---

[57]

[Vol . 11. No. 8. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, OCTOBER 17, 1902. No. 8.

Na Seann Eolaich.

THA litrichean aig MAC-TALLA air an turus so bho thriùir dhe ’sheann eòlaich bho nach cual’ e o chionn fhada— “Mac Uisdean,” “Ceann Liath,” agus Seumas N. Mac-Fhionghain. Bidh na leughadairean anabarrach toilichte fios fhaotainn uapa aon uair eile, agus tha sinn an dòchas nach bi iad cho dearmadach an deigh so. Tha iad féin a’ gealltainn nach bi, agus tha sinn ga ’n creidsinn. A thaobh Sheumais, faodar a radh, ged nach d’ fhuaireadh litir uaithe, gu ’n robh sinn a’ cluinntinn uaithe air mhodh eile: anns an da sgeulachd ghrinn, “Aonghas donn Ghlinn Fraoich,” agus “Iain Mór nan Ord.”

Ath-leasachadh ann an Sidni.

MAR a thug sinn fein iomradh o àm gu àm, cha robh cùisean anns a bhaile so, ré nan tri bliadhna chaidh seachad, cho math ’s bu choir dhaibh a bhith. An deigh do’n obair-iaruinn tòiseachadh, dhoirt moran sluaigh a staigh dhe gach seòrs agus gnè. Na ’n lorg thainig gràisg de dhaoine gun diù a thòisich ri taighean-oil a chumail, agus eadar iad sin ’s na bha ris an obair mi-laghail roimhe, thugadh am baile gu bhi na àite misgeach, mi-bheusach. A cheud da bhliadhna cha robhas a’ deanamh stri mhor sam bith ris an lagh a chur air obair, ach beagan roimh ’n àm so ’n uiridh thugadh ionnsuidh a b’ fhearr air casg a chur air a mhalairt mhilltich, ach ged rinneadh sin, tha stuth làidir fhathast cho furasd’ fhaotainn ’sa tha an t-uisge fuar. O chionn seachdain no dha, chuir ceannardan cuideachd an Iaruinn litir gu luchd-riaghlaidh a’ bhaile, a’ gearan air mar bha cùisean, ag radh gu robh pailteas an òil a’ toirt mi-chliù air a bhaile, a cur call mor orra-san le misg an luchd-obrach, ’s a cumail chuideachan eile bho oibrichean ùra a chur air chois, o chionn gu robh moran de ’n luchd-obrach as nach b’ urrainn dhaibh earbsa fhad ’s a bhiodh stùth làidir air a chreic, cho pailt ’s a bha e. Tha iad ag radh ’san litir so, gu robh moran a thainig do’n bhaile na ’n daoine stuama air fàs na ’n luchd-daoraich, agus mar sin gu robh comas na cuideachd air probhaid cheart a dheanamh air an obair a sior dhol ni bu lugha. Bha coinneamh aig muinntir a’ bhaile oidhche Di-haoine, an seachdamh latha deug. Bha eadar seachd is ochd ceud a làthair. Bha an t-Urr. D. M. Mac-Eamuinn anns a’ chathair, agus labhair esan is àireamh de na ministeirean os leth an lagha bhi air a chur air obair gun dàil a chum na taighean-òil a chur as gu buileach. Aig co-dhùnadh na conneimh, sheas iadsan a bha lathair ri sin gu h-aontachail. Ma ghabhas an luchd-riaghlaidh an dòigh cheart, ’s gu’n seas an sluagh ri ’n cùl, ni a tha sinn a creidsinn a ni iad, faodaidh leasachadh mor a bhi air cùisean romh dheireadh na bliadhna, air chor ’s gu’m bi e comasach do’n bhaile pàirt de ’n deagh chliù a chaill e a chosnadh air ais. Cha dean obair aindeonach an gnothuch; feumar a bhi cheart da-rìreadh. Agus cha deanar le aon no da ionnsuidh e, ach le obair dhian agus le deagh fhaire. Tha sinn an dòchas nach sgìthich luchd na comhairle no an sluagh anns an deagh aobhar so, ach gu ’n neartaich iad lamhan a cheile ’s gu’n glan iad am baile dhe ’n mhalairt dhòlasaich so, agus dhiubhsan a tha ga ’cur air adhart—daoine tha coma cia mor an call a ni iad d’ an co-chreutairean fhad ’s a ni iad fein beòlaint shòghmhor ga ’n spùilleadh.

Coire Mhor nan Staidean.

ANNS an dùthaich mhor a tha deas air Canada ris an canar na “Staidean Aonaichte” tha àireamh mhilleinean de shluagh siobhalta, ceart, deagh-bheusach a’ gabail còmhnuidh. Tha iad gleusda, tapaidh, agus ga ’n cur fein an céill anns gach cearna dhe ’n t-saoghal. Tha iomadh coire ri fhaotainn do ’n dòigh sam bheil iad a’ cumail air adhart cùisean an dùthcha, agus cha ’n eil iad saor o na dubhailcean a tha ri ’m faotainn am measg shluagh dhùthchannan eile. Ach tha aon choire mhor orra air nach eil iad féin fiosrach, no ma tha nach eil iad a’ feuchainn ri ’leasachadh. Is i choire mhor a tha sin a’ bharail aibheiseach a tha aca orra fein is air an dùthaich. Neach a leughas a bheag no mhor de ’n cuid litreachais, chi e so gu soilleir. Air gach taobh duilleig dhe gach paipeir-naigheachd ’s anns gach leabhar-sgoile is leabhar-sgeòil, gheibh e air a chur an céill gur h-iad na Stàidean an aon dùthaich a’s motha cumhachd is gloir a bha, a tha, no a bhitheas air ùr-uachdar an t-saoghail. Nach do sgar i i-féin bho Bhreatunn o chionn còrr is sia fichead bliadhna? Nach do liodair i an Spàin ri ar cuimhne féin? Agus nach eil i air fàs cho làidir ’s cho bragail uaithe sin ’s gu bheil i ’n impis beul-aithris luchd-stàite na h-Eòrpa chur air chùl, agus malairt an t-saoghail air fad a sgioblachadh suas na sgùird féin? Cluinnear na tri nithean so air an aithris gu tric, ach ’s fior ainneamh a chluinnear taobh eile na cùise. Dh’ fhaodte iomradh a thoirt air an t-sàr chothrom a bh’ aice na ’ceannairc an aghaidh Bhreatuinn nuair a sgar i uaipe, gu robh an dùthaich mhàthaireil aig an àm air a cuartachadh le naimhdean cumhachdach—dara leth na Roinn-Eòrpa a’ cogadh rithe, ’s an leth eile feitheamh a chothroim. Dh’ fhaodte radh mar an ceudna nach bu mhor a’ chùis uaill do dhùthaich sam bith buaidh fhaotainn air an Spàin, dùthaich a bha lag, breòite, trom ann am fiachan, ’s a cuid shaighdearan mi-riaraichte le ’n suidheachadh. Agus a thaobh glacadh malairt an t-saoghail, cha ’n eil e coltach gu bheil sin a tigh’nn gu crìch cho luath ’s a thatar a cur mar fhiachaibh oirnn a chreidsinn. Ma ghabhar seanachas nam paipearan-naigheachd Geancach, tha Breatunn a’ sior chall, ’s na Staidean a’ sior bhuanachd ann am malairt. Ach nuair a dh’ ainmichear gu bheil Breatunn gach bliadhna cur air falbh a cheithir no choig uiread bathair ’s a tha na Staidean, chithear gu ’n cuirear feum air barrachd ’s an fhìrinn air-son sin a dhearbhadh. Tha na Staidean gun teagamh a’ toirt ceum air adhart, agus ceum mor, fada, ach cha ’n eil e chum feum sam bith a bhi deanamh uaill á nithean beaga mar nithean mora, ’s a’ deanamh fàisneachd mu nithean a tha, ma dh’ fhaodte, ri teachd, mar gu ’m biodh iad air tachairt cheana. Cha bhuinnig ceannaiche air a bhi cur an ìre gur h-e ceannaiche ’s motha tha ’san dùthaich nuair tha fios aige fein ’s aig muinntir eile nach eil sin fior. Cha mho a bhuinnigeas dùthaich a bhi gabhail oirre fein gu bheil i sheachd uiread ’s a tha i, no gu bheil i gu bhi a sheachd uiread ’s a bhitheas i. Is fada ghabh e o MHAC-TALLA bhi cur sios air na Staidean no air an t-sluagh a tha chòmhnuidh annta. Cha ’n eil mi-rùn no farmad sam bith aige riutha. Ach tha na barailean neònach a dh’ ainmicheadh a’ deanamh cron dhaibh, agus tha e iomchuidh an comhairleachadh. Agus tha ’m paipeir so air-son a chomhairle fhein a thoirt orra, oir tha na ’m measg miltean de Ghàidheil, moran dhiu a chi agus a leughas na thatar an so a sgriobhadh.

Latha Taingealachd.

THA iomadh aobhar againn ann an Canada air son ar taingealachd a nochdadh air a bliadhna so. Tha an dùthaich so a sealbhachadh iomadh sochair is beannachd nach robh ar n-athraichean idir a sealbhachadh anns na bliadhnaichean a thriall—sochairean a tha chum math an t-sluaigh a tha chomhnuidh anns gach cearna dhe ’n dùthaich mhor, bheairteach anns am bheil sinn. Tha Canada na ’dùthaich anns am bheil iomadh sluagh is treubh a’ deanamh an dachaidh. Tha i na ’duthaich a tha loma-lan de gach ni a tha freagarrach do mhac a duine. Tha mèinnean guail anns a chearna so do Chanada nach ’eil an leithid ach ainneamh ri fhaotainn ann an cearna sam bith; agus tha iomadh mèinn de dh’ òr ’s de chopar is de nithean luachmhor eile a tha air an cleith fo ’n talamh a feitheamh gus am bi iad air an cladhach suas ’s air an cur gu feum. Cha ruig sinn a leas iomradh a thoirt air na machraichean mora farsuing, de gach seorsa bàrr, a tha ’san dùthaich so—tha ’n sluagh eòlach gu leor orra.

Tha eilean Cheap Breatunn gu h-àraidh na àite anns am bheil iomadh seorsa obrach a dol air adhart—obraichean a tha na ’m meadhain air cosnadh a thoirt do mhoran sluaigh, a tha dortadh a stigh as gach cearna dhe ’n t-saoghal. ’S ann againn a tha ’n t-aobhar molaidh! Cha ruig duine sam bith a leas, a rugadh ’sa thogadh ’san eilean so, a dhol air falbh gu dùthaich eile air tòir obrach, mar a bha iad a deanamh o chionn bhliadhnachan air ais. Tha obair gu leoir aig gach neach.

B’ ann mu ’n àm so ’n uiridh a bha earrann mhor dhe’n bhaile so air a sgrios le teine. An diugh air na seann làraichean tha togalaichean mora, greadheach, a bhiodh ’nan onair do

---

[58]

[Vol . 11. No. 8. p. 2]

bhailtean gu math na ’s motha na Sidni. Agus, ma dh’ fhaoidteadh, gur ann chum math an àite a thainig an teine sgriosail so. Aidichidh gach neach anns am bheil tùr is toinisg gu bheil na togalaichean ùra moran na ’s eireachdaile agus na ’s snasaile agus air a h-uile doigh fada air thoiseach air na taighean fiodha a bh’ air an losgadh gu làr an uiridh.

Tha Canada na ’duthaich a tha taitneach ann an iomadh doigh. Air an aobhar sin bu choir dhuinne gun di-chuimhneachadh aig an àm so dhe ’n bhliadhna ar dleasdanas agus air taing Dhàsan o ’m bheil sinn a sealbhachadh gach beannachd.

Naigheachdan.

A’ BHREAC AIR DUIN’ EILE—Tha duin’ eile na laidhe tinn leis a’ bhric ann an Sidni, fear Dominick Hayes, a tha tri fichead is coig bliadhna deug a dh’ aois. Ghabh e an tinneas gle dhona, agus tha eagal air na lighichean nach teid e am feobhas. Bha e ’fuireach aigWhitney Pier,agus bha deichnear eile ’san aon taigh ris. Tha iad sin air an cur air leth air eagal gu bheil a’ bhreac aca ’s gu ’m bi i air a sgaoileadh. Cha ’n eilear ro-chinnteach ciamar a fhuair Hayes an euslaint.

STOIRM DI-CIADUIN S’A CHAIDH—Bha ’n stoirm a bh’ ann Di-ciaduin air an t-seachduin s’a chaidh anabarrach trom fhad ’s a mhair i. Cha robh a leithid ann air a bhliadhna so. Bha uisge ’s clach-mheallain a tuiteam, agus bha tàirneanaich is dealanaich ann. Bha ’n stoirm ni bu truime an ceann a tuath siorrachd Inbhirnis na bha i an cearnan eile de ’n eilean. Timchioll Cheticamp bha craobhan is saibhlean air am bualadh leis an dealanach, ach cha chuala sinn gu ’n d’ rinneadh call mor no gu robh beatha neach sam bith air a chur an cunnart.

AIR A DHITEADH GU BAS—Di-màirt air an t-seachdain s’a chaidh thugadh binn bàis a mach air Frank Higgins, am balach òg a mhort a chompanach ann an St. John, N. B. Mur teid a’ bhìnn atharrachadh bidh e air a chrochadh air an ochdamh latha deug de Dhesember. Aig a’ chùirt, chaidh a chur air a mhionnan, agus dh’ fheuch e ris a’ chionta chur air an fhear eile, a bha cuide ris nuair rinn e an gniomh, ’s a bha ’togail fianuis na ’aghaidh. Tha e muladach òigridh a bhi fàs suas a dhìth oilein is teagaisg mar a bha iad so. Tha seorsa litreachais ga leughadh leis an oigridh an diugh a tha trom air an inntinnean a thionndadh o gach ni ceart. Mar a’s luaithe theid an litreachas cronail sin a thoirmeasg ’s ann a’s fhearr. Tha na sgeulachdan a thatar a’ creic airDiamond Dick ’s air curaidhean dhe ’n t-seorsa sin na ’m biadh puinnseanta do’n inntinn òg, agus gus am bi an clo-bhualadh ’s an creic air a thur bhacadh le lagh na dùthcha, is coir do phàrantan ’s do mhuinntir eile feuchainn ri ’n cumail o bhi air an ceannach no air an leughadh.

BAS SHIR IAIN BOURINOT. —Oidhche Di-luain s’a chaidh, chaochail Sir Iain Bourinot, Cléireach Taigh nan Cumantach, an Ottawa. Rugadh an duin’ -uasal so ann an Sidni ’sa bhliadhna 1835, agus bha e mar sin tri fichead is seachd bliadhna dh’ aois. B’e mac bu shine bh’ aig an Onorach Iain Bourinot, a bha fad àireamh bhliadhnaichean na bhall de phàrlamaid Nobha Scotia airson na siorrachd so, agus an deigh sin na Shenator an àrd-phàrlamaid Chanada. Bha Iain Bourinot grunn bhliadhnaichean an oifis paipeir-naigheachd ann a Halifax; an deigh do na roinnean a bhi air an aonadh fhuair e àite ann an leabhar-lann na h-àrd-pharlamaid, agus an ceann bheagan bhliadhnaichean chaidh a thaghadh mar chléireach Taigh nan Cumantach, dreuchd anns an robh e gu àm a bhàis, agus a bha e lionadh le mor-thaitneas do na h-uile. Sgriobh e moran leabhraichean, a mhor chuid dhiubh mu eachdraidh na dùthcha ’s mu riaghailtean pàrlamaid. Am measg oibrichean eile, chuir e mach leabhar luachmnor air eachdraidh nam Frangach an Ceap Breatunn. O chionn beagan bhliadhnaichean rinn Banrigh Victoria ridire dheth. Bha e pòsda tri uairean. Dh’ fhàg e mac is nighean leis an dara bean, agus dithis mhac òga leis an treas té.

Chaidh Domhnull Fox a bhàthadh ann am Port Hastings Dior-daoin, a’ feuchainn ri dhithis mhac a shabhaladh. Chaidh na gillean a shàbhaladh.

Gheibhear anns an àireamh so sanas bho ’n Dotair Domhnull N. Moiseasdan, a tha air suidheachadh ann an Sidni. Tha ’n oifis aige an togalach MHIC-TALLA, agus a thaigh-còmhnuidh airUnion Street.Tha e tighinn an so le deagh chliù mar lighiche, an deigh dha bhi fad fhichead bliadhna an Oxford, Nobha Scotia.

DA LEABHAR UR—Fhuair sinn air an t-seachduin so bho ’n Urr. A. MacGilleain Sinclair, leabhar beag d’ an ainm Dain agus Orain, le Alasdair Mac-Fhionghain. Mar an ceudna bho Ghilleasbuig Mac-na-Ceardadh, an Glascho, an dara clòthadh de Ghramar Gàilig Mhic ’Ille-Ruaidh. Bheirear cùnntas ni ’s mionaidiche air an da leabhar so anns an ath àireamh.

BAS AM PRIOSAN GHLACE BAY—Di-màirt s’a chaidh chaochail seann duine do ’m b’ ainm Uilleam Shea anns a phriosan an Glace Bay. Bhuineadh e do Ghuysboro, agus bha e ann an Glace Bay o chionn tri no ceithir de bhliadhnaichean. Bha e na ’bharbair, agus bhiodh e uair ag obair ’s uair na thàmh. Maduinn Di-luain fhuaireadh air an daoraich e ’s chaidh a chur do ’n phriosan. Feasgar Di-màirt chuireadh a dh’ iarraidh dotair air a shon, agus dh’ òrduich esan a thoirt do ’n ospadal, ach mu ’n d’ fhuaireadh sin a dheanamh bha e marbh. Bha e mu thri fichead bliadhna dh’ aois.

STRI NAM MEINNEAN GUAIL SEACHAD—An deigh do mheinnean guail Phennsylvania bhi na ’n tàmh corr is coig miosan, thainig an luchd-obrach ’s an luchd-seilbh gu gne cordaidh, agus tha duil gu ’n tòisich obair air an t-seachduin s’a tighinn. ’S e ’n còrdadh gus an d’ thainig iad a’ chùis a chur fa chomhair comhairle tha gu bhi air a suidheachadh le Roosevelt, an da thaobh ag aontachadh romh-laimh a bhi leagte ri breth na comhairle sin. Ni na mèinnean so a thòiseachadh a rithist fuasgladh mor air an dùthaich, oir bha roinn mhor de shluagh nan Staidean, agus eadhon de shluagh Chanada na ’m freasdal air son an cuid guail. Agus nuair nach robh e fàs coltach gu ’m biodh iad ag obair mu ’n tigeadh fuachd a’ gheamhraidh, bha e na aobhar iomguin mhor. Bha an gual a’ fàs gann, agus am beagan a bha ri fhaotainn a’ sior eirigh ann am pris.

SGIORRAIDHEAN BASMHOR—Dior-daoin an naodhamh latha dhe ’n mhios, bha Alasdair Moireasdan, a mhuinntir Phort Morien, air a mharbhadh am mèinn Chaledonia le tuiteam cloiche. Cha robh e beò ach mu uair an deigh an sgiorraidh. —Air an latha cheudna bha Suaineach d’ am b’ ainm Anderson air a mharbhadh air doigh uamhasaich am Port Morien. Bha e ann an toll soithich a bhatar a luchdachadh, nuair a thainig tòrr de ’n ghuail air a mhuin gun fhios da, ga mhùchadh gu bàs. Bha e beò nuair thugadh as e, ach chaochail e an ceann beagan mhionaidean. —Bha duin’ og a mhuinntir Newfoundland, Robert Fitzgerald, air a bhàthadh aig Whitney Pier oidhche Di-haoine. Bha e ’g obair do Chuideachd an Iaruinn, agus ge b’ e doigh air ’n do thuislich e, thuit e bhar an laimhrig. Cha do dh’ fhairich duin’ e tuiteam, agus b’ e cheud fhaireachadh a bh’ ac’ air an sgiorradh a thachairt corp an duine bhi air fhaotainn.

GNIOMH EAGALLACH—Diordaoin, an naodhamh latha dhe ’n mhios, chruinnich àireamh de dhaoine dubha gu dannsa a bh’ ann an taigh aig naCoke Ovens.Cha robh an dannsa ach air tòiseachadh nuair a chaidh dithis dhiubh, Seoras Brooks agus G. S. Scott, troimhe chéile mu ni air choireiginn. Mu dheireadh thuirt Brooks ris an fhear eile gu ’m marbhadh e e, agus a toirt daga as a phòcaid loisg e air Scott, am peileir a dol na ’ghualainn. Ruith Scott a stigh do rùm eile ’san taigh agus thill e ’sa mhionaid is daga aige fhéin. Loisg e air Brooks, ach cha do bhual e idir e. Theich Brooks agus am fear eile as a dheigh. Loisg Scott air a rithist, agus bha e na bu chuimsiche air an turus so; chaidh an urchair an gualainn Bhrooks. Nuair a rainig Scott an dorus thuit e, agus chaochail e beagan mhionaidean an deigh dha tuiteam. Tha Brooks air a leònadh gu dona, ach thig e bhuaithe. Buinidh na daoine dubha do na Staitean. Thainig iad do Shidni an uiridh far am bheil iad ag obair aig Cuideachd an Iaruinn.

LITIR A FRAMBOISE.

CIAMAR ’tha thu, ’charaide? ’S fhada bho nach fhaca mi thu. Theagamh gu ’n robh thu ’n dùil nach bu mhaireann mi, nuair a bha mi cho ro fhada gun sgròbag a chuir ga d’ ionnsuidh. Mata, bha mi an deagh shlàinte, agus cha b’ e cion cothroim no cion pinn no paipeir, ach ged is bochd an t-aideachadh e, cion toil agus tuilleadh ’sa chòir de ’n leisge a bu choireach nach robh mi cho dìleas ’s a bu chòir dhomh do MHAC-TALLA. Ach “ruigidh each mall muileann,” is ma bhitheas gach ni gu math feuchaidh mi ri naigheachdan a chuir ugad an drasda ’sa rithist.

Bha feur is arbhar ni b’ fhearr againn air an fhoghar so na bha iad o chionn fada. Chaidh an coirce gle mhath, ’s ma chuireas sinn gu buil e faodaidh sinn min gu leoir a bhi againn; ’s tha choltas air a bhuntàta gu ’m bi e gu math pailt. Leis gach seòrsa barra eile a dh’ fhaodas duine a thogail bhar fearainn ’s coir dhuinn a bhi taingeil. Tha fhios nach urrainn a h-uile neach a bhi na “Charnegie” no na “Mhorgan,” ach faodaidh iad a bhi a cheart cho riaraichte agus gu bitheanta gu mor ni ’s riaraichte, le ’n staid iosal na iadsan aig am bheil na mìltean de dh’ òr ’s de dh’ airgiod. Mar a thuirt neach roimhe:

“Am fear aig am bheil fortan
Tha crois aige na ’cheann,
’S tha mise taingeil, toilichte,
Ged robh mo sporan gann.”

Cha robh iasgach nan giomach ach gle fhad air ais mu na cladaichean so air an t-samhradh s’a chaidh. Bha stoirm air muin stoirme againn, ’s chaidh na trapaichean ’s na ròpan a bhristeadh cho dona, agus an iomadh àite chaidh an call gu buileach, ’s gu ’m b’ fheudar do dh’ iomadh iasgair leigeil leis an iasgach fada roimh àm stad. Ach iadsan a bha uidheamaichte airson iasgach rionnaich is truisg rinn iad gle mhath: cuid a bhàtaichean a ghlac cho àrd ri tri fichead baraille ’sa deich de rionnach a mhàin, ’s iad a faotainn mu ochd dolair am baraille air a shon, a bharrachd air roinn mhath de throsg a ghlacadh air a chùl sin. Ach cha do ghlacadh dad sam bith de sgadan, ge b’ e àite no taobh a thug an t-iasg còir sin air. Cha ’n ’eil e tathaich oirnn ’s na h-àmannan so idir.

Ged tha ’n t-iasgach na rud a tha gle airgiodach, cha ’n ’eil e idir gun ànnradh is cunnart. Is iomadh duine tapaidh a fhuair uaigh air grunnd a chuain, agus is iomadh neach a tha sàbhaladh glé chaol. Beagan bhliadhnaichean air ais chaidh duine a mhuinntir Fourchu, faisg air an àite so, tromh chunnart cho mor tha mi ’n dùil ’sa chàidh iasgair riamh. Bha e mach ag iasgach aon latha, ’s nuair a bha e tilleadh gu caladh feasgar, bhuail osag làidir gaoithe na siùil aige ’s chaidh am bàta fodha. Ghreimich e fhéin is fear eile ri ràmh, ’s chaidh an treas fear fodha air ball. Cha b’ fhada gus an tug am fear eile bha ’n crochadh ris an ràmh suas a ghreim, ’s dh’ fhàgadh esan na ’aonar, gun ni fo ’n ghréin ris an greimicheadh e ach an ràmh. Ann an stoirm gaoithe bhar an fhearainn, am feasgar foghar a ciaradh, ’s gun bàta gun ni eile ri fhaicinn, cha ’n ’eil fhios dé ’n ùine, chionn cha ’n ’eil fhios ro mhath aige fhéin, a bha e ’san staid uamhasaich sin. Chaidh soitheach-seòlaidh seachad air, ach bha i astar ro fhada bhuaithe airson iad ga ’chluinntinn ag éigheach riutha no airson gu ’n tugadh iad an aire dha. Bha a mhisneach a teannadh ri thréigsinn nuair a thug e an aire do shoitheach eile a tighinn am fianuis. Thug so dòchas ùr dha. Bha e cumail a shùil oirre feuch an robh a cùrsa a laidhe far an robh e. Bha i a tighinn dìreach uige, gus an robh i mu thuaiream cairteal a mhìle uaithe, nuair a

---

[59]

[Vol . 11. No. 8. p. 3]

thainig osag gaoithe ro fhad an ceann ’s b’ fheudar dhi cumail leis bhar a cùrsa. Dh’ fhalbh a dhòchas agus cha mhor nach tug e e-fhéin suas. Ach mar a tha fear an t-saoghail fhada cha bhi baoghal uige, thainig an soirbheas na b’ fhàbharaiche is tharruing an soitheach suas, is lean i mar sin gus an robh eagal air gur h-ann a ruitheadh i sios e mu ’n tugadh iad an aire dha. Chunnaic iad e ’s ghrad chuir iad an soitheach an ceann. Chuir iad a mach am bàta ’s thog iad air bòrd e, is chuir iad gu tìr e, an déigh dha a dhithis chompanach fhàgail an grunnd a chuain.

Bha e uair eile, beagan ùine mu ’n do thachair an sgiorradh muladach so dha, a muigh air acair ag iasgach, nuair a thàinig soitheach-seòlaidh a nuas orra. Bhual i am bàta mu ’meadhain ’s bhrùchd i sios do ’n aigeal i. Thachair a h-uile ni cho aithghearr ’s nach robh fios aig muinntir an t-soithich air ni gus am fac iad an triùir laoch sin a streap air bòrd air acfhuinn thoiseach an t-soithich, mar gu ’n éireadh iad direach á measg nan iasgan eile. B’ fheudar do ’n chaiptean gach cosdas is call a phàigheadh.

CEANN LIATH.
Framboise , C. B., Oct. 2, ’02.

Eolas nan Gaidheal air Blaithean na Machrach.

LE U. A. MAC ’ILL-IOSA, M. A.

“Foghlumaibh cionnus a ta na lilighean a fàs ’s a’ mhachair; cha saothraich iad, agus cha sniomh iad. Gidheadh a ta mise ag ràdh nach robh Solamh fein na uile ghloir air eudachadh mar aon diubh so.” —Mat. vi. 29.

CHA’ n ’eil mi ’dol a dheanamh searmoin air a’ cheann-teagaisg so, ach bheir mi oidhirp air a leigeadh ris dhuibh gun d’ thug ar sinnsre aire do ’n àithne. Tha sinn a deanamh uaill as an gaisge, an treubhantais, agus an uailse, ach choisinn iad cliù mar an ceudna airson an eòlas air obair cruitheachadh Dhé. Mun d’ fhuair iad eòlas slàinteil air troimh an Leabhar naomha, bha iad a leughadh mar a b’ urrainn iad leabhar Nàduir, a sgriobh Esan mar an ceudna. Chunnaic iad a chumhachd an neart nam beann, chual iad a ghuth anns an tàirneanach, agus thuig iad innleachd agus a ghliocas bho mhaise nan luibh ’s nan craobh.

Tha e na ni furasda labhairt ribhse air, oir bha chuid mhor dhibh mar chlann “a ruith le fonn mu gach tom a buain nan ros.” Cha ’n ionnan agus muinntir a bhaile nach cuir dealachadh sam bith eadar copag agus buadhlan buidhe. ’Nur n-òige bha sibh air ur cuairteachadh le obair Nàduir. Fhuair sibh eòlas agus faodaidh mi a radh oilean nach d’ thoir cabhsair a bhaile mhòir am feasda seachad. Bha ’ur cluasan fosgailt’ ri ceòl nan eun, agus ’ur sùilean a beachdachadh air na luibhean. Dhrùigh sibh a stigh iomadh beachd mu’n t-saoghal agus mu Dhia, le bhi ’g amharc air blathan boidheach an t-samhraidh.

Rinn ’ur sinnsre an ni ceudna. Bha na flùrain dhoibh mar bhriathran bho bheul nan aingeal a bha a toirt sòlas dhoibh ann am bron. Tha sgeul air aithris gu robh Malmhine na suidhe na h-aonar fo thùirse a caoidh leanabh a chaochail. Cha robh sòlas r’a fhaotainn; ach la de na laithean thainig a luchd frithealaidh d’ a h-ionnsuidh agus thubhairt iad: “A Mhalmhine, tha do naoidhean air tilleadh do’n t-saoghal mar ùr-bhlath bheag. Tha a bhilean fann dhearg mar fheoil naoidhein agus am bun cho geal ri sneachda. ’N uair a chrathas a ghaoth a cheann air an tullach uaine tha e mar phàiste ri cluich. Thig, a Mhalmhine, agus faic e.” Dh’ eirich Malmhine agus ’n uair a chunnaic i an neoinein shiab i a deòir ’us thubhairt i, “Is e so mo ghaolsa air tilleadh, agus mar neòinein bheir e sòlas do gach mathair a chailleas a cìochran.”

Thainig sòlas is fearr na so a steach do ’n t-saoghal bho ’n latha ud ach is iomadh cridhe tinn trom a ni an neòinein beag aoibhneach fathast. Tha e air aithris nach b’ urrainn do na Ceiltich a thuigsinn ciamar a bha daoine a faotainn gibht na bardachd, agus fa dheireadh thainig iad do ’n chomh-dhunadh, gu ’n robh naoidh craobhan callduinn a fàs os cionn gach fuarain as am bheil abhuinn a sruthadh. Bha cnothan briagha dearga a fas orra, agus a tuiteam anns na fuarain. Bha am bradan ’g an sluigeadh agus bha gach duine a dh-itheadh am bradan sin a faotainn cumhachd na bàrdachd. Theagamh gur e so a tha fagail a bhradain cho measail, agus nam bàrd cho lionmhor am measg nan Gàidheal.

Bha éifeachd shonruichte comh-cheangailte ris na h-ubhlan nan sealladhsan. Bha e air aithris gu robh iad a fas gu pailt ann an Innis nam flath. An uair a bha gaisgeach a dol á Ile do dh’ Eirinn bha e a tilgeadh sia ubhlan deuga ’s a chuan. Bha e sin a leum bho thé gu té.

Tha sgeulachan de ’n t-seòrsa so a leigeadh ris dhuinn gu ’n robh mor-mheas aig ar sinnsre air luibhean ’us craobhan air an sgàth fein. Is e so a tha a toirt a maise do bhàrdachd nan Gaidheal Anns gach linn bha iad ag gabhail tlachd ann a’ bhi toirt samhlachdan bho luibhean na machrach. Bho na bàird aosda gu Niall Mac Leòid tha so r’a fhaicinn. Anns an ni so bha buaidh mhor aig a bhàrdachd Ghàilig air a’ Bhéurla. Tha Sasunnaich fhiosrach ag aideachadh gu ’m b’ ann bho na Gàidheil a fhuair iad a chiad sealladh air obair nàduir. Tha fios againn gu’n robh a bhardachd Ghàilig comharraichte airson so riamh, agus nach robh a bheag dheth anns a’ Bheurla gus bho chionn ceud gu leth bliadhna. Ann an Dàn an Deirg tha Crimine a caoidh a céile anns na briathran so:—

C’uime, Dheirg, an robh ar cridh’
Air an sniomh cho dlù ’n ar com’,
A’s c’uim’ a spionadh thusa uam
’S an d’ fhagadh mise gu truagh trom?
Mar dha lus sinn ’s an driùchd ri gàire,
Taobh na creige ’m blàths na gréine,
Gun fhreumh air bith ach an aon
Aig an ola lus aobhach aoibhinn.
Sheun oighean Chaothain na luis
Is boidheach leo fein am fas,
Sheun a’s na h-aighean eutrom,
Ged thug an torc do aon diu ’m bàs.
Is trom, trom, ’s a cheann air aomadh,
’N t-aon lus faoin tha fathasd beo,
Mar dhuilleach air seargadh ’sa ghrein.”

Tha dàin agus òrain Dhonnachaidh Bhàin làn de ’n aon ni. Ann an cumha Coire-Cheathaich tha e a toirt iomradh air fichead luibh. So a cheud earrann:—

“Se Coire-Cheathaich na aighean siùbhlach
An coire rùnach is ùrar fonn,
Gu lurach, miad-fheurach, min-gheal, sùghar,
Gach lusan flùar bu chubhraidh leam;
Gu mollach, dù ghorm, torrach, lùisreagach,
Corrach, plùranach, dlù-ghlan, grinn;
Caoin, ballach, ditheanach, canach, misleanach,
Gleann a mhilltich ’san lionmhor mang.”

Agus a rithist:—

“Na lagain chomhnard am bun nan sronag,
Am bi na sobhraichean ’s neoinein fann,
Gu bileach, feoirneanach, milis, roineagach,
Mollach, romach, gach seors’ a th’ ann;
Tha mala ghruamach de ’n bhiolair uaine
Mu ’n h-uile fuaran a th’ ann ’san fhonn.”

Is aithne do gach neach canach an t-sleibh. Cha ’n ’eil luibh eile ni ’s trice air ainmeachadh. ’N uair a tha bàrd a moladh a leannain, tha e coimeas a gilead ris a chanach, deirgid a gruaidh ris an ròs no an caorunn, agus a suilean ris na dearcan. Gheibh sinn e ann an òran a bhaird cheudna:—

“Iseabal oig
An òr-fhuilt bhuidhe,
Do ghruaidh mar an ros
’S do phog mar ubhal.
. . . . . .
’Se coltas na h-ainnir
An eal air an t-snàmh,
Do chneas mar an canach
Cho ceanalta thà.”

Tha Mac Mhaighstir Alasdair mar an ceudna a tabhairt an aire do dh’ ioma luibh. Tha e ag iomradh air

“Sobhrach gheal bhuidh nam bruach,
Bhios na h-éideadh ’san earrach
’S càch a folach an sùl.”

Anns an oran cheudna— “Oran an t-Samhraidh” —tha e ’g ràdh:

“ ’S cubhraidh fàile do mhuineil
A chrios Chuchullainn nan càrn.”

Cha ’n aithne dhomh oran idir is mo a tha leigeadh ris mar a bha aigne nan Gaidheil air an dusgadh le luibhean na machrach na “Cumha a Bhaird Aosda.” Anns an dol a mach tha e ag radh—

“O caraibh mi ri taobh nan allt,
A shiubhlas mall le ceumaibh ciùin;
Fo sgail a bharraich leag mo cheann,
’S bhi thusa ’ghrian ro chàirdeil rium.”

(Ri leantuinn.)

LITIR A MOOSOMIN.

A DHEAGH CHARAID, —Tha ùine mhor o nach fhaca mi litir, port no òran as an tìr thiorail so, ’s mar sin smaointich mi mo pheann meirgeach a fhliuchadh an nochd, ged a tha mi sgìth, agus beagan shreathan a chur ga d’ ionnsuidh, a leigeil fhaicinn gu bheil sinn fhìn ’sa Ghàilig beò, slàn, agus a gabhail freumh daingeann air machraichean mòra, farsuinn an Iar-Thuath.

Tha grunnan math an taobh so a dh’ fhaodadh sgriobhadh ugad na ’n togradh iad, a tha comasach gu leor air Gàilig a sgriobhadh. ’S fhad o bha dùil agam a chithinn litir o mo charaide Callum Dùghalach, deagh sgriobhadair Gàilig, na d’ phaipear. Mur b’ e nach ’eil mi ro làidir ’san àm, bheirinn fàsgadh math air gus a bhrosnachadh; ach an uair a dh’ òlas mi botul no dha eile (cha ’n innis mi dé ’n stuth), tha mi smaointean nach ruig mi leas a bheag de dh’ eagal a bhith agam roimhe, ’s mar sin ma chluinneas sibh osnaich throm an ùine ghearr tuigidh sibh co bhios ga ’deanamh.

Tha bàrr fior mhath againn air a bhliadhna so, agus tha e nis gus a bhith uile fo dhion ’sa chruaich, gun bhoinne uisge bhualadh air o chaidh a ghearradh. Fhuair sinn, a reir iarratas an t-seann duine, “samhradh breac riabhach, ’s foghar geal grianach” do ’n ghrainnsich air a bhliadhna so. Bha ’n samhradh cho fliuch o thoiseach gu deireadh, agus cho bras fàs, ’s gu ’m feumadh daoine cumail a dol fo sgàileagan gu dian, mu ’n gabhadh iad freumh ’san talamh. Tha cuid ag radh gu ’n d’ thainig òirleach no dha eile ’m bliadhna air “Aonghas mór,” anns an robh faisg air seachd troidhean roimhe, agus a sguir a dh’ fhàs o chionn fada.

Tha eagal orm gu bheil moran de na seann chleachdaidhean neo-chiontach Gàidhealach air thuar a dhol air diochuimhn oirnn an so buileach glan. Cha chluinn sinn deireadh-bhuana, no deireadh-chròdha, no ni, mar a’s trice, ach an saoghal ’san obair air iasgach an dolair ghuirm, leis gach beairt is dubhan is ùire ’s is innleachdaiche na ’chéile. Ach faodaidh mi ràdh gun

---

[60]

[Vol . 11. No. 8. p. 4]

teagamh gu ’m bi féisd aig a chuid is motha an so daonnan, ’s nach bi annas aca de bhiadh math ’s e aca cho tric. Ach air a shon sin dh’ fhaodadh iad aig amannan mar sid, co dhiù, beagan cridhealais a bhi aca a dhùisgeadh iomadh seann chuimhneachan taitneach mu ’n tìm a thriall ’s nach till gu bràth.

Thug mi sgrìob bhuam o chionn ghoirid, ’s a seasamh air cnoc mor dh’ fheuch mi ris na bha chruachan cruithneachd na ’m shealladh a chùnntais, ach b’ fheudar sgur gun bhuaidh; an uair a thòisich na cruachan ri ruith a chéile, dhiùlt na sùilean an còrr a dheanamh. Tha iomadh òigear aonaranach air na machraichean mora so, a’s fhearr na “madadh-ruadh,” aig am bi iomadh buiseal òrbhuidh am bliadhna, aig nach ’eil urad na “pioghaid” fhéin gus a chuideachadh ga ’chosg, an gùn no ’m bròig, ’s mar sin bu chor do phàirt dhe na caileagan Gàidhealach tha agaibh ri—Cha ’n abair mi ’n corr. Tuigidh fear-leughaidh leith-fhacal.

Bha mi o chionn ghoirid air banais Ghàidhealach an taigh Iain Mhic Cormaic, Earlswood, fear do chàirdean MHIC-TALLA. Neo-ar-thaing pìobaireachd is fìdhleireachd is dannsa. Anns a chòmhlan aighearach so bha beagan de na seann laoich Ghàidhealach, a bha na ’n suinn threun a siubhal bheanntan na Gàidhealtachd, an uair nach robh guth duine no ni gu bristeadh na sàmhchair ’san Iar-Thuath, ach geun a chruidh fhiadhaich is donnalaich a mhadaidh-allaidh. Thug mi an aire gu ’n robh na daoine còire so ag amharc le sùil fharmadach air an òigridh a bha “ceumadh urlair gu réidh, aotrom, fuasgailteach.” “Nach fhearr dhuibhse,” arsa cuideiginn, “eirigh agus aon ruidhle ’dheanamh?” “ ’S fhad, a ghràidhein, o’n a dh’ fhalbh an latha sin,” arsa seann fhear. “Chuir an aois ’s a lòinidh buarach eadar mise agus an toileachadh sin, agus tha greis o’n latha sin.” Ach coma co dhiubh, thòisich na seana phuirt, ’s gach fear a bha dol troimh ’n fheadan bha fuadach bliadhna no dha a mach air an uinneig, gus mu dheireadh na theich an lòinidh fhéin na ’n déigh, ’s bha an t-seann fheadhainn air an ùrlar. Thòisich an ceòl, ’s bha iadsan gu fàillidh a cur deuchainn air na casan, feuch am faodadh iad earbsa ’chur asda, ’s ga ’m faighinn daingeann, cruaidh, leigeadh as an t-srian, ’s mur an robh na sparran an cunnart an uair sin! Ach tha eagal orm gu ’n robh ’n aois ’s an lòinidh gu dileas ga ’m feitheamh aig an dorus ’n uair a bha ’n oidhche seachad. Cha chuala mi ’bheag a dh’ òrain. Tha eagal orm gu bheil iad air a dhol air dichuimhne. A bruidhinn mu òrain, bu toigh leam fhaicinn ann am MAC-TALLA beachdan a thaobh nam bàird Ghàidhealach, o bhritheamhan do ’n aithne iad. Tha gu leor dhiubh nach aithne dhomh fhìn. Ach tha mi smaointean, air-son fior bhàrdachd, gu bheil an Dotair Mac Lachlainn air thoiseach air gu leòr a tha na ’s ainmeile na e.

Thoir beannachd bhuam agus taing gu “Peigidh Phabach.” Tha mi ’n dòchas nach leig i le ’peann meirgeadh, mar a thuirt an t-Eirionnach. Ma thachras dhomhsa a dhol cho faisg ri deich mìle do Lag an t-Slòcain theid mi gun teagamh ga ’h-amharc.

’S airidh na gillean còire ’tha cuimhneachadh ort thall aig iomall a tuath an t-saoghail, an Dawson, am moladh. ’S fhad o chaidh a radh gu ’m bu Ghàidheal a gheibheadh am “maide mor” a tha cumail suas a chinn ud dhe ’n chruinne, agus a th’ air chall cho fada. Ma thachras e ri fear dhe na gillean còire so an àm dhaibh a bhi sireadh an òir ’s na h-oiseanan tuathach ud, tha mi ’n dòchas gu ’n cuir iad meanglan dheth gu MAC-TALLA.

Tha mi ’tuigsinn gu bheil “Iain” agus “Bodachan a’ Ghàraidh” a gleusadh nam peann ’s a lionadh nam balg air choinneamh a gheamhraidh, ’s mar sin bidh sinn le foighidinn a feitheamh ri fuasgladh nan sreang.

Bhur caraid,
SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.
Moosomin, Oct. 3, 1902.

OIDHCHE CHALLUINN AGUS OIDHCHE SHAMHNA.

LE AONGHAS MAC FHIONGHAIN.

RI mo cheud chuimhne-sa, ann an iomadh ceàrn de’n Ghàidhealtachd bu mhòr an toil-inntinn a dheanadh na h-ingheanan agus na gillean òga ri làithean àraidh na bliadhna, mar a tha Oidhche Nollaig, Latha na Bliadhn’ -ùire, Di-Dòmhnuich Càisg, Oidhche Shamhna, Oidhche Challuinn. Bhiodh de thoileachadh aig an òigridh ris na làithean so agus gur ann a bhiodh iad coltach ri coin-sheilge ’nuair a gheibheadh iad fuasgailte bho’n iallaibh air son a bhi ann an sàs ann an seann chleachdainnean na dùthcha.

Latha Nollaig dh’ fheumadh gach teaghlach molt-Nollaig a mharbhadh. ’S ann an sin a bhiodh an latha, a’ deanamh mharag agus a’ dàthadh chinn agus chasan! Latha na Bliadhn’ -ùire bhiodh na gillean òga ceannardan teaghlaich a’ cruinneachadh le’n cuid chaman ann am pàirce fhreagarrach air son iomain. Bhiodh iad fad an latha an sin a’ cur a’ chatha, agus an uair a bhiodh a’ chaonnag seachad bhiodh iomadh h-aon le cas chiùirte agus aodann leòinte leis na camain. An uair a bhiodh sin seachad, ’s a gheibheadh iad an dìnneir, cha robh ach coinneachadh ’s an tigh-òsda no ann an tigh coimhearsnaich. Bhiodh iad ann an sin gu madainn an là màireach ag òl agus a’ gabhail òran, le nèapaiginn mòr stiallach aca eatorra ’g a thogail agus ’g a leagail a réir fuinn an òrain a bhiodh aca. ’S iomadh droch shabaid a chunnaic mi aca mu’n dealaicheadh iad, agus ’s iad a dheanadh an t-sabaid fhuilteach; ach cha b’ fhada gus am bitheadh iad còrdte a rithist ’nuair a bhàsaicheadh mac-na-bracha orra.

LATHA DI-DOMHNUICH CAISG.

Bhiodh na gillean a’ goid nan uibhean air am màthair, a h-aon an dràsda agus a rithist, gus am bitheadh nead math aca cruinn air son an latha so. Dh’ fhalbhadh iad ’n am buidheannan còmhla gus am faigheadh iad àite freagarrach ’sa mhonadh. Bha iad a’ toirt leo poit agus teine, ’s an uair a bhruicheadh iad na h-uibhean a bha iad a’ giùlan ’n am boineidean, ’s an uair a dh’ itheadh iad an leòir dhiubh, bha ’chuid eile dhe’n latha ’g a chur seachad ri cleasan dhe gach seòrsa, gus am biodh an t-anmoch ann, ’nuair a rachadh iad dachaidh gu math sgith, ach am brù làn uibhean.

OIDHCHE CHALLUINN.

Ach ’s iad Oidhche Challuinn agus Oidhche Shamhna a bu mhò a bheireadh de thoileachadh do na gillean òga; oir cha robh leithid so de shaor chluich ri fhaotainn ach aon uair ’s a’ bhliadhna. Cha robh tigh ’s an áite nach robh bean-an-tighe ag ullachadh càrn de bhannagan air son nan gillean òga: ’s e fìor chorra thigh anns nach fhaigheadh iad bannag. An uair a dhorchaidheadh an oidhche gu math, bha h-aon no dithis a’ falbh còmhla gu tigh, fear a’ giùlan seice mairt no daimh a bh’ air a cruadhachadh air na spàrran. ’Nuair a thigeadh iad gu tigh, bha fear a’ bualadh na seice cho math ’s a b’ urrainn da le bata a bha e ’giùlan air son an aobhair, agus sheinneadh e mach—

Calluinn a’ bhuidhe bhoicionn,
Buail an craicionn!
Dùbail bannag!
Fosgail so!

An uair a ghabhadh e ’dhuan thigeadh cuideigin thun an doruis leis na bannagan ’g an ionnsuidh; bha iad an sin a’ falbh gu tigh eile air a’ cheart dòigh gus an cuireadh iad cuairt air a’ bhaile. Cha luaithe a bha iad sin air falbh na thigeadh h-aon no dhà eile, fear agus stiall aige a bha air a ghearradh á seice chruaidh daimh, ris an canadh iad an caisean Calluinn, ’s an uair a chuireadh e ceann a’ chaisein ’s an teine gus am biodh tòchd dheth, chuireadh e ceann a’ chaisein ri sròin an fheadhainn eile, a’ gabhail a dhuain ’s a’ cheart àm:—

Oidhche Choinnle, oidhche shona,
Oidhche air am bi loinn is sonas,
Maighdeanan a’ roinn nam bonnach,
Coinnlean a’ boillsgeadh soluis;
Chiream charam feadh an tighe,
So an tigh ’s am beil mo ghnothach,
’S cha’n ’eil romham dhol na’s fhaide!

’Nuair a gheibheadh iad am bannagan tha iad a’ falbh air a’ cheart dòigh gu tigh eile. Leanadh iad mar sin gus an ruitheadh iad air a h-uile tigh ’s a’ bhaile. Bhiodh na pocannan làn de bhannagan air am biodh féisd aca gu ceann iomadach latha an déigh sin, ’s iad a’ guidhe bheannachdan orra-san a thug dhaibh na bannagan. Ach dh’ fhalbh sin, is thàinig so!

OIDHCHE SHAMHNA.

Air Oidhche Shamhna chruinnicheadh an òigridh còmhla ann an tigh àraid ’s a’ bhaile. Bhiodh iad ’an impis iad féin a bhàthadh a’ cur an cinn fodha ann an tubaichean mòra làn uisge, a’ ruith nan ùbhlan, a’ feuchainn ri ’n glacadh ’n am beul. An uair a bhiodh iad sgìth a’ ruith nan ùbhlan, thòisicheadh iad air losgadh chnothan, a’ cur dà chnò ’s an teine còmhla ann an ainm gille agus nighein òg air am biodh iad eolach, agus nan lasadh an dà chnò còmhla bhiodh an dithis cinnteach ri pòsadh. Mu ’n cuireadh iad na h-ingheanan agus na gillean òga ’s a’ bhaile còmhla le cnothan loisgte, bhiodh an teine air dol as, ’s am poca chnò falamh. Chruinnicheadh na balaich òga còmhla, agus an sin dh’ fhalbhadh iad ’n am buidheannan gu iodhlainn nan coimhearsnach a ghoid a’ chàil, agus is dòcha nach biodh stocan cail air ’fhàgail anns an iodhlainn ’nuair a thigeadh a’ mhadainn. Rachadh iad leis na stocannan gu faicilleach suas ùrlaran nan tighean a bha iad fein a roghnachadh, agus an uair a thigeadh iad ’am fradharc an teine, bha iad a’ tilgeil na stocannan air an teine le’n uile neart. Sgapadh iad a h-uile éibhleag a bha air a’ chagailt feadh an tighe. Cha chluinneadh tu ach sgread thall ’s a bhos aig muinntir an tighe. Cho luath ’s a bha na balaich a’ tilgeil na stocannan càil bha iad a’ tàirsinn as cho luath ’s a bheireadh an casan iad. Bha iad cas-ruisgte, agus cho luath ris na feòragan, ’s cha robh math a dhol ’n an déigh, ’s mar sin cha robh fios co rinn an cron.

Buidheann eile rachadh thun a’ chladaich, agus leigeadh iad a mach air a’ mhuir, gun ràmh, gun duine, na sgothan a bh’ air an tarruing gu math suas air tìr. Air an là-mhàireach cha robh aig na daoine leis am bu leis iad ach dol a shiubhal nan cladaichean a’ shealltuinn air son an cuid sgothan. Cuid, gheibheadh iad gun bhristeadh, cuid eile gheibheadh iad iad leis na cliathaichean air an cur a stigh leis na creagan, a réir ’s mar a bhiodh an ainmsir. Bhiodh feadhainn eile toirt nan cuibhlichean bhar nan cairtean, ’s ’g an ruidhligeadh leis na bruthaichean, a’ leum thar chùirn agus chnocan, agus nach stadadh gus an ruigeadh an cladach. Cuid a’ leigeil a’ chruidh agus nan

---

[61]

[Vol . 11. No. 8. p. 5]

each mach as na bathaichean agus na stàblaichean, agus an fheadhainn leis am bu leis iad ’s dòcha fad an ath-latha a’ sealltuinn air an son feadh a’ mhonaidh.

Bhiodh iad mar sin ré na h-oidhche. Bha mòran de olc air a chur ’an gnìomh leo aig an àm so; cha robh fios ciod a dheanadh iad riu féin. Na ’m biodh a leithid sud de chron ’g a dheanamh air an latha an diugh, gheibheadh iad am prìosan air a shon; ach cha robh cron ’sam bith annta a’ chuid eile de’n bhliadhna mur biodh iad a’ gleachd no a’ sabaid ’n am measg féin; oir bha iad ’an còmhnuidh ri sin, gu h-àraidh na’m bitheadh gille làidir tapaidh ’n am measg, is dòcha gu’m feumadh e a dhol a shabaid còig no sia uairean ’s an aon latha. Cleachdadh eile a bhiodh aig na h-ingheanan òga air an oidhche so: bha aig a h-uile teaghlach ’s an àite sòrn air son cruadhachadh an t-sìl. Rachadh na h-ingheanan le ceirsle de shnàth stocain gus an àth. Ghleidheadh iad greim air ceann an t-snàith agus thilgeadh iad a’ cheirsle ann an sùil na h-àtha, agus ’nuair a ghlaodhadh iad, “Co tha sin air ceann mo shnàthainn?” “Tha mise!” ars’ am fear òg ’s e ’g éirigh leis a’ cheirsle shnàith ’n a láimh; b’e so am fear a bha i ri pòsadh. Bhiodh na gillean ’g an cur féin am falach ’s an àth, feuch cò thigeadh air an son. Tha cuimhne agam air seann bhean a bhiodh ag innseadh dhomh mu dhéighinn nighinn òig àraidh a chaidh do ’n àth air an oidhche so, ’s an uair a thilg i a’ cheirsle ann an sùil na h-àtha, thuirt i. “Co e so air ceann mo shnàthainn?” “Tha mise, an deamhan!” arsa fear, ’s e aig éirigh air a chruth-atharrachadh. Thuit a’ chaileag bhochd seachad ann an neul. Tha e coltach nach robh i riamh ceart an déigh sin.

Ged a bha na cleachdainnean so iongantach agus sean, thàinig sin orra bho shinnsireachd ’nuair a bha ’n dùthaich ann an dorchadas agus gann de eòlas litireil. Cha ’n ’eil dùthaich ’s am bith gun seann chleachdainnean a thàinig orra bho shinnsireachd, ach bha na cleachdainnean iomadh uair ’n am meadhon air an dùthaich agus an sluagh a thoirt ann an ceangaltas maireannach nach dì-chuimhnicheadh iad ri ’m beò. Is iomadh àite dhe ’n t-saoghal anns an do choinnich cuid dhiubh ri chéile, ’s an uair a thuirt an darna fear ris an fhear eile, “Bheil cuimhne, agad air an oidhche a bha sinn air Challuinn, agus a’ goid a’ chàil còmhla?” “Tha, agus bithidh,” ars’ am fear eile, “cho fad ’s is beò mi!” Bha sin a’ togail blàths agus càirdeas ’n an cridheachan d’a chéile, ’nuair a chuimhnicheadh iad air na làithean gun chùram agus neo-chiontach an òige.

SEARMON AIRSON NA H-OIGRIDH.

“Iosa, ’chum, tre ghràs Dé, gum blaiseadh e bàs airson gach uile dhuine. —Eabh. ii. 9.

THA dòigh-labhairt ann ris an abair sinn “samhlnchadh cainnte,” a tha fìor chumanta am measg dhaoine, agus a tha air a cleachdadh gu tric ann am focal Dhé. ’S ann ’na thròcair— ’na chaoimhneas—a tha Dia a’ gabhail na dòighe so, ’chum cuideachadh leinn ’nar n-aineolas ’s ’nar laigse, na nithe mòra ’tha e a’ cur an céill a thuigsinn; dìreach mar a labhras sinn ri leanaban beaga ann an cainnt leanabail. Nan rachainn-se ’mach maille ribhse, mo chàirdean òga, air maduinn àillidh ghrianaich—na craobhan uile fo bhlàth—an fhaich’ uaine fo fheur mìn ùrar—na h-eòin bhachlach bhòidheach a’ seinn gu binn ann am bun nam preas, ’s am bàrr nan dos, —is dòcha gu’n abrainn ribh, “Cia taitneach gach nì! Tha ’chruitheachd fo shòlas—tha gach faich’ a’s achadh ri gàire.” Cha’n ’eil mi leis a so a’ ciallachadh gu bheil sùilean aig na h-achaidhnean, no beul, no aodann; ni mò gu bheil e ’nan comas gàire a dheanamh, mar a ni sinne; no gu bheil iad comasach air toileachas-inntinn, mar a tha sinne. ’Se samhlachadh cainnt’ a ta ann. Mar so an uair a tha ’m Bìobull ag ràdh, “Chunnaic an fhairge Dia, agus bha i fo eagal,” ’s e an nì a ta sin a’ ciallachadh, gu ’n do tharruing an fhairge air a h-ais; dìreach mar a dheanamh neach a bhiodh fo eagal, ’s a chlisgeadh air ais le oillt. ’Se samhlachadh cainnt’ a ta ann. Tha ’n saoghal ag amharc ait, sòlasach, aoibhneach, mar a ni duine gàire ’nuair a bhios e subhach.

Nis, feuchaibh an urrainn duibh na briathran a ghabh mi mar stéidh theagaisg a thuigsinn, an uair a ta e air a ràdh gu ’n do “bhlais Crìosd bàs airson gach duine.”

Anns na lìnntibh anns an deach am Bìobull a sgrìobhadh, bu chleachdadh dhoibh daoine a bhristeadh laghanna na rìoghachd a chur gu bàs air caochladh dhòighean. Bha cuid air an clachadh gu bàs—bha cuid air am bàthadh; ach bha i na dòigh chumanta a thoirt orra cupan a ghlacadh ’nan làimh, agus na bh’ ann òl gu ’ghrunnd. Bha puinsean làidir ’sa chupan so. Dh’ òladh esan a bha air a dhìteadh e, agus ann an ùine ghoirid bhàsaicheadh e. ’Sann mar so a chuireadh gu bàs feallsanach urramaichte do’m b’ ainm Socrates—duine co stuama, ionraic, ghlic, ’s a bha ’na lìnn. Dhìteadh esan gu h-eucorach gu bàs. Thugadh an cupan d’a ionnsuidh, agus dh’ fheòraich e ciod a bh’ aige ri dheanamh. “Cha’n ’eil nì air bith ach na tha ’sa chupan òl—coiseachd air t-ais agus air t-aghart, gus am mothaich thu do chasan a’ fàilneachadh: an sin sìn thu féin air do leabaidh, agus caidil gu sàmhach.” Thuig e na bha ’nam beachd, agus rinn e mar a dh’ iarr iad air. Dh’ òl e na thugadh dha, agus thuit e gu ciùin ann an suain a’ bhàis.

Nis, tha stéidh mo theagaisg a’ leigeil ris duinn a’ chinne’ -dhaoine mar mhuinntir a ta air an dìteadh gu bàs; mar gum biodh iad uile ann am prìosan, agus cupan làn de phuinsein air a chur ann an làimh gach aoin aca, agus air an dìteadh gu ’òl. Nis, smuainichibh a’ bhuidheann thruagh so air an toirt a mach as a’ phrìosan—air an cuir nan seasamh ann an sreath, gualainn ri gualainn—cupan de’n phuinsein air a chuir ’an làimh gach aon diubh—agus mar bhinn a mach orra, nach robh dol as aig neach seach neach, ach a h-uile h-aon gum b’ éigin da an cupan òl gu ’ghruund. Air an àm so, feuch Iosa Crìosd a teachd! Tha e ’gabhail truas mòr de na daoine bochda so—de na prìosanaich thruagha. Tha e ’gabhail a’ chupain o làimh gach fir air leth, agus ’ga òl e féin air an son, agus ’nan àite. Tha e mar so ag òl no a’ blasad bàis airson gach aoin diubh. Tha so, ann an samhlachadh cainnte, a’ leigeil ris duinn na rinn Crìosd airson pheacach. An uair, matà, a leughas a h-aon agaibh na briathran sòlasach so, tha dòchas agam gum bi beachd agaibh ciod a tha air a chiallachadh ’nuair a tha e air a ràdh gu’n do bhàsaich Crìosd airson pheacach, agus, ’an lorg sin, gu’n do theasairg e iad o ifrinn; dìreach mar a thèaruinn e na prìosanaich bhochda air an robh sinn a’ labhairt, leis a’ chupan phuinseanta òl air an son.

Tha barail agaibh ciamar a dh’ fhaodas tròcair, a’s sochair, a’s caoimhneas, teachd an caramh duine, cha ’n ann air a shon féin, ach air sgàth no airson neach eile. Chum so a shoilleireachadh. Pheacaich, mar a tha fios agaibh, clann Israeil an aghaidh Dhé ’san fhàsach; agus bha Dia ’dol a thoirt breith, a’s binn, a’s bàs, a mach an aghaidh gach aon diubh. Ach chaidh Maois, òglach dìleas an Tighearna, agus ghuidh e air an son, as an leth; agus chuala Dia ùrnuìgh Mhaois, agus thaisbean e tròcair a thaobh muinntir chiontach Israeil airson Mhaois. An uair a reiceadh Ioseph na thràill, agus a ghiùlanadh air falbh e do’n Eiphit, bheannaich Dia a mhaighstir, agus bheannaich e an Eiphit, airson Ioseiph. Agus daoin’ a tha air an dìteadh gu bàsachadh, agus a tha ’toilltinn bàis, tha iad air uairibh air an caonadh a’s air an saoradh air sgath feadhnach eile nach ’eil ciontach. Feuchaidh mi so a shoilleireachadh dhuibh.

Tha àite ’sa bhaile-mhòr so (Glascho) ris an canar Tigh a’ Mhòid, airneo Talla nan Mor’earan Dearga. Tha na mor’earan àrda—breitheanan na dùthcha—ann, a’ feuchainn nam feadhnach a tha nam prìosanaich. Tha thu ’dol a stigh, ’s a’ faotuinn an àite làn de dhaoine. Tha duin’ òg ann fa chomhair nam mor’earan, air a dheuchainn airson cionta mòr a tha air a cur as a leth. Tha ’n luchd-lagha an deigh na b’ urrainn doibh a ràdh as a leth. Thugadh fianuisean pongail air an aghart. Tha ’chùis seachad—fhuaras ciontach e. Tha gach nì air a làn dhearbhadh ’na aghaidh. Is éigin gum bi e air a chur gu bàs. Tha na maoir ’ga thoirt a stigh do’n chùirt, a chum ’s gu’n cluinn e a bhinn. Faic am mor’ear àrd—am breitheamh! Tha ’m pàipear ’na làimh air a’ bheil binn an òganaich thruaigh sgrìobhte. Tha e ’g amharc ’an clàr-aodainn a’ chiontaich thruaigh, a’s tha e mar so a’ labhairt ris:— “A dhuin’ òig, fhuair a’ chuirt thusa ciontach anns na bha air a chur as do leth. Am fiosrach leatsa aobhar no reusan sam bith airson nach còir binn a’ bhàis a thoirt a mach a’ d’ aghaidh airson an lagh’ a bhrist thu, ’s a tha ga d’ dhìteadh gu bàs.” Tha ’n duin’ òg ag éiridh. Faic mar a tha ’dhà làimh air an togail—air am pasgadh ri chéile, ann am mòr thuairgneadh ’anama! Tha na maoir a’ dlùthachadh air, an earalas nach toir e oidheirp air teicheadh. Tha e ’seasamh car tamuill na thosd. Tha na deòir a’ ruith gu frasach a sìos air a ghruaidhean. Tha e ’tòiseachadh ri labhairt, ach focal cha ’n urrainn da ’ràdh. Tha reachd ’na mhuineal—tha a’ chuis a’ dol ’na aghaidh—tha a theanga ’leantuinn ri ’ghiall. Mu dheireadh tha e ’g ràdh, “Tha mi an comain na cùirte, nam breitheanan, an luchd-lagha, ’s gach aon, airson na dòigh anns an deachaidh mo chùis a ghiùlan ’s a rannsachadh. Tha mi lan thoillteanach air bàs. Is ceart-bhreitheach mo dhìteadh, ’s mo chur gu bàs. Leisgeul cha’n ’eil agam air mo shon féin. Cha ’n ’eil mi ag iarraidh maitheanais. Ach O, éisdibh mi! Fad air falbh o ’n àite so, ann an tìr iomallaich de ’n rìoghachd, tha beinn àrd a tha ’g éiridh gu nèamh. Aig a bun tha machair uaine co àillidh ’s a tha air an talamh uile, air bruaich aibhne co siùbhlach ’s a tha ’ruith gu tràigh. Air taobh na h-aibhne sin, ’s aig bun na beinne mòire sin, tha bothan bòidheach, fo dhubhar chraobh a tha aosmhor àrd. ’Sann ’san àite sin a rugadh ’s a thogadh mi— ’san aite sin chuir mi seachad maduinn ghrianach mo làithean. Cha robh an abhuinn sin riamh traoghta; bha ’mhachair sin a ghnàth ùrar, uaine, àillidh. ’San àite sin chaith mise còig-bliadhna-deug de m’ làithean, co cridheil, sunndach, aighearach, ri aon smeòraich a sheinn riamh ’sna speuraibh os mo chionn; agus a chòmhnuidh sa’ bhothan bheag uaigneach sin, air bruaich an uillt is borbhanaiche fuaim, tha seann duine—seann saighdear, a chuir iomad blàr airson a dhùthcha—a dhòirt ’fhuil ann an iomad teugmhail chruaidh; seadh, air latha nach dì-chuimhnichear ann an eachdraidh a dhùthcha, theasairg e bratach dhearg Bhreatuinn, ’nuair a theich na bha mu ’n cuairt da. Tha esan a nis ’sa chùirt aig a’ bheil cuimhne mar a ghiùlan m’ athair e

---

[62]

[Vol . 11. No. 8. p. 6]

féin ann an iomad blàr—mar a thilg se e féin eadar a cheannard ’s am bàs; agus, le ’bheatha féin a chur an cunnart, thèaruinn e beatha an fhir eile. Tha e nise na sheann duine—lag, aosmhor, breòite. Tha falt a chinn co geal ri canach na mòinteich; tha ’thaic air a luirg ’nuair a ghluaiseas e. ’Na suidhe ri ’thaobh, tha seann bhean bhreòite, aosmhor, lag. ’Si sin mo mhàthair. Aig a chasan, ’nan suidhe ri taobh a’ ghealbhain, tha mo dhà phiuthar bheaga. Tha e a h-uile feasgar a’ dol a dh’ ionnsuidh na h-uirsinne, a choimhead a mach, a’ faire, a dh’ fheuch a’ bheil mise, am bràthair, ris a’ bheil dùil aca, ’san t-sealladh. An uair a dh’ fhàg mi tigh m’ athar, chuir an seann duine a làmh air mo cheann, agus ghuidh e gu dùrachdach ri Dia air mo shon. Thug mo mhàthar a beannachd dhomh, agus ghuidh i thairis orm; agus chroch mo pheathraichean beaga ri m’ uchd, ’ga m’ phògadh. Gheall mi pilleadh air m’ ais, agus fuireach maille riu, ’s a bhi a’ m’ chùl-taic, a’ m’ shòlas, a’ m’ lorg da m’ phàrantan, gu àm am bàis, ’s an cinn a ghiùlan do’n uaigh. Ach a nis cha’n fhaod so tachairt; agus an uair a ghearrar mise as, ’s a chuirear, mar a tha mi gu làn thoilltinn, gu bàs mi, le uile pheacaidhean m’ òige air mo cheann, ruigidh an naigheachd truagh am bothan bochd sin, agus bheir e ceann liath an t-seann duine ’s na seann mhnatha ’dh’ ionnsuidh na h-ùrach le bròn. Seadh, sgànaidh an sgeul an cridheachan breòite. Cuirear mo phàrantan bochd a mach as a’ bhothan anns an d’ fhuair iad an àrach, gun uiread a’s aon duine air aghaidh an t-saoghail mhòir gu caoimhneas no iochd a thaisbeanadh dhoibh. Togar gach meur le tàir nan aghaidh. Aig cill no aig féill, cha chluinn iad ach, ’Sud pàrantan an fhir a chrochadh!’ O! an uchd nam feadhnach so—air sgàth na rinn m’ athair ’s air sgàth truacantais do m’ mhàthair ’s do m’ pheathraichean—téarnaibh mi, agus gabhaibh truas! Dhòirt m’ athair ’fhuil—seadh, fuil dhearg a chridhe—airson a dhùthcha. Air sgàth mo sheann mhàthair thruaigh aosmhoir, ’s mo pheathraichean beaga, faigheam maitheanas. Air mo shon féin, cha chridheach leam fheòraich; ach air an sonsa, air an sgàth-san, éisdibh, agus luigibh saor mi!”

Tha ’m breitheamh measail ’ga éisdeachd le mòr aire. Tha’n deur ’na shùil. Tha e a’ gul: is athair e féin. Tha e ’labhairt mar so:— “ ’Oganaich! cha ’n ’eil e a’m’ chomas maitheanas a thoirt duit; —sin nì nach urrainn dhòmhsa ’dheanamh. Feumaidh mise binn an lagha ’thoirt a mach á d’ aghaidh. Cha ’n ’eil e comasach dhòmhsa dol a null no nall o cheartas. Tròcair cha ’n urrainn mise ’thaisbeanadh; ach ’s aithne dhomh aon a tha comasach air tròcair a thaisbeanadh—aon aig am bheil an comas. Innsidh mise do ’n t-aon so t’ eachdraidh—na thachair dhuit; agus innsidh mi, mar an ceudna, eachdraidh t’athar, agus na rinn e; ’s tha dòchas agam, air sgàth na rinn an seann duine, gum bi maitheanas air a dheònachadh dhuit, mar gniomh gràis, uaithe-san is urrainn so a dheanamh.”

Nis, tha ’m breitheamh ag innseadh do ’n rìgh mar a thachair—nàdur an uilc, ’s na h-eucoir, ’s am peacadh a rinn an t-òganach, ’s mar a b’ éigin dhàsan a bhinn thoirt a mach. Tha e, mar an ceudna, ag innseadh do’n righ eachdraidh an t-seann duine. Tha righ ag éisdeachd. Tha chridhe air taiseachadh, ’s tha e ’toirt làn mhaitheanas do ’n òganach—cha ’n ann do bhrìgh gu ’n do thoill e maitheanas, ach air sgàth ’athar, a’s teaghlach ’athar.

Tha so, ann an cuid de dhoighean, no ann an tomhas àraid, a’ toirt seòrsa de shoilleireachadh air an dòigh ’sam bheil Dia, air sgàth Chrìosd, a’ toirt maitheanais do pheacaich, ’s ’gan uidheamachadh airson nèimh. Anns an dòigh so chaidh barrachd de pheacaich thruagha, aithreachail, ag earbs’ ann an gràs a’s an toillteanas Chrìosd, a’s air an comh-éigneachadh le gràdh gu bhi beò dha, do néamh, na ’tha e comasach dhuinn àireamh no smuaineachadh—mòr shluagh o gach rìoghachd, a’s o gach dùthaich. Ach cha’n ’eil e ’nan comas uile gu léir a leigeil ris duinn gràs agus gràdh Dhé; oir so nì a tha eu-comasach a thuigsinn, no idir a mhìneachadh—tha e ’dol oscionn eòlais. Cha’n ann a mhàin air sgàth Chrìosd a tha peacaich a’ faotuinn maitheanais, ach do bhrìgh gu’n d’ rinneadh ìobairt-réitidh air an son. Bhàsaich esan, am fìrean airson an neó-fhìrean, a chum sinne ’thoirt a dh’ ionnsuidh Dhé. Dh’ fhulaing e, a’s bhàsaich e ’nar n-aite; agus tha a phobull air an cunntas fìrinneach, air sgath fìrinnteachd an t-Slanuighir, a tha air a chuir as an leth.

(Ri leantuinn.)

DOMHNULL AN OIR.

LE FIONN.

CHA ’n eil mi cinnteach cia mar a dh’ éirich am far-ainm so. Tha cuid ag ràdh gu ’n d’ fhuair Dòmhnull ulaidh agus gur e so a chuir air a chasan e, ’s tha feadhainn eile ’s a bheachd gur ann a rinn e ’airgiod thairis, ach ’s naigheachd eile sin. Coma co dhiu, thill Dòmhnull gu sgìreachd ’òige an déigh dha ’bhi air falbh fad fhichead bliadhna, agus cheannaich e tigh eireachdail anns a’ chlachan. Bha Dòmhnull ’n a bhantrach, ach bha aon nighean aige—caileag bhòidheach mu naoi-bliadhn’ -deug a dh’ aois. Bha an nighean so barraichte air ceòl, ’s b’ ionann dhi fiodhall no clàrsach. Cha robh latha nach tugadh i tacan orra le chéile, agus cha ’n iarradh a h-athair ni b’ fheàrr na bhi ’g éisdeachd rithe. Ged a bha tigh Dhòmhnuill an Oir na sheasamh car leis féin, bha tighean eile gu math faisg air. Aig dara ceann an tighe bha ceàrdach Sheumais mhóir, agus aig a’ cheann eile bha bùth Phara-nan-sliseag, a bha na shaor-chairtean anns an sgìreachd o chionn còrr agus leth chiad bliadhna. Bha na seòid so eolach air Domhnull mu’n d’ fhàg e riamh an sgìreachd agus chuir iad fàilte chridheil air ’n uair a thill e, ged a bha am beachd fhéin aca air cia mar a rinn Domhnull a bheairteas. Goirid an deigh do Dhomhnull ’s d’a nighean dol a chomhnuidh do ’n tigh mhor a cheannaich e, thachair e latha ’bha sin gu’n robh Seonaid, b’e sin ainm a nighean, a cur an orudgh air son Coinneamh-chiùil mhoir a bha ri bhi ’s an Oban Lathurnach gu goirid. Bheireadh i tacan mu seach air fidhil ’s air clàrsaich, ’s bha a h-athair, aig an robh deagh chluais-chiùil, làn riaraichte le grinneas laimh a nighinn, agus cinnteach gu’n coisneadh Seonaid urram na Coinnimh-chiùil. Ann an teis meadhon a chiùil thoisich òrd mor na Ceardaich air bualadh, ’s chuir so an ceol air feadh na fidhle. Stad Seonaid d’a ceol gus am bitheadh an t-ord mor aig Seumas gobhainn na thosd, ’s cha robh i féin no ’h-athair idir toilichte. An ùine ghoirid sguir fuaim an ùird, agus thois Seonaid air a ceol. Cha deachaidh i fada air a h-aghaidh leis ’n uair a dh’ éirich buaireas eile, oir thoisich Para-nan-sliseag air òrdaireachd gun chiall ’s e cur ùrlar ùr ann an cairt Dhomhnuill-an-Achaidh. “Cha dean so feum, a Sheonaid,” ars’ a h-athair ’s e ’g éirigh, “phaigh mise gu daor air son an tighe so agus ’s bochd an gnothach mur faigh sinn sìth is sàmhchair ann; mu ’n seas mi’n stairirich ’s an làmhach so ni’s fhaide, bheir mi air a’ ghobhainn ’s air an t-saor dol air imrich ged a dh’ fheumainn peighinn no dhà a chur am bois gach fir aca chum an saodachadh air falbh.’

“Tha mi ’n dochas,” arsa Seonaid, “gu’n soirbhich leibh ’athair, oir tha e eu-comasach cluich anns an ùpraid so.” “Cha ’n ’eil cùram nach soirbhich leam, oir tha iad le chéile glé fheumail air na sgillinnean.” ’S e bh’ ann gu’n deachaidh Domhnull an Oir an taobh a bha ’n gobhainn, o’n a b’e a b’ fhaisge dha, agus dh’ innis e dha mar a bha cuisean agus dh’ fheuch e ri impidh a chur air imrich a dheanamh, ag gealltuinn dha coig puinnd Shasunnach a chuideachadh costas na h-imrich. “Chi sinn,” thuirt an gobhainn, “agus leigidh mi fios duibh gu goirid ma gheibh mi àit’ eile freagarrach air son ceàrdaich.” Chaidh Domhnull an Oir ’s thug e a’ cheart thairgse do Phara-na-sliseag agus is gann a bha Domhnull ’na thigh féin ’n uair a bha ’n gobhainn a null a dh’ fhaicinn Phàruig, agus chual e ciod a thuirt Domhnull an Oir ris an t-seann duine. “A dhuine chridhe,” arsa Seumas gobhainn, “nach ann oirnn a thàinig ’n uair a dh’ fheumas sinn dol air imrich a thoileachadh gràisg de dh’ fhìdhleirean ’s de chlàrsairean.” “ ’S ann agad tha ’n fhìrinn,” fhreagair Para-nan-sliseag, “ach nach e ’n gille ’n t-airgiod?” “Is e gun teagamh,” fhreagair an gobhainn, “ach ’s tric a mhill an cleas-air-fhichead am fichead cleas. Cha do bhlàthaich mo chridhe riamh ri Domhnull an Oir, ged nach ’eil fhios agam c’ar son, agus bhithinn coma ged a leigemid fhaicinn da ged is math an t-or ’na àite fhéin, nach ceannaich e na h-uile rud, ’s gu bheil daoine aig nach ’eil or idir a cheart cho tapaidh risan.” “Ciod mata tha thu bràth a dheanamh?” arsa Para-na-sliseag. “Ma ta, innsidh mise sin dhuit. Anns a’ chiad àite is math a laidheas na cóig-puinnd-Shasunnach aig Domhnull an Oir oirnn le cheile agus bithidh iad againn. Tha mi tuigsinn gu bheil Domhnull ’sa nighean a’ dol bho ’n tigh air an ath sheachdain, agus tha iad ri bhi air falbh re an t-samhradh. Mu ’m falbh e their sinn ris, mar chomain dhasan gu bheil sinn a’ dol air imrich, ged tha e car ceàrr agus cosdail sin a dheanamh; agus ma bheir e dhuinn na cóig-puinnd-Shasunnach sin gu ’m bi ’n imrich seachad mu ’n till e.” “Tha sin ciallach gu leoir ri eisdeachd ris,” arsa Pàruig, “ach, fhir mo chridhe, c’àite bheil sinn ri dol?” “Cha ’n ’eil fada,” fhreagair an gobhainn, “théid thusa do ’n cheàrdaich agam-sa agus thig mise a nall an so.” “A Mhoire, Mhoire! nach tu tha fada ’s a’ cheann,” arsa Pàruig. “Is imrich sin gun teagamh, ged a bhios caochladh bharail aig Domhnull an Oir air a’ chùis ’n uair a thilleas e.” “Mo thogair,” fhreagair an gobhainn, “mar thuirt Eóghan amadan e— ‘Bitheadh esan a’ bruidhinn tha na h-uibhean againne’ —bithidh an t-airgiod againne ’s faodaidh Domhnull an Oir a bhi feadaireachd no fìdhleireachd.” ’S e mar bha gu ’n d’ innis iad le chéile do Dhomhnull an Oir gu’n robh iad a’ dol air imrich ged a bha e car duilich àite freagarach fhaotainn, ’s ged a bha cuid mhath de chostas daonnan an lorg na h-imrich. Chuir Domhnull an Oir a làimh ’na sporan agus chunnd e cóig buinn oir ann am bois gach fir, agus dh’ fhàg e beannachd aca le chéile, a’ guidhe soirbheachadh math dhaibh leis an imrich.

Goirid mu ’n do thill Domhnull an Oir ’sa nighean, rinn na seoid an imrich. Cha robh imrich riamh anns an sgìreachd a bha cho ainmeil rithe. ’N uair a thill Domhhull an Oir thuig e mar thug na seoid an car ás; làs a chorruich agus ’se ’thàinig ás gu’n do reic e ’thigh agus dh’ fhàg e ’n sgìreachd, ’s cha ’n fhacas innte riamh ’na dhéigh e. Mur do shiubhail e bho sin tha e beo fhathasd.

Geallaidh am fear féumach an ni bréugach nach faigh; saoilidh am fear sanntach gach ni a gheall gu ’m faigh.

---

[63]

[Vol . 11. No. 8. p. 7]

Litir a Dun-ic-Uisdean.

A BHALAICH ORT, —Ma ’s math mo chuimhne, tha latha ’s bliadhna o’n a sgriobh mi ugad mu dheireadh. Tha iomadh aobhar a dh’ fhaodainn ainmeachadh air son nach do sgriobh mi ugad. Anns a’ cheud àite cha robh mi cho math ’nam shlàinte ’s a b’ àbhaist dhomh, agus, mar a dh’ fhaodas tu fhein a thuigsinn, cha robh sunnd gabhail phort orm, no idir sunnd gu suidhe aig bòrd gu sgrìobhadh phort. Mar a tha fhios gle mhath agad fhéin, is e obair gle sgìtheil a th’ ann a bhith crom a’ sgriobhadh fad earrann de ’n latha. Agus mur bi sunnd sgriobhaidh air duine, cha dean e sgriobhadh ceart. Bha e air a theagasg dhomh o m’ òige na dheanainn a dheanamh ceart.

Anns an dara àite, bha barrachd mor de dh’ obair eile agam ri dheanamh na rachadh agam air a dheanamh anns an t-suidheachadh anns an robh mi. Mar a thuigeas a h-uile duine anns am bheil tùr is toinnisg, feumaidh fear a bhios ann an seirbhis obair a mhaighstir a dheanamh mu ’n dean e obair sam bith eile. Ach tha mi ’gabhail a’ chothroim a th’ agam an diugh air a dha no tri dhe na puirt a th’ agam air chuimhne a chur ugad. Cuiridh mi sios an toiseach na facail a chuala mi air port a’ Mhorofhir Dhomhnullaich(Lord Macdonald’s Reel) :

Bidh Eoghainn is Fear a’ Chiudha
’S Fear an Rudha cuide ris,
Bidh Eoghainn is Fear a’ Chiudha
’S Fear an Rudha cuide ris,
Bidh Eoghainn is Fear a’ Chiudha
’S Fear an Rudha cuide ris,
Bidh Eoghainn is Fear a’ Chiudha
’S Fear an Rudha cuide ris:
Bidh Fear a’ Chiudha, Fear an Rudha,
’S Fear a’ Chiudha cuide ris;
Bidh Fear a’ Chiudha, Fear an Rudha,
’S Fear a’ Chiudha cuide ris;
Bidh Fear a’ Chiudha, ’s Fear an Rudha,
’S Fear a’ Chiudha cuide ris;
Bidh Fear a’ Chiudha làmh ris,
’S bidh Fear a’ Bhàigh cuide ris.

AM BATA AODIONACH.

Tha toll air a’ bhàta,
Tha toll air a’ bhiorlinn,
Tha toll air a’ bhàta Bharrach,
Càiridh na saoir i:

Tha h-aon oirr’, tha dhà oirr’,
Tha tri oirr’, tha ceitheir oirr’,
Tha coig oirr’, ’s cha mhor nach ’eil naodh oirr’.

BAIL’ AN LOCHA.

’S toigh leam fhin am baile beag ud
Ris an canar Bail’ an Locha,
’S coma leam dhe ’n eilean mhosach
Ris an canar Boidhraidh.
’S toigh leam fhin am baile beag ud
Ris an canar Bail’ an Locha,
’S coma leam dhe ’n eilean mhosach,
Ris an canar Boidhraidh:

Tubaist air na Ceallan dubha,
Tubaist air na Ceallan dubha,
Tubaist air na Ceallan dubha,
’S na ma fearr do Ghrìmisaidh.
Tubaist air na Ceallan dubha,
Tubaist air na Ceallan dubha,
Tubaist air na Ceallan dubha,
’S na ma fearr do Ghrìmisaidh.

AM FAINNE.

Gur e mo ghaol-sa ’m firionnach,
’Thug gini air an fhàinne;
Gur e mo ghaol-sa ’m firionnach,
’Thug gini air an fhàinne;
Gur e mo ghaol-sa ’m firionnach,
Thug gini air an fhàinne,
Thug gini air, thug gini air,
Thug gini air ’s a phàigh e.

LAIDHREAM.

Laidhream air tighinn do ’n bhaile
Eighrig nion Iain ’ic Callum.
Laidhream air tighinn do ’n bhaile,
Ceann lom laidhream.
Laidhream air tighinn do ’n bhaile,
Eighrig nion Iain ’ic Callum.
Laidhream air tighinn do ’n bhaile,
Ceann lom laidhream.

Ceann filidh, ceann failidh,
Ceann filidh, ceann failidh,
Ceann filidh, ceann failidh,
Ceann lom laidhream.
Ceann filidh, ceann failidh,
Ceann filidh, ceann failidh,
Ceann filidh, ceann failidh,
Ceann lom laidhream.

AN GILLE BUIDHE.

Gaol air a’ ghille bhuidhe,
Gràdh air a’ ghille bhuidhe,
Gaol air a’ ghille bhuidhe,
Leannan Mairi Bhàlaidh.
Gaol air a’ ghille bhuidhe,
Gràdh air a’ ghille bhuidhe,
Gaol air a’ ghille bhuidhe,
Leannan Mairi Bhàlaidh.

Hetrinn ho ro am bo,
Domhull beag mac Ruairidh mhoir,
Hetrinn ho ro am bo,
Leannan Mairi Bhàlaidh:
Hetrinn ho ro am bo,
Domhull beag mac Ruairidh mhoir,
Hetrinn ho ro am bo,
Leannan Mairi Bhàlaidh.

NIGHEAN GOBH’ AN DUINE.

Sid an rud a gheibheamaid
O nighean gobh’ an Dùine,
So an rud a gheibheamaid
O nighean gobh’ an Dùine,
Sid an rud a gheibheamaid
O nighean gobh’ an Dùine,
Brochan tana, tana, tana,
Brochan tana sùdhain.

Brochan lom, tana, lom,
Brochan lom sùdhain,
Brochan lom, tana, lom,
Brochan lom, sùdhain,
Brochan lom, tana, lom,
Brochan lom, sùdhain,
Brochan tana, tana, tana,
Brochan tana, sùdhain.

IUCHAIR NA CLOSAID.

Tha mo bhean am muigh,
Tha, tha,
Tha mo bhean am muigh
’N comhnuidh;
Tha mo bhean am muigh,
Tha, tha;
Chaill i iuchair na closaid.

Chaidh mo bhean-sa do na mhuillean,
Bha i ’sgiolladh an eorna,
Mu ’n do thill i rithist dhachaidh
Chaill i iuchair na closaid.
Chaidh mo bhean-sa do na mhuillean,
Bha i ’sgiolladh an eorna,
Mu ’n do thill i rithist dhachaidh
Chaill i iuchair na closaid.

DOMHULL BINN.

Domhull binn, Domhull binn,
’S e ’na ruith air feadh an taighe,
Domhull binn, Domhull binn,
Chaidh e ’s a’ phig eòlain.
Domhull binn, Domhull binn,
’S e ’na ruith air feadh an taighe.
Domhull binn, Domhull binn,
Chaidh e ’s a’ phig eòlain.

An uair a bhuail a’ bhoilich e,
Thoisich e feadh an taighe;
An uair a bhuail a’ bhoilich e,
Chaidh e ’s a’ phig eolain.
An uair a bhuail a’ bhòilich e,
Thoisich e feadh an taighe;
An uair a bhuail a’ bhòilich e
Chaidh e ’s a’ phig eòlain.

(Air a leantuinn air taobh 64.)

Gu Cairdean na Gaidhealtachd.

Le dichioll thri bliadhna agus le suim bho ’n Riaghladh, thrus mi ri cheile £550 airson togail laimhrig do dh’ iasgairean a’ Stòrr, an Assaint; ach tha fathast £50 a dhìth oirnn airson an obair a thoirt gu crich. Tha mi a’ guidhe air ar càirdean an America cuideachadh leinn, le suim beag no mor. Tha mi a toirt cuireadh gu sonruichte dhaibhsan a chaidh á Assaint, agus a tha eolach air gach gàbhadh is cunairt a tha na daoine so a fulang air oirthir garbh an Stòrr.

Sgriobh gu
JOHN MACLEOD, M. A.,
Culkein Stoer, Sutherlandshire.

Tha cuid-eigin ann an Toronto nach eil toileach ’ainm innse, a’ tairgsinn coig mile fichead dolair air-son tigh-eiridinn a chur suas anns an gabhar cùram de mhuinntir air am bheil a’ chaitheamh ’s nach eil comasach air cosdas lighichean a phàigheadh iad fein.

D. N. MOIREASDAN, M. D., C. M.
Oifis—An Togalach Mhic-Talla.
Aite-comhnuidh—airUnion Street.
Telephone 364.SIDNI, C.B.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

COINNEACH ODHAR, AM FIOSAICHE, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. Leabhar beag anns am faighear cunntas aithghearr air beatha agus fiosachdan an duin’ ainmeil so. A phris, 10c; dusan air $1 .00.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 2mh latha de Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 6.30 a. m., Glace Bay aig 7.35 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.15 a. m.

A fagail Shidni aig 8.40 a. m., Glace Bay aig 9.25 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.20 a. m.

A fagail Louisburg aig 1.30 p. m., Glace Bay aig 2.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 3.10 p. m.

A fagail Shidni aig 4.30 p. m. Glace Bay aig 5.15 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.30 p. m.

A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.40 p. m.

A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.10 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

---

[64]

[Vol . 11. No. 8. p. 8]

(Air a leantuinn o thaobh 63.)

CAS ODHAR.

B’ e so an t-ainm a bha air piobaire cho math ’s a bha ri ’linn ann an Uidhist mu thuath. A réir mar a chuala mise, is ann mar so a thugadh “Cas odhar” mar fhar-ainm air: —An uair a bha e ’na ghiullan beag, thòisich e ri seinn feadain mar a bhiodh iomadh giullan eile ’deanamh aig an àm ud. Gus tìm cheart a chumail, bhiodh e bualadh le ’chois mar a bhiodh na pìobairean matha ’deanamh aig an àm ud, agus o ’n uair ud. Bhiodh a mhàthair, agus i ’sniomh no càrdadh an taobh shuas dhe ’n teine, ag radh an dràsta ’s a rithist: “Nach seall sibh a’ chas odhar.” Lean an t-ainm so ris ri ’bheò.

Cha bhiodh e as an rathad dhomh facal no dha a radh mu dheidhinn an t-seana bhoirionnaich a th’ air a h-ainmeachadh anns a’ phort. Bha nion Eoghainn na diol-deirce truagh a bhiodh, mar a bha gu leor a bharrachd oirre, a’ falbh air feadh na dùthchadh feuch ciod a gheibheadh i o dhaoine caranta, truacanta—agus feumaidh mi aideachadh gu ’n robh daoine mòran na bu truacanta ris gach diol-deirce a thigeadh an rathad ’s an àm ud na tha iad ’s an àm so. Bha te dhe na casan aig nion Eoghainn na bu ghiorra na ’n te eile, agus bhiodh a h-uile rud a chruinnicheadh i air a cuairt troimh ’n dùthaich air a muin, agus mar sin theirteadh gu ’n robh dronnag oirre.

’Nuair a theid thu staigh do ’n tir
’S a thaghlas tu ’n Cnoc-an-lin,
Seinnidh “Cas odhar” a’ phiob
’S gheibh thu ruidhl’ aighearrach.
’Nuair a theid thu staigh do ’n tir
’S a thaghlas tu ’n Cnoc-an-lin,
Seinnidh “Cas odhar” a’ phiob
’S gheibh thu ruidhl’ aighearrach.

A haoghail, a hodhail,
Tha dronnag air nion Eoghainn,
A haoghail, a hodhail,
Cas mhor is cas bheag oirre.
A haoghail, a hodhail,
Tha dronnag air nion Eoghainn,
A haoghail, a hodhail,
Cas mhor is cas bheag oirre.

DOMHULL DUALACH MAC IAIN BHUIDHE.

’S truagh nach robh mi posda
Ri Domhull dualach mac Iain bhuidhe,
’S truagh nach robh mi sìnte
Ri mac Iain bhuidh’ a Loch an fhaing.

Tha mac Iain bhuidhe beadarrach,
Tha mac Iain bhuidhe togarrach,
Tha mac Iain bhuidhe beadarrach;
’S mac Iain bhuidh’ a Loch an fhaing.

AN GOBHA ’BH’ ANN A’ HOGHGARRY.

An gobha ’bh’ ann a’ Hoghgarry,
B’ fhoghainteach an sealgair e;
An gobha ’bh’ ann a’ Hoghgarry,
B’ fhoghainteach an sealgair e;
An gobha ’bh’ ann a’ Hoghgarry,
B’ fhoghainteach an sealgair e;
Mharbhadh e na feadagan,
’S gu ’n leagadh e na calamain.

Mu ’n teirig an geamhradh cuiridh mi ugad a dhà no tri eile a th’ agam.

Is mi do charaid,
MAC UISDEAN.

Dùn-ic-Uisdean,
Mios Meadhanach an fhoghair, ’02.

Is math bean an deagh fhir, ach is fhearr dha a faotainn math.

Ged tha Mi Leam Fhein.

LE MAIRI NIGHEAN IAIN BHAIN.

Ged tha mi leam fhéin,
Cha ’n innis mi bréug,
Gun innis mi sgéula tràth dhuibh,
Na dh’ fhuiling mi fhéin
Bho chuid a luchd bhréug,
’S cha ’n urrainn daibh féin ga àicheadh.
Bho ’n ghlais iad mi suas,
An talla nan stuadh,
Le ’n cumhachd, ’s le ’n cruadhs, ’s le ’n àrdan,
Le Bàillidh gun tuar,
Gun tuigse, gun bhuaidh,
’S ann o sheanair a fhuair o ’n tàlant.

’N uair chaidh mi ort suas,
A dh’ iarraidh a ghuail,
’S ann thuirt thu cho fuar ri Nàbal—
“Gu ’n d’ innis do ghruaidh,
Do phearsa ’s do shnuadh,
Gur beag tha de dh’ fhuachd na d’ fhàrdaich.”
Ach na ’m bithinn ri roic,
Ag itheadh ’s ag ol,
’S a’ cur mo chuid bhrog an phana,
Gum faighinn uat gual,
Is airgiod ’s a luach—
Iallan fad’ o luchd-truais ’s o chàirdean.

’S na ’m biodh agad o shuas,
An cumhachd ’s a bhuaidh
Tha agad ’san uair mar Bhàillidh,
Gu ’n cuireadh tu ’n sluagh
A chladhach dhomh uaigh’,
’S gum bithinns’ fo stuaidh a’ bhàis leat.
’N uair a thig e le spoig,
A dh’ agar a choir,
Cha seall e ri deoir do phàisdean,
’S cha ’n fhaigh thu de ghloir,
Ach anart is bord,
’S gheibh an daolag gu leoir na d’ fhàrdaich.

Ged is iomadh deur bùirn
A shil o mo shùil,
’S a thug thu o ghnùis mo phàisdean,
Gun thaisgeadh iad suas
Am buideal a thruais,
’S gheibh thusa do dhuais na ’n àite.
Ge b’ e neach a bhios beo
Gu aithris an sgeoil,
Ged bhithinns’ fo ’n fhoid am màireach,
Gum faic iad do chlann
Fo shnaimeannan teann,
Cheart cho cinnteach ’s tha ’n rann ga ràidhtinn.

’S ged chum thu do chluas
Ri Boland ’s ri shluagh,
Ma chuir e ri d’ bhuannachd fàirdein,
Na creideadh an sluagh,
Gur ceartas a fhuair
Mi fhìn ’s am fear ruadh, Seoc Ghearrloch.
Ged chuireadh tu suas
Ciad not air mo chluais,
Gum faighinnsa fuasgladh tràth dhiubh,
Gu bheil ’s an taobh tuath,
Na phaigheadh mo luach,
’S nach fàgadh mi uair fo smàig dhuit.

’S ma smaoinich thu uair
Air do sheanair bochd, truagh,
’S a charraig o ’n d’ fhuair thu d’ àrach,
Cha deanadh tu uaill,
Ged gheibheadh tu suas
Chiad duine ri cluais na Bàn-righ.
Na smaoinichibh uair
Gu bheil mi cho truagh,
’S air m’ fhàgail fo chruas an nàmhaid,
’S mi ’g innseadh dha ’n t-sluagh,
Mar chaidh do bhuain;—
’S ann le onair a fhuair mi m’ àrach.

Bha Màiri Nic-a- Phearsain, no Màiri nighean Iain Bhàin, corr is leth-cheud bliadhna mu ’m b’ fhiosrach eadhon i-fein gu robh spiorad bàrdachd aice. Agus mar a tha i ’g ràdh ann an oran eile— “Oran do Eilean a’ Cheo”—

“ ’S e na dh’ fhuiling i de thamailt
A thug a bardachd beo.”

Mu bhliadhna an deigh bàis a fir, rinneadh eucoir oirre le Bàillidh an fhearainn, agus dhùisg sin i gu gleusadh a cruit-chiùil a lean air seinn cho binn fad corr is fichead bliadhna. ’S ann mu ’n bhàillidh ’s mu ’n eucoir a rinn e oirre a tha ’n t-oran so agus iomadh oran eile a rinn i. Chuidich a cuid bàrdachd gu mor leis an t-sluagh ann am faotainn ceartais a thaobh an fhearainn anns an Eilean Sgiathanach ’s an cearnan eile de ’n Ghàidhealtachd.

Tha ar stor ro-bheag airson na th’ againn de dh’
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
a shealltainn gu ceart. Gluaisidh sinn do ’n stor mhor a
th’ ann an
TOGALACH MHIC GUAIRE
air a cheud latha de Nobhember.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach uair ’san Da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.