bliadhna ’s a b’ àbhaist bliadhnachan roimhe, tha na prìsean na’s àirde, agus mar sin tha na h-iasgairean a’ deanamh na’s fhearr. Thatar a nise ’faighinn tri dolair gu leth is ceithir dolair ancrateorra. Tha cuid de dh’ iasgairean a rinn a cheana ceithir cheud dolair air na giomaich. Tha an t-iasgach eile car fad air ais seach mar a b’ àbhaist.

Oidhch’ a cheathramh la dhe’n mhios so bha an tigh aig Ruairidh Mac-Phail, an Gleann Ainslie, faisg air Hogamah, air a losgadh gu làr. Bha muinntir an tighe uile na’n cadal, agus cha d’ rinn iad ach dùsgadh an àm gu iad fein a shàbhaladh. Bha innsridh an tighe air a losgadh gu h-iomlan, agus a bharrachd air sin chailleadh da mhile dolair de dh’ airgiod a bha’n gleidheadh aig fear an tighe. Tha an call mar sin anabarrach mor.

Thatar ag obair gu trang air taomadh an uisge á Mèinn an Dominion, agus cha’n fhada ’n ùine gus am bi i tioram. Bidh an obair a’ tòiseachadh innte na’s luaithe na bhatar an toiseach an dùil. Ann am Mèinn an Reserve, far ’n do sguireadh de phàirt dhe’n obair air eagal gu’m bristeadh an t-uisge bha ’sa mheinn so a stigh, thatar a nis ag obair na h-uile latha. Cosdaidh an teine agus a chur as iomadh mile dolair do chuideachd a’ ghuail, ach a reir gach coltais cha d’ rinneadh call anns a mhéinn air nach faighear thairis.

Tha na teintean lionmhor anns gach àite air tàille na tiormachd. Cha mhor uisge shil fad a’ Chéitein, agus toiseach a mhios so bha na coilltean cho tioram ri spong. Ann an Cuebec, ann am Maine, ann am New Brunswick agus ann an Nobha Scotia bha moran coille air a losgadh, agus cha robh dòigh air an teine chasg gun uisge shileadh. Ann am baile Digby, air an treas latha dhe’n mhios so, bha an ceò cho tiugh ’s gu’m b’ fheudar na soluis a lasadh, neo cha’n fhaiceadh daoine leis an dorchadas. Air an latha sin cuideachd, bha baile beag ann an New Brunswick, Musquash, air a thur losgadh, agus da cheud sluaigh air am fàgail gun dachaidh. Bha teintean an taobh so fein, ach cha robh iad gle mhor no ro-chunnartach. Tha aon aobhar-taingealachd ann, nach eil cùnntas gu’n d’ rinneadh call beatha leis na teintean so an àite sam bith. Ged thainig uisge a chuir as do na teintein tha tiormachd mhor ann fhathast, agus mur sil tuilleadh an ùine ghoirid bidh gach feur is bàrr air am milleadh.

Tha meallan mora deighe timchioll Newfoundland a’ cur maille air an iasgach. Cha’n eil teagamh nach e na tha dhe ’n deigh mhoir anns a chuan an iar oirnn a tha fàgail an t-samhraidh so cho fionnar ’s a tha e ann an Ceap Breatunn.

Tha sinn an dochas nach dean an luchd-gabhail dearmad air pàidheadh na bliadhna tha nis a’ toiseachadh a chur air adhart gun dàil. Tha iomadh cosdas ri choinneachadh mu’n àm so, agus cuiridh iadsan a ni ’n dleasanas an ealamhachd comain mhor oirnn.

Chaidh Iain Blue a mhuinntir Orangedale a mharbhadh ann am mèinn ghuail an Glace Bay oidhche Di-haoine s’a chaidh. Gun a bhi na fhaireachadh sheas e fo’n chrò a bha aig an am a dol sios agus thainig e air gun fhios dha, ’ghrad mharbhadh. Bu duin’ òg e gun bhi pòsda.

Bha Seanadh na h-Eaglais Mhethodich an Nobha Scotia cruinn ann an Sidni air an t-seachduin s’a chaidh ’s air an t-seachduin so. Bha àireamh mhor mhinisteirean a làthair, agus bha coinneamhan aca na h-uile latha fad corr is seachduin. Di-sathuirne s’a chaidh, bha iad air cuireadh o’n bhaile ag amharc thairis air seana bhaile Louisbourg ’s air Tùir Mharconi an Glace Bay.

Tha an treas Seamrag aig Sir Tomas Lipton a nis ann an New York. Rinn i a turus thar cuain gun sgiorradh sam bith. Thatar ag innse gu bheil i moran na’s luaithe na’n da Sheamrag a chuir e nall roimhe. Thatar ag radh cuideachd gu bheil a bhirlinn Gheancach am bliadhna na’s luaithe na aon sam bith a thainig roimpe. Mar sin cha chuir sinn geall gu’n coisinn Sir Tomas Cupan na h-America am bliadhna ged a b’ fhior thoigh leinn fhaicinn ga ’thoirt air falbh leis.

Bha gruaim mhor air muinntir Chanada ri Andra Carnegie air-son briathran a labhair e, ma b’ fhior, mu’n dùthaich so. Ann an Sidni gu h-àraidh bha corruich mhor an cuid againn, agus tha e toirt faothachaidh mor dhuinn a bhi nise leughadh nach d’ thuirt Andra còir facal mi-iomchuidh mu Chanada no idir mu bhaile-mor Shidni. Tha e os ceann ainme fein ag radh gu’n deach a mhor chuid de’n chomhradh a bhatar a’ cur air a dheilbh le fear paipeir-naidheachd. Tha sinn uile toilichte chluinntinn gu bheil Andra neochiontach, ach ’s mor ar duilichinn fein gur fear paipeir-naidheachd a bha cur nam breug air. Tha e dearbhadh an t-seanfhacail, nach eil coill gun a crìonach.

Tha an t-Urr. Coinneach Domhnullach, ministeir Phort Morien, an deigh am parraiste sin fhàgail. Shearmonaich e an uair mu dheireadh ’san eaglais sin feasgar na Sàbaid romh ’n té s’a chaidh. La na Sàbaid roimhe sin shearmonaich e le mor thaitneas an eaglais St. Andrews, ’sa bhaile so. Air an t-seachduin s’a chaidh dh’ fhalbh e-fein ’s a theaghlach do Thoronto. Fhad ’sa bha Mr. Domhnullach ann am Port Morien, shoirbhich cùisean a choithionail gu math. Bha eaglais ur, togalach briagha, air a cur suas, agus cha’n eil ach suim gle bheag dhe na chosd i gun phàidheadh. Tha Mr. Domhnullach na shearmonaiche tapaidh am Beurla ’s an Gàilig, agus tha muinntir a choithionail gle dhuilich gu’m fac’ e iomchuidh am fàgail.

Oidhche Di-ciaduin, an seachdamh la deug dhe ’n mhios so, bha gniomh uamhasach air a dheanamh ann an Servia. Bha an righ Alasdair is a bhanrigh Draga, air am murt air a mharbh mheadhon oidhche anns an lùchairt rioghail. Bha ofigich an airm aig bun a ghnothaich, agus bha na murtairean air an deagh dhuaisneachadh. Bha ’m Prionnsa Peadar air a ghairm na righ leis an arm cho luath ’s a thilg am fear eile ’n deò. Di-luain chruinnich a phàrlamaid, agus an deigh an aonta chur ri gairm Pheadair dh’ ionnsuidh a chrùin, thug iad taing do ofigich an airm air-son deanamh mar a rinn iad. Tha rioghachdan na h-Eòrpa mar nach biodh fhios aca ciod bu chòir dhaibh a dheanamh sa chùis idir, thainig an gnothuch cho grad orra—ach ’s e’s docha gu’n seas iad a thaobh mur deanar an còir murt is marbhaidh. Thatar ag iomradh gu bheil an righ ùr ag iarraidh murtairean an righ nach maireann fhògradh as an dùthaich. Cha ’n eil an t-iomradh sin air a dhearbhadh leis na fiosan mu dheireadh a thainig. Tha iadsan aig an robh lamh ’sa mhurt air àrdachadh dreuchd fhaotainn, agus tha e coltach, an àite bhi air am peanasachadh leis an riaghladh ùr gur ann a bhios iad air an duaisneachadh.

---

[203]

[Vol . 11. No. 26. p. 3]

INNSEAN NA H-AIRDE ’N IAR.

AM measg nan daoine treun-inntinneach, foghainteach, iomraiteach a chunnaic an saoghal riamh, tha agus bithidh gu bràth àite àrd, measail aig Columbus, a fhuair a mach America. Bu gheur agus bu treun da rireadh na buaidhean inntinn agus anma ’bhuineadh dha. Air mhodh sònruichte, air nach robh e ma dh’ fhaoidte min-eòlach, bha ’smuaintean o thùs a làithean air an tarruing a dh’ ionnsuidh na Mor-roinn a bha agus a tha air taobh thall a chuain. Cha robh teagamh air bith aige fein gu robh Mor-roinn anabarrach farsuing agus beartach ann an àirde ’n iar an t-saoghail. Bha e cinnteach mar an ceudna gu faigheadh esan an dùthaich ùr so a mach, nam bitheadh comas aige air seòladh thar a’ chuain gus an dùthaich fharsuing, bhriagh a bha daonnan ’n a inntinn. An déigh dha iomadh oidheirp dhuilich, chruaidh a dheanamh, airson comhnadh fhaotuinn bho dhaoine cumhachdach, saoibhir anns an Roinn-Eorpa, nochd Ferdinand agus a Bhan-righ Iseabal anns an Spain, càirdeas mor agus faoilidh dha. Chuir e longan an òrdugh ann an ùine ghearr airson imeachd thar a’ chuain bheucaich, bhuirb gus an tìr àluinn ùr a bha gach àm ’n a bheachd.

Cha robh ach longan suarach, dìblidh, bochd anns na longan a ghiùlain Columbus agus a chàirdean thar a’ chuain. Air an dara la deug de October, 1492, chaidh e air tìr air an eilean Salvador, a tha dlùth air tir mor America. Chaidh e gu minic air feadh Innsean na h-àirde ’n iar, agus bhuilich e air moran na h-ainmean a tha iad a’ giùlan gus an latha ’n diugh, Ged bha Columbus co àrd-inntinneach, tapaidh, b’ éiginn da moran trioblaid fhuiling bho na Spaintich féin. Chuir iad iomadh ni olc as a leth, ged bha e daonnan neo-fhéineil, glic, measarra ’s geamhnuidh. Is iomadh latha fada on chunnaic an saoghal gur e duine dìreach, comasach, ceart a bha gun teagamh ann an Columbus, agus gu robh a naimhdean nimheil, carach, aingidh, agus an-iochdmhor. Sgriobh Irving gu sgileil, gasda, firinneach eachdraidh beatha Cholumbuis, agus dhearbh e gu pongail gur e luchd breugach, olc ’us ana-measarra ’bha ann an naimhdean a’ ghaisgich eudmhor, ealanta ’fhuair a mach America. Aontaichidh sinn uile gu toileach leis na briathran mora, flathail, grinn a sgriobh Irving mu dheibhinn Cholumbuis: Gu bitheadh a Spiorad meamnach, àrdanach air faochadh ’us sòlas ’fhaotuinn, am measg deuchainnean a shean aois, agus am feadh a bha e bochd agus a bha daoine uasail ’us iosail a cumail uaithe ’n càirdeas, am meas agus a’ chliù air an robh e fior-airidh, ’nan robh comas aige air amhairc thar na linntean a bha air thoiseach air, agus air beachd shònruichte ’ghabhail air na cinnich, na slòigh, na teangannan ’us na cànainean a bha anns na làithean a bha ri teachd a dol a sgaoileadh thar an t-saoghail àluinn, bhòidhich a fhuair e fein a mach, agus a’ dol a lionadh còmhnardan ’us leargan ’us bailtean iomadh sluaigh le cliù ’s ainm ’us treubhantas ’us àilleachd Cholumbuis, co fada ’s a ruitheas clach ’us uisge.

Is ann aig na Spaintich a bha uachdaranachd air tùs thairis air Innsean na h-àirde ’n iar. Is iomadh blàr a ghleachd cabhlach Bhreatuinn ’us na Frainge ’s na Spain airson ùghdarras ’fhaotuinn thar na h-Eileanan ud. Tha iomadh ceatharnach a bha dìleas ’us duineil ann an stri nan lann, a gabhail suain a’ bhàis ann an Innsean na h-àirde ’n iar. Thainig crioch air cogadh nan cabhlach anns na h-ionadan ud, agus a nis tha suaicheantas Bhreatuinn a’ séideadh ach beag anns gach soirbheas ann an Innsean na h-àirde ’n iar. Buinidh da eilean fathast do na Frangaich Martinique ’s Guadaloupe. Is ann am Martinique ’tha ’n cnoc loisgeach Pelee, as an d’ thàinig lava mìlteach, bàsmhor, a mharbh ann am beagan ùine iomadh mile duine. Tha measan luachmhor a’ togail an cinn gu lurach, àrd anns na h-Eileanan ud. Tha cinneas pailt, reamhar, craobhach r’a fhaicinn air gach taobh anns na h-Eileanan a bhuineas do Bhreatunn. Is ann le ùghdarras Bhreatuinn a tha mar so na h-Eileanan air an riaghladh ré iomadh ginealaich a nis. Tha teanga ’s àbhaistean Bhreatuinn air freumh làidir a ghabhail anns na h-Eileanan. Tha ’n sluagh a’ labhairt le guth ceòlmhor Beurla chruaidh, sgairteil. Cha ’n ’eil ach ùine ghoirid on thòisich sinn ann an Canada air eòlas pongail ’fhaotuinn mu na h-Eileanan nach ’eil fada bho ’r criochan fein, agus a bhuineas do Bhreatunn. Tha Pickford agus Black, cuideachd a tha ann a Halifacs, airidh air cliù mhor, on is iadsan a thòisich air bàtaichean smùide ’chur eadar Canada ’s Innsean na h-àirde ’n iar. Cha ’n urrainn do luchd-àiteachaidh nan Eileanan ud cruinneachd a thogail agus iomadh ni eile ’tha feumail airson teachd-an-tir an t-sluaigh. Tha sin a’ cinntinn anns an dùthaich bheartach againn fein, ann am pailteas mor, agus theid againn air moran a sheachnadh air am bheil feum daonnan aca anns na h-Innsean. Tha mar an ceudna feum againn air siùcar agus air iomadh meas ’us ni eile ’tha ’cinntinn anns na h-Innsean, agus a b’ abhaist a bhi ’dol a dh’ iarraidh agus a dh’ fhaotainn margaidh anns na Staitean agus an dùthchannan eile. Tha malairt ghasda ’dol air aghart cheana eadar Canada ’s na h-Innsean. Thug an Orinoco ochd mìle deug baraille le flùr ’us buntàta ’s iasg ’us nithean eile sios bho cheann beagan ùine gus na h-Innsean, agus thug i nios gu Halifacs da mhìle ’s da cheud tunna de shiùcar donn.

CONA.

EOBHAIN BAN MAC AN T-SAIGHDEIR.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. VIII.

TAING A CHAIPTEIN—AM BAL A BHA ’SAN IUBHRAICH—GADACHD AGUS TEICHEADH CABHAGACH.

AN uair a thug Eobhain air bòrd a nàmhaid, agus a thug e air na thug e as a’ chuan a chur am mach, agus a thug e gu thùr fhein e, bha e gu nàdarra smaointinn gu ’n tiodhlaiceadh e ’n tuagh gu bràth, agus gu ’n sìneadh e lamh an càirdeas dha. Ach bha e air a mhealladh; oir an uair a chruinnich an Caiptean a smaointeanan, ’s e nis gu sàbhailte na ’bhàta fhein, is ann a thòisich e ri cur coir’ a h-uile rud a bh’ ann air an t-sealgair.

“Cha ’n ’eil teagamh,” ars’ Eobhain, “nach mi bu choireach, anns an aon t-seadh an robh ghuilbneach coireach ris an t-sùil a chur as an fhorsair cham. An uair a bha i tuiteam ’s e air a marbhadh, chum e ’shùil oirre gu bràth gus an do bhuail a gob na ’shùil.”

Cha do leig Adam air gu ’n cual’ e so. “Bu shuarach orm,” ars’ esan, “do thoirt suas air-son feuchainn ri m’ bhàthadh. Theid agam air barrachd is aon duine fhaighinn a mhionnaicheas gum fac’ iad thu.”

“Ma tha thu smaointinn gu ’n creidear d’ fhacal roimh m’ fhacal-sa, ged nach teid mi bhrìbadh duine sam bith gus mionnachadh air mo shon, rach air d’ adhart cho luath ’sa dh’ fhaodas tu. Ach bi glic, a Chaiptean Adam, agus leig suas na àm; oir tha thu nis a faicinn gur h-e do cheann fhein a’s brùite, gach uair a dh’ fheuchas tu ri m’ bhalla dìblidh a shreup gus mo chur gu dìth. Agus ged nach d’ fhuair mise breith àrd no àrach mar a fhuair thusa, is aithne dhomh a chrioch a tha eadar math is olc, agus cha ’n ’eil uam ach leigeil leam air mo shlighe fhìn ’san t-saoghal, ’s cha chuir mi dragh air neach sam bith, agus a nis á so suas seachainn thusa mo rathad, agus seachnaidh mise do rathad-sa, oir tha ’n saoghal farsuinn gu leor air ar son le chéile. A thaobh na chaidh seachad tha mi toirt làn mhathanas dhut, agus mar chomharra mu ’n dealaich sinn so mo lamh.” Leis an fhacal shìn e làmh do ’n Chaiptean, ach b’ e ’n fhreagairt a fhuair e gàire magaidh.

“Ha! ha! tha sin math gu dearbh—am baigeir a toirt mathanais do ’n duin’ -uasal! Thoir mathanas dhomh, Eobhain chòir, an uair a dh’ iarras mi ort e, ’s tha eagal orm gu ’n gabh thu fadachd mu ’n tig an uair sin.”

Le so a ràdh leum e gu tìr, oir leis cho lag ’sa bha e an déigh a bhogaidh, b’ fheudar do ’n t-sealgair a chur gu cladach, agus b’ ann air an t-slighe ’bha ’n seanachas so eatorra.

“Thig an latha gun teagamh,” ars’ an sealgair ris fhein, ’s e ’g amharc na ’dhéigh, “agus ma dh’ fhaoidte nach ’eil an ùine cho fada air falbh ’sa tha thu, Adaim òig, an dùil.”

O bhriathran agus gluasad a Chaiptein thuig e gu ’m faodadh e bhi sealltainn air-son stoirm, oir bha e soilleir ri fhaicinn nach robh e idir ga chunntais fhein ciosnaichte fhathast, a dh’ aindeoin gach ni, agus nach biodh e riaraichte gun stri chruaidh a dheanamh fhathast gus a mhiann a shàsachadh agus inntinn a thoileachadh.

Bha Eobhain ceart ’sa bheachd so; oir air a shlighe dhachaidh bhòidich agus mhionnaich Adam gu ’n cuireadh e nis gach unnsa dhe ’chuilbheartan an géill air-son greim fhaighinn air Màiri, agus gheall e dha fhein mu ’m biodh e seachduin na bu shine gu ’m biodh so deante, ’s mar sin bha ’shùil am mach, agus a chluas ri claisneachd daonnan. Bha mar an ceudna a bhàta agus a charbad cho deas ’s gu ’n cuireadh smèideadh gu gluasad iad, los an uair a ghlacadh e ’n t-eun gu ’m biodh a rogha aige gus a giulan, a réir an ama ’s an aite.

Beagan ùine na ’dhéigh so—gus a bhi fior chinnteach, oidhche Dhior-daoin, oir b’ ann air Di-sathuirne ’bha iad ’san eilein—bha cuirm chridheil ann an taigh duine chòir ’sa bhaile, duine ris an cante Murachadh sgiobair. ’S e duin’ iongantach a bha ’m Murachadh, a chuir earrann dhe ’shaoghal seachad air bharr nan tonn dù-ghorm, agus a dh’ eirich ceum no dha os cionn a chumantais ann, gus an do chuir grian nan Innsean stad air le buille bheag no dha a thoirt da ’san eanachainn, a chuir cuileag luasganach ann. Ach bha beagan airgid aige ma seach, agus tùr gu leor, ’s gu ’n tug e aghaidh air tir an fhraoich, feuch an toireadh grian fhuar a dhùthcha fhéin as a cheann an seillein a chur grian nan Innsean ann. Bha e cuideachd cho glic ’s gu ’n d’ fhuair e bean ’san Dùn, agus air-son an t-ainm a chosnadh na b’ fhearr thog e taigh cho coltach ri luing ’s a ghabhadh deanamh, ri fior oir na mara, agus thug e ’n “Iùbhrach” mar ainm air. Bha e gu math déigheil air cuideachd na h-òigridh, is mar sin b’ ann ’san Iùbhraich a bhiodh spiorad an t-subhachais ri fhaotainn daonnan. Ach c’àit’ am bheil ceann mo sgeòil? O, a’ chuirm. —B’ ann ma ta ’san Iubhraich a bha òigridh an àite cruinn air an oidhche so a dh’ ainmicheadh. Am measg na h-òigridh ghreadhnach so bha Màiri bheag, cho ciùin, speisealta ’s bu ghnàth, agus Una dhonn cho bòidheach ’s a b’ àbhaist, air faireadh. Ach chi sinn air tarruinn dlùth, gu bheil i bàn, tana seach mar a b’ àbhaist, agus gu bheil buailtean mu na sùilean a b’ àbhaist a bhi cho soilleir, agus nach ’eil an gàire air a

---

[204]

[Vol . 11. No. 26. p. 4]

bilean ach tearc, agus a tighinn a dh’ aindeoin. Bha Eobhain bàn mac an t-Saighdeir ann, agus cha robh fear fo na cabair a thigeadh suas ris an eireachdas, na dheise bhòidhich bhallaich Ghàidhealaich, agus ged a bha e na ’dhuine mor trom, cha robh dannsair ’sa chuideachd a bheireadh bàrr air, no bha cho aotrom ris air an ùrlar. Ged a b’ i Una nighean bu bhòidhche bha stigh, ann an dòigh chruaidh, fhuar, cha robh i idir a faighinn a bheag a dhannsa air an oidhche so, oir bha gillean an àite air a h-aithneachadh (páirt dhiubh co-dhiu) agus air féin-fhiosrachadh fhaighinn mu cho iomlan ’s cho caochlaideach ’sa bha i. Mar sin bha i cumail a bhalla ’chuid bu mhotha dhe ’n oidhche, agus cha ’n ’eil teagamh nach b’ ann air furm an aithreachais, air dhi a bhi faicinn na chaill i, agus a bhi faicinn nigheanan eile air an robh i sealltainn sios aon uair, ’s an gruaidhean laiste le toileachas inntinn, le ’n leannain dhìleas a dol ’sa rìdhle gu h-uallach. Ged nach b’ fhiach le Caiptean Adam a bhi air an dannsa bha gille uaithe ann, agus bha e fhein le iarunn ’san teallach air an oidhche so, oir nach b’ e so an oidhche bha e dol ga dhuaisneachadh fhéin, agus a bhàrr air a sin a dol a chur saighead guineach an cridhe ’n t-sealgair, a bu lugh’ air na ’m puinnsein. Bha ma ta, e fhein agus seirbhiseach le carbad a falach dlùth do thaigh an dannsa, agus fear eile ris an cante Seumas breac aig a chuirm a’ gabhail beachd air cùisean d’a mhaighstir agus air-son àm a chothrom innse dha. Bha ’n taigh gu math bruthainneach, agus bha mar sin na dannsairean na ’m buidhnean an dràsda ’sa rithist a dol am mach a dh’ iarraidh na fionnarachd. Thug Seumas breac an aire le ’shùil gheur gu ’n robh cleòca dubh aig Màiri bhig agus cleòca soilleir aig Una, agus air dha ’m faicinn a deanamh deas le chéile gus a dhol greis a ghabhail soirbheas cùbhraidh na mara, am mach a ghabh e far an robh ’mhaighstir leis a bhrath aoibhneach ris an robh e feitheamh. Bha ’n oidhche gu math dùbhrach, le sgleò neòil dhorcha a ruagadh a chéile gu h-àrd, air chor ’s gu ’n robh i gu math freagarrach mar chuibhrig gu còmhdach ghniomhan eu-ceartais nach fuiling grian geal Dhé.

“A nis,” arsa Seumas breac, ’s an anail an àird a chléibh, “tha iad a tighinn, Màiri bheag is Una. Tha cleòca bàn air Una, agus aithnichidh sibh Màiri air a chleòca dhubh.”

Gun dàil chual’ iad an dithis, agus o’n bha ’n t-àit’ air a chùnntas diomhair, a còmhradh mar is dual do nigheanan a bhith. Chrùb na sealgairean dubha ris a chreig, air do ’n dithis nighean tarruinn dlùth. Am briobadh na sùla ’san dol seachad leum Adam am mach le ’ghille, agus chaitheadh cuibhrige m’a cheann té a chleòca dhuibh, is togar i dha ’n charbad a bh’ aig an fhear eile ga ’fheitheamh, ’s am mach a ghabh iad na ’n cruaidh leum. Chaidh gach éubhach a bh’ ann an uair a thachair so a bhàthadh le fuaim throm nan tonn. Agus a bhàrr air a sin chaidh Seumas breac fhàgail, le òrdugh cruaidh, maille chumail air Una, air eagal ’s gu ’n toireadh i seachad sgeula nan creach tuilleadh is luath, gus cothrom a thoirt dhàsan astar sàbhailte ’chur eadar e fhéin is tòrachd o’n t-sealgair. Mar sin thachair. Bha fuaim a charbaid air a chall fad ùine mu ’n d’ fhuair té a chleòca bhàin leis an naidheachd gu taigh an dannsa. Aig an dorus thachair Eobhain bàn rithe, ’s e dol ga sireadh, a gabhail fadachd nach robh iad a tilleadh.

“O, Eobhain,” ars’ ise, ’s a h-anail an àird’ a cléibh, “thachair tha—thachair ni ua—uamhasach! Thugadh Una air—air falbh o m’ thaobh le dithis dhaoine ann an carbad, is dh’ fhalbh iad na ’n cruaidh leum. Chuir creutair eile ’ìnnean an sàs annamsa mar chat fiadhaich, agus chum e mi air eagal gu ’n tiginn ga ’innse, gus am biodh iad air falbh gu math.”

“Ach, a Mhàiri, cha robh aon teagamh agam nach b’ i Una a bh’ annad fhein. Nach e so an cleòc’ aice?” ’s e cur a laimhe air.

“ ’S e,” arsa Màiri, ’s i deanamh gàire. “Bha ’n t-amadan manntach gu math easgaidh gu frithealadh dhuinn, an uair a bha sinn a tighinn am mach, agus le mearachd thug e dhòmhsa cleòc’ Una, agus thug e mo chleòca-sa do dh’ Una, ’s air son spòrs agus air-son a toileachadh dh’ fhàg sinn mar sin iad.”

“Ma ta,” ars’ an sealgair, an déigh dha bhi tiotadh a smaointinn, “bi cinnteach, a Mhàiri, gu bheil làn dhùil aca gur tusa th’ aca; oir tha mi cinnteach gu bheil an trusdar, Caiptean Adam, aig bun a ghnothuich.”

Ruith e thun an àite, ach cha robh Seumas breac no neach eile ri ’m faicinn, air am builicheadh e pàirt dhe fheirg.

“Co aig’ tha brath,” ars’ esan ri Màiri, ’s iad a nis a tilleadh thun an doruis, “nach robh mi cearr a thaobh a cho-dhùnaidh thun an tainig mi roimhe. Ma dh’ fhaoidte gu ’n robh Una fhéin ’san diomhaireachd, agus gu ’n robh iad air-son teicheadh le chéile.”

“Cha ’n ’eil fios agam dé their mi,” arsa Màiri, “oir tha mi smaointinn nach robh reusan sam bith aca deanamh mar sin. Tha fios agam gu ’n robh an t-aon a bh’ aca ri fhaighneachd—a màthair—làn dheònach iad a phòsadh, agus a deanamh na b’ urrainn i gus a thoirt mu ’n cuairt.”

A smaointinn mar so gur a dòcha gu ’m b’ ann le a toil fein a dh’ fhalbh Una le “Struidheir a’ Bheallaich,” mar a theirte ris a nis, cha do chuir aon sam bith dragh air fhein air a tàille. ’S ann a bha a màthair gu spreadhadh le pròis an uair a chual’ i e.

“Ah!” ars’ ise, agus leth troidh a bharrachd a tighinn a dh’ àird’ oirre, “cha robh de mhisneach aig a ghille bhochd na thigeadh ga h-iarraidh orm fhìn. A bhàrr air a sin, ’s e sud fhéin an dòigh fhasant’ am measg nan uaislean. Agus ged a tha ’ur teangannan-se luath gus coire ’chur air m’ Una-sa, ’s e gach aon agaibh a bhiodh toilicht’ am màireach na ’n sealladh tighearna ’n taobh am biodh ’ur loireagan nigheanan, gun tighinn air teicheadh leotha.”

(Ri leantuinn.)

SGEULACHDAN ARABIANACH.

ALADIN.

CAIB. XIX.

BHA Aladin anabarrach toilichte an uair a thainig am fathach far an robh e, agus gun duil sam bith aige ris.

“Sabhail mo bheatha dhomh, ’fhathaich, an dara uair, aon chuid le innseadh dhomh c’aite am bheil an luchairt a thog mi, no leis an luchairt a thoirt air ais far an robh i roimhe.”

“Cha ’n urrainn mise deanamh mar a tha thu ’g aithneadh dhomh,” ars’ am fathach; “cha ’n ’eil e ’nam chumhachd. Cha ’n ’eil mi ’nam sheirbhiseach ach aig an fhainne. Feumaidh tu do ghearain a dheanamh ri seirbhiseach a’ chruisgean.”

“Ma ’s ann mar sin a tha,” ars’ Aladin, “tha mi ’g ordachadh dhut, le cumhachd an fhainne, mo thoirt a dh’ ionnsaidh na luchairt, ge b’ e air bith aite anns am bheil i, agus mo leigeadh as fo uinneag an t-seomar anns am bheil nighean an righ a’ fuireach.”

Cha bu luaithe labhair Aladin na briathran so na thug am fathach leis e gu ruig’ Africa. Dh’ fhag e e aig an luchairt, fo bhonn na h-uinneig aig an t-seomar anns an robh nighean an righ ’na laidhe. Bha ’n luchairt air a suidheachadh air achadh mor, farsuinn, faisge air aon de bhailtean mora na h-Africa.

Ged a bha ’n oidhche dorcha, dh’ aithnich Aladin an luchairt, agus an seomar anns an robh nighean an righ a’ fuireach. Ach o ’n a bha greis mhor dhe ’n oidhche air a dhol seachad, agus o ’n a bha samhchair mu ’n luchairt, shuidh e fo bhonn craoibhe a bha faisge air an luchairt gus an tigeadh an latha.

Bha e sona gu leor ’na inntinn an uair a bha e ’smaointeachadh air mar a thachair dha fhaotainn do ’n aite mhath ud an deigh a’ chunnairt anns an robh e an uair a rinn an righ greim air, agus a bha e air thuar a bhith air a chur gu bas.

Bha e ’g a thoileachadh fhein leis na smaointeanan so; ach o nach do rinn e norradh cadail fad coig no sia de laithean, thuit e gu trom ’na chadal far an robh e.

Air an ath mhadainn, dhuisg e le ceilearadh nan eun a bha air a’ chraoibh fo ’n do chaidil e, agus leis na bha na h-eoin a bha mu ’n cuairt dhe ’n luchairt a’ deanamh de cheileireadh.

An uair a sheall e air an aitreibh iongantaich ud, bha aoibhneas do-labhairt air an uair a smaoinich e gu ’m biodh i aige dha fhein ann an uine gun a bhith fada, agus gu ’m faigheadh e greim aon uair eile air a mhnaoi do ’n robh gradh cho mor aige. Leis na smaointeanan taitneach so ’na inntinn, dh’ eirich e, agus thug e greis air coiseachd mu choineamh uinneag an t-seomair anns an robh nighean an righ, agus e ’n duil gu ’n eireadh i, agus gu ’m faiceadh e sealladh dhi.

Am feadh ’s a bha e mar so a’ coiseachd, bha e sior smaointean air mar a thainig am mi-fhortan ’na rathad; agus an uair a bha e ’greis mhath a’ dol fo ’smaointean, thuig e gur ann aige fhein a bha choire, a chionn nach do chuir e an cruisgean far nach faigheadh neach sam bith e. Bha e gle dhiumbach dheth fhein a chionn gu ’n robh e cho mi-churamach ’s gu ’n d’ rinn e ’leithid de dhearmad air a dhleasdanas. Ach cha b’ urrainn e aig an am a thuigsinn co an neach a fhuair greim air a’ chruisgean. Na ’n robh fhios aige gur ann an Africa a bha e, bha e anns a’ mhionaid air a thuigsinn gu ’m b’ e an draoidh a rinn an cron air. Ach cha d’ ainmich seirbhiseach an fhainne dha c’aite an robh e, agus cha mho na sin a dh’ fheoraich e fhein facal m’ a dheidhinn.

Dh’ eirich nighean an righ air a’ mhadainn ud na bu traithe na b’ abhaist dhi. An uair a bha i ’cur uimpe, sheall te dhe na mnathan-coimhideachd am mach troimh ’n uinneig, agus thug i an aire do Aladin, agus anns a’ mhionaid dh’ innis i d’ a banamhaighstir e. Cha chreideadh nighean an righ an naigheachd, agus ghrad chaidh i fhein thun na h-uinneig. Agus an uair a chunnaic i Aladin, ghrad dh’ fhosgail i an uinneag. An uair a chual’ Aladin a bhith ’fosgladh na h-uinneig, sheall e suas, agus, an uair a chunnaic e nighean an righ aig an uinneig, dh’ fhailtich e gu cridheil i. Thuirt i ris: “Air eagal dad a dh’ uine chall, chuir mi neach a dh’ fhosgladh an doruis dhiomhair dhut. Thig a steach, agus thig a nuas.” An uair a thuirt i so dhuin i an uinneag.

Cha bu luaithe fhuair Aladin a steach na ghabh e direach suas do’n t-seomar anns an robh nighean an righ. Chuir iad failte gu cridheil, caoimhneil, gradhach air a cheile, agus shil iad deoir an aoibhneis gu frasach. An deigh dhaibh na deoir a thiormachadh air falbh, thuirt Aladin: “Tha mi ’guidh’ ort, a bhana-phrionnsa, ann an ainm Dhe, gu ’n innis thu dhomh, mu ’m bi an tuilleadh comhraidh eadrainn, ciod a thachair do ’n t-seana chruisgean a dh’ fhag mise an crochadh ris a’ bhalla ann an talla nan ceithir uinneagan

---

[205]

[Vol . 11. No. 26. p. 5]

fichead mu ’n d’ fhalbh mi do ’n bheinn sheilg.” “Ochan! mo cheile gaoil,” ars’ ise, “tha eagal orm gur e an cruisgean sin a chuir am mi-fhortan so ’nar rathad; agus is e tha ’g am chur fo dhoilghios buileach glan gur ann agam fhin a bha ’choire.”

“Na bi ’cur coire sam bith ort fhein,” ars’ Aladin; “is ann a bha ’choire gu leir agamsa. Bu choir dhomh a bhith air a ghleidheadh na bu churamaiche na rinn mi. Ach feuchamaid a nis ri dhol ann an cois ar calla. Innis dhomh mar a thachair a’ chuis, agus co fhuair greim air a’ chruisgean.”

Dh’ innis i dha a h-uile car mar a thachair dhi an seana chruisgean a thoirt seachad ann an iomlaid air son cruisgean ur, mar a fhuair i i-fhein air an ath mhadainn ann an Africa le innleachd an draoidh mhealltaich a thug an car aisde mu ’n chruisgean.

“A bhana-phrionnsa,” ars’ Aladin, “tha mi nis a’ tuigsinn co ’thug an car asainn, an uair a tha thu ’g innseadh dhomh gur ann an Africa a tha sinn. Is e duine cho mealltach ’s a th’ air an t-saoghal. Ach cha ’n e so an t-am no ’n t-aite anns an coir dhomh lan-chunntas a thoirt dhut mu dheidhinn cho eucorach, aingidh ’s a tha e. Tha mi ’g iarraidh ort fios a thoirt dhomh ciod a rinn e ris a’ chruisgean, agus c’aite am bheil e ’g a ghleidheadh.”

“Tha e aige gu curamach ’na bhrollach a h-uile taobh a theid e,” ars’ ise; “agus tha fios is cinnt agam air a so, oir thug e ’mach as a bhrollach e, agus sheall e dhomh e.”

“A bhana-phrionnsa,” ars’ Aladin, “na bi diumbach dhiom a chionn gu ’m bheil mi ’feorach a leithid do cheisdean dhiot, oir is e gnothach cudthromach a th’ ann a bhuineas araon dhutsa agus dhomhsa. Innis dhomh, tha mi ’guidh’ ort, cia mar a tha ’n duine mealltach, eucorach ud ’g a ghluasad fhein ’nad lathair?”

“O ’n a thainig mi an so,” ars’ ise, “tha e ’tighinn uair ’s an latha g’ am fhaicinn; agus tha mi cho gruamach agus cho greannach ris ’s nach ’eil toil aige tighinn na ’s trice. Tha e sior chomhairleachadh dhomh bristeadh air a’ ghealladh a thug mi dhutsa, agus e fhein a phosadh. Tha e ’feuchainn ri thoirt orm a chreidsinn gu ’n do chuir m’ athair gu bas thu. Agus tha e ’g radh nach ’eil annadsa ach creutair truaillidh neo-thaingeil, agus gur ann air a shaillibh fhein a fhuair thu am fortan mor a thainig ’nad rathad. Thuirt e moran eile nach ruig mi leas ainmeachadh. Ach o nach ’eil e ’faotainn dad a’s fhearr uamsa na deoir agus coimhicheas, agus caineadh, tha e ’falbh a’ cheart cho mi-thoilichte ’s a tha e tighinn. Cha ’n ’eil teagamh agam nach ’eil e ’smaointean gu ’n tig atharrachadh air mo nadar ri uine; ach cha ’n ’eil eagal sam bith orm a nis o ’n a tha mo cheile gaoil maille rium.”

“Tha mi ’creidsinn gu ’n teid agam air araon mi fhin agus tu fhein a shaoradh o ar namhaid; ach feumaidh mi dhol do ’n bhaile mu ’n teid agam air an innleachd a chinnich ’nam cheann a chur an gniomh. Tillidh mi mu mheadhain latha, agus innsidh mi dhut ciod a tha ’nam bheachd a dheanamh, agus innsidh mi dhut mar an ceudna ciod a dh’ fheumas tusa dheanamh, a chum gu ’n teid an gnothach leinn mar is math leinn. Ach a chum nach bi ioghnadh ort, tha e iomchuidh dhomh innseadh dut gu ’m feum mi m’ aodach atharrachadh. Agus an uair a thig mi thun an doruis dhiomhair, tha mi ’guidhe gu ’m fosglar dhomh e cho luath ’s a bhuaileas mi aige.” Gheall a’ bhana-phrionnsa gu ’n deanadh i direach mar a dh’ iarr e oirre.

An uair a chaidh Aladin am mach as an luchairt, sheall e mu ’n cuairt da agus thug e an aire gu ’n robh duine cumanta a’ dol air aghart do ’n duthaich. Choisich e gu cabhagach gus an d’ rug e air, agus thuirt e ris gu ’m bu choir dhaibh an cuid aodaich iomlaideachadh. Dh’ aontaich an duine so a dheanamh. Chaidh iad gu cul garadh, agus dh’ iomlaidich iad an cuid aodaich.

Chaidh an duine cumanta air aghart a dh’ ionnsuidh a ghnothaich fhein, agus chaidh Aladin do ’n bhaile far an do dh’ fheoraich e air son fudar araidh o dhoctair a bh’ anns a’ bhaile.

Sheall an doctair air, agus an uair a thug e ’n aire gur e deise duine bhochd a bh’ air, shaoil e nach robh aige de dh’ airgiod na cheannaicheadh am fudar. Thuirt e ris gu ’n robh am fudar aige, ach gu ’n robh e gle dhaor. Thuig Aladin gle mhath ciod a bha ann an inntinn an doctair, agus thug e ’mach an sporran as a phocaid, agus leig e fhaicinn dha gu ’n robh aireamh de bhuinn oir aig’ ann. Cheannaich e am fudar, agus phaigh e bonn oir air a shon.

An deigh dha greim beidh a ghabhail anns a’ bhaile, thill e thun na luchairt. Fhuair e steach air an dorus dhiomhair cho luath ’s a bhuail e aige.

An uair a rainig e an seomar anns an robh a bhean, thuirt e rithe: “Is docha gu ’m bi a’ ghrain a th’ agad air an draoidh buailteach air a thoirt ort diultadh deanamh mar a tha mise gus iarraidh ort a dheanamh. Ach ceadaich dhomhsa innseadh dhut gu ’m bheil e ro fheumail gu ’n deanadh tu mar a tha mise ’g iarraidh ort. Ma tha toil agad thu fhean a shaoradh o ’n draoidh, leig ort gu ’m bheil thu air fas measail air, a chum gu ’n toir thu do thoileachadh do d’ athair gu ’m faic e thu aon uair eile.

“Ma ghabhas tu mo chomhairle-sa,” ars’ esan, “cuiridh tu umad an trusgan cho math ’s a th’ agad. Agus an uair a thig an draoidh, bidh tu na ’s caoimhneile ris na bha thu riamh. Biodh aoidh ort ris, agus ged a bhiodh coltas broin ort, bi mar gu ’m biodh tu air thuar do bhron a chur gu buileach air chul.

“An uair a bhios tu ’comhradh ris, feuch ri thoirt air a thuigsinn gu ’m bheil thu ’feuchainn ri do bhron a leigeadh air dichuimhn’. Agus a chum gu ’n toir thu air a chreidsinn gu ’m bheil thu an deis tlachd mor a ghabhail dheth, iarr air a shuipear a ghabhail comhladh riut, agus abair ris gu ’m bu mhath leat blasad air an t-seorsa fiona a’s fhearr a th’ anns an duthaich. Theid e gun dail a dh’ iarraidh an fhiona so dhut. Fhad ’s a bhios e air falbh, cuir rud dhe ’n fhudar so anns a’ chup!; agus abair ris an t-seirbhiseach a bhios a’ frithealadh dhuibh, an cupa ’thoirt g’ a d’ ionnsuidh an uair a thig an t-am freagarrach. An uair a dh’ itheas agus a dh’ olas sibh le cheile na thig ribh, their thu ris gur coir dha fion ol as do chupan fhein mar chomharradh air a’ mheas a th’ aig’ ort. Thoir an aire gu ’m bi an cupa anns am bheil am fudar laimh riut, agus lionadh tu dha e. Olaidh e gun teagamh e, gus do thoileachadh. Agus cha luaithe dh’ olas e e na thuiteas e an comhair chul a chinn.”

COGAR-ADHAIR A DETROIT.

FHIR DEASACHAIDH: —Cha’n fhaca mi fhathast litir ’sa MHAC-TALLA a chaidh a chur ugaibh ann an “cogar-adhair; is e sin a chur nam inntinn an té so a chur d’ ur n-ionnsuidh air an dòigh nuadh agus iongantach sin. A thaobh nan ainmean a chaidh a thairgse dhuibh an àite “cogar-adhair” is e mo bharail nach ’eil aon dhiubh cho freagarach ris an ainm sin fhein. Tha e fonnmhor, freagarrach, fìrinneach is goirid. Is duilich leam cur an aghaidh Bodachan a’ Ghàraidh ann a rud sam bith, ach feumaidh mi a ràdh gu bheil an t-ainm a thairg esan is feadhainn eile ann am feum a cheana: is e sin “fios dealain,” Nach e sin a their sinn an dràsda ritelegraman uair is miann leinn a bhith fior Ghàidhealach? Cha’n ’eil mi fein a’ dol a thairgse ainm air a shon, mur ceadeich Peigidh Phabach dhomh a bhith an comaidh rithe mu ’n ainm fhonnmhor a thairg ise dhuibh. Is e sin am “Braman Sgiathach.” Is iomadh gàire thug an t-ainm sin orm o leugh mi e ’san litir aice. Tha mi creidsinn nach mi nam aonar air an d’ thug sin gàire.

Thaghail orm an t-seachduin s’a chaidh Gàidheal càirdeil is deadh mharaiche a bheir long gu cala cho math ri fear ’san t-sreath, Rob Mac Leoid á Baile-nan-Gall, iar ogha bràthair mo shinn-seanamhair. Fhuair mi moran fiosrachaidh bhuaithe mu dheidhinn Gaeltachd America. Sin agaibh ainm ùr d’ an Eilean agaibh, ged nach b’ urrainn mi ainm fhaotainn airsonwireless telegraphy.

Tha dolair bliadhnail MHIC-TALLA agam deiseil nam sporan, gidheadh, o nach gabh airgead cur an cogar-adhair, feumaidh mi a chumail an sin an dràsda. Ach sgriobhidh mi litir ugaibh an uine ghearr is bidh an dolair innte gun teagamh. Cha ’n e so a chiad chogar-adhair a chuir mi air falbh ugaibh, ach tha mi dearbhte nach d’ rainig am fear eile sibh. Is e mo bharail gun ghlac na h-innealan aig Marconi e, agus o nach tuig an duine innleachdail sin Gàidhlig, ged is leth Eirionnach e, ma dh’ fhaodte gu robh e de’n bharail gur h-e bh’ ann naigheachd a thainig da ionnsuidh ás a’ ghealaich, air neo á feareigin dhe na saoghail eile tha thallad.

Is duilich leam tarruing gu crìch, o’n is fior thaitneach leam a bhith a seanachas air an dòigh so, ris na Gàidheil a bhios a leughadh MHIC-TALLA. Tha fios is cinnt agaibh gu bheil gach facal a bhitheas an cogar-adhair a’ cost deich sentaichean, agus tha fios agaibh cuideachd nach ’eil meinn òr aig ’ur caraid

DOMHNULL MAC LEOID.

P. S. —Thainig ath-smuain ugam bho’n sgriobh mi na tha roimhe so. Is ann le teine-adhar tha Marconi a’ cur air falbh nam fiosan. Tha an teine sin(electricity)a’ dùsgadh thonnan ’san adhar(ether)mar dh’ eireas tonnan air loch an uair a thilgeas neach clach ann. Tha na tonnan adhair sin a’ sgaoileadh gus na ceithir ghaothan, ’san dearbh dhoigh anns am bheil na tonnan air an loch a sgaoileadh. Cha’n ’eil fios ciod e cho fada air astar ’sa theid iad. Ma thachras meall iaruinn no uisge fior-ghlan riutha, is eiginn dhaibh dhol timchioll orra, mar ni na tonnan air an loch ’nuair thachras sgeir riutha. Co am fear de leughadairean MHIC-TALLA a leanas na tonnan siubhlach so, le suil inntinn, bho dhuisgear iad ’sa Pholdubh no an Glace Bay a mach troimh fharsuinneachd chianail nan speur; seachad air a Ghealach, seachad air Uranus, seachad air Neptune, seachad air Arctùrus, an rionag a’s maisiche ’san speur; a’ siubhal le luathas eagalach, bliadhna na ’n deigh bliadhna, linn an deigh linn, seadh deich ciad mile bliadhna, agus ma dh’ fhaodte deich uairean na h-uine sin, gus mu dheireadh gu ’m brist iad air cladach an reul a’s fhaide mach a chi sinn leis antelescope :agus ás a sin a ghabhas seachad do dh’ fharsuinneachd do-thuigsinneach? Am fear a chumas sùil na h-inntinn orra gu sin nach fhaod e sluagh fhaicinn air an reul sin a bhitheas a mhile fillt na’s eòlaiche air Nadur na tha sinne, agus a thuigeas na tonnan so agus cia as dhaibh na’s fhearr na tha sinne tuigsinn an t-soluis a bhitheas deich ciad mìle bliadhna a’ tighinn na thonnan sàmhach air an doigh cheudna bho ’n reul sin? Dh’ fhaodadh neach na bu

---

[206]

[Vol . 11. No. 26. p. 6]

mhiosa dheanamh na ainm a dhealbh d’ an teachdaireachd ùr so, de na facail tonn is teine, an teine adhair a tha gan dùsgadh. Nach aluinn an t-ainm a bh’ aig Oisian air te de na reultan, Tonn-theine, air a dhealbh bho na facail cheudna. Co tha ’g ràdh gu bheil a Ghàidhlig blion? Is i nach ’eil. Tha iad a’ deanamh fuaim gu leoir air cànainean eile ma’s suidhich iad air ainm do dh’ innleachdan ùra. A rithist slan leibh.

D. M. L.

Ceilidh nan Gaidheal an Glascho.

(Oban Times) .

Chumadh cuirm-chnuic a’ chomuinn so ann an Uplawmoor air Di-sathuirne so chaidh, an 6mh latha de ’n mhios so. Dh’ fhàg a’ chuideachd shunndach, thogarrach o’n Ionad Mheadhonach, le carbad na smùide, aig dà uair agus dà mhionaid an deigh mheadhon là “B’ àrd dòchas an cléibh” gach fear is té de ’n cheithir fichead pearsa a bha làthair, agus b’ aithnichte gu ’m b’ e smuain gach neach:

“Fàgaidh mi cùirtean dùint’ agus salach
A dh’ amharc air gleannaibh nam bò.”

Cha do chuir criothnachadh a’ charbaid mùiseag air neach, ’s bha iad cho beothail, aoibheil an uair a rainig iad Monadh-an-druim-mhòir ’s a b’ fheaird cuideachd a bhith. Choisich iad an còrr de ’n astar gu h-uallach fo éisdeachd pongan fallain fonnmhor na pìob-moire gu ruig fearann an t-seann t-Sabhail, agus da rireadh

“B’ àluinn a bheinnean ’s a shrathan,
B’ éibhinn dath a ghleanntan.”

Bha air thoiseach air a mhor-chuideachd na chuir a’ chuirm air deagh dhòigh. Bha ’n t-anart sgaoilte air an fheur ghorm ghrinn làn de bhiadh ’s de dheoch do ’n d’ rinneadh làn cheartas. “Dé ’s fhiach cuirm gun a còmhradh?” thuirt gach neach ris fhein, ’s mar sin thoisich an conaltradh, ’s b’ fhurasd a thuigsinn gu ’n robh gach neach de ’n bheachd gur h-ann a bha ’n so latha-féille. Dh’ fhàg gach fuachd a’ chuideachd, ’s tharruing iad ri ’chéile ann an eud ro-bheò.

Air do ’n chuirm a bhi réidh, thoisich a’ chluich ’s an coimhliongadh ann an rogha spioraid. Bha ’n luchd duais mar a leanas:—

MNATHAN-UAISLE.

1. Cur na cloiche, Mairearad Nic Gilleain.
2. Réis—100 slat, Mairi Anna Nic Gilleain.
3. Coiseachd, 3 mìle, Mairi Nic-Ciar.

DAOIN’ -UAISLE.

1. Réis—100 slat, Donn. Mac Gilleain.
2. Leum-àrd, Gilleasbuig Hàrdaidh.
3. Réis tri-chasach, D. Mac Gilleain agus D. Mac Urchaidh.
4. Cruinn-leum, Gilleasbuig Hàrdaidh.
5. Réis comhair-cùil, D. Mac Gilleain.
6. Réis air leth-chois, D. Mac Urchaidh.
7. Réis am poca, D. Mac Gillleain.

Bha mar an ceudna tarruing-catha air a chur air bonn eadar da bhuidheann de na mnathan uaisle agus cuideachd eadar da bhuidheann de na daoin’ -uaisle. Tharruing iad uile gu dùrachdach, duineil, agus bu mhaith a choisinn iadsan a bhuanaich an duais.

Bha ’n uine a ruith gu luath. Bha e nis sia uairean, agus fhuaireadh an ath chuirm—aran is bainne, a bu chiatach a thigeadh ri càil a’ Ghàidheil.

Thugadh seachad na duaisean ann an doigh a bha taitneach, le Rìgh Chamarailia ’n a sheasamh air stoc craoibh-fheàrna.

Chuireadh seachad an còrr de’n ùine ri ceòl is dannsa, is conaltradh—cuid air dreallaig, ’s cuid air raon, ’s gach aon neach toilichte.

Ghleusadh a’ phiob gu togarach, ’s mu ochd uairean thug a’ chuideachd an aghaidh an taobh a thàinig iad, a’ ruigheachd Ghlaschu mu leth-uair an deigh naoi.

Cha robh riamh aig a’ Chéilidh cuirm-chnuic a bu shoirbheachaile. Cha b’ urrainn duine latha a b’ fhearr iarradh. Bha ’n t-ionad thar tomhais àillidh. Bha gach crann fo bhlath, ’s gach cnoc fo ghorm-bhrat feoir air a bhreacadh le flùrain mhaoth, a dh’ fhas, direach mar a dh’ fhas iad anns na glinn ’s an d’ araicheadh sinn. B’e so an dùthaich da-rireadh—obair lamhan Dhé fhein, ’s cha b’e obair duine. Bha solas air gach creutair, ’s bha aoibhneas oirnne mar chuideachd.

BARDACHD NA FEINNE.

EAMHAR ALUINN.

ROIMH-RADH.

AIR do Oisian a bhith ’na sheann laoch, dall, agus fann, an deigh na Feinne uile, agus comunn ’òige air dol seachad; bha e gun chuid, gun chàirdean, a’ caoidh nan treun-laoch a dh’ imich, agus a’ smaoineachadh air a threuntais fein, agus am meas a bha air mar mhac righ, agus mar ghaisgeach òirdhearc ann an làithibh ’òige. ’S an àm sin thug nighean a bha ann an aon taigh ris tàire dha, agus labhair esan na briathran a leanas, ag innseadh gu h-àraidh mu ’n uair a chaidh e a shuiridhe air Eamhar Aluinn, nighean Bhrian, a’ cheud bhean a bh’ aige, agus mar a dhearbh e e-fhein mar ghaisgeach, agus na laoich a bha maille ris, an uair a thug e an ceann de Chormaig, leannan Eamhair Aluinn, agus an uair a mharbh e na laoich a bha maille ri muinntir Chormaig: tha e ’g innseadh mar a chaidh e-fhein agus a chuideachd le gàirdeachas a chum ’athar, agus Eamhar Aluinn aige, agus ceann Chormaig ’na laimh; ach an t-atharrachadh a thainig air o ’n uair sin, gu ’m faigheadh e tàire o nighinn. Agus tha e mar sheanfhacal ’s a’ Ghàidhealtachd gus an latha ’n diugh, an uair a bhios neach aosda, gun slàinte, gun stòras, gun chàirdean, gu ’m bheil e mar a bha Oisian an déigh na Feinne.

Is tàireil duine far nach ionmhuinn,
Deireamsa ruitsa ’nighean Aonghais;
Gu’n robh mi a’m’ dheadh laoch air bheirtibh,
Ged tha mi a’m’ sheann laoch ’s an là so.

An latha do ’n deachaidh leinn,
Eamhar Aluinn an fhuilt ghrinn,
Nighean bu gheal làmhach glaic,
Leannan a’ choigrich Cormaig.

Ghluais sinn gu saoi Locha-léig,
An da fhear dheug a b’ fhearr fo ’n ghréin;
Ge b’e a dh’ fhidreadh ar rùn,
Romhainn bu theichmheach droch cù.

Dh’ fhàiltich an sin Brian mac Luathair,
Do ’n t-sluagh àluinn, àrd, gheal-ghlacach,
Gu nàrach, treòrach, neo-mheata,
Nach fhuilingeadh masladh, no tarcuis.

Dh’ fharraid e dhinn an glòir bhinn
Ciod an turus mu ’n d’ thainig sinn.
Caoilte fhreagair air ar ceann:
“A dh’ iarraidh do nighinn ortsa.”

“Co dha a tha sibh ’g a h-iarraidh?”
“Do Oisian uasal mac Fhinn,
’S i mo nèarrachd a gheibh thu,
A laoich làidir, long-phortaich.”

Labhair Brian, ’s ni ’n dubhairt breug:
“Ged bhiodh agam da nighean deug,
Aig feobhas do chliù ’san Fheinn,
Bhiodh a’ cheud nighean aig Oisian.”

Dh’ fhosgladh le Brian an luchairt mhòr,
Air a tughadh le clòimh eoin,
Is lionadh le meanmnadh sinn uile,
Ag amharc Eamhair a’ chas-fhuilt bhuidhe.

An uair a chunnaic Eamhar fhiall,
Oisian mac Fhinn, flath nam Fiann,
Thug an righ-bhean a b’ àille dreach
Gaol a h-anama do ’n deadh mhac.

Gu ’n d’ ghluais sinn uile gu Druim-da-thorc,
’S bha Cormaig romhainn ’na Long-phort,
’G ar feitheamh le sluagh calama, dàna,
Mor chuideachd de laoich Fianntaidh-phàile.

Sluagh Chormaig gu ’n do chasaid
Ruinne air an t-sliabh mar lasair;
Ochdfhear bha aig Cormaig cruinn;
B’ ionnan an gniomh ’s bu mhòr an colg:

Mac Cholla is Doirre nan creuchd,
Mac Thosgair threin, agus Taog;
Freasdal buadhach mac an righ;
Daighre nan gniomh bu mhòr àdh;
Daol a bha crodha air an leirg,
Is bratach Chormaig threin ’na laimh.

Ochdfhear bha aig Oisian treun,
Ionnan ’s a’ chath gharg ’g a dhion,
Mullach, mac Scein, agus Fiall,
Is Guillich fìor, saoi nam Fiann.

Faolann, agus Carshuil cas,
Dubh mhac Bhaoisge, nior tais colg,
Toscar an tùs triath nan lann,
’Chaidh fo ’n chrann air ceann fhear-bolg.

Thachair Toscar ’s thachair Daol,
Taobh ri taobh an lathair an t-sluaigh;
Bha comhrag an dà churaidh threun’
Mar gu ’n dòirteadh gaoth a’ chuain.

Bu chomhrag dà leoghain sin,
’S cha ’n iarradh iad sgian gu fuil;
Ged bu mhath dion sgiath nam fear,
Bha ceò mu ’n rosgaibh de ’m fuil.

Fhreagradh mac-talla fuaim an sgiath,
’S gach eun theich do ’n iarmailt suas;
Bha fuaim an lann mar thorunn Eit-ghleann,
Is chriothnaich na sleibhtean mu ’n cuairt dhaibh.

Chaidh an sleaghan cruaidh a spealtadh,
’S bha srann an anail mar ghaoth àrd-bheann;
Bha ar seann-laoich is gach òg-bhean
Glé thùrsach ’s a’ ghniomh bu ghàbhaidh.

Chuimhnich Toscar air an sgian,
Arm bu mhiann leis an fhear mhath,
Is chuir e naoi guin an taobh Dhaoil,
Sealan beag mu ’n d’ chlaon an cath.

Bha comhrag air borbadh an t-sluaigh,
Mar fhuaim ùird le dearnaibh lamh,
Ag iarraidh gu Oisian gach uair
’S a’ chath bhuadhach ’thug a lamh.

Do sgoilt Oisian air an t-sliabh,
Caogad sgiath gu Cormaig cruaidh,
Is do bhrist Cormaig mac Airt,
Caogad lann glas air mo dhruim.

Thug mi ’n ceann de Chormaig treun
Air an t-sliabh air an do throid;
Is ghluais mi gu flath nam Fiann
Is an ceann a’ m’ laimh air ’fholt.

Thug mi Eamhar gu teach an righ;
Bu shaoibhir am fleadh is ceòl;
Is fhuair i di-bheath’ agus mùirn
O m’ athair fein mar bu nòs.

Thoisich Ullinn ’s na bàird ri seirm,
Ag innseadh mo threubhadh ’s a’ ghleachd;
Ag aithris gu ’n robh mo thartair,
An àm a bhith ’spealtadh nan sgiath,

Mar shruth Laoire an àm reothairt,
No mar dhealanach ’s na neulaibh,
No cosmhuil ri spiorad Lòda,
A’ teicheadh ’s an doinnionn eitidh;

No mar mhaoim sleibhe le faonach,
’S a’ stoirm a’ toirt chraobh as am freumhaibh,
Thuirt iad gu ’n robh spionnadh mo laimhe
Mar dharaig aosd’ ann am Morbheinn.

Is cruadhas mo lann ’s mo lùireach
Mar chreig Loch-léig’ ’s tonn dian ’ga bualadh;
’S gu’n d’ chriothnaich an tulach fo m’ chasan,
Is gu ’n do thog mi fonn catha,
Air seann laoich ana-fhann,
’S gu ’m b’ onair do ’n Fheinn ’s do Eamhar
Cruaidh-chath Oisein an aghaidh Chormaig.

Dh’ éisd m’ athair ri cliù nam bàrd,
’S rinn Eamhar gàir’ ri cliù a treun-laoich;
’S gach aon a bha ann an tùr Sheallama,
Thug urram do Oisian ’s d’a cheud-bhean:

Ach Conan maol mac Morna,
B’ aill leis an fholachd a dhùsgadh,
’S cheangail Iulinn a bhràthair fein e,
Gu daor, docrach, ’s thilg e ’n cùil e.

Is e dh’ òrdaich m’ athair uasal
A chuibhreach fhuasgladh de Chonan,
Is fhuair e an t-slige tri uairean,
Is dh’ òl e di-bheatha do Eamhair.

Ge b’e dh’ innseadh dhomhsa an sin,
An oidhche ud an tùr nam flath,
An t-eas-urram a fhuair mi a nochd,
Gu ’m faigheadh e olc o m’ laimh.

---

[207]

[Vol . 11. No. 26. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. .

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

ORAN.

LE IAIN MAC DHOMHNAILL MHIC ALASDAIR.

Dh’ éirich mise maduinn chiùin
’S gun d’ thog sinn siùil ri garbh-chroinn,
Chunn’cas dùbhradh mor is dùdlachd
’N dara taobh nuair dh’ fhalbh sinn.
’S gun d’ sheid i bras le borb-thuinn chas,
’S i tighinn a mach gu gailbheach,
’S i ruith le sugh air bhàrr gach stùchd,
Ri togail smùid ’san fhairge.

Bu mhath bhi nuair sin ’n coire luachrach
Shuas aig àiridh Uige,
Far ’m biodh na h-uain ’s na caoraich luaineach
’Ruith mu ’n cuairt gu siubhleach;
Mi fhin ’s mo chruinneag ri mo ghualainn
’S deamhais chruadhach dùinte aic’;
Gach fear is gille ruith mu ’n cuairt,
’S bhiodh Domhnall Ruadh le ’chù ann.

Sud an gleann a’s bòidhche sealladh
Ann a maduinn reòta,
Le caoraich gheala, dhubh, is ghlasa,
Cuid dhiu tarr-fhionn, bròcach,
’S bidh làir le searrach ’m bun gach bealaich
Suas ri srath nan lòintean.
’S a dh’ aindeoin gaillionn no fuachd earraich
Cha ’n iarr mart ann cròdhadh.

’S iomadh caileag chuimir ghuanach
’Th’ ann ri uallach spréidhe,
Le cuman ’s buarach dol do ’n bhuaile
’S laoigh mu ’n cuairt d’ i’ geumnaich.
B’ e ’n ceol nach b’ fhuathach leam an duanag
’S iad a luadh air cléithe,
’S mi-fhin mu ’n cuairt daibh ’s piob ri ’m ghualainn,
’Cluich nan nuallan éibhinn.

’S iomadh caileag bhòidheach, chuimir
’Th’ ann, na ’n suidh’ aig cuibhle,
Sniomh nan rolag, seinn nan luinneag—
Bidh gach iorram bhinn ac’;
An snàth ’s bòidhche falbh bho ’m meòirean
Cothrom, còmhnard, sìnte;
’S am falt na chuaich air chùl an cluais,
’S e togte suas, is cìr ann.

’S ann leam bu deonach bhith ’sa chòmhlan
Madainn bhòidheach chéitein,
Ag éisdeachd comhradh nam ban òg’
Toirt stòireanan d’a chéile;
Gach té toirt barr air té air bhòidhch’,
’S iad modhail, eòlach, spéiseil,
Le cleoca gorm’ ’s le ’n coileir dearg’,
Nuair bhiodh iad falbh do ’n Leughadh.

A chial ’s a nàir! b’ e ’m biadh ’s am blàths
A bhith nur càirdeas daonnan,
Ri mire ’s mànran cridheach, gàireach;
B’e sud gnàths mo dhaoine.
Nan tachradh té dhibh bhith ’san àth’
Air oidhche Mhàrt na h-aonar,
Gun loisgte pàirt oirre de ’n ghràn
Le gille bàn Beinn Mhaoineis.

Nuair bha mi òg, mu ’n d’ rinn mi pòsadh,
Bha mi gòrach, aotrom
Falbh gu sporsail ’measg nan òighean;
Sud an seòl bu chaomh leam.
’S an té bhiodh còir ’s a bheireadh pòg dhomh
Shuidhinn stòld’ ri taobh-se;
’S o’n té nach fuilingeadh ball na còir dhiom
Gheibhinn dòrn mu ’n aodann.

Nuair thig an geamhradh ’s àm nam bainnsean
Gheibh sinn dram bho ’n Toiseachd;
Bidh nollaig chridheil aig cloinn-nighean
’S aig na gillean òga;
Bidh mnathan féin ann subhach, éibhinn,
’S iad ag gleusadh oran,
’S bidh dram aig bodaich anns an fhodar
’Sogan orra comhradh.

Gheibhteadh sgialachdan ro bhriagh’
Aig bodaich liatha, cheanna-ghlas,
B’ iad sud na seoid nuair bha iad og
Gu iomairt bhò feadh gharbhlach,
Gu ’m biodh iad tric ’san Eaglais-Bhric
Ag iomain chruidh feadh gharbh-chrioch,
’S cha rachadh bròg a chur mu ’n spòig
Gu ruigte an ceo o ’n d’ fhalbh iad.

Iain ’ic Thearlaich far do làmh,
Tha sinne càirdeil daonnan;
Tha thusa fàs is mise cràmh,
’S mo cheann cho bàn ri faoileig.
Bu mhor an toileachadh do phàisde
Gheibheadh blath ri taobh thu;
’S nuair thig an geamhradh bidh tu ’n sàs
Aig nighinn bhàn Mhic Mhaoilein.

’S iomadh oidhche fhliuch is fhuar
A ghabh mi suas an t-àrd-chnoc
A shealltainn air a chaileig ghuanaich
Da ’n robh na gruaidhean nàrach.
Olc no math le luchd ar tuaileis,
A luaidh, gus mi ga t’ fhàgail,
Phòs mi ’n sin thu ’s thug mi uath thu,
’S bha sud cruaidh le Pàdruig.

Fhir a shiubhleas gu mo dhùthaich—
’S ann a Uig a dh’ fhalbh mi—
Thoir beannachd dùbailte ga ’n ionnsuigh
Chosdas crùintean airgid;
Is can ri seochd a th’ anns a Chùil,
An co-dhùnadh mo sheanachais,
Gur barail leam gum faic mi ghnùis
Mu ’n teid an ùir air Armchul.

Rugadh Iain Domhnullach, Iain mac Dhòmhnaill mhic Alasdair, ann an Uig san Eilein Sgitheanach, mu ’n bhliadhna 1797. Bha e beagan bhliadhnachan ’san Reiseamaid Duibh. Cha robh ’athar deònach e a bhith ’san arm, agus cheannaich e as e. An déigh an t-arm fhàgail thainig e air ais do Ghleann Uige. Thug e fichead samhradh ’s a h-ochd aig iasgach an sgadain. Bhiodh e aig an taigh ’sa gheamhradh. ’S ann aig an iasgach a bha e nuair a rinn e’n t-òran so. Chaochail e ’sa bhliadhna 1875. Rinneadh iomadh òran leis, ach ’s e ’s dòcha nach gabh iad faighinn an diugh.

CUMHA

Do dh-Eoghan Mac-Lachainn, a chaochail ’sa bhliadhna 1822.

LEIS AN URR. IAIN MAC-AN-T- SAOIR, LL. D.

’S mi ’siubhal fo dhubhar a Mhill
’Tha ’sgàileadh na Cill so shuas,
Tha m’ aigneadh trom, osnachail, tìom,
’S mo shòlas cha till ri luaths.

Tha mulad, tha mulad gam chràdh
Bhon chàireadhd tu ’n tàmh nan leac,
A chaoimhich ’bu dealasaich gràdh,
’Mhic-Lachainn nan dàn lan beachd.

Mo chreach! ged a b’ òirdheirc do ghnàths,
Ge b’ iomadach t’ àireamh bhuadh,
Gum b’ eudar dhuit striochdadh do’n bhàs,
Is laighe ’n caol-thàmh na h-uaigh’.

Mo leon gun do strìochd thu cho tràth,
Mo bhròn gun do thàmh cho luath!
Dh’ fhàg so sinn fo airtneal ’s fo phràmh,
’S fo smalan ’san Airde Tuath.

Gun dug thu lom-sgriob oirnn, a Bhàis,
A dh’ fhàg sinn gu cràiteach, bochd,
Ar n-ùr-choill, an àilleachd a fàis,
A rùsgadh bho bhàrr gu stoc.

Gun d’ fhàg thu Lochabar fo bhròn,
Cha leighis ar leòin ri luaths;
Gur geur so a chneidh a laigh oirnn
Bhon mheath thu ar dòchas bhuainn.

Gun d’ spuinn thu bhuainn tuigsear nan teud,
A rianadh an t-séis le dòigh;
Ard-iulair na fileachd ’s gach seud
’Bha ’n ealaidh na Gréig ’s na Ròimh.

Fear-eòlais gach cainnt am measg sluaigh.
Sàr thuigsear gach buaidh fo ’n ghréin,
Sàr ghliocair gach rùnachd ’tha shuas
’Feadh chian-imeachd cuairt nan speur.

An t-Abrach, Mac-Lachainn nan dàn,
An Gàidheal a’s àirde cliù;
A bha de gach nàisinneachd làn,
’S a dh’ fhòghlum gach gnàths a b’ fhiù.

Bu mhilis do chòmhradh ’s do cheòl,
’S gum b’ fhileanta glòir do bhéil;
Co ’n nis ’chuireas ranntachd air seòl,
Mo nuar! bho nach beò thu-féin?

Tha filidh nan Aimsir gun lùth,
Air breothadh ’san ùir bho chian;
Cha dearrs gath na gréin’ air a shùil,
’S tha spiorad a chiùil gun mhiann.

---

[208]

[Vol . 11. No. 26. p. 8]

Thig earrach, thig samhradh mu ’n cuairt,
’S thig foghar nan sguab nan déidh,
Thig geamhradh le ghailbhinnean fuar’ ,—
Ach co ’rannas duan gan seinn?

Ach nochdaidh an t-earrach, na ’thràth,
Gu bheil e am bàigh do ’n t-seòd,
Oir sgaoilidh e ’ghorm-fhalluinn àigh,
Gu driuchdach, trom, tlàth air ’fhòid.

’S an samhradh le dhìtheanan snuagh
Ni cionthar mu bhruaich do theach;
’S na dhéidh thig am foghar fo ghruaim
A sgeadachadh t’ uaigh le dreach.

’S ge colgach, neo-bhàigheil dubh-ghruaim
A gheamhraidh neo-thruacant’, ghnùth,
Gun siubhail e ’g osnaich mu d’ thuam,
A sileadh nam fuar fhras dlùth.

Tha mulad, tha mulad gam chràdh
Bhon chàireadh tu ’n tàmh nan leac,
A chaoimhich ’bu dealasaich gràdh,
’Mhic-Lachainn nan dàn lan beachd.

ORAN.

LE TORMAID MAC-NEACAIL.

LUINNEAG.
’S gann gun dìrich mi ’chaoidh
’Dh-ionnsuigh frìthean a mhunadh;
’S gann gun dìrich mi ’chaoidh.

Fhuair mi litir a Duneideann
’G ràdh nach feud mi dhol do ’n mhunadh.

Pàdruig Mor aig Ceann Lochd-Aoinard,
Rinn e ’n fhoill ’s cha d’ rinn e buinnig.

Tha mo ghunna caol air meirgeadh,
’S cha ’n fhaod mi a dhearbhadh tuilleadh.

Tha e ’n crochadh air na tàirngean,
’S cha do thoill e ’àite fuirich.

’S iomadh latha sgìth a bha mi
’M shuidhe leis, ’s e làn, air tulaich;

Gabhail seallaidh air na sléibhtean,
Far am bi na féidh a fuireach.

Far am biodh an làn-damh brùit’
Nuair rachainn-sa le m’ rùn air m’ uilinn.

’S tric a mharbh mi fiadh àrd bheann
Air na glìnn a b’ àille culaidh.

Ach on dh’ fhàs an lagh cho làidir,
’S fearr bhith sàbhailt o gach cunnart.

Nan robh crodh againn air buaile,
Dh’ fhaodainn luaithe ’chur a gunna.

Ach an nis is feudar strìochdadh;
’S fear gun chiall a theid an cunnart.

Fhuair mi rabhadh bho na h-uaislean,
Gun mi ghluasad le mo ghunna.

’S iomadh latha bha sinn còmhla,
Is mo làmh gu fòil mu mhuineal.

Bhon a chiad la fhuair mi còir air,
B’ e mo shòlas is mo chuideachd.

Fàgaidh mi an nis an tir so
Cha’n fhaigh m’inntinn sìth innt’ tuilleadh.

Bheir mi ruaig gu còrs’ nan Innsean
Feuch an dean mi-fhìn am buinnig.

Cha ’n fhaic Pàdruig mi air fàireadh,
’S cha ruig stàirneach chruaidh mo ghunn’ e

Phos Domhnall Mor Mac-Neacail an Sgorrabreac Mairearad, nighean Thormaid Dhomhnullaich an Sgalpa, agus bha seachdnar chloinne aige rithe, Calum, Siusaidh, Seonaid, Tormaid, Lecsi, Iain agus Seoras. Bha Calum san arm. Thainig Tormaid, Iain agus Seoras do Mhearamasi an New Brunswick, ach chaidh iad as a sin do dh-Astràlitha. Rugadh Tormaid mu ’n bhliadhna 1798. Bha e measail air bhith a sealgaireachd ’s ag iasgach. Bha e na dhuine làidir, tapaidh, agus na shnàmhaiche comharraichte. Chaidh a bhàthadh an Astràlitha.

Bha brathair mathar Thormaid na fhear-lagha an Duneideann. Chuir e litir gu Tormaid ag innse dha gun robh e ga chur fhéin ann an cunnart le bhith a marbhadh nam fiadh agus a sparradh air sgur de ’n t-sealgaireachd.

ORAN AN RODAIN.

LE NIALL RUADH MOR.

A rodain mhosaich, spiorralaich,
’S tu criomadh mo chuid bhrògan,
Nach doir thu sios am muileann ort,
Far minic bha thu còmhnuidh;
A fuireach anns an àite so
Am freasdaltrash ,is càtha ann:
Sud far am biodh tu sabhailte
’S nach fàilligeadh do lòn ort.

Chuireadh na mo sheasamh mi
Air eagal feadh na h-oidhche,
’Nuair thainig thusa stàireachd
’San aite ’n robh mi ’m shìneadh;
Bha mo chòta bearnach orm,
Beag ioghnadh gu ’n do shàbhaladh
Gun sgaiteadh do chuid chlàragan,
’S gu ’n sàbhadh tu leò déile.

Cha robh càil a dh’ iomall agam
A b’ urrainn dutsa falbh leis:
Bìdeag de bhloigh coinneil,
A’ mhin a bha ’sa bhalg agam;
Ach ma ghoid thu ’gheir orm,
Gu ’n do dh’ fhàg thu gun soilleireachd;
Na ’m bithinns’ ort air beireachdainn
Bha coinnean teith ri t-earball.

A rodain mhosaich, mhollaichte,
Grad sheachainn mi gu siorruidh,
’S toirmeasg thu na ragaireachd,
’S tu rag-mheairleach na Criosdachd;
Tha casag fhada, lachdann ort,
Stiup gu slìobadh chraiceannan—
Cha ’n ’eil cail a thachras riut
Nach cagainn thu fo d’ fhiacail.

Tha cloitein grànda, lachdann ort,
Tha aodann cairtidh, fearaghaidh,
Tha sròn a choin gu puntaireachd,
’S e trusdaireachd is ainm dhut,
Do dha shùil bheaga, sgionnalach,
Tha iad cho math gu furachail,
’S fiaclan ’s miosa cumadh
A b’ urrainn dhol an carbad.

’S gur math a ni thu eacarsaich
Le paidhir phlatan spàgach,
Tha iongnan fada, crom’ agad
Gu tolladh gach ni thàrras tu;
Bidh tu falbh is stiùpan ort
Ag ialaidh feadh na cùilean sin,
Ma thionndas mi mo chùlaobh riut
Gu ’n toir thu cùis bhar plàta.

A rìgh! gur seangach, lachdann thu
Gu tàrsail as gun mharbhadh;
Gur h-olc an àm an fhoghair thu
Gu cladhach am measg arbhair:
Cha ’n fhag thu cruach gun tolladh aca,
’S ghearradh tu na ballaichean,
Bu mhath gu deanamh loman thu,
’S droch coinneamh air do charbad!

Cha ’n ’eil bean bhochd ’san dùthaich
Nach dùraigeadh do mharbhadh,
Cha ’n ’eil càil a chruinnicheas iad.
A mhin no dh’ ìm air falbhan,
Bidh thusa, ’bhiasd, ga chaitsigeadh,
Cha ’n fhag thu balg gun sracadh,
Sud a cheaird a chleachdadh leat,—
’S tu rag-mheairleach an armadh.

Bha Niall Mac-a- Bhiocair, Niall ruadh mór, na ’chadal ann an àtha, far an biodh iad a’ cruadhachadh gràn, an uair a dhùsgadh e leis an rodan. Tha e air a radh ma dh’ aoirear na rodain gu ’n teich iad, rud a rinn Niall ruadh. B’ ann air an oidhche a bha e ’g obair. Rugadh e ann an Uidhist mu thuath. Thainig e do Cheap Breatunn, agus bha e ’fuireach ann an Catalone, far an do chaochail e o chionn leth-cheud bliadhna air ais.

Fhuair mi an t-òran so o dhuine còir, gasda, a tha fuireach pios am mach a baile Ghlace Bay—Iain Domhnullach, Iain mac Alasdair ’ic Dhomhuill ’ic Thormaid. Thug e dhomh mar an ceudna “Oran nam bodach,” agus tha mi ’deanamh dheth gu ’n toir e dhomh feadhainn fhathast de dh’ orain Nèill ruaidh. Tha cuimhne mhath aige. Ma chòrdas an t-oran so riut fhein cuiridh mi “Oran nam bodach” ugad an ùine gun bhith fada.

PEIGIDH PHABACH.
Lag an t-Slòcain.

The Canadian Bank of Commerce
RIS AM BHEIL AIR AONADH
THE HALIFAX BANKING COMPANY.

Earras Paidhte $8 ,700,000
Airgiod Taimh 2,500,000

ARD OFIS, TORONTO.

AN T-ONORACH DEORSA A. COX, B. E. WALKER,
Ceann-Suidhe. Ard Mhanager.

Ofis an LUNNAINN (Sasunn) aig 60Lombard St., E. C.
S. CAMERON ALEXANDER, Manager

Ofis an NEW YORK aig 16Exchange Place,
WM. GRAY agus H. B. WALKER, Agents.

Tha ceud is ceithir meur dhe’n Bhanca so air feadh Chanada is nan Staidean Aonaichte, am measg am bheil an àireamh a leanas anns na Roinnean Iochdrach.

HALIFAX , H. N. Wallace, Manager.
Amherst Antigonish Barrington
Bridgewater Canning Lockeport
Lunenburg Middleton New Glasgow
Parrsboro Sackville St. John
Shelburne Springhill Sydney
Truro Windsor

Gach seorsa gnothuch banca.
Ceannaichear is reicear airgid is notaichean Breatunnach.
Gheibhear Litrichean Creideas de ’m faodar feum a dheanamh ann an cearna sam bith dhe ’n t-saoghal.

BANCA CAOMHNAIDH.
Tha Banca Caomhnaidh a nise fosgailt aig gach meur dhe ’n bhanca.
Gabhar suim sam bith air riadh, eadhon suim cho beag ri aon dolar.

Meur ann an Sidni.
P . C. STEVENSON, Manager.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH’
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

SYDNEY & LOUISBURG R’Y.

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’ Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bay aig 7.59 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.35 a. m.

A fagail Shidni aig 7.00 a. m., Glace Bay aig 9.43 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.35 a. m.

A fagail Louisburg aig 5.30 p. m., Glace Bay aig 6.21 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.00 p. m.

A fagail Shidni aig 8.00 p. m., Glace Bay aig 8.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 9.30 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchd gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26, no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.