---

[49]

[Vol . 11. No. 7. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, OCTOBER 3, 1902. No. 7.

Geur-leanmhuinn nan Iudhach.

THA riaghladh Roumania, —dùthaich bheag Eòrpach tuath air an Tuirc, —daonnan a geur-leanmhuinn nan Iudhach. Ann an còrdadh a rinneadh eadar na rioghachdan aig crioch a chogaidh a bh’ eadar Ruisia agus an Tuirc ’sa bhliadhna 1878, gheall riaghladh Roumania saorsa agus còirichean nan Iudhach a choimhead; ach cha deach an gealladh sin a chumail riamh. Tha cùisean ann an Roumania an diugh ionann ’s mar a bha iad ann an Sasuinn ’s an treas linn deug, tha na h-Iudhaich na ’n daoine saoibhir airgiodach, agus uaislean na dùthcha bochd. Tha na h-uaislean gu tric a’ gabhail airgid an iasad bho na h-Iudhaich, agus air an dòigh sin tha moran dhiu ann an trom fhiachan aca. Cha ’n eil comas no toil aca na fiachan sin a phàigheadh, agus ’se na h-Iudhaich a’ dh’ fhàgail na dùthcha gu buileach glan an aon rud a tha dhìth orra. Air an aobhar sin tha iad ga ’n geur-leanmhuinn, ’s a deanamh uiread sàrachaidh orra ’s gur buidhe le moran dhiu dol air imrich do dhùthchannan eile, gu h-àraidh do na Staidean. Cha ’n ’eil riaghladh nan Staidean deònach gu’m biodh tuilleadh ’s a chòir dhiu an taobh a stigh d’an criochan, agus air-son an cumail thall tha iad aig an àm so a’ cur impidh air rioghachdan mora na h-Eòrpa éiginn a chur air Roumania gu stad de ’n gheur-leanmhuinn a th’ aice air an t-sluagh mhi-fhortanach. ’Se sin an aon ni a chuireas stad air, ach tha e doirbh a dhol roimhe ciod a chi na rioghachdan iomchuidh a dheanamh. Tha fios air tighinn á Roumania fhein nach eil riaghladh na dùthcha sin a dol a’ thoirt feairt sam bith air iarrtas nan Staidean. Tha Roumania anns an Roinn-Eòrpa ’san aon suidheachadh ’s a tha Bhenesuela ’s na dùthchannan beaga leibideach eile tha ’n ceann a deas America. Tha iadsan air an gabhail fo thearmunn nan Staidean, agus ged nach urrainn an dùthaich sin modh ionnsachadh dhaibh, cha leig i le dùthaich Eòrpach an dochann air-son am mì-mhoidh. Tha Roumania air an dòigh cheudna comasach air a toil fhin a dheanamh a chionn gu bheil na rioghachdan mora cho naimhdeil ri cach a cheile ’s na ’n tòisicheadh aon dhiu air ise chronachadh gu’n gabhadh aon no dha eile a pàirt, ’s an sin bhiodh an aimhreit air a bonn. Cumaidh eagal na h-aimhreit sin na rioghachdan na ’n tosd aig an àm so, agus mar sin cha’n ’eil mòrain dochais gu’n deanar cobhair air na h-Iudhaich mur tachair gu’n teid na Staidean air adhart leis a’ chùis air dhòigh ’s nach gabh an iarrtas diùltadh.

SEONAID NIC-LACHAINN. —Tha a’ bhan-òranaich ainmeil so aig an àm a’ cur cuairt air Roinnean Iochdrach Chanada. Bha i ann an Sidni da oidhche toiseach na seachduin so. Oichche Di-luain bha an talla mor ’s an robh e ’seinn làn, agus ged bha oidhche Di-màirt fliuch, fuar, cha robh an àireamh moran ni bu lugha. Bu mhath a b’ fhiach i dhol ga ’h-éisdeachd; tha guth binn, ceòlmhor aice, agus seinnidh i cho beothail ’s cho faireachail ’s gu’n giùlain i an sluagh air falbh le ’ceòl. Bha na h-òrain Ghàilig gu h-àraidh taitneach; rinneadh barrachd caithreim na ’n deigh na rinneadh as deigh aon de na h-òrain Bheurla. Tha Seònaid, an deigh na Roinnean Iochdrach fhàgail, a’ dol air chuairt troimh Ontario, ’s an deigh sin theid i do na Staidean. Tha MAC-TALLA guidhe turus math agus soirbheachadh leatha.

Leabhraichean.

THA nis dà mhìle agus naoi ceud bliadhna o ’n thubhairt Righ Solamh, “Air mòran leabhraichean a dheanamh cha ’n ’eil crìoch; agus tha mòran leughaidh ’na sgìos do ’n fheòil.” Ma bha so fior ann an làithean Sholaimh, tha e gu mòr ni ’s firinniche anns na lìnntean so. Tha de leabhraichean ùr a’ tighinn a mach na h-uile latha nach ’eil e ’n comas a h-aon air bith eòlas fhaotainn air a h-aon ’sa mhìle dhiubh; agus da rireadh is suarach an call, oir ’s beag a’s fiach a’ chuid a’s mò dhiubh. Ged bhiodh e ’n comas duine am faotainn uile agus an leughadh uile, bu bhochd an caithe-beatha dha a làithean a chur seachad ’san t-saothair dhiomhain. Cha ’n e nach ’eil iomadh leabhar math a’ teachd a mach, agus is fhada ghabh e uainne tàir a dheanamh orra, no an di-moladh. Bu chòir dhuinn a bhi taingeil airson an tomhais mhòir fhiosrachaidh agus eòlais tha nis r’a fhaotainn o leabhraichean, agus an comas tha aig daoine bochda nis cuid diubh a leughadh. Ach ann an leughadh a’ chuid a’s fearr dhiubh, ’s iomchuidh do dhuine bhi ’na earalas. Tha barailean mearachdach ann am mòran diubh, agus tha e duilich air uairibh am moll fhasgnadh o’n chruineachd—an fhìrinn o’n chuid tha mearachdach.

MORT AN GLACE BAY. —Aig Mèinn Chaledonia, air an aonamh latha deug de September, bha fear Calum Friseil, Frangach de mhuinntir Chuebec, air a mhort le companach dha, fear Horace Charbouneau. Bha ’n dithis ag òl cuideachd, agus dh’ eirich aimhreit eatorra nuair a bha iad a dol dhachaidh. Leag am Frisealach Charbouneau, agus an sin loisg am fear sin air ceithir uairean. Chaidh an ceathramh peilear na shùil ’dheis agus stad e na ’eanchainn. Chaochail e maduinn an treas latha deug. Bha Charbouneau air a thoirt gu cùirt fir-ceartais ’s á sin air a chur do’ n phriosain a dh’ fheitheamh na Cùirte Moire. Bha’n dithis dhaoine na’n companaich, ’s na ’n dlùth chàirdean, ag obair ’s a cadal cuideachd. Thainig iad do Ghlace Bay toiseach an t-samhraidh, agus cha do chuir ni eatorra riamh gus an d’ rinn an t-òl e.

BAS AITHGHEARR. —Thainig bàs gle aithghearr air duin’ òg, d’am b’ ainm Iain Mac Phàrlain, air an Eilean Mhor air an treas latha deug dhe ’n mhios a dh’ fhalbh. Bha e ’g obair an latha roimhe sin a’ cur a staigh arbhair, agus thatar am barail gu ’n do dh’ obraich e tuilleadh is cruaidh; chuir e ceithir lòid dheuga staigh. Tràth ’san oidhche ghearain e ’cheann, agus chaidh e laidhe. ’Sa mhaduin cha robh e ni b’ fhearr, agus bha mhàthair a’ deanamh deiseil air-son a dhol do Bhaddeck a dh’ iarraidh dotair nuair a chaochail e. Tha a mhàthair na bantraich, agus tha truas mor rithe air dhi a h-aon mhac ’s a fear-cuideachaidh a chall air dhòigh cho muladach.

SGIORRADH MI-FHORTANACH. —Tha sinn duilich a chluinntinn gu ’n do thachair droch sgiorradh do ’n Urr. Tearlach C. Mac-an-Tòisich, ministeirReserve Mines,Di-ciaduin s’a chaidh. Bha e air a thilgeadh á carbad, ’s e dol gu taigh aon de mhuinntir a pharaiste, agus a bharrachd air goirteachadh eile, chaidh e as a’ ghuala. Bha Mr. Mac-an-Tòisich an dùil falbh an ceann latha no dha do ’n t-seann dùthaich, a ghabhail cùrsa ann an oil-thaighean Dhun-Eidionn is Ghlascho, agus cuiridh an sgiorradh so dàil na fhalbh.

Fios do ar Leughadairean.

BIDH MAC-TALLA air an turus so latha no dha anmoch a ruigheachd an luchd-gabhail. Tha so air aobharachadh le paipear a bha sinn a’ faotainn a thoirt ro-fhada air an rathad a’ tighinn. Tha sinn duilich air son cho liutha dàil ’s a bh’ ann an cur-a- mach a phaipeir air a bhliadhna so, ach faodaidh an luchd-gabhail a bhi cinnteach nach bi e mar sin an déigh so, ach gu ’n ruig e iad gu riaghailteach uair ’san da sheachdain. Tha sinn an comain na feadhnach a chuir air adhart am pàigheadh, agus an dòchas gu ’n cluinn sinn uapa-san nach d’ rinn sin fhathast gun dàil.

CRIOCH AN IASGAICH. —Ged nach do thill mòran de na bàtan fathast dhachaidh feudar a ràdh gu ’m bheil iasgach an sgadain air tighinn gu crìch. Bidh e ’na thaitneas le ar luchd-leughaidh anns gach ceàrn de’n t-saoghal a bhi a’ cluinntinn gu’n robh soirbheachas math aig na h-iasgairean air a’ bhliadhna so. Cha’n ’eil toradh aimsir an iasgaich uile f’ ar comhair, a chionn gu’m bi cuid ag iasgach car seachdain fathast. Ach tha e soilleir, a reir nan iomra a tha tighinn ás na puirt siar is deas, gu’n robh iad uile na bu làine ann an airgiod na bha iad an uiridh. Tha e mar an ceudna air a ràdh gu’n robh an t-iasg ann an coitcheannas glé mhath ann am brìgh. Tha na fhuaradh thar cheann fada thairis air na fhuaradh an uiridh. Tha co-fhaireachdain againn uile ris na h-iasgairean bochda a tha air aghaidh nan uisgeachan fiadhaich air son am beòshlaint; agus a tha toirt á saibhreas na fairge biadh cneasda cuideachail a tha ’na shlàinte agus ’na neart do mhìltean. Aig an àm so tha cuid shònruichte de na h-iasgairean Albannach a tha dol deas gus na cladaichean Sasunnach far am bheil dùil againn am bi buaidh is piseach leotha. —Oban Times.

FACAL MU PHEARY—Mu’n robh an àireamh mu dheireadh de ’n phaipeir so aig an luchd-leughaidh bha Peary air Sidni a ruigheachd, an deigh ceithir bliadhna chur seachad anns an àirde tuath. An àm falbh bha làn dhòchas aige fein ’s aig a chàirdean gu’n rachadh aige air a’ chrann a tuath a ruigheachd; ach dh’ fhairtlich air, agus bha a thurus gun mhoran feuma. Air an t-soitheach cuide ris bha an Dotair Dederick, a dh’ fhalbh aig an aon àm ris fein, ach a dhealaich ris o chionn da bhliadhna ’s a bha uaithe sin a’ fuireach còmhla ris na h-Escimos. ’S e b’ aobhar do ’n dotair dealachadh ris gu’n deach iad bhar a cheile mu ni-eigin air nach eil aon seach aon gu ruige so a’ toirt iomraidh. Bha àireamh de bheothaichean annasach air bòrd an t-soithich, am measg chàch àireamh chon, Walrus agus Musk-ox.

SIDNI A’ FAS NI ’S FHEARR? —Re nan naodh miosan a ruith dhe ’n bhliadhna so, bha sia ceud ’s ceithir fichead ’s a h-aon deug air an glacadh ’s air an cur do ’n phriosan ann an Sidni. Bha a’ mhor chuid dhiu sin air son daoraich is troimhe-cheile bh’ air aobharachadh leis an òl. An uiridh bha ochd ceud ’s ceithir fichead ’s a h-aon air an glacadh ’san ùine cheudna. Tha aon de phaipearan a’ bhaile a’ deanamh uaill á sin, ’s ag radh gu bheil am baile fàs ni ’s fhearr. Tha sinn an dòchas gu bheil, ach cha bu mhisd e dhol na b’ fhior fhearr na tha e. Agus na ’m biodh iadsan a tha ’n dreuchd ’s an ùghdarras ri ’n dleasdanas mar bu chòir dhaibh, b’ fhurasda sin a dheanamh. Cha ’n eil e ’g amharc ro-bhòidheach aon mu choinneamh gach deich no dusan a th’ anns a’ bhaile bhi dol do ’n phriosan uair ’sa bhliadhna.

---

[50]

[Vol . 11. No. 7. p. 2]

Naigheachdan.

A’ CHEUD LUCHD UBHLAN—Dh’ fhalbh a’ cheud luchd de dh’ ùbhlan an fhoghair so á Nobha Scotia air an aonamh latha fichead de September. Bha sia ceud gu leth baraille ’s a dha ann; chaidh an cur a null do Lunnuinn.

MIOS DE SHIDE BHRIAGHA—Bha sìde gle bhriagha ann fad mios September. Thainig dha no tri lathaichean mu ’dheireadh a bha fuar agus fliuch, ach a’ chuid bu mhotha dhe ’n ùine bha sìde bhlàth thioram ann. Cha’n eil sìde Cheap Breatuinn cho dona ’s a bhithear gu tric a cur air.

FEIN MHORT ANN A HALIFACS—Di-sathuirne, an fhicheadaibh latha de September, chuir bean d’ am b’ ainm Caorstidh Chamaran, a bha còmhnuidh am baile Halifacs crioch air a beatha fein leparis greenòl. Cha ’n eil fhios có i no ciod an t-àite as an d’ thainig i. Bha ochd ceud dolair aice ann an aon de na bancaichean.

FEAR A RINN FEUM DE MHAC-TALLA— “Tha mi creidsinn nach eil moran de luchd-gabhail aig MAC-TALLA coltach riumsa. Bha mi ga ’fhaighinn o’n thainig a’ cheud àireamh dhe mach. Cha b’ urrainn dhomh an uair sin aon fhacal Gàilig a leughadh, agus cha robh agam ach fior bheagan eòlais air a’ chànain. Cha d’ fhuair mi cuideachadh bho neach sam bith, ach chnuasaich mi mach e leam fhein, agus an diugh leughaidh mi am paipeir gu ciatach, agus tha barrachd Gàilig agam ’s a shaoil leam riamh a bhiodh agam aig aois thri fichead is naodh bliadhna,” —Domhnull Domhnullach, Spokane, Wash.

SINEICH AG IARRAIDH OIR—Tha cuid de na Sineich a tha ’n Ceap Breatunn ’s a bha roimhe so a cosnadh an arain làitheil a’ nigheadaireachd, air tòiseachadh ri sireadh òir. Air an Abhainn Mheadhonaich tha dha dheug dhiu ag obair gu trang gach latha, a’ togail gainmhich á grunnd na h-aibhne, ga ’nigheadh ’s a’ cruinneachadh nan gràineanan òir a gheibhear na ’measg. Bha daoine geala ris an obair cheudna beagan bhliadhnaichean roimhe so, ach ged fhuair iad òr, cha deanadh iad tuarasdal ceart ga ’thionail, agus leig iad seachad e. Faodaidh e bhith gu ’m faigh na Sineich, aig am bheil barrachd foighidin, ’s a bhios riaraichte le tuarasdail ni ’s lugha, air adhart ni ’s fhearr.

BAS MHURCHAIDH MHIC-LAOMUIN—Bidh càirdean MHIC-TALLA duilich sgeula bàis a’ Ghàidheil ’s an Sgiathanaich chòir so a chluinntinn. Chaochail e aig a dhachaidh, am Bail-an-tobair, Eilean a’ Phrionnsa, air an t-seachdamh latha deug de September. Bha e tinn ùine mhor, ach cha robh a thinneas cràiteach, agus chriochnaich e a thurus ’san t-saoghal so mar gu ’m biodh e tuiteam na ’chadal. Bha e ceithir fichead bliadhna dh’ aois, agus dh’ fhàg e bantrach is naodhnar chloinne. Bha e na dhuine air an do bhuilicheadh buadhan inntinn neo-chumanta. An làithean ’òige cha d’ fhuair e ach gle bheagan sgoile, ach bha e na dhuine fiosrach, aig an robh deagh cheann-labhairt, agus a bha na chòmhraidiche fior thaitneach. Bha litir uaithe uair is uair anns a MHAC-TALLA, agus bu mhath a chòrd iad ris na leughadairean, ged nach robh iad idir ri ’n coimeas ri e-fein a chluinntinn a’ còmhradh. Bha eòlas air fad is farsuing anns an Eilean, agus far an robh eòlas air bha meas air. Bha e na Ghàidheal cho dìleas ’s a b’ aithne dhuinn riamh; bha chridhe ’n dlùth-cheangal ri dhùthaich ’s ri cainnt a shinnsir. A bhàrr air sin bha e na ’dhuine air an robh eagal Dhé, agus a dh’ fhàg an saoghal so an làn dhòchus ri bhi ’n seilbh air saoghal a’s fhearr.

Na Rionnagan.

Ma dh’ amhairceas neach air na spéuraibh, air oidhche chiùin, reòta, gheamhraidh, chì e mu mhile rionnag an crochadh mar lòchranaibh drilinneach os a cheann, —chì e iad de gach meud, agus soilleireachd, —cuid diubh beag agus fann, agus cuid eile dhiubh mòr, agus a’ dealrachadh le solus soilleir agus seasmhach! Ach ged nach fhaicear ach mu mhile dhiubh so leis an t-sùil luim, chithear le gloineachaibh ìnnleachdach a fhuaradh a mach, mu’n cuairt de cheud mìle, uile còmhlath! Agus cha’n ’eil an àireamh mhòr so, [ ? ] air feadh farsuingeachd na cruitheachd, ach mar eitean gaineimh air tràigh na fàirge! Tha cuid diubh anabarrach mòr, —fichead, —leth-cheud, —mìle uair ni ’s mò na’n talamh air am bheil sinn’ a’ gluasad, agus is gann a gheibhear aon ’nam measg co beag ris! Goirear le teallsanaich rionnagan suidhichte dheth gach solus a chithear anns na nèamhaibh, ach cha’n abrar so ris a’ ghréin, agus a’ ghealaich againne, no ri aireamh bheag de reultaibh agus de ghealachaibh eile, agus de rionnagaibh-earbullach, a ta cuairteachadh na gréine. Tha na rionnagan suidhichte aig astar uamhasach, agus do-thuigsinn air falbh uainn-ne; agus an uair a smuainicheas sinn air am méud, an àireamh, an nàdur, agus an astar—cha chomas dhuinn, an sin, gun smuaineachadh air cumhachd an Ti Uile-ghlòrmhor sin “a sgeadaich na nèamha le a Spiorad.” Chum beachd a thoirt air astar nan rionnag so air falbh, ghabhadh am peileir a’s luaith’ a chaidh riamh a mach á béul gunna, ged a dh’ fhanadh e ’na dheannaibh, còrr agus muillean bliàdhna, mun ruigeadh e cuid dhiubh! Nach ceart a dh’ fheudas daoine a’ cheist a chur, Cò a rinn na nithe mora, maiseach, agus miorbhuileach so? Có, ach an Dia sin, “a rinn an talamh le ’chumhachd, —a shocruich an saoghal le ghliocas, —agus le thuisge a sgaoil a mach na nèamha.”

Anameasarrachd.

Ma tha gus nach ’eil an lagh ris an canar ’sa BheurlaScott Acta deanamh math, saoilidh mi nach fhaicear toradh cho mor ’s a dh’ fhaodte na ’lorg ’sa bhaile so. Tha càirdean na stuamachd a’ togail an gutha an dràsda ’s a rithist a’ càineadh luchd-reic deoch-laidir. Am bheil an cònnsachadh sin gu buannachd? Nach b’ fhearr a bhi ’g obair na bhi bruidhinn?

Tha mise deimhine na’m biodh fios aig moran de chàirdean na stuamachd air na trioblaidean a tha iomadh athair is màthair bhochd a fulang air sàilleabh an cuid mhac a tha, cho luath ’sa tha na ’n comas, ag imeachd air slighean baoth an uilc, gu’n deanadh iad barrachd mor is bruidhinn am measg a chéile. ’S iomadh pàranta truagh a tha feitheamh gu foighidneach o latha gu latha ’s o oidhche gu oidhche an dòchas gu ’m faic e a mhac fhathast na ’dhuine stuama, ’s na dòchasan sin air an siabadh air falbh, a chionn nach ’eil càirdean na stuamachd ag eiridh suas ’s a cur stad air na daoine a tha ris an obair mhallaichte a tha lagh Dhé is dhaoine a’ dìteadh. Theid aig duine a tha ’n da-rireadh air moran a dheanamh; agus ma tha Dia air a thaobh, mar a tha e anns a’ chùis so, cha ’n urrainn ifrinn fhein cur na ’aghaidh. Nach ’eil so na aobhar misnich ma ta? Tha paipearan a bhaile so a toirt cunntas air a dha ’sa tri ’s a ceithir a bhi am prìosan o latha gu latha, ach am bheil iad a cur a choire sin air luchd-reic an stuth-laidir? ’S iad nach ’eil.

’S e tha mhiann orm focal no dha a radh ris a’ mhuinntir a tha ’n aghaidh an stuth-laidir, ach nach do dh’ fhairich riamh a ghath. Dùisgibh as ’ur clò-chadail. Ma tha aon ni ’sa bhaile so a tha faighinn lamh-an-uachdair ’s e an ni sin an stuth làidir. Agus cha ’n ’eil innleachd is urrainn mac an duine a dhealbh gus cur na ’aghaidh gu moran math mur ’eil an Tighearna Dia air a thaobh. O, air sgàth an athair ’s na mathar bhochd a tha fulang gu sàmhach, deanaibh an obair so; air sgàth Latha naomh an Tighearna tha air a bhristeadh gu h-uamhasach le luchd an òil, deanamh ’ur dichioll; agus gheibh sibh a bhuaidh air a cheann mu dheireadh. Bitheadh foighidin mhath agaibh. Cha bhi ur saothair gun duais. ’S e so mo bheachdan-sa as leth cur as do stuth-laidir. Agus ma chì sibh iomchuidh an cur an clò bith[ ? ]

Turus-fairge do America.

LITIR A CHAIDH A SGRIOBHADH AN 1841.

Bu trom, tiamhaidh smaointean mo chridhe air dhomh a bhi call seallaidh air beanntan mo dhuthcha, ’s cha robh e ’m chomas gun mo bhròn a thaisbeanadh le deuraibh goirte ’s mi toirt m’ aghaidh air cuan farsuing America. Bha cuimhne nan làithean a dh’ fhalbh gu goirt a’ cràdh mo chridhe ’s mo chuim, ’s cha do smaoinich mi riamh gu fiosraichinn a leithid do thaiseachadh-cridhe ’s a dh’ fhiosraich mi san t-suidheachadh san robh mi nis air mo chàramh. Bha ’m bàs an déigh iomadh briseadh a dheanamh ann an àireamh mo luchd-dàimh agus eòlais; chaidh iomadh snaim fhuasgladh a bha ’gam cheangal ri tir nam beann; ach aidicheam ged bu nàmhaid dhomh gach caraid a dh’ fhàg mi as mo dhéigh dhùraiginn tilleadh a ris a dh’ fhaicinn tìr mo dhùchais agus mo ghaoil; ’s ged bha innleachdan gluasaid na luinge so ’gam ghreasad air falbh á fradharc mo dhùthcha bha aiteas orm a smaoineachadh gu faodainn a bhi air mo thoirt air m’ ais am beagan làithean a dh’ ionnsuidh a’ chòrsa bha mi nis a’ fàgail. Ach theagamh, mo thruaighe! gu faodainn mo dhùthaich a ruigheachd ni bu tùrsaiche na dh’ fhàg mi i. Chithinn iomadh briseadh agus bearn air an deanamh leis a’ bhàs—agus iadsan a dh’ fhàg mi ann an trein an neirt no ann am maise ’s an snuadh na h-òige ann an tosd muladach a’ bhàis. Bha ’n long a’ gluasad gu siùbhlach gun bhi ’n eisiomail srutha no soirbheis, oir nam bitheadh i sin dh’ fhaodadh i bhi ceithir latha fichead ris an astar a rinn i ann an ceithir uaire fichead ’nuair a rinn i falach-cuain air gach fearann. Bha i ’m bitheantas ri dà chiad gu leth mile ’sna ceithir uaire fichead, agus rinn i aon uair dlù air tri chiad mìle.

Air latha na sàbaid shearmonaich ministeir òg a bha dol do Eilean a’ Phrionnsa, agus bu taitneach tiamhaidh na smaointean a dhùisg an clag a’ gairm an t-sluaigh gu aoradh Dhé air uchd a’ chuain; chruinnich gach aon a bh’ air bord, mu thuairmeas ceud gu leth, do thigh uachdrach na luinge. Bba na maraichean uile ann ach aon no dha air an robh cùram an t-soithich. Sheinneadh earrann do’n cvii. Salm,

Luchd-luingeis theid air muir ’s a bhios
Ri gniomh an uisge buan,
’S iad sid do’n léir mòr oibre Dhé
’Sa mhiorbhuile sa’ chuan. &c .

B’e ’n ceann-teagaisg “Pilibh: c’arson a bhàsaicheas sibh?” Nochd am ministeir gach meadhon a bha ’n Tighearn a’ cleachdadh chum an t aingidh a thilleadh; gu ’n robh e gu tric a’ cur drisean an àmhghair roimhe san t-slighe Hos. ii. 6. —ach gu’m b’e ’m focal, ann an laimh an Spioraid an t-aon mheadhon éifeachdach chum na criche so. Gu ’m b’e claidheamh an Spioraid e, leis an robh Criosd a’ cosnadh ’s a’ cur a rioghachd am farsuingeachd san anam ’s anns an t-saoghal, ’s nan rachadh neach a thoirt aon uair fo shileadh an t-soisgeil gu faodadh meadhona eile bhi air an naomhachadh do’n anam agus comh-oibreachadh gus am peacach a thoirt gu aithreachas; agus cha b’ fhada gus an deachaidh an teagasg so a sparradh gu druighteach orm fhein. Dh’ eirich stoirm ghàbhaidh a thug a’ m’ chuimhne gach teagasg, gach earail a’s achmhasan a fhuair mi riamh, ’s bu chulaidh-uamhais dhomh cho beag drùghaidh ’s a rinn iad orm; bha mi cinnteach gu ’n robh an Tighearn a nis a’ labhairt rium ann an osna stoirm a’ mheadhon oidhche, mar bu bhitheanta rinn e ann an caol-ghuth ciùin focail na slàinte.

Ann an turus cho goirid ’s a bh’ againn air [ ? ]

---

[51]

[Vol . 11. No. 7. p. 3]

leth eadar Liverpool agus Halifax) cha mhor nithean annasach a thachair. ’Se ni bu mhò ioghnaidh leinn siubhal buadhar na luinge feadh “ghleannta crom an t-sàile” gun umhail aice ciod a’ chearn as an éireadh an soirbheas. Cha ’n eil fhios co dhiubh a’s sàbhailte na luingeis so na na luingeis sheòl, ach nam bithte cinnteach as an innleachd-ghluasaid, cha ’n ’eil teagamh nach iadsan a’s sàbhailte. Greasaidh iad ni ’s luaithe as an stoirm, tha iad làidir diongmholta, le rogha sgioba. Tha iad ann am meud ni’s mò na luingeis eile. Giulainidh iad mu thuairmeas mìle gu leth tunna. Tha seachd ciad tunna guail air bòrd aig gach aon diubh a’ fàgail Liverpool. Tha ’n luach aisig ard, ach ’s coltach gu’n islichear e ’n ùine gun bhi fada ’s gu ’n deanar an turus ann an seachduin. Tha ’n luach-aisig dlù air da fhichead punnd Sasunnach, ach cha ’n ’eil e ni ’s daoire na bha e air luingeis sheòl o cheann da fhichead bliadhna.

’S iomadh ni ’thachras san t-saoghal so. Bha e aon uair air a mheas ’na ni gun tùr, oidhirp a thoirt air cuan America le loingeas smùide—a chionn gu ’n robh muinntir am beachd nach giùlaineadh iad uiread ghuail ’s a dh’ fheumadh iad. Bheirear fhathast oidhirp air dol do Australia ’s do na h-Innsibh an Ear. Thugadh oidhirp o cheann beagan bhliadhnachan air dol do na h-Innsibh rathad Cheap an Dòchais; ghealladh duais do’n neach a thug an oidhirp—ach theirig an gual agus bha e ni b’ fhaide na ’n tim a luthasaicheadh dha. Bha iomadh aon a’ cur-iomchair air Comunn nam marsantan, (East India Company)nach robh luingeas smuide dol do Innsean na h-airde ’n Ear roimhe so. Dh’ fhàgadh a’ chùis ’nan lamhan, ach tha muinntir a’ smaoineachadh an àite ’chuis aghartachadh, gur h-ann a chuir iad gach culaidh-bhacaidh san rathad. Tha iad aig an àm so a’ togail long-smuide iaruinn ann am Bristol, an Sasunn. Giulainidh i mu thuairmeas tri mile gu leth tunna. Tha i teann air a thri uiread ri h-aon a chaidh a thogail fhathast. ’S ann gu bhi dol do America tha i, ach dh’ fhaodadh i dol do chearnaibh a’s fhaid as. Cha ’n ’eil teagamh nach faigh America agus dùthchannan eile togail nach d’ fhuair iad riamh roimhe ann am malairt ’s ann an sochairean lionmhor eile ri linn do na luingeis so oidhirp a thoirt air a’ chuan.

SGEULACHDAN ARABIANACH.

ALADIN.

CAIB. IX.

CHUIR na briathran so dragh mor air an àrd-chomhairleach. Uine roimhe sid thuirt an righ ris gu ’n robh e smaointean gu ’n tugadh e a nighean dh’ a mhac ri ’pòsadh. Uime sin bha eagal air, agus cha b’ ann gun aobhar, gun atharraicheadh an righ ’inntinn, leis cho fior thoilichte ’s a bha e leis an tiodhlac ro luachmhor a fhuair e. An sin chaidh e far an robh an righ, agus chuir e cogar ’na chluais, agus thuirt e ris: “Mo thighearna, feumaidh mi aideachadh gu ’m bheil am fear a thug dhuibh an tiodhlac ro luachmhor mar so airidh air bhur nighinn. Ach tha mi ’guidhe air bhur mòrachd gu ’n toir sibh dhomh dàil thri miosan mu ’n toir sibh seachad gealladh sam bith. Tha mi ’n dòchas gu ’m bi mo mhac-sa, air am bheil meas cho mor agaibh, comasach air tiodhlac a’s fhearr na tiodhlac Aladin a thoirt dhuibh. Tha sibh eòlach air mo mhac-sa, ach cha ’n ’eil ann an Aladin ach tur choigreach do bhur mòrachd.”

Ged a bha lan-fhios aig an righ nach robh e comasach do ’n àrd-chomhairleach tiodhlac bu luachmhoire na sid fhaotainn dh’ a mhac gus a thoirt seachad, dh’ eisd e ris, agus dheònaich e dha am fàbhar a dh’ iarr e. Thionndaidh e ri màthair Aladin, agus thuirt e rithe: “A dheadh bhean, bi falbh dhachaidh, agus innis do d’ mhac gu ’m bheil mi ’toirt m’ aonta do ’n iarrtus a chuir e mu m’ choinneamh. Ach cha phòs mo nighean gus am faighear gach deisealachd deante. Agus tàirngidh sin ùine thri miosan. An uair a theid an ùine sin seachad, thig an so a rithist. Thill màthair Aladin dhachaidh agus i moran na b’ aoibhniche na bha i ’smaointean a bhitheadh i, oir bha i ’n dùil nach biodh e comasach dhi cead fhaighinn air bruidhinn ris an righ; agus a bharrachd air a sin, fhuair i freagairt fhàbharrach an àite diultaidh agus aobhar nàire mar a bha i ’n dùil a gheibheadh i.

An uair a chunnaic Aladin a mhàthair a’ tilleadh, dh’ aithnich e gu ’n robh naigheachd mhath aice; oir thill i na bu tràithe na b’ àbhaist dhi, agus bha aoidh air a gnùis.

“Seadh, a mhàthair,” ars’ esan, “am faod mi bhith ’g àrach dòchais, no am feum mi bàsachadh ann an eu-dòchas?”

An uair a chuir i dhith an sròl, agus a shuidh i ri thaobh air an t-sofa, thuirt i ris: “A mhic, air eagal do chumail fad’ ann an teagamh, faodaidh mi innseadh dhut gur ann a tha aobhar agad a bhith gle thoilichte an àite ’bhith ’smaointean air a’ bhàs.”

An sin dh’ innis i dha gu ’n d’ fhuair i éisdeachd o ’n righ air thoiseach air a h-uile neach eile, agus mar sin gu ’n d’ fhuair i dhachaidh na bu tràithe. Dh’ innis i dha mar an ceudna mar a ghuidh i air an righ nach deanadh e dioghaltas oirre air son iarrtus cho mi-choltach a chur fa chomhair, agus an fhreagairt fhàbharrach a thug an righ dhi; agus, cho fad’ ’s a b’ urrainn i ’thuigsinn, gu ’n robh buaidh mhor aig an tiodhlac air inntinn an righ. “Ach an uair bu lugha ’shaoil mi,” ars’ ise, “agus an uair a bha e ’dol a thoirt freagairt dhomh, chuir an t-àrd-chomhairleach cogar ’na chluais, agus bha eagal orm gu ’m faodadh gur ann gus an righ a thionndadh ’nar n-aghaidh a bha e.”

An uair a chual’ Aladin an naigheachd so, bha e ’smaointean gu ’m b’ e fhein duine cho sona ’s a bh’ air an t-saoghal. Agus thug e mile taing dh’ a mhàthair air son na ghabh i de dhragh, agus air son cho math ’s a shoirbhich leatha.

Ged a bha na tri miosan gle fhada leis, chuir e roimhe gu ’n cuireadh e seachad iad cho foighidneach ’s a b’ urrainn e, o ’n a bha e ’cur làn earbsa ann am facal an righ. Ach cha b’ e mhàin gu ’n robh e ’cunntas nan làithean agus nan uairean, ach bha e cùnntais nam mionaidean mar an ceudna.

An deigh do dha mhios a dhol seachad, chaidh a mhàthair do ’n bhaile air feasgar àraidh a cheannach olla. Bha greadhnachas mor anns a’ bhaile, agus gach neach a’ stri feuch co bu bhriagha chuireadh na h-uinneagan agus na taighean ann an òrdugh le ditheannan ’s le duilleach nan craobh bu mhaisiche na cheile. Bha na sràidean làn le oifigich a’ marcachd air eich bhrasa, mheanmnach air an robh srianan is diollaidean anabarrach riomhach, agus moran de luchd-frithealaidh maille riutha. Dh’ fheòraich i ciod bu chiall do ’n mhor ghreadhnachas a bh’ anns a’ bhaile.

“Co as a thainig tu?” ars’ am fear a bha ’reic na h-olla rithe. “Nach cual’ thu idir gu ’m bheil mac an àrd-chomhairlich a’ dol a phòsadh nighean an righ a’ nochd? Tha i gu tilleadh air ais gun dàil as an taigh-fharagaidh, agus tha na h-oifigich a tha thu ’faicinn, a’ feitheamh gus an tig i, agus leanaidh iad i do ’n lùchairt far am bheil am pòsadh gus a bhith air a dheanamh.

An uair a chuala màthair Aladin so, ruith i dhachaidh cho luath ’s a b’ urrainn i. “A mhic,” ars’ ise, “tha thu caillte! Tha thu ’cur earbsa ann am facal an righ, ach cha bhi dad agad air a shon.”

Bha Aladin ann an staid eagalaich an uair a chual’ e so. “A mhàthair,” ars’ esan, “cia mar a tha fhios agaibh gu ’n do bhrist an righ air a ghealladh?”

“An nochd fhein, tha mac an àrd-chomhairlich a’ dol a phòsadh nighean an righ.”

An sin dh’ innis i dha na chual’ i, agus thuig e gu ’n robh a’ chùis coltach gu ’n tachradh mar a dh’ innis i dha.

Chuir so dragh anabarrach mor air Aladin. Agus chuireadh an naigheachd so duine sam bith eile ’na bhreislich buileach glan. Ach anns an àm chuimhnich e air a’ chrùisgein, a bha roimhe sid gle fheumail dha. Agus gun aon fhacal a radh le feirg mu dheidhinn mar a rinn an righ, an t-àrd-chomhairleach, agus a mhac air, thuirt e: “Is docha nach bi mac an àrd-chomhairlich cho sona ’nochd ’s a tha e ann an dùil. Fhad ’s a bhios mise tiotadh ’nam sheòmar fhin, faighibhse deiseil ar suipear.”

Chaidh i ’dheasachadh na suipearach, agus bha amhrus aice gu ’n robh a mac a’ deanamh feum dhe ’n chrùisgein a chum, nam bu chomasach e bacadh a chur air a’ phòsadh.

An uair a chaidh Aladin do ’n t-seòmar, thug e suathadh air a’ chruisgean, agus ann an tiotadh bha ’m fathach air a bheulaobh, agus thuirt e ris: “Ciod a tha dhith ort? Tha mise deas gus ùmhlachd a thoirt dhut mar do sheirbhiseach, agus seirbhiseach nan uile aig am bi an crùisgean nan làmhan; mise agus seirbhisich eile ’chrùisgein.”

“Eisd rium,” ars’ Aladin; “gus a so thug thu ugam am biadh a bha dhith orm; ach a nis tha obair anabarrach cudthromach agad ri dheanamh dhomh. Dh’ iarr mi nighean an righ air a h-athair ri ’pòsadh; gheall e ’toirt dhomh an ceann tri miosan; agus an àite cumail ri ’ghealladh, tha e nochd, ged a tha na tri miosan gun dol seachad fhathast, ’g a toirt do mhac an àrd-chomhairlich ri pòsadh. Tha mi direach air an naigheachd so a chluinntinn, agus tha mi ’creidsinn gu ’m bheil i fior. Cho luath ’s a theid fear na bainnse agus bean na bainnse a laidhe, bheir thu iad fhein agus an leaba ann an so.”

“A mhaighstir,” fhreagair am fathach, bheir mi ùmhlachd do bhur n-àithne. Am bheil àithne sam bith eile agaibh ri thoirt dhomh?

“Cha ’n eil an drasta,” ars’ Aladin; agus chaidh am fathach as an t-sealladh.

Chaidh Aladin sios an staidhre, agus ghabh e ’shuipear còmhladh ri ’mhàthair, agus coltas air a bhith cho stolda ’na inntinn ’s a ’b àbhaist dha; agus an deigh na suipearach bha e ’bruidhinn mu phòsadh nighean an righ mar nach biodh e ’cur suim sam bith ann. ’Na dheigh sin chaidh e d’ a sheòmar fhein, agus chaidh a mhàthair a laidhe. Ach dh’ fhan esan air a chois gus an d’ rinn am fathach mar a dh’ àithneadh dha.

Aig a’ cheart àm bha ullachadh mor ’g a dheanamh ann an lùchairt an righ air son na bainnse; agus gus an robh e meadhain oidhche, bha ’n ùine air a cur seachad leis gach deas-ghnath agus greadhnachas a bha freagarrach air son a leithid de chòmhdhail.

Aig a’ mheadhain-oidhche, dh’ fhalbh mac an àrd-chomhairlich gu bog, balbh as a’ chuideachd ghreadhnaich an uair a sméid aon dhe na caillteanaich air, agus thugadh e do ’n t-seòmar cadail aig nighean an righ.

Chaidh e do ’n leabaidh an toiseach, agus ann am beagan ùine thainig a’ bhanrigh agus na

---

[52]

[Vol . 11. No. 7. p. 4]

mnathan-coimhideachd le bean na bainnse; ach cha b’ ann gun stri. A reir mar a bha cleachdte, dh’ fheumadh a h-uile bean bainnse leigeadh oirre gu ’n robh i, am muigh ’s am mach, an aghaidh a dhol a laidhe còmhladh ri fear na bainnse. Ach a dh’ olc no dh’ eiginn gu ’n d’ fhuair na mnathan a bha ’g a cur a laidhe, thug i dhith a h-aodach, agus chuir iad do ’n leabaidh i. Agus an deigh do ’n bhanrigh a pògadh, agus oidhche mhath fhagail aice, chaidh i ’mach as an t-seòmar, agus ghlasadh an dorus.

Cha bu luaithe ’dhruideadh an dorus na thainig am fathach mar a gheall e do Aladin, agus sguab e leis iad fhein ’s an leaba mar a bha iad, agus ann an tiotadh thug e iad do ’n taigh aig Aladin.

Bha Aladin gle neo-fhoighidneach a’ feitheamh gus an tigeadh am fathach, agus cha do leig e le mac an ard-chomhairlich a bhith fad’ anns an leabaidh còmhladh ri nighean an righ.

“Thoir leat an duine so a th’ air ur-phòsadh,” ars’ Aladin ris an fhathach, “agus glas ann an stabull e, agus thig an so am màireach aig soilleireachadh an latha.”

Anns a’ mhionaid thog am fathach leis mac an àrd-chomhairlich as an leabaidh mar a bha e, agus chuir e e far an d’ òrdaich Aladin dha. Sheid e anail air a chum nach biodh e comasach air gluasad as an ait’ an robh e.

Ged a bha gaol mor aig Aladin air nigheau an righ, cha d’ rinn e moran bruidhne rithe an uair a dh’ fhàgadh ’nan ònar iad; ach thuirt e rithe: “Na biodh eagal sam bith ort, a bhana-phrionnsa ghràdhach; tha thu sàbhailte gu leòr ann an so; oir ged a tha gaol anabarrach mor agams’ ort, bheir mi dhut gach meas agus urram air am bheil thu dligheach. Ged a b’ fheudar dhomh deanamh mar a rinn mi, cha ’n ’eil e ’nam bheachd masladh sam bith a thoirt dhut. Is e ’tha ’nam bheachd bacadh a chur air fear eile greim fhaotainn ort, o ’n a gheall an righ do thoirt dhomh ri d’ phòsadh.”

Cha chuala nighean an righ riamh gu ’n do gheall a h-athair a toirt mar mhnaoi do dh’ Aladin, agus mar sin cha do chuir i a’ bheag de shuim anns na labhair e. Ghabh i a leithid a dh’ eagal agus a dh’ ioghnadh o na thachair dhi ’s nach tugadh i freagairt sam bith dha. Ach air a shon sin, chuir e dheth a chuid aodaich, agus chaidh e laidhe, agus chuir e an claidheamh anns an leabaidh ri ’taobh mar chomharradh gu’n robh e toilltionnach air a bhas nan cuireadh e dragh sam bith oirre.

Bha Aladin gle thoilichte a chionn gu ’n deachaidh aige air mac an àrd-chomhairlich a mhealladh cho mor, agus chaidil e gu math trom.

Ach cha do chuir nighean an righ seachad oidhche riamh ’na beatha cho neo-shona rithe sid. Agus ma bheir sinn fa near an suidheachadh anns an d’ fhàgadh mac an àrd-chomhairlich, faodaidh sinn a thuigsinn gu’n robh e ann an staid moran na bu mhiosa.

Cha robh aobhar sam bith aig Aladin air an crùisgean a shuathadh gus am fathach a ghairm. Thainig e aig an uair ainmichte, direach an uair a bha Aladin an deigh cur uime, agus thuirt e ris: “Tha mi an so, a mhaighstir; ciod i an àithne ’tha sibh a’ toirt dhomh?”

“Bi falbh,” ars’ Aladin, “agus thoir mac an àrd-chomhairlich as an aite ’s an do chuir thu e, agus cuir a rithist anns an leabaidh so e, agus thoir an leaba rithist do luchairt an righ, agus fàg i far an d’ fhuair thu i.”

Ann an tiotadh thainig am fathach air ais le mac an ard-chomhairlich. Thug Aladin an claidheamh as an leabaidh, agus chuireadh fear na bainnse ’na laidhe ri taobh nighean an righ. Agus ann an tiotadh thug am fathach an leaba gu ruige luchairt an righ, agus dh’ fhàg e i far an d’ fhuair e i.

Ach feumaidh sinn a thoirt fa-near nach fhaca nighean an righ no mac an ard-chomhairlich am fathach idir. Chuireadh a chruth oillteil am bàs orra nam faiceadh iad e. Cha mho na sin a chual’ iad facal dhe ’n chòmhradh a bh’ eadar Aladin agus am fathach. Mhothaich iad gu ’n robh an leaba anns an robh iad ’nan laidhe a’ gluasad o aon àite gu àit’ eile; agus faodar a thuigsinn gu ’n do chuir so eagal gu leòr orra.

(Ri leantuinn.)

NA GAIDHEIL AN CEAP BREATUNN.

AM measg nan Gàidheal, anns gach dùthaich sam bheil iad, is tric a chluinnear a bhi gearain air na fasanan Gallda. Tha iad a’ tolladh a stigh a lion beagan is beagan, a’ cur nan seann fhasanan Gàidhealach air chùl, agus cha ’n urrainnear am bacadh. Tha an ni ceudna ’dol air adhart ann an dùthchannan eile, fasanan is cleachdaidhean nan dùthchannan beaga a’ dol á sealladh ’s fasanan is cleachdaidhean nan dùthchannan mora a’ gabhail an àite. Is dual do ’n chùis leantuinn mar sin, gus mu dheireadh thall am bi a mhor chuid de ’n t-saoghal mar aon dùthaich agus mar aon sluagh, air-neo gus an gabh muinntir gach dùthcha aithreachas ’s am pill iad gu gnàths an aithrichean fein.

Cha mhor a smaoinicheadh gu ’n deanadh atharrachadh fasain sluagh treun, tir-ghràdhach mar bha na Gàidheil a chur air imrich thar cuain, ach cha ’n eil teagamh nach b’ e ’n t-atharrachadh cleachdaidh a thainig orra mar shluagh an deigh Bliadhna Thearlaich is coireach gu bheil an eachdraidh ghoirid so ri sgriobhadh an diugh. Gu ruige ’n t-àm sin bha na Gàidheil air an roinn na ’m fineachan, anns an robh gach ceann-feadhna mar athair teaghlaich mhoir agus an fhine uile mar chloinn dha. Anns na làithean sin b’ i toil a chinn-fheadhna ann an tomhas mor toil na fine, agus b’ e math na fine math a’ chinn-fheadhna. An àm togail creiche no toirt a mach tòrachd bha iad mar aon duine: an àm sìthe bha gach duine na ’thuathanach, agus an àm cogaidh bha gach duine na ’shaighdeir. Agus cha ’n eil teagamh mur biodh Bliadhna Thearlaich, nach biodh a mhor chuid de na Gaidheil air fuireach an tir na beann, ’s nach biodh an sliochd an sin an diugh ag iasgach, a’ sealg ’s a’ dol air àiridh mar bu nòs ri linn Dhonnachaidh Bhàin. Ach cha b’ e sin a bha ’n dàn dhaibh. Bha rompa sgapadh air feadh an t-saoghail, agus bha blàr Chuilfhodair agus na reachdan cruaidhe Sasunnach a thàinig na dhéigh coireach ri obair an sgapaidh a thòiseachadh. Na ’n robh iad air am fàgail fo ’n t-seann òrdugh, an saorsa nam beann, cha mhor dhiubh a ghluaiseadh gu bràth á dùthaich an sinnsireachd, ach fo ’n òrdugh ùr chuireadh eiginn orra. Bha ’n t-sìth a chumail o bhliadhna gu bliadhna, gun chothrom falbh is tighinn mar a chleachd iad, ro-chuingeil leotha. Bhristeadh na bannan dàimh is dìlseachd a bha roimhe sin a’ ceangal nam fineachan ris na cinn-fheadhna. Cha ’n fhaodadh an ceann-feadhna a shluagh a ghairm a mach gu cogadh ni b’ fhaide, agus a lion beagan is beagan thainig e gu bhi call a dhreuchd mar athair a shluaigh ’s gu bhi fàs na uachdaran fearainn, ’s iadsan na ’n tuath bhig ’s na ’n croitearan. Dh’ fhadaidh so an cridheachan an t-sluaigh spiorad an-fhois, agus mu ’n do ruith moran bhliadhnaichean thòisich buidhnean beaga dhiubh ri dhol air imrich thar cuain. Thòisich na cinn-fheadhna aig an àm cheudna ri barrachd dhe ’n ùine chur seachad air a’ Ghalldachd, agus an sin bha iad a’ cur cùl ri cleachdaidhean na Gàidhealtachd, ’s a’ call an eòlais air an luchd-cinnidh. Agus mar bha iad a’ call an eòlais orra bha iad a’ call am bàigh riutha ’s mar sin air an ullachadh air-son na rinn iad an ceann tìme. Ann am frithealadh nan cruinneachaidhean greadhnach is fleadhach anns na bailtean-mora, rinn moran dhiubh ana-caitheamh air am maoin. Cha robh an sporanan ro throm, ach ged nach robh, dh’ fheumadh iad ceum a chumail riuthasan aig an robh saoibhreas. Bha iad mar sin bliadhna ’n deigh bliadhna a’ dol anns na fiachan, agus air a cheann mu dheireadh b’ fheudar do iomadh fear dealachadh ris an oighreachd a fhuair e o shinnsir, ’s a bhuineadh air tùs do ’n fhine cho math ’s a bhuineadh i do ’n cheann fheadhna. Aig an àm a bha so a’ tachairt bha pris mhor air caoraich ’s air crodh, agus air son an crannchur a leasachadh, thòisich iad ri cumail spreidhe ’s chaorach. Agus nuair bha am fearann a fàs gann, thòisich iad ri fògradh an t-sluaigh air-son tuilleadh àite dheanamh do na h-ainmhidhean. B’ ann air am fògradh mar so a bha moran dhiubhsan a shuidhich ann an Canada. Gun teagamh thainig moran eile de shaors’ an toile fein, air dhaibh a bhi faotainn misnich uapasan a bha bhos rompa; ach faodar a bhith cinnteach mur biodh na ceud bhuidhnean a thainig a nall air an cur ann dh’ an aindeoin nach biodh ann an Canada an diugh ach àireamh gle bheag de shliochd nan Gàidheal.

B’ ann mu ’n bhliadhna 1784 a thòisicheadh ri fògradh nan Gàidheal. Thatar a’ cur air Diuc Atholl gu ’m b’ e theann ris an obair an-iochdmhor sin an toiseach, ach cha b’ fhada bha e rithe nuair a ghabh cinn-fheadhna eile ’eisimpleir. Chaidh an sluagh fhògradh á Srath-ghlas, á Gleann-garaidh, á Cnòideart ’s á Lochabar eadar 1784 is 1805. An deigh sin bha moran air an cur air falbh á Cataobh. Agus anns na h-Eileanan: bha eilean Ruim air fhàsachadh ’sa bhliadhna 1826, agus Eilean nam Muc an 1828. A Uidhist a chinn a tuath bha moran air am fògradh ’sa bhliadhna 1849, agus á Uidhist a chinn a deas ’s á Barraidh an 1851. Bha so uile air a dheanamh a chum àite dheanamh do chrodh ’s do chaoraich. Bha Galldachd na h-Alba agus Sasunn freagarrach air-son togail arbhair, ach beanntan àrda na Gàidhealtachd bha iad na b’ fhearr gu togail cruidh is chaorach; agus smaoinich sealbhadairean an fhearainn gu ’m bu mhath an cothrom air saoibhreas a chur ri cheile na ’m faigheadh iad an tuath dhùthchasach a chur air falbh agus na beanntan far am b’ àbhaist crodh nan tuathanach a bhi air àiridh ’san t-samhradh a chur fo chrodh ’s fo chaoraich.

Cha ’n eilear an so a’ dol a thoirt iomraidh air gach fòirneart is ana-ceartas a dh’ fhuiling an sluagh bochd so a fàgail an dùthcha. Cha mho a bheirear breth orra-san a bha ri obair an-iochdmhor an fhògraidh. Thugadh breth air a’ mhor chuid dhiubh cheana le breitheamh a’s àirde na breitheamhna na talmhainn. Tha cuid dhiubh air an dubhadh as gu buileach, gun aon de ’n sliochd beò air thalamh, agus cuid eile a dh’ fhàg sliochd aig nach eil òirleach de dh’ oighreachd an sinnsir. Faodaidh ana-ceartas is eucoir lamh-an-uachdar fhaotainn air ceart is còir, ach eadhon anns an t-saoghal so cha teid luchd na h-eucoir as o pheanas. Agus an diugh is fior ainneamh an oighreachd Ghàidhealach a tha ’n seilbh sliochd nam feadhnach bu choireach ris an fhògradh. Bhiodh e ceart ainmeachadh an so gu ’n robh moran de na cinn-fheadhna nach do chuir eigin sam bith air an t-sluagh an oighreachdan fhàgail. Chuidich iad leothasan a bha deònach falbh, ach

---

[53]

[Vol . 11. No. 7. p. 5]

dhéilig iad gu caoimhneil, ceart riuthasan a dh’ fhuirich; agus an diugh tha sliochd nan ceann-fheadhna sin ’s an sluagh a tha air an oighreachdan a faighinn air adhart gu sìtheil, càirdeil, gun aon taobh a faotainn coire d’ an taobh eile.

Anns an t-seann dùthaich cha robh crannchur ar n-aithrichean ach car bochd a reir ar barail-ne a tha air ar cleachdadh ri pailteas is goireasan an latha ’n diugh. Bu tuathanach mor esan aig an robh deich no dusan acaire fearainn, deich no dusan mart, is treud beag chaorach. Bha iad a’ còmhnuidh ann an taighean tubhte anns nach robh bhar dha no tri sheòmraichean, cuid anns am biodh simealair ’s cuid anns nach bitheadh. Bha iad a dh’ easbhuidh iomadh ni air am bheil an sliochd anns an dùthaich so ag amharc mar nithean nach gabh deanamh as aonais, ach cha ’n eil sin ag radh nach robh iad ann an tomhas mor sona. Mur robh aca gach goireas is grinneas air an cuir sinne feum, bha aca ni a b’ fhearr, a bhi toilichte le ’n staid. Mur robh iad beairteach, cha robh eòlas aca air, agus mar sin cha robh iad ga ’ionndrainn. Bha ’m pailteas bidh is aodaich aca, bha slàint is fallaineachd aca, agus bha iad a’ mealtuinn sith is càirdeis am measg a chéile.

Rinn an dòigh so air an robh iad a’ tighinn beò anns an t-seann dùthaich an ullachadh air son am beòlaint a dheanamh anns an dùthaich ùir. Bha iad cleachdte ri siubhal fraoiche ’s ri dìreadh mhonaidhean, ri ruamhar ’s ri buain mòine, agus rinn an cleachdadh sin an cruadhachadh fa chomhair siubhail chnoc is ghleann, bàireadh sneachd, is gearradh coille na dùthcha so. Bha iomadh deuchainn is cruadal rompa air an taobh so dhe ’n chuan mhor, agus chaidh an ullachadh air an son leis an Ti sin nach do chuir riamh uallach air druim nach robh comasach air a giùlain.

Thainig iad a nall nan grunnan beaga o bhliadhna gu bliadhna, luchd luinge am bliadhna, da luchd an ath-bhliadhna, agus luchd no dha eile an treas bliadhna. Cha robh iomradh air soithichean smùide ’s na h-amannan sin, agus cha robh na soithichean-seòlaidh ach mall agus neo-chinnteach. Bha iomadh ànradh ri fhulang a bharrachd air an tinneas-mhara. Bha moran de na sgiobairean nach robh os-ceann an cothrom a ghabhail air na daoine bochda a bha ’g earbsa am beatha ’s an cuid riutha ’san imrich.

Cha b’ ann air Ceap Breatunn a thug na Gàidheil an aghaidh an toiseach. B’ e an t-àite mu dheireadh do ’n do thòisich iad ri tighinn. Shuidhich moran diubh air Eilean a’ Phrionnsa cho tràth ri 1769, agus ceithir bliadhna ’n deigh sin rainig a’ cheud soitheach imrich Pictou. Ach ged bha iad a’ taomadh a nall do ’n da àite sin gach bliadhna ’n deigh sin, cha d’ thainig aon do Cheap Breatunn gu ceann còrr is fichead bliadhna. B’ ann eadar 1791 is 1795 a thainig àireamh dhiubhsan a bha air fearainn a thogail air tìr-mor thairis air Caol Chanso do Cheap Breatunn, agus a shuidhich iad air a chladach an iar, cuid timchioll Shiudaig ’s cuid eile mu acarsaid Mhabou. Beagan bhliadhnaichean an deigh sin thòisich soithichean ri tighinn gu taobh an ear an eilein. Rainig a cheud té Sidni ’sa bhliadhna 1802, air an t-siathamh latha deug de cheud mhios an fhoghair. Bha oirre so ceud is ceithir teaghlaichean—mu thri cheud pearsa eadar shean is òg. An deigh sin bha na soithichean a’ tighinn gu math tric, agus bha Ceap Breatunn a lionadh suas cho bras’sa bha an t-Eilean is tir-mor roimhe sin. An deigh na bliadhna 1828 cha robh na h-uiread dhiubh a’ tighinn, agus anns a bhliadhna 1843 thainig an soitheach mu dheireadh agus sguir imrich nan Gaidheal do Cheap Breatunn.

“Is beag fios aig fear an tàimh air ànradh fear na mara.” Tha so fior d’ ar taobh-ne tha beò an Ceap Breatunn an diugh agus nach fhaca ’s nach d’ fhuiling gach cruaidh-chàs is cruadal is ànradh troimh ’n deachaidh ar n-aithrichean. Thainig a’ mhor chuid dhiubh a nall gun aca air chùl an làimhe na chumadh beò gu ceann bliadhna iad, agus cha robh aca ach dol a ghleachd ris a’ choille air-son am beòlainte. Anns a’ cheud dol a mach bha iad a’ togail bhothan anns an deasaicheadh iad biadh ’s anns an caidleadh iad gus am biodh na ’n comas taighean a b’ fhearr a chur suas. An deigh so mar gheibheadh iad ùine ’s cothrom romh thoiseach a’ gheamhraidh, bha iad, le cuideachadh nan coimhearsnach, ma bha iad ann, cuideachadh nach deacha riamh iarraidh gun fhaotainn, a’ togail taighe b’ fhearr, ged a shaoileadh àl an latha ’n diugh nach robh am fearr ann. Bhiodh an taigh so air a dheanamh air logaichean air an càradh air a chéile ’s na sgaran eatorra air an calcadh le còinnich, maidean snaidhte no bùird shàbhte mar ùrlar, agus am mullach air a thubhadh le cairt nan craobh. Bhiodh simileir ’s an darna ceann de ’n bhothan so, a’ cumail blàiths is soluis ris an teaghlach. Bha a’ choille pailt, agus cha bhiodh dìth connaidh orra. B’ e cheud bàrr a chuireadh iad mar bu trice buntàta, agus ’s e sin le annlan éisg is sithne bu bhiadh dhaibh roinn mhor de ’n bhliadhna. An ceann bliadhnna no dha bhiodh iad a cur coirce, crithneachd is eòrna, agus thòisicheadh iad ri cumail beagan spreidhe is chaorach. Bha na h-eòin ’s beothaichean beaga na coille na ’n naimhdean do ’n bharr agus na fiadh-bheothaichean mora do na h-ainmhidhean; b’ iomadh pairce bheag sìl a chuireadh a dholaidh leis na feòragan; b’ iomadh mart mhath is caora a rinn féisd an garaidh a mhathain. Ré nam bliadhnaichean a bha iad a’ cìsneachadh na coille cha robh iad gun an cuid fein de dheuchainnean an t-saoghail, deuchainnean is cruadalan air nach eil eòlas sam bith againne, agus ris nach bitheamaid deònach seasamh. Ach a dh’ aindeoin sin, bha toileachas-inntinn na ’m measg air am bheil sinn mar an ceudna aineolach, agus ràinig àireamh nach bu bheag dhiubh aois mhor mu ’n deach an gairm air falbh, aois nach ruig iadsan a tha tighinn beò ann am pailteas an sògh ’s ar latha-ne.

Mar a shiubhail na bliadhnaichean shiubhail a’ choille mhor; dh’ fhàs na h-àiteachan réitichte na bu mhotha, agus dhlùthaich iad ri cheile. A lion fear is fear chaidh na taighean logaichean fhàsachadh, agus ghabh an sluagh còmhnuidh ann an taighean bu mhotha, bu shoilleire agus a b’ fhearr. Dh’ fhàs an spreidh ’s na caoraich na bu lionmhoire, agus shoirbhich le laimh an dichiollaich. Dh’ fhosgladh rathaidean air feadh na dùthcha, thogadh taighean sgoile agus eaglaisean. Gun teagamh dh’ fhaodadh iomadh adhartas tighinn air an dùthaich nach d’ thainig oirre; ach co an dùthaich mu nach faodar sin a ràdh? Agus cha ’n i h-uile dùthaich mu ’m faodar a radh gu ’n do thionndaidh i o bhi na ’dùthaich choilltich, fhàsail, gu bhi na ’dùthaich thoraich, àitichte, anns am bheil moran a’ deanamh beairteis, agus anns nach eil ach gle bheag de dh’ fhior bhochdainn, mar a dh’ fhaodar a radh le fìrinn mu Cheap Breatunn.

Bhiodh iad air barrachd adhartais a dheanamh na ’n robh iad air leantuinn ris an fhearann na b’ fhearr na rinn iad. Ach tha iomadh bliadhna o’n thòisich an òigridh ri fàgail dùthaich an àraich mar a dh’ fhàg an aithrichean dùthaich an sinnsir. Tha bailtean nan Staidean agus na tuarasdail mhora thatar a’ pàigheadh an caochladh chearnan ga ’n tarruing air falbh o’n dachaidhean. Is àireamh gle bheag dhiu aig nach eil dùil ri tilleadh an àm falbh, agus tha moran a deanamh sin, ach ’s ann an deigh dhaibh làithean an tréine ’s an spionnaidh a chur seachad ann an tìr chéin, agus tha na fearainn, a bha ré na h-ùine sin air am fàgail am freasdal sheann daoine, air dol a dholaidh cho mor ’s gu ’n gabh iad iomadh bliadhna de chruaidh chosnadh mu ’n toir iad beòlainte cheart a rithist. Faodaidh e bhith gu ’n atharraich so fhathast, ’s gu ’n gabh iadsan a tha aig an àm so a’ deanamh tàir air obair fearainn tlachd innte. Ged tha cuid dhe na dh’ fhalbh air soirbheachadh gu math, tha a’ chuid a’s motha nach do leasaich an crannchur idir, a tha na ’n luchd-gearraidh fiodha ’s tarruinn uisge do choigrich nuair dh’ fhaodadh iad a bhi na ’n tighearnan air an cuid fearainn féin, gun dìth ’s gun deireas.

Ach a dh’ aindeoin an fhalbh so, a tha air a chuideachadh gu mor le spiorad na h-an-fhois a fhuair na Gàidheil òga mar dhìleab bho ’n aithrichean, cha ’n eil na h-uiread a’ fàgail ’s gu bheil an t-eilean a sgur de bhi Gàidhealach. Ged tha na fearainn ann an iomadh aite air an dearmad, cha’n eil iad air an creic no a’ tuiteam an lamhan mhuinntir eile. Mar so tha gach àite bha air a thogail le Gàidheil an toiseach, ann an seilbh Ghàidheal fhathast, agus bithidh gus an dealaich riutha an gràdh ’s an ceangal ri dachaidh na h-òige a bha riamh fuaighte ri nàdar a Ghàidheil.

Thatar a’ meas gu ’n d’ thainig air imrich do Cheap Breatunn uile gu leir mu choig mile fichead de na Gaidheil. Tha a thri uiread sin dhe ’n sliochd ann an diugh mur eil an còrr, agus faodar a radh gun a dhol bhar na fìrinn gu bheil da thrian dhiubh sin aig am bheil Gàilig. Tha cearnan dhe ’n eilean anns am bheil an sluagh na ’n cainnt cho Gàidhealach ’s a gheibhear ann an cearna sam bith de Ghàidhealtachd na h-Alba. Tha iad air an dòigheannan atharrachadh, oir tha iad a’ cur eòlais air goireasan air nach eil iadsan a dh’ fhàgadh thall, ach na ’n cainnt ’s na ’n còmhradh tha iad fhathast cho Gàidhealach ri fàd mòine. Gheibhear sgìreachdan anns am bheil an sluagh, sean is òg, comasach gu leòr air Beurla labhairt, ach eatorra fein agus ri fear-cuairt aig am bi i, cha chleachd iad am bitheantas ach a’ Ghàilig. Ma tha Ghàilig a dol a dh’ fhaighinn bàs ann an Ceap Breatunn cha ’n ann air chabhaig. Tha an latha air siubhal anns am biodhte deanamh tàire air an t-seana chainnt so eadhon le a càirdean. Aireamh bhliadhnaichean air ais, nuair bha eòlas gann, agus am fear aig an robh beagan Beurla air a mheas na ard-sgoileir, cha robh iad tearc a theireadh gu ’m bu chòir cur as do ’n Ghàilig. Cha chluinnear daoine labhairt air a mhodh sin an diugh. Tha iad a’ toirt fa near mar nach robh muinntir an ama sin gu bheil cothrom aig fear da chainnt nach eil aig fear na h-aon chainnt ann an toirt a mach foghluim. A bhàrr air sin gur i cainnt an sinnsir, anns am bheil moran de ’n eachdraidh agus an t-iomlan de ’n litreachas ri fhaotainn, agus gur cainnt i air am bheil àrd fhoghlumaichean a’ cur luach mor, agus mar sin fein gu ’m bu mhor am beud a leigeil bàs gun deagh aobhar.

Gu leigeil fhaicinn cho fior Ghàidhealach ’s a tha Ceap Breatunn, faodar iomradh a thoirt air àireamh nan àiteachan sam bheil Gàilig air a searmonachadh ’s air a cleachdadh an co-cheangal ri nithean cràbhach. Buinidh na Gàidheil gu ire bhig uile do dha eaglais, an Eaglais Chléireach, agus an Eaglais Chaitliceach. Aig na Cléirich tha air an eilean naodh deug air fhichead eaglais is àite-searmonachaidh, agus cha ’n eil ach sia dhiu sin anns nach eil Gàilig air a searmonachadh. Aig àm a bhi ’sgriobhadh so tha cóig deug air fhichead ministeir suidhichte aca, agus tha naodh air fhichead dhiu a’ searmonachadh Gàilig. Aig

---

[54]

[Vol . 11. No. 7. p. 6]

na Caitlicich tha seachd deug air fhichead paraiste, agus cha ’n eil ach sia dhiu gun Ghàilig. Tha da fhichead is aon sagart aca ann an seirbhis, agus is luchd Gàilig a h-aon deug air fhichead dhiu. Na ’n rachamaid gu luchd-na-pàrlamaid chitheamaid gur Gàidheil is luchd Gàilig ceathrar de ’n choignear a tha sinn a’ cur do àrd-phàrlamaid Chanada, agus cóignear de ’n ochdnar a tha ’dol do phàrlamaid Nobha Scotia. Agus do thaobh nan comhairleach, de ’m bheil ann an comhairlean nan ceithir siorrachdan tri fichead is ochd deug— ’s co ghearaineadh air an gainnead? —is Gàidheil a bhruidnneas Gàilig leth cheud ’sa h-ochd. Agus cha bu chòir a leigeil á cuimhne gur ann an Sidni, ceanna-bhaile an eilein, a tha ’n aon phaipeir Gàilig a tha air uachdair an t-saoghail—am MAC-TALLA.

Ann an caochladh chearnan de ’n eilean tha na Gàidheil a thainig as na h-aon àiteachan air suidheachadh còmhladh. Ann am Mira, sgìreachd mhor a tha deas air Sidni, cha ’n fhaighear ach Uidhistich; ann an St. Ann’s, an siorrachd Bhictoria, agus aig na Caoil Bheaga gheibhear muinntir Leodhais ’s na h-Earradh; aigGrand River,is àiteachan eile timchioll air, gheibhear muinntir Ghearrloch is Loch Aills—tha grunn theaghlaichean á Gearrloch mar an ceudna air Beinn nan Gearrloch; tha àireamh de na Sgiathanaich timchioll Hogamah ’s air cùl Bhaddeck; tha na Barraich air taobh deas Lochan a Bhras d’Oir, ’s air an taobh tuath eadar Sidni ’s na Caoil Mhora; tha Muileich, Collaich, Rumaich, Tirisdich is Mucanaich an ceann a deas siorrachd Inbhirnis; agus Abraich, Mor-thirich, is Cnòideartaich an cois a’ chladaich o Chaolas Chanso gu Margaree. Gheibhear cuid de na h-àiteachan air an ainmeachadh air àiteachan anns an t-seann dùthaich: Beinn Leòdhais, Loch Uidhist, Gleann Bharra, Gleann is Beinn nan Sgiathanach, Beinn nan Gearrloch, an Abhainn Mhuileach, an Tairbeart, Sollas, Baoghasdal, Gleann-comhann, &c . Cha ’n eil na h-ainmean Gàidhealach, co-dhiu, cho lionmhor ’s a shaoileamaid a bhitheadh iad, gu seachd sonraichte o ’n bha cuid de na h-àiteachan gus o chionn ghoirid a’ dol fo ainmean cho mi-fhreagarrach ris “An Eiphit,” “Sodom,” “An Tuirc,” is “Bengal,” ged a b’ fhearr iad sin féin na na h-ainmean àrd-fhuaimneach gun bhrìgh, gun bhlagh, a thugadh air iomadh àite o chionn beagan bhliadhnaichean.

Cha ’n urrainnear anns an eachdraidh ghoirid so sgriobhadh gu mionaideach mu gach car a chuir na Gàidheil dhiù o ’n dh’ fhàg iad tir nam beann gus an latha ’n diugh, ach thugadh ionnsuidh air cùnntas aithghearr agus firinneach a thoirt air an imrich—an càradh ’san dùthaich thall—na nithean a ghluais iad gu falbh aisde—na deuchainnean troimh ’n deachaidh iad a’ deanamh dhachaidhean dhaibh fein ’san dùthaich so—agus an soirbheachadh a chuir am freasdal orra féin ’s air an cloinn o ’n shuidhich iad air tùs anns a “choille ghruamach.”

PIOBAIREACHD.

EARANN III.

LE IAIN MAC NEILL.

BHA Clann ’Ic Aoidh nam Piobairean aig Tighearnan Ghearloich fad ùine mhor. Bha daoine am barail gur h-e Ruairidh Dall a bu dlùithe thigeadh air Mac-Cruimein na linn, ach chuir e a mhac Iain ris an canar gu coitchionn am Piobaire Dall a dh’ fhaotuinn ionnsachaidh o Pharaig Og MacCruimein agus dh’ fhuirich e leis beagan bhliadhnachan. Bha aig an àm so ’h-aon-deug eile ag ionnsachadh na Piobaireachd aig MacCruimein agus ann an ùine gle bheag thug am Piobaire Dall barr orra uile. Dhùisg so mi-rùn dha am measg nam Piobairean eile, agus thilg iad thar creig e, ceithir troighe fichead air airde, latha bha sin, ach thuit e air a chasan ’s cha d’ eirich beud dha. Tha an t-àite air a chomharachadh a mach, agus theirear “Leum an Doill” ris fhathast. ’N uair nach bitheadh na Piobairean eile a deanamh gu ro mhath b’ abhaist do MhacCruimein a radh riu, “Carson nach cluich sibh coltach ri Iain Dall.” Fhreagair fear dhiubh aon latha, “Dheanainn sin mur biodh mo mheoir as deidh na sgait;” agus a so theireadh air uaireabh mu Phiobaire slaodach “gu bheil a mheoir as deidh na sgait.” Nuair a thill MacAoidh do Ghearloch b’e bu bharail dhaibhsan do ’m b’ fhearr a b’ aithne nach robh Piobaire ann coltach ris ach am fear a theagaisg e, Paruig Og MacCruimein. Chaidh innseadh dha aon uair gu ’n do chaochail Paruig Og agus air ball thoisich e agus rinn e cumha dha. Ann an ùine ghoirid fhuair e fios nach robh an sgeul a chual e fior agus thog e air a choimhead Mhic Cruimein agus am measg Phort eile a chluich e an sin bha am Cumha so. Dh’ haraid McCruimein c’ait’ an d’ ionnsaich se e. Fhreagair MacAoidh, “ ’S e sin Cumha rinn mi dhuthsa!” “Seadh! Cumha Pharuig Oig, ’s e fhein beo fathast! feumaidh mi ionnsachadh.” Tha am port so agus moran eile de shaothair an duine so ann ach beag a h-uile leabhar piobaireachd, agus mur a dàn a radh theagamh nach eil port eile nis air mhaireann a nochdas grinneas na Pioba mar inneal-ciuil agus a chuireas deuchain air foghlum a Phiobaire mar a ni Cumha Pharuig Oig Mhic Cruimein.

Bha Iain Dall na Bhàrd cho math ’s a bha e na Phiobaire, agus gheibhear moran d’ a shaothair ann an Sàr Obair nam Bàrd.

Bha Clann an t-Saoir nam Piobairean aig a Mheinearach ann an “Rainneach nam bo,” agus fhuair aon dhiubh ionnsachadh o Pharuig Og MacCruimein. Is e fear de’n teaghlach so a chuir r’a cheile an da Phort ainmeil sin “Faillte Phrionnsa,” agus “Thainig mo Righ air Tir am Mùideart.”

Bha teaghlach de Chaimbeulaich ann an Lathurna a bha nam Piobairean ro ainmeil. Is ann de ’n teaghlach so a bha Iain Caimbeul a bu Phiobaire de Ile, agus a ghabh curam de Iain Og Ile nuair bha e na bhalachan, mar tha e ag innseadh anns an leabhar sin mu Channtaireachd na Pioba a chuir e mach.

Tha so ’g am thoirt gu beagan a radh air an doigh a bh’ aig na Piobairean air ceol a sgriobhadh o shean. Is ann le seorsa de channtaireachd a bha iad a deanamh so, ach cha b’ ionnan seol a bh’ aca uile. Ged bha a channtaireachd so gle mhath airson cuimhne a chumail air port an deidh ionnsachaidh cha robh e idir furasda port ùr ionnsachadh á leabhar de an t-seorsa so as eugmhais cuideigin a chluinntinn ga ’chluich. Anns a bhliadhna 1828 chuir Caiptean MacLeoid Ghesto mach leabhar piobaireachd air reir doigh Chloinn ’ic Cruimein, ach cha ’n aithne dhomh gu’n gabh faotainn dhe nis ach aon aig Iain Og Ile agus aon eile a thug an “Seann Sgiathanach” do chomunn Gàidhlig Inbhirnis. Thug Iain Caimbeul a dh’ ainmich mi (agus a chaochail a nis o chionn leth cheud bliadhna) leabhar mor air a sgriobhadh ann an Canntaireachd gu coinneamh Phiobairean ann an Duneidinn, ach cha b’ urrainn na breitheamhna ni air bith a dheanamh dheth, agus tha eagal orm gu ’n deachaidh a chall. Anns a bhliadhna 1781 thoisich comunn Gaidhealach Lunnain air cumail coinneamh bhliadhnail agus bha iad a tairgsinn duais airson sgriobhadh ciùil cho math ’s airson cluich Pioba. Fhuair an Domhnulach a bha na Phiobaire ann an Duneidinn duais uair no dha o’n Chomunn airson a bhi sgriobhadh Ceol-piobaireachd, agus mu thoiseach na linn so chuir e mach a cheud leabhar Piobaireachd air a sgriobhadh air reir na doigh anns am bheil Ceol-Inneil do ghnath air a chur sios. Tha meas mor air an Leabhar so agus their cuid gu bheil e na ’s fhearr na h-aon de na Leabhraichean ùra. Chuir Aonghas MacAoidh, a bu Phiobaire do ’n Ban-Righ, a mach Leabhar Piobaireachd fior mhath mu ’n bhliadhna 1840, agus ged tha e soilleir gu bheil mearachdan beaga ann an cuid de na puirt is i mo bharail gur h-e an Leabhar so Cruinneachadh is fearr de Cheol Mor na Pioba a tha againn. Thainig da leabhar ùr eile mach o chionn bliadhna tha fior mhath, ged is gann gu bheil leth-dusain port annta nach eil ann an Leabhar an Domhnullaich no Mhic Aoidh. Tha eagal orm nach tuig daoine nis Ceol Mor mar a b’ abhaist, agus le sin cha dùth suim a bhi aca dheth. Tha na Piobairean ga leigeil air chul agus a tionndadh ri Ceol-mearsaidh ’s ri Ceol-dannsaidh. Tha pailteas de leabhraichean làn de ’n da sheorsa Ciuil so againn agus iad a tighinn a mach na ’s bicheannta. Faodaidh mi ainmeachadh leabhraichean le MacAoidh, Gunn, Maclachluinn, Alasdair Glen, Daibhidh Glen, Mac-a- Phi, agus Uilleam Ros, Piobaire na Ban-Righ. Chuir an dùsgadh a thainig air a Ghaidhlig beatha ùr anns a Phiob agus anns gach deadh chleachduinn Gaidhealach. Tha dochas agam gu ’n lean so agus gu ’n dean sinn uile na dh’ fhaodas sinn chum ar Ceol, cho math r’ ar Canain, a chumail suas agus aiseag seachad le barrachd beartais do ’n al tha teachd nar deidh. Mar thuirt mi cheana tha Piobairean gle lionmhor a nis agus, cia mar sa bith mu Cheol Mor, is i mo bharail gu ’n cluich iad Ceol mearsaidh agus Ceol dannsaidh cho math ri Piobairean a bh’ ann riamh agus bu ghlé mhath leam fhaicinn gu ’n deanamh gach Comunn Gaidhealach tha san dùthaich cuideachadh leis na Piobairean is aird ainmeile a th’ againn chum a bhi a sgriobhadh sios ar Ciùil air an doigh is fhearr agus a cur a mach leabhraichean ciùil math aig prisean saor. Leis mar tha an saoghal air atharachadh cha’n ’eil e nis comasach do ’aon sam bith deich no dusan bliadhna chur seachad ag ionnsachadh Piobaireachd o dhuine eile! agus is ann á leabhraichean a dh’ fheumas daoine neart d’ am foghlum a tharruinn. Tha an sean-fhacal ag radh “Ge math a chobhair an t-sealg, cha mhath an saoghal an t-sealg,” agus dh’ eirich do ealain a Phiobaire mar a dh’ eirich do iomadh ni eile: tha i gle mhath mar bhata gu cuideachadh le duine, agus ùrachadh a thoirt dha fhein agus d’a luchd éisdeachd aig àm, ach cha ’n ’eil innte ach an droch lorg ma dh’ fheumas duine a làn thaic a leigeil orra.

“Tha Ghàidhlig ’sa Phiob ag eiridh
Gu mor speis am measg nam Gaidheal,
Urram gach ciuil le deagh reusan
’S ann aig a Phiob fein a ta e:
’S tormanach, pongail a their i
Gach fonn ceileir a thig a braghad,
’S i is binne ’s airde sheinneas,
Cha chluinnear ceol eile làimh ri.

Is binn an nuallan ud r’ a eisdeachd
Nuair a chuirear seid na màla,
’Sa cheartaicheas fear an gleus i
Ceart r’a cheile na duis arda;
’S cianail a sheinneas i cumha,
Subhach a sheinneas i failte,
Urlar ’us siubhal gu siubhalach,
’Us crunludh mu ’m fuirich i sàmhach.

’Se ’n da chuid i ceol is caismeachd,
’S cridheil air astar san tàmh i,
’Us bha i riamh air beul gach caisteil
Ri dian mhacnus le ceann sraide.
Ged leig iad aon uair i á cleachdadh
Gun bhi ac’ ach an corr àite,
Tha i nis gu grinn am fasan,
’S cinnteach dh’i mairsinn gu bràth ann.”

(A’ chrioch.)

---

[55]

[Vol . 11. No. 7. p. 7]

Oran.

Rinneadh an t-oran a leanas le Oighrig Nic-Iain, bantrach Dhomhuill Mhic-Suain, nach maireann, aig Loch Ainslie, do Mhaighstir Lachuinn Mac Gille-mhaoil, ministeir og a bha aig an àm aig a sheann dachaidh a coimhead air a chàirdean.

FONN.—
Fàil ille eile óro,
Horo ill eile óro,
Fàil ille eil óro,
Ochoin, ma ni thu falbh oirnn.

Mo ghean air Lachuinn ministear,
Gur boidheach is gur h-inich thu,
’S a h-uile h-àit’ am bitheadh tu
Cha bhithinns’ ort an dearmad.

Gur mise bhios gu tùrsach
Ma dh’ fhàgas tu an dùthaich:
Gu ’m bi mo chridhe brùite
Ri ionndrainn do sheanachas.

Gur teachdaire o Dhia thu
A chuir E-féin ga ’r riaghladh,
’S nam faighinn mar mo mhiann e,
Cha ’n iarrainns’ ach bhi falbh leis.

Nuair sheasas tu ’sa chùbaid,
’S a sheallamaide dlùth riut,
’S a thoisicheadh an ùrnuigh,
’S e sin a dhrughadh oirnne.

Gur eibhinn bha do ’n t-sluagh sin
Do ’m bheil an dàn do bhuannachd,
Comhl’ ri do chuid suairceas
Tha buaidh ort anns an t-searmon.

Gur buidhe do d’ chéile,
’Bheir dhachaidh o’n a chléir thu,
’S ann aice bhios an déideag
’G éiridh moch is anmoch.

’N am biodh e air m’ ordan,
’S mi bhi pailt do storas,
Cha leiginnsa ri m’ bheo thu
Gu seoladh na fairge.

’S tric a bha sinn comhla
’N ar suidh air cnoc ’n ar n-onrachd,
Nuair bhiodh do theagasg boidheach
Ga ’m sheoladh air son m’ anama.

Cha ’n e beagan eolais
A bh’ agam air an oigear,
’S ann a bha e comhla rium
Nuair bha e og na ’leanaban.

’S muladach do chàirdean,
D’ athair is do bhràithrean,
’S an cridhe ’n impis sgàineadh
Nuair ni thu ’n dràsd an tearbadh.

Cha cheil mi air an t-saoghal
Nach d’ thug mi mo ghaol dhut,
O’n dh’ innseas mi do dhaoine,
’S e Mac ’Ille-mhaoil is ainm dhut.

Litir o Chalum Beag.

A CHARAID, —Tha mi an deigh gabhail a’ m’ cheann aon litir eile sgriobhadh gu d’ ionnsuidh, agus sin a chionn gu bheil mi a smaoineachadh gu bheil e ni ’s usa dhomh tuilleadh naidheachdan a leigeadh a dh’ ionnsuidh mo chàirdean beag agus mor as a so na bha e comasach dhomh a dheanamh far an do rugadh ’s a dh’ àraicheadh mi aig bonn Càrnach bheanntan àluinn Cheap Nor.

Cha ’n ’eil ach mu dha mhios o thàinig mise do ’n bhaile so, agus og agus beag ’s mar tha mi, tha mi toirt fa near iomadh ni ann a tha ’cur moran iongantais orm; ach dhiubh sin gu leir cha ’n fhaca agus cha chuala mi ni is iongantaiche na ’n t-each iaruinn, a tha ri fhaicinn a dol seachad aig ar dorus gu tric gach latha, a slaodadh charbadan guail is eile gu ’n ceann-uidhe. A nis, o’n dh’ fhàg mise iomadh caraide beag a’ m’ dheigh nach faca riamh sealladh dhe ’n each iongantach so, ’s ann a dh’ fheumas mi cunntas gearr a thoirt dhaibh ma thimchioll mar is fhearr a dh’ fhaodas mi. ’Nuair a chluinneas mis’ e a tarruing dlùth cha ’n ’eil ni ris a motha shamhluicheas mi fuaim analach na clàtar na caillich-fhasgnidh a tha ’n sabhal mo sheanamhair ’nuair chuirear ri obair i. An àite andrivera bhi air druim an eich, no as a dheigh, ’s ann is beag nach ’eil e as an t-sealladh an taobh a stigh dheth, agus tha duine eile a ghnàth dlùth dha d’ an obair a bhi biadhadh an eich, cha ’n ann le coirce, ach le gual dubh na mèinne. An àite chasan a bhi fo ’n each uamhasach so, ’s ann a tha e cleachdadh rothan aig am bheil deagh ghreim air na reilichean iaruinn air am bheil e siubhal cho luath. ’Nuair a bhiadhar gu math e, agus a chuireas teas a bhidh sin tuilleadh smùid dhe ’n uisge bhios ’na ghoile na’s urrainn a sheice a ghiulan, feumar aite beag fhosgladh troimh am faigh cuid dhe ’n smùid a mach, ar neo spraidheadh e as a cheile le cumhachd a bheireadh air falbh beatha a’ luchd-frithealaidh gun dail. Chunnaic mise a’m’ latha goirid fein eich a bha gle ullamh gus na bhiodh iad a slaodadh a phutadh air ais ’nuair a rachadh an aomadh gu sin a dheanamh; ach an t-each so—theid e ’n comhair a chùil le luaths cho mor ’sa theid e air adhart. ’S cinnteach mi fhein na ’m faiceadh mo chàirdean beaga, Ailein Caimbeul, Aonghas Domhnullach, agus cuid eile na theid aig a bheathach iongantach so air a shlaodadh as a dheigh, gu ’m biodh na ’s comasach do na h-eich aca fein a thoirt leo gle neonach na ’n sealladh an coimeas ris.

Tha ni eile ri fhaicinn an so nach fhaca mise riamh roimhe, agus ged nach taitneach a bhi ’deanamh luaidh air, their mi beagan ma thimchioll, agus is e sin an suidheachadh truagh ’s am bheil cuid de dhaoine ’g an cur fein le bhi ag ol deochan puinnseanta a tha deanamh dhaoine glice na ’n amadain, daoine siobhalta na ’m brùidean, agus a fàgail theaghlaichean leth rùisgte agus air bheag doigh anns gach seadh. Cha ’n ’eil latha dhe ’n t-seachduin air nach faodar cuid de ’n mhuinntir thruagh ud fhaicinn ag oidhirpeachadh air imeachd air sràidean agus rathaidean a tha iad fein a faotuinn tuilleadh is aimhleathain ri ’n cumail, agus air uairean a tuiteam sios nan slaodan gun chomas gluasaid, mur seall muinntir eile riutha.

Feumaidh mi innseadh mu aon ni eile a chunnaic mi, agus a chuir moran iongantais orm aig an àm. Bha mi sgriob air feadh a bhaile maille ri m’ athair goirid an deigh dhomh tigh’n ann, agus air dhuinn a bhi ’gabhail seachad air stòr araidh, thug mi fa near dealbh snaidhte air a dheagh sgeadachadh ri ursainn an doruis. Air dhomh a bhi an deigh beagan a chluinntinn agus a leughadh mu thimchioll iodhalan nan Innsean an ear agus Sina, dé bhuail a’ m’ cheann ach gu ’m b’ fheudar gu’n robh daoine iodhal-aodhrach ’sa bhaile so féin, agus gu ’m b’ e sid aon de na h-iomhaidhean d’ an robh a mhuinntir amaideach ud ag aoradh. Cha duirt mi smid ri m’ athair mu thimchioll na gràinealachd ud, ach cha bu luaithe a rainig mi dhachaidh na theann mi ri chur an ceill do m’ mhàthair an sealladh iongantach a bha mi an deigh fhaicinn. Ach, a mhic chridhe! an aite eisdeachd rium gu deireadh mo sgeoil, ’s ann a bhrist i mach le lasgan mor gaire, agus dh’ aithnich mise air ball gur ann a bha mi air mo mhealladh.

O ’n tha mo litir cheana tuilleadh is fada feumaidh mi a toirt gu crìch. Ach tha dochas agam, ma chaomhnar mi, nach ’eil an t-am fad as anns an cluinn mo chairdean beag agus mor uam a rithist, ’s e sin, ma theid agam le guidhe shìtheil air neach eigin aomadh gu sgriobhadh air mo shon; oir is cinnteach a ni nach ruig an creutair beag a tha mise ann a leas teannadh ri maoidheadh air neach sam bith a chum na crìche sin. CALUM BEAG.

Sidni Tuath, Sept. 19, 1902.

Gaoth fo sheol agus sron coin, da rud cho fuar ’s a th’ ann.

An uair a bhios an sgadan mu thuath, bidh Murchadh ruadh mu dheas.

Iadsan a Phaigh.

Iain C. Mac Coinnich, Melville , E. P. I.
Calum MacMhanainn, Braidalbainn, E. P. I.
D. Mac Neacail, Commercial Cross E. P. I.
Tearlach Mac-GilleainSinclair , Ch’town.
E . W. Connolly, Truro, N. S.
Calum Mac-an-Leigh, Duntroon , Ont.
Euphemia C. Rothach, Brookline , Mass.
Seonaid Nic-Gillinnein, Taunton , Mass.
Mairearad Chaimbeul, Boston , Mass.
Sim A. Gillios, Concord , Mass.
Domhnull Domhnullach, Spokane , Wash.
Alasdair Ceamp, Waipu , New Zealand.
Iain Ceamp, Waipu , New Zealand.
Iain Rothach, Waipu , New Zealand.
Iain G. Mac Aoidh, Lunnainn, Sasunn.
A. Mac-Andra, Lunnainn, Sasunn.
E. Hepburn, Lunnainn, Sasunn.
Ian Mac Coinnich, Lunnainn, Sasunn.
Fearchar Mac Rath, Ruesgaravaigh, Alba
Iain A. Mac Isaic, Broad Cove Mines.
Domhnull Mac Gille-mhaoil, Glace Bay
Bean Illeasbuig Dhomhnullaich, Stirling
Domhnull I. Mac Leoid, Framboise
Bean Iain Mhic Dhiarmaid, Sidni
Grace Nic Artair, am Beighe ’n Iar
Donnachadh Mac Coinnich, Milton .
Lachlainn Domhnullach, Milton .
Domhnull I. Mac Aongais, Horne ’s Road
Iain Mac Gillemhaoil, Horne ’s Road
Padruig Mac Gill-fhinnein, Baddeck
Maighstir A. T. Mac Aonghais, Port Hood

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

COINNEACH ODHAR, AM FIOSAICHE, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. Leabhar beag anns am faighear cunntas aithghearr air beatha agus fiosachdan an duin’ ainmeil so. A phris, 10c; dusan air $1 .00.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 2mh latha de Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 6.30 a. m., Glace Bay aig 7.35 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.15 a. m.

A fagail Shidni aig 8.40 a. m., Glace Bay aig 9.25 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.20 a. m.

A fagail Louisburg aig 1.30 p. m., Glace Bay aig 2.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 3.10 p. m.

A fagail Shidni aig 4.30 p. m., Glace Bay aig 5.15 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.30 p. m.

A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.40 p. m.

A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.10 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

---

[56]

[Vol . 11. No. 7. p. 8]

Iul an Eileanaich.

LEIS AN OLLAMH URRAMACH IAIN MAC LEOID, NACH MAIREANN.

Tha Eilean Thireadh cho iosal chomhnard, ’s nach ’eil e furasd’ a thogail ’san oidhche leis na mairichean tha ’g iarraidh a’g ionnsuidh. Tha e ’na chleachdadh cumanta, uime sin, le muinntir an eilein, ’n uair a tha càirdean a mach air cuan agus sùil aca riutha, teine a lasadh air àite àraidh air an dean am maraiche a ghabhail. Is iomadh bàta agus sgioba a thearnadh leis a’ chleachdadh chàirdeil, bhàigheil so. ’S e ’m faireachadh so a b’ aobhar do ’n dàn a leanas a bhi air a sgriobhadh.

Bha ’ghrian ’s i air luidhe
Fo smal is fo ghruaim,
Agus cuantan a’ beucaich
Le gàirich nan stuadh;
Ach tha ’n eithear gu treun
Ris a’ ghaillinn a’ stri,
Ag iarraidh gun luasgan
Gu cala na sith.

Bha dui-nèoil nan doinionn
A’ siubhal nan speur,
Is fearann no fasgadh
Do ’n sgioba cha leur,
Ach gun mheatachd, gun imcheist
Air cridhe nan sonn,
Shior-ghleidh iad an gabhail
Air Eilean nan tonn.

Deir am maraiche aosda
A shuidh air an ailm,—
“Na striochdaibh mo ghillean
Fo uamhar no stoirm;
Bidh ar n-earbsa gu daingeann
An Ard-Righ nan Dùl,
Oir dheonaich a mhaitheas
Na bheir soills’ agus iùl.”

Agus feuch! mar a labhair,
Air carraig nan stuadh
’Suas dh’ éirich le dearrsadh
Ard lochran nam buadh;
An deur sin nach d’ fhàsgadh
Le gàbhadh o shùil,
Shil an t-athair ’nuair thuirt e
“A leanabh mo rùin.”

’S bha ’leanabh cho sona,
’S bu mhiannach le cridh,
’N uair chunnaic i ’n t-eithear
An cala na sith;
’S O! b’ aoibhneach a’ choinneamh
’N uair ràinig i ’n tràigh,
’S a thuirt i le aiteas,
“O, athair mo ghràidh.”

Cumha

a rinneadh do Chatriona Nic Neill, nighean do Dhomhnull Mac Neill ann am paraisd’ a Phon Mhóir, a chaochail ann an Sidni air a choigeamh latha deug de Nobhember, 1900.

Feasgar geamhraidh dhomh ’s mi leughadh
’S mi leam fhéin nam sheomar,
Mar dhorch neul speur no ceo air ghréin
Gu ’n d’ thàinig sgeul ga ’m chodhail,
’Toirt cunntas gheur gu ’n bhuin an t-eug
Ri cailinn ciùin nan iomadh beus,
Gur iomadh sùil bho dh’ fhuasgail deur
’Fhuair re do réis ort eolas.

Ged nach robh mi dlùth an dàimh
No ann an càirdeas mor riut,
Chuir sgeul do chràidh air ghleus mo chàil
’Chur rann do bhàs an ordugh;
Mar-ris gach beus a thug càch dhomh
’Thaobh do ghiulan is do nàdar,
Fhuair mi seal ort eolas tràth,
Nuair bha thu ’d phàisde gorach.

Tha do pharantan ’san uair
Is iad fo ghruaim an comhnuidh,
Do bhas cho luath a chraidh iad cruaidh,
’S gur tric le ’n gruaidh na deoir ruith;
Co dhiubh their càch le gradh no fuath
Gu bheil aon phairt dhiubh dubh no ruadh
’S e tionndadh glas gu grad dhaibh ’s dual
Le d’ chuir ’san uaigh cho og sid.

Sid a bhliadhna dh’ fhag iad cianail,
Naoi-ceud-deug ri h-aireamh,
B’e ’n geamhradh goirt a lot gu dian iad,
’N darna mios dhe chradh iad,
Nuair a chàireadh anns an lion-bhrat
Uigh am beul do ’n eubht Catriona,
Bhual an t-eug le creuchd bha fior ghoirt,
’S nach seas sian dhaibh àite.

Ged a gheallte dhaibh le sgriobhadh
Paileas righ ’s làn choir air,
Air son do chumha chuir bho chuimhn,
’S ni sid nach cinn re ’m beo leo;
A h-uile ait an tamh no ’m bi iad
Thig do bhas gun dail na ’n inntinn,
Cha ’n fhois la ’s cha tamh dhaibh oidhche
Gu ’n càirear sint’ fo ’n fhod iad.

Cha ’n ’eil aoibhneas ann an tamh dhaibh,
’S cha ’n ’eil slàint na dùsgadh,
Tha h-uile la cho fad ri raithe
Bho ’n chaireadh anns na bùird thu;
Thug sid smal na h-oidhche trath orr’,
Chaidh an coinnlean tur a smàladh,
Dh’ fhalbh an loinn ’s tha ’n cuimhn’ air fàgail,
’S cha tig gàir le sunnd orr’.

’S beag an t-ioghnadh leam do chàirdean
Bhi fo phràmh ga d’ ionndrainn,
O’n bha thu ’d phàisd’ cha tug thu naire
Dhaibh le gnàths droch ghiùlan:
Bha thu siobhalta na d’ nadar
Agus firinn a co-fhàs riut,
Mar a dh’ innis luchd-foghlum ard
Thoirt cunntas araid cliu ort.

Dh’ fhàg thu t’ athair mar nach iarrainn,
’S e gu cianail, deurach,
Cha ’n ’eil stath an deoch na ’m biadh dha,
Cha teid sian gu feum dha;
A h-uile sàs a thaing riamh air
Chuir e pàirt le dail air di-chuimhn’,
Ach do bhas bidh ghnath ga ’phian
Mar shaite sgian fo sgéith ann.

Tha do mhathair mar an ceudna
’S i gu dian ga d’ thùrsa,
Cha ’n ’eil trath a laidheas grian
Nach sil i deur ga d’ ionndrainn,
Am bàs ga d’ sgath ’s gun thu na fianuis,
Chuir sid saighead ghoirt na cliabh
Nach slànaich leighichean a chian
Gu ’n càirear sios ’san ùir i.

Tha do pheathraichean og, caomh,
Bha ’g altrum gaol dhut cairdeil,
Gu goirt a caoineadh ’s tric a smaointean
’N t-ionad faoin ’s na thàmh thu:
Cha ’n ’eil eiridh a ni ’n taobh
Nach sil iad deur ri linn bhi smaointinn
Thu leat fhein fo bhinn nan daol
An ciste chaol a cnamh innt’.

Bho na chriochnaicheadh an aont’
Dhe ’n t-saoghal dhut bha ’n gealltainn,
’S gach neach a chaochail do chlann daoine
Sid an taobh na stiùir iad;
Ach ’s aobhar uaill o’n fhuair do shaothair
Cinnt cho luath mu d’ bhuannachd fhaotainn,
Chaidh do ghairm a chuirm ro chaomh
A sheilbh na naomh nach d’ mheall thu.

Bho nach fhaod neach lag no laidir
Crioch a laithean ’dhiùltadh,
’S an uair is miann le cùirt nan gras
Gach solus là gum mùchar;
Mar sin le iarratas do Shlànfhear,
Thainig teachdaire bho ’n bhàs
Ga d’ iarraidh ’chùirt nan aingeal ard
A ghabh gle thrath dhiot curam.

LATHA TAINGEALACHD—Anns an àireamh mu dheireadh thug sinn iomradh gu robh an latha so ri bhi air a chumail ni bu tràithe am bliadhna na b’ àbhaist; gu robh dùil e bhi ann air an treas latha fichead dhe ’n mhios so. Uaithe sin thainig fios a Ottawa gu ’n robhas air latha b’ fhior thràithe a shonrachadh air a shon—an siathamh latha deug.

An uair a bhios rud a dhìth air Domhnull gheibh e fhéin e.

Is ann againne a gheibh thu na
Gloineachan Sula
a’s fhearr a fhreagras air do shuilean.

Theid sinn an urras orra a thaobh luach agus prise.

Do shuilean air am feuchainn leis anOPHTHALMOMETERa nasgaidh.

K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.