---

[65]

[Vol . 11. No. 9. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. XI. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, OCTOBER 31, 1902. No. 9.

Na Staidean is Newfoundland.

BHA na Stàidean is Newfoundland o chionn àireamh mhios a’ feuchainn ri coimhcheangal a dheanamh leis am biodh malairt eadar an da dhùthaich air a deanamh ni ’s saoire na tha i. A réir a’ choimhcheangail so bhiodh iasg dhe gach seòrsa ’thigeadh á Newfoundland air a leigeadh a stigh do na Stàidean gun chìs, no air cìs bhig, agus bha an ni ceudna ri dheanamh ri seòrsachan àraidh de bhathar a thigeadh as na Stàidean do Newfoundland. Air an t-seachduin so bhatar ag aithris gu robh glaodh cruaidh air a thogail an aghaidh a choimhcheangail ann an stàid Mhassachusetts, agus eagal orra gu ’n cuireadh e call air muinntir Ghloucester, baile-puirt aig am bheil càbhlach-iasgaich mhor a mach na h-uile bliadhna. A réir sgeòil bha glaodh a bhaile sin a’ bagairt cunnairt do ’n choimhcheangal, ach a réir briathran Priomhair Newfoundland, Mr. Bond, cha’n eil cùram dha. Bhiodh tomhas de shaor mhalairt ris na Stàidean na ’bhuannachd mhor do Newfoundland, agus bu mhath an gnothuch na ’m faigheadh i e.

Cor an t-Saighdeir Bhreatunnaich.

THA cor an t-saighdeir Bhreatunnaich anns na bliadhnaichean so a’ tarruing aire nan daoine a’s tuigsiche ’s a’s beachdaile tha ’san Impireachd. Cha’n eil a shuidheachadh idir cho math ’s bu chòir. ’Sa cheud àite tha a thuarasdal ro-bheag. Cha’n ’eil fear ceairde eile fo riaghladh a dhùthcha aig am bheil cho beag an ceann na bliadhna air-son a chosnaidh. ’San dara àite, cha ’n ’eil e faotainn cothrom ceart air a thapadh a nochdadh, ’s air eirigh gu dreuchd àrd-oifigeach. Tha air a theagasg dha o’n cheud latha ghabhas e ’san arm a thoil is inntinn a chur gu buileach an laimh an oifigich a tha ’toirt an orduigh dha, agus dh’ aindeoin cho dìleas ’s cho dleasdanach ’s gu ’m bi e, cha ’n fhaigh e streap ni ’s àirde na dreuchd sàirdsein, mur bi e-féin no aon de ’chairdean comasach air àite cheannach. Cha robh Sir Eachann Domhnullach air dìreadh cho àrd ’san fhàradh ’s a rinn e mur b’e gu ’n d’ rinn e euchd anns na h-Innsean a choisinn dha a roghainn de dha dhuais—Crois Bhictoria no àrdachadh oifig, agus mar dhuine glic roghnaich e an t-àrdachadh. Anns an treas àite, tha na saighdearan, fhad ’s a tha iad an ceangal ris an arm, air an cuartachadh le buairidhean lionmhor, anns am bheil moran dhiubh a’ tuiteam ’s mar sin a’ call an cliù ’s an comais air adhartas ceart a dheanamh. Air cheann nam buairidhean sin, tha aon a tha air a cheadachadh agus eadhon air a chuideachadh leis an riaghladh—an t-òl. Aig gach àite ’sam bheil gearasdan no ’sam bheil réisimeid air a suidheachadh, tha tigh-òil air a chur suas, far am feum gach aon de na saighdearan a thùrn fein a ghabhail a’ creic dibhe ri ’chompanaich.

Tha dha de na bacaidhean so an deigh tomhas de dh’ aire ’n riaghlaidh fhaotainn o’n thòisich an cogadh ris na Boerich, agus gheibh iad tuilleadh an ùine ghearr. Cha ’n ’eil e ri ’chur an teagamh nach bi àrdachadh tuarasdail air a thoirt do ’n t-saighdear mu ’n teid moran bhliadhnaichean eile seachad. Cha bhi na Breatunnaich toileach luchd-dion an dùthcha ’s luchd-seasamh an còirichean fhàgail gun chomas air beagan a chur seachad air choinneamh an latha fhlich, coltach ri muinntir eile. Is fearr gu mor tuarasdal ceart a thoirt dha na bhi ga ’chumail an tigh nam bochd na ’sheann aois. A thaobh cothrom eirigh as na sreathan, mar a theirear, bidh barrachd dhe sin air a thoirt dha cuideachd. Nochd an cogadh ris na Boerich nach b’e ’n duine bha ga ’chur fein gu h-iomlan an eisimeil an oifigich an saighdear a b’ fhearr idir, ach am fear a bha comasach an àm na h-eiginn air comhairle ghabhail as a cheann fein. Bidh ionnsachadh airm an deigh so air atharrachadh air chor ’s nach bi an saighdear na ’inneil fo laimh an oifigich cho mor ’s a tha e. Rinn cogadh nam Boerach mar an ceudna soilleir gu’n cuir oifigeach feum air iomadh buaidh a bharrachd air athair no bràthair a cheannacheas oifig dha ’s a chumas airgid ris mar a chosgas e. Gu ’m feum am fior oifigeach mar am fior shaighdeir, a bhi curanta, treun, ’s a dhol “gu h-aobhach suilbhear an dàil gach tuiteamais a thig na ’chrannchur.” Bha na saighdearan cumanta na’n daoine treuna agus toileach, ach bha iad iomadh uair air an cur an cunnartan gàbhaidh ’s air an treòrachadh gu ’n casgairt fein le tur-aineolas nan oifigeach. Cha’n urrainnear an t-arm fhàgail mar sin air choinneamh cogaidh eile. Feumar oifigich mhatha chur air cheann nan saighdearan, agus cha ’n fhaighear oifigich a’s fhearr na iadsan a dhìreas le ’n dichioll ’s le ’n tàlantan fein as na sreathan.

A thaobh an treas bacaidh a tha fa chomhair an t-saighdeir, tha Morair Roberts aig an àm so a’ feuchainn ri chur as an rathad. Mar is fios dhuinn uile, bha Roberts air cheann shaighdearan a’ mhor chuid dhe ’bheatha, agus is aithne dha ciod a tha ga ’n cumail fodha cho math ri duine tha beò. Agus nuair tha esan a’ tòiseachadh ri buaireadh an òil a chur as an rathad orra, faodar a chreidsinn gur e ’n t-òl, na bharail-san, an aon nàmhaid a’s motha tha ’g obrachadh an aghaidh luchd-dion na h-Impireachd. Tha e air riaghailtean ùra dheanamh leis am bi e air a dheanamh na ’s comasaiche do na saighdearan an t-òl a sheachnadh, leis nach bi e air a cheadachadh aon sam bith dhiubh a chur air chùl cùnntair a chreic dibhe-làidir ri ’chompanaich, agus leis am bi gach oidhirp dhligheach eile air a toirt air an tionndadh air falbh o nithean a tha cronail dhaibh, agus a dh’ ionnsuidh nithean feumail. Guidhidh gach Breatunnach aig am bheil math a dhùthcha na bheachd mile beannachd air Morair Roberts agus soirbheachadh leis anns an deagh obair so. Nuair a chriochnaicheas e a chath ’s a réis air an t-saoghal so, ’s a chuirear a chorp fo ’n fhòd, theid iomadh carragh is càrn-cuimhne chur suas mar urram dha, ach saoilidh sinn nach b’ urrainn dha cuimhneachan a b’ fhearr iarraidh no fhaotainn na e bhi air a radh gu’n do shaor e saighdearan a dhùthcha o chuing na deoch làidir, ’s gu’n d’ rinn e comasach do dhuine bhi ’n ceangal ris an arm gun a bhi air a bhuaireadh gach latha gu bhi ’g imeachd air slighe ’n drongair.

Facal Mu Tharte.

CHA bhiodh e iomchuidh ’san dol seachad gun iomradh a thoirt air a char mu dheireadh a chaidh a chur an cùisean-riaghlaidh na dùthcha. Cha mhor an earann dhe ’n t-sluagh aig nach eil, anns na làithean so, a’ bheag no mhor ri ràdh mu ’n Onorach Iacob Israel Tarte. Nuair chaidh Tarte an toiseach do ’n phàrlamaid, bu Chonservative e, agus bha e dhe ’n aidmheil sin gus o chionn dheich bliadhna, nuair chuir e cùl ri ’sheann chàirdean, an deigh gnothuichean a chur gu math troimhe chéil’ orra. Uaithe sin bu Liberal e, agus nuair fhuair Laurier air cheann an riaghlaidh an 1896, ghabh e Tarte mar aon de ’n chomhairle. Bha Tarte riamh na dhuine spreigeil, spraiceil, luath-bheulach, agus bha e gabhail uiread gnothuich ri cùisean an riaghlaidh ’s gu robh e air fàs na ràdh cumanta gu ’m b’ esan a b’ fhior mhaighstir agus nach b’e Laurier. Cha ’n eil fhios nach robh e féin dhe ’n bharail sin cuideachd, ach ma bha, dh’ fhàs e tuilleadh is dàna ga ’chur an géill. Am feadh a bha Sir Wilfrid thar cuain, ghabh Tarte an cothrom, ’s thòisich e ri teagasg ’s gach àite ’n labhradh e, gu ’m bu chòir cìsean na cuspann àrdachadh an àite ìsleachadh mar bha ’n riaghladh fo ghealltanas a dheanamh. Cha robh iomradh air so air taobh seach taobh mu ’n d’ fhalbh Laurier, ach bha esan a’ cur an ìre gu robh am Priomhair dhe ’n aon bheachd ris féin. Bha Ministeirean eile ag àicheadh sin, ach cha robh na ’n comas a bhacadh. Cò-luath ’s a thill Laurier ’s a rainig e Ottawa, sgriobh e litir, ga ’chronachadh air-son a mhi-dhìlseachd nuair nach robh esan an làthair, ’s a’ toirt àithne dha a dhreuchd mar bhall de ’n Chomhairle a leigeadh dheth. So b’ fheudar do Tharte a dheanamh, agus an diugh cha ’n eil e air a mheas eadhon mar fhear-leanmhuinn aig an Riaghladh.

Cha ’n eil fhios gu ceart fhathast ciod a dh’ fhaodas tachairt ri linn an diùlnaich so a chur á dreuchd—co-dhiù neartaicheas no lagaicheas e taobh an riaghladh. Theagamh gu ’n toir e àireamh de luchd-leanmhuinn bho Laurier am measg nam Frangach ann an Cuebec; air sin cha ’n eil comas-breithneachaidh aca-san a tha ’n taobh a mach de chriochan na roinne sin féin. Ach faodaidh e bhith gu ’n neartaichear taobh an riaghlaidh ann an Ontario ’s anns na roinnean iochdrach le Tarte a bhi ga ’n dìth. Anns na roinnean sin bha e gun teagamh sam bith na uallach trom orra fhad ’s a bha e ’n dreuchd, agus ma chreidear sgeul a’ Ghlobe, chaill iad an Ontario barrachd is aon àite-suidhe ’sa phàrlamaid air a thàille aig taghadh na bliadhna 1900.

---

[66]

[Vol . 11. No. 9. p. 2]

Tha e iongantach cho luath ’s a dh’ atharraicheas paipeirean nam pàirtidhean am barail air fear-stàite a chuireas car dheth. Gheibhear paipearan a bha mu ’n àm so air air a bhòn-uiridh glé chàirdeil ri Tarte, an diugh ga ’chàineadh, no cho faisg air ’s is dàna leotha an deigh bhi ga ’mholadh. Gheibhear air an taobh eile paipeirean a bha ’cur sios air mar gu ’m b’e ceann-feadhna nam peacach, an diugh ’s an cridheachan air blàthachadh ris as ùr, ’s iad a réir coltais a’ deanamh deas gu ghabhail air ais do ’n chrò a dh’ fhàg e. Mathar is diochuimhnichear gach buaireas a rinn e ’sa chrò sin mu ’n d’ fhalbh e as, an dòchas gu ’n dean a thilleadh barrachd feuma dhaibh ’sa rinn ’fhalbh de chron.

Ciod is Aobhar Dha?

Faodar gu h-iomchuidh fheòrach ciod is aobhar do mar tha cùisean anns na Roinnean Iochdrach aig an àm so—an aireamh mhor chiontach a tha fo bhinn bàis no a’ feitheamh cùrtach. Ann an St. John tha gill’ og fo bhinn bàis. Ann a Halifacs tha leth sheann duine fo ’n bhinn cheudna. Ann am Bathurst, ann a’ Windsor, ’s ann an Sidni; anns gach àite dhiu sin tha duine ’sa phriosan a’ feitheamh ri bhi air fheuchainn air-son mort. Ann an Sidni, chaidh duine chur do’n tigh obrach airson marbhadh companaich, agus tha duin’ eile ga ’fheuchainn air-son gniomh nach ’eil na’s fhearr, ach ni’s miosa, na mort. Ciod is aobhar dha so uile? Cha ’n ’eil teagamh nach bi bristeadh-lagha is ciontan air an cur an gniomh anns an h-àiteachan a’s fhearr, ach bidh iad ro lionmhor anns na h-àiteachan sin ’sam bithear gu cumanta deanamh dimeas air lagh. Agus thatar a’ deanamh dimeas mor air lagh anns na criochan so. Tha laghannan is reachdan is riaghailtean againn nach ’eil air an cumail ach leothasan a thogras an cumail. An lagh nach còrd riut, faodaidh tu a bhristeadh ’s comhairleachadh do mhuinntir eile bhristeadh, agus cha’n abair maor no bàillidh riut gur h-olc. Cha bhi dimeas-lagha mar so gun a thoradh, agus tha sinn an so a’ tòiseachadh ri ’bhuain. Cha ’n eil ach ceum goirid eadar bristeadh an lagh bhig agus bristeadh an lagh mhoir. Cha bhi na ciontan mora cho lionmhor na ’r measg nuair bhios na ciontan beaga air am peanasachadh, ’s nuair bhios am peanas cinnteach.

Naigheachdan.

AN T-URR D. M. GILLIOS. —Tha an t-Urr. Domhnull M. Gillios, a bha air chuairt ghoirid an Ceap Breatunn ’san t-samhradh, an deigh gairm a ghabhail do Westville, N. S., ’s tha e nis air a shuidheachadh ann. Bha parraist aige roimhe so an California. O chionn cheithir-la-deug, air dha bhi aig a dhachaidh an Orangedale, thug àireamh de mhuinntir Hogamah dha sporan làn airgeid mar theisteas air meas is deagh-ghean a chàirdean ’s a sheann luchd-eòlais.

MARCONI AIR TIGHINN—Thàinig Marconi air tìr an Glace Bay ’sa mhadainn an diugh, agus an deigh uair no dha a chur seachad ann ag amharc air na tùir thainig e timchioll gu Sidni. Tha e air soitheach-cogaidh bheag a chuir rìgh na h-Eadallte nall leis. Aig àm sgriobhaidh cha ’n eil e air innse dé ’n soirbheachadh a bha leis, ach tha làn dhùil aig daoine gu ’m bithear an ceann bheagan làithean a’ cur fhiosan air ais ’s air adhart thar cuain.

DEIRC DO NA BOERICH. —Tha àireamh de na Seanalairean Boerach a’ siubhal na h-Eorpa ag iarraidh cuideachaidh do’n co-luchd-dùthcha a bha air an toirt gu bochdainn leis a chogadh. Thionail iad air tir-mor na h-Eorpa dlùth air ceithir ceud mile dolair. Na’n robh iad air bhi glic gheibheadh iad barrachd mor is sin ann am Breatuinn, ach bha iad a labhairt mu’n dùthaich sin air dhòigh ’s nach leig iad a leas tigh’nn thar a chaoil idir. Gheibh na Boerich anns a’ Fhraing ’s anns a’ Ghearmailt sluagh gu leòr a bhruidhneas gu blàth air an taobh, ach cha bhi ann ach an gog mor ’s an t-ugh beag. Cha ’n eil sluagh ann a’s fialaidhe ris an fheumach na na Breatunnaich, ach cha toigh leotha bhi ga ’n càineadh.

RI BHI AIR A CHROCHADH—Bha Seoras Cooke, am fear a mhort a bhean ann a Halifacs deireadh an t-samhraidh, air fheuchainn o chionn ghoirid ’s air fhaotainn ciontach. Thugadh a mach binn a bhàis, agus bidh e air a chrochadh air an 13mh latha de Ianuaraidh.

TRIOBLAID AN EIRINN. —Tha trioblaid nach beag a’ dùsgadh an Eirinn aig an àm so, an seann seann sgeul, an tuath an aghaidh nan uachdaran. Tha ceud mile dolair ri bhi air a chur a null as na Stàidean le Eirionnaich aig am bheil toil an aimhreit a chumail suas ’san t-seann dùthaich. Tha an aimhreit so gle phrobhaideach do chuid, ach gle chosdail do ’n t-sluagh.

SGIORRADH AIR AN RATHAD-IARUINN—Di-màirt s’a chaidh bhuail da threin na ’chéile faisg air Hawkesbury, agus bha na h-innealan air am bristeadh gu dona. Bha aon duine air a leònadh, Uilleam Keith, a bha na fhear-inneil air an trein a bha cur a h-aghaidh air Sidni. Bha a leòn cho dona ’s gu ’n do chaochail e oidhche Dior-daoin. Bha e ceithir bliadhn’ deug air fhichead a dh’ aois, agus bha sianar chloinne aige. Bhuineadh e do New Campbellton, agus chaidh a chorp a thoirt dhachaidh an sin gu bhi air a thiodhlacadh.

TEAGHLACH AIR DHROCH CARAMH—Chaidh duine d’ am b’ ainm Marr a chur do ’n phriosan air an t-seachduin s’a chaidh, ’s e ri fuireach ann gu ceann thri miosan, air-son nach robh e cumail suas a theaghlaich. Thug a bhean fianuis na ’aghaidh nach d’ thug e dhi fad ràidhe air-son i-féin ’s a ceathrar chloinne a chumail beo, ach coig dolair. Chuireadh á ceithir taighean iad ’san ùine sin, agus reiceadh am beagan innsridh a bh’ aca air-son am màl a phàigheadh. Tha Marr na dheagh fhear-ceairde, ach tha e ’g òl na tha e ’cosnadh.

PAIPEIREAN IAPAN—Mar chomharradh air an t-soirbheachadh a tha ’tigh’nn air a’ chreideamh Chriosduidh ann an Iapan, thatar ag innse gu ’m buin tri dhe na paipeirean làitheil a thatar a’ cur a mach ann an Tokio do Chriosduidhean. Tha sinn an dòchas gu ’m faicear blàth sin air na paipeirean. Tha sinn a’ creidsinn gu bheil a mhor chuid de phaipeirean na dùthcha so air an sealbhachadh le Criosduidhean, ach ’s fhada ghabh e bho na paipeirean a bhi Criosdail. Cha ’n aithnichte nach b’ iad na dubh-phàganaich a bhiodh ga ’n cur a mach.

RATHAD-IARUINN SRAIDE—Tha an rathad so o chionn seachduin air obair, aon chàr ’sa cheann so dhe ’n bhaile, ’s aon timchioll Whitney Avenue. Cha ’n eil narailsair an leagail tarsuinn an rathad-iaruinn fhathast, agus tha sin a’ cur maille mhor air luchd-siubhail. Cha ’n eil an rathad fhathast criochnaichte, ach nuair bhitheas, bidh e na ghoireas mor do mhuinntir a’ bhaile. Tha càr a ruith a mach as a bhaile cho fada ri mèinn anReserve ,ach cha ’n eil cead aca ruith a stigh do Ghlace Bay, ’s cha bhi gus an tig a’ chuideachd ’s comhairle ’bhaile sin gu còrdadh, ni nach ’eil, a reir coltais, ro-fhurasda dhaibh a dheanamh.

LUIBHRE AM MARGAREE—Thatar ag ràdh gu bheil duine ann am Margaree air am bheil an luibhre. Bha àireamh chàsan de ’n euslaint sin ann an ceann tuath siorrachd Inbhirnis bliadhnaichean air ais, agus thugadh air falbh do Thracadie, N. B., iad, far am bheil tigh-eiridinn lobhar. Cùnntas bhliadhnaichean air ais, phòs an duine air am bheilear ag iomradh nighean fir a chaochail leis an luibhre, agus a nis tha an euslaint air bristeadh a mach air féin. Tha ceathrar chloinne aige, agus tha iadsan ’s am màthair gu ruige so slàn gu leòr. Tha lighiche á Tracadie a’ tighinn a dh’ fhiosrachadh na cùise, ’s a thoirt an duine air falbh ma tha an sgeul fìor.

LEABHRAGAIN CHARNEGIE. —Tha coig mile deug dolair an tairgse Shidni o chionn faisg air da bhliadhna air-son leabhragan a thogail. Tha ’n t-airgead so air a thairgse le Andra Carnegie, a tha toirt ghibhtean air-son an aobhair cheudna do gach baile dh’ iarras e, an t-suim beag no mor a reir meud a’ bhaile. Gu ruige so dh’ fhairtlich air comhairle a’ bhaile còrdadh mu ’n làraich ’san teid an togalach a chur. Tha an ni ceudna tachairt ann a Halifacs; agus ann am Montreal tha ’n da shluagh—na Frangaich ’s na Breatunnaich—cho fad o cheile na ’m barail ’s nach eil e coltach gu’n aontaich iad gibht Charnegie a ghabhail idir.

LITIR A LAG AN T-SLOCAIN.

MO bheannachd aig Mac Uisdean! ’S fhad o ’n da latha sin! Ma chòrd na puirt cho math ri ’ur cuid leughadairean air fad ’s a chòrd iad rium fhìn, gu dearbh chòrd iad gu math riutha. A dh’ innseadh na firinn, ged is e an fhior éiginn a bheir orm gluasad an déigh dorchnachadh na h-oidhche, theab mi a dhol gu dannsadh a bh’ anns an nàbachd an oidhche a ràinig MAC-TALLA. ’S iomadh port is òran gasda a chuala mise o dh’ fhosgail mi mo shùilean ann an tìr nam beò. Tha cuid de dhaoine a cumail a mach nach ’eil feum anns na puirt, agus nach bu chòir an cumail air chuimhne idir. Ma tha, biodh aca; tha mise de dh’ atharrachadh barail. ’S ann orm a bha phrois an lath’ a rinn Donnachadh ruadh am port so:—

“An dubh mu ’n gheal ’s an glas a rithist,
An dubh mu ’n gheal ’s an glas a rithist,
C’àite ’n cualas riamh an Uidhist
Suidheachadh bu bhoidhche.

An dubh mu ’n gheal ’s an glas a rithist,
An tartan a bh’ aig bean Iain Hidheal,
C’àite ’n cualas riamh an Uidhist
Suidheachadh bu bhoidhche,—
O ’n chualas tartan Peigidh Phabach
’Bh’ ann an Lag an t-Slòcain.
An dubh mu ’n gheal ’s an glas a rithist.”

Bha ’m port so gu math fada nuair a chuir Donnachadh còir ri chéil’ e, ach tha mi air a dhi-chuimhneachadh. ’S iomadh port is òran éibhinn a rinn e, agus tha feadhainn dhiubh fior mhath. Ma dh’ fhaoidteadh gu ’n cuir mi fear no dha dhiubh fhathast gu MAC-TALLA. Chuala mi òran, aig bana-charaid a tha gle mheasail agam, a rinn Donnachadh ruadh do chaora, agus an ath uair a chì mi i feumaidh mi an t-òran fhaighinn uaipe.

Tha cuimhn’ agam air pios fhaicinn ’sa MHAC-TALLA an uiridh a’ feòrach mu òran a rinneadh le Seumas Mac Isaic do ’n chogadh Ruiseanach. Chuir an neach a bha ’g iarraidh an òrain rann no dha sios dheth. ’S e òran math a th’ ann a tha airidh air a chumail air chuimhne. B’ fhior thoigh leam fhéin, agus le iomadh neach, tha mi cinnteach, a bharrachd orm, an t-òran fhaicinn na d’ phaipear. Feumaidh gu bheil e aig leughadair air choireiginn.

Bha eachdraidh ghoirid anns a MHAC-TALLA a chuireadh a mach aig toiseach a mhios so a chuir ioghnadh gun chiall orm. Tha an neach a sgriobh an t-eachdraidh ag ràdh gu bheil naodh air fhichead ministeir a’ searmonachadh Gàilig ann an Ceap Breatunn; agus gur luchd Gàilig a h-aon deug air fhichead dhe na sagairt. Tha gu leor de luchd na Gàilig ann an Ceap Breatunn fhéin, air a chuid is lugha, na chumadh pàipear mor làitheil a cheithir uiread ri MAC-TALLA suas. Mo nàire! mo nàire! C’àit’ am bheil duinealas nan Gàidheal, nuair a tha iad cho caoin-shuarach mu ’n Ghàilig? Theagamh gu ’n abair cuideiginn gu bheil cailleach Lag an t-Slòcain air fàs tuilleadh is cabairneach co dhiubh.

Tha an seanfhacal “Cho sgìth ’sa bha ’n gobha da sheanamhair nuair a thiodhlaic e seachd uairean i,” gu math cumanta am measg nan Gàidheal, agus tha mi ’creidsinn gu bheil iomadh Gàidheal is bana-Ghàidheal nach cuala ciamar a thòisich am facal a tha aca cho tric. A réir ’s mar a chuala mise, bha gobha ann an cearn’ àraidh de ’n Ghàidhealtachd a bha gle aotrom, gòrach, is bha a sheanamhair a fuireach còmhla ris. Mu dheireadh dh’ eug a sheanamhair, agus nuair a thiodhlaiceadh i, thòisich droch ghillean an àite ri togail a cuirp ’s ga ’fhàgail aig dorus a ghobha. Dh’ fhàs an gobha gu math sgìth dhe ’n obair a bh’ aca, mar a tha ’n seanfhacal ag ràdh. Bha

---

[67]

[Vol . 11. No. 9. p. 3]

iad a smaoineachadh gu’n còrdadh e gle mhath ris a ghobha a bhi fàgail a sheanamhair aig a dhorus. Cha chuala mi gu robh cron sam bith na ’sheanamhair. Sid mar a chuala mise mar a dh’ éirich am facal, “Cho sgìth ’sa bha an gobha da sheanamhair nuair a thiodhlaic e seachd uairean i.”

Tha na h-electric carsa nis a ruith seachad air an Lag. ’S iad a chuir an t-ioghnadh orm a cheud uair a chunnaic mi iad. Ach tha daoine a nis a fàs cleachdte riutha. Cha ’n ’eil iad idir na ’n ioghnadh cho mor ’sa bha an t-each-iarainn nuair a thòisich e air ruith. Cha chuala mi gu ’n do chuir iad a leithid de dh’ uamhas air daoine ’sa chuir an t-each-iaruinn air an duine chòir so. Bha e-fhein is fear eile air tighinn do ’n bhaile dìreach nuair a dh’ fhosgladh slighe an rathad-iarainn. Cha chreid mi-fhìn gu ’n cual’ e iomradh air a leithid a bhi idir ann. Co dhiubh nuair a chunnaic esan an t-each-iarainn a ruith seachad cho luath ris a ghaoith, ’s na bha de chars a slaodadh rithe, dh’ eubh e a mach: “A Mhoire! ’Mhoire! seall tòrradh an deamhain!” Ach tha eagal orm gu bheil am fear sin gu math beòthail, neo cha bhiodh na cars so a ruith air latha na Sàbaid.

Tha an t-àm agad stad. A’ guidhe soirbheachadh math le MAC-TALLA.

Is mi bhur bana-charaid,
PEIGIDH PHABACH.
Lag an t-Slòcain.

SGEULACDAN ARABIANACH.

ALADIN.

CAIB. X.

CHA bu luaithe ’chuir am fathach an leaba ’na h-aite fhein anns an luchairt na thainig an righ a steach do’n t-seomar a dh’ fheorach cia mar a chuir a nighean seachad an oidhche, agus a chuir failte na maidne oirre. Bha mac an ard-chomhairlich, agus e air a mheileachadh leis an fhuachd an deigh a bhith ’na sheasamh as a leinidh fad na h-oidhche, anns an leabaidh, agus e fhathast gun bhlaths a ghabhail. Cha bu luaithe chual’ e bhith ’fosgladh an doruis na leum e as an leabaidh agus ruith e do sheomar eile a chuir uime an aodaich a chur e dheth an oidhche roimhe sid.

An uair a rainig an righ taobh na leapadh, phog e a nighean eadar an da shuil, a reir cleachdaidh, agus ghuidh e madainn mhath dhi. Agus le fiamh gaire air a ghnuis, dh’ fheoraich e dhith cia mar a chuir i seachad an oidhche. An uair a sheall e na bu dluith’ oirre, bha ioghnadh mor air gun robh coltas cho mhi-thoilicht’ oirre. Sheall i air le aghaidh bhronaich, agus dh’ aithnich e gu ’n robh i fo thrioblaid inntinn. Labhair e beagan fhacal rithe; ach cha d’ thug i freagairt sam bith air. Bhuail e anns a cheann aige gu’n do thachair ni eiginn neo-chumanta dhi, agus anns a’ mhionaid chaidh e do sheomar na banrigh, agus dh’ innis e dhi mar a bha.

“Mo thighearna,” ars’ a’ bhanrigh, “theid mise far am bheil i gun dail, agus bidh fhios agam ciod a tha ’cur dragh oirre. Is ann dhomhsa is fhearr leatha a h-inntinn a leigeadh ris.”

Cho luath ’s a chuir a’ bhanrigh uimpe, chaidh i do ’n t-seomar anns an robh a h-ighean, agus bha i gun charachadh as an leabaidh. Chuir i failte na maidne oirre, agus phog i i. Ach bha ioghnadh anabarrach mor oirre an uair nach d’ thug a h-ighean freagradh oirre. Agus an uair a sheall i na bu dluithe oirre, thug i an aire gu ’n robh i dubhach, trom-inntinneach. Agus thug so oirre smaointean gu’n do thachair ni eiginn neo-chumanta dhi re na h-oidhche. “C’ar son, a leinibh, nach ’eil thu ’g am fhreagairt,” ars’ ise; “cha bu choir dhut a bhith mar so ri do mhathair idir. Feumaidh gu ’n do thachair ni eigin neo-ghnathach dhut. Innis dhomhsa gu saor ciod a thachair, agus na cum an cleith orm e na ’s fhaide.”

Mu dheireadh labhair nighean an righ, agus thuirt i ri mathair, “Ochan! a mhathair ghaoil, tha mi ’g iarraidh mathanais ma thug mi eas-urram sam bith dhuibh. Tha m’ inntinn cho lan leis na nithean iongantach a thachair dhomh an raoir ’s nach d’ fhuair mi fhathast os cionn an uamhais agus an eagail a ghabh mi. Is gann a tha mo chiall fhin agam.”

An sin dh’ innis i dh’ a mathair mar a thugadh an leaba air falbh do sheomar dorcha, salach mu ’n gann a chaidh i fhein agus fear na bainnse a laidhe, mar a ghrad thugadh air falbh e, mar a bha i air a fagail ’na h-onar anns an t-seomar maille ri duin’ og a labhair beagan fhacal rithe air nach robh cuimhn’ aice, agus a laidh anns an t-seomar gun dragh sam bith a chur oirre; agus mar a thugadh fear na bainnse do’n t-seomar anns a mhaduinn, agus a thugadh an leaba ’s iad fhein le ’cheile air ais do’n luchairt ann an tiotadh. “Bha so direach air tachairt,” ars’ ise, “an uair a thainig m’ athair a steach do’n t-seomar. Bha mi air mo lionadh cho mor le bron anns an am ’s nach robh e ’n comas dhomh freagairt a thoirt do aon cheisd a chuir e orm; air an aobhar sin, tha eagal orm gu’m bheil e diumbach dhiom a chionn nach do fhreagair mi e. Ach tha dochas agam gu’n toir e mathanas dhomh an uair a chluinneas e mar a dh’ eirich dhomh, agus a thuigeas e gu’m bheil mi ann an droch staid.”

Dh’ eisd a’ bhanrigh gu foighidneach ris na dh’ innis a h-ighean dhi, ach cha chreideadh i gu ’n robh e fior.

“Is math a rinn thu, ’leinibh,” ars’ ise, “an uair a chum thu so an cleith air d’ athair. Thoir do cheart aire nach toir thu guth air ri neach sam bith, ar neo ma bheir, saoilidh iad gu ’m bheil thu air a dhol as do chiall.”

“A bhaintighearna,” ars’ ise ri ’mathair, “tha mise ’g innseadh dhuibh le firinn gu ’m bheil mo thur ’s mo chiall agam. Feoraichibh dhe m’ fhear-phosda, agus innseadh e dhuibh gur i ’n fhirinn a th’ agam.”

“Ni mi sin,” ars a mathair, “ach ma dh’innseas e dhomh an sgeul a dh’ innis thusa dhomh, cha chreid mi e. So, so; eirich, agus na bi ’g arach a leithid sin de smaointean amaideach na’s fhaide. Nach ciatach an gnothach, ma bhios na tha de ghreadhnachas agus de dh’ aidhear an diugh anns an rioghachd air an cur nan tamh le naigheachd de’n t-seorsa sin. Nach ’eil thu ’cluinntinn fuaim nan trumpaidean, nan drumachan, agus na coisir-chiuil? An urrainn na nithean so idir do dheanamh aoibhneach agus sona, agus toirt ort an neonachas a tha ’na d’ cheann a leigeadh as?”

Aig a’ cheart am ghairm a bhanrigh air na mnathan-coimhideachd, agus thug i orra a nighean a chur ’na h-eideadh. An sin chaidh i do sheomar an righ, agus dh’ innis i dha gu’n robh smaointeanan gle neonach air bualadh ann an ceann a h-ighinn, ach nach robh seadh sam bith annta.

An sin chuir i fios air mac an ard-chomhairlich feuch am faigheadh i am mach tuilleadh mu dheidhinn na dh’ innis a h-ighean dhi. Ach o ’n a bha e ’g a mheas ’na urram mhor a bhith posda ri nighean an righ, chuir e roimhe gu’n cumadh e an gnothach ann an cleith.

“A mhic,” ars’ ise, “am bheil thu ’creidsinn an naigheachd a dh’ innis do bhean dhomh mu dheidhinn gnothach iongantach na h-oidhch’ an raoir?”

“A bhaintighearna,” ars’ esan, “am faod mi bhith cho dana ’s gu’m feoraich mi, c’ar son a tha sibh a’ cur na ceisde sin orm?”

“Oh! tha sin gu leor,” ars’ ise; “cha’n fhaighneachd mi an corr dhiot. Tha mi faicinn gu ’m bheil thu na ’s glice na ise.”

Bha ’n greadhnachas a’ dol air aghart fad an latha anns an luchairt, agus bha bhanrigh a deanamh na b’ urrainn i a chum toileachadh a thoirt d’a h-ighinn; ach bha na thachair an oidhche roimhe sid an deigh greim cho mor fhaotainn air an inntinn aice ’s nach cuireadh rud sam bith as a cuimhn’ e.

Cha b’ e mac an ard-chomhairlich dad bu lugha dragh inntinn, ach chaidh aige air staid ’inntinn a chumail am falach air a leithid de dhoigh ’s gu ’n robh na h-uile ’smaointean gu’n robh e aoibhneach gu leor.

Bha fhios aig Aladin gu’n robh a’ charaid og gu laidhe comhladh an oidhch’ ud a rithist, ged a chaidh iad troimh dhragh ’s troimh thrioblaid gu leor an oidhche roimhe sid. Agus air an aobhar sin, o’n bha toil aige an tuilleadh dragh a chur orra, thug e lamh air a’ chruisgean. Agus an uair a thainig am fathach, agus a thairg e seirbhis a dheanamh dha, thuirt e ris: “Tha mac an ard-chomhairlich agus nighean an righ gu laidhe comhladh a’ nochd a rithist. Bi falbh, agus cho luath ’s a theid iad a laidhe, dean mar a rinn thu ’n raoir.”

Thug am fathach umhlachd do ’n aithne ’thug Aladin dha a’ cheart cho math ’s a rinn e an oidhche roimhe sid. Bha mac an ard-chomhairlich ann an aite cho fuar ris an aite ’s an robh e an oidhche roimhe sid; agus bha nighean an righ anns an t-seomar comhladh ri Aladin, agus an claidheamh ruisgte ri ’taobh.

Thainig am fathach anns a mhadainn mar a dh’ ordaich Aladin dha, agus an uair a chuir e fear na bainnse anns an leabaidh, thog e leis iad fhein ’s an leaba, agus dh’ fhag e iad ann an luchairt an righ.

Bha toil aig an righ fios fhaotainn air mar a chuir a nighean seach an oidhche, agus ann an glasadh an latha chaidh e do ’n t-seomar, agus e ’smaointean gu’m biodh i na bu toilichte na bha i ’mhadainn roimhe sid. An uair a chuala mac an ard-chomhairlich a bhith ’fosgladh doruis an t-seomair, thug e cruinn-leum as an leabaidh, agus chaidh e do sheomair eile gus a chuid aodaich a chur uime. Chaidh an righ thun na leapadh far an robh a nighean na laidhe, agus thuirt e: “A nighean, am bheil saod na ’s fhearr ort an diugh na bh’ ort an de?” Ach cha do fhreagair i idir e; agus dh’ aithnich e air a h-aghaidh gu ’n robh i fo bhron, agus gu ’n do thachair ni eiginn anabarrach neo-chumanta dhi. Ach o nach robh i g’ a fhreagairt, bha e air a bhrosnachadh cho mor le feirg ’s gu’n d’ thug e lamh air a chlaidheamh, agus thuirt e; “A nighean, innis dhomhsa ciod a tha cur dragh ort, ar neo cuiridh mi dhiot an ceann anns a’ mhionaid.”

Bha nighean an righ air a clisgeadh an uair a chunnaic i a h-athair ann an corruich cho mor, agus an claidheamh ruisgte ’na laimh, agus thuirt i ’s i ’sileadh nan deur, “M’ athair ionmhuinn agus mo righ, tha mi ’g iarraidh mathanais ma thug mi oilbheum dhuibh ann an doigh sam bith, agus tha mi ’n dochas gu ’m bi sibh cho math ’s gu ’n gabh sibh truas dhiom, an uair a dh’ innseas mi dhuibh mu ’n t-suidheachadh thruagh anns an robh mi o chionn da oidhche.”

An uair a chual’ a h-athair na briathran so, dh’ fhas e siobhalta, agus an sin d’ innis i dha a h-uile car mar a thachair. Agus chuir na dh’ innis i dha dragh mor air an inntinn aige. “Ma tha sibh a’ cur teagamh anns na dh’ innis mi dhuibh,”

---

[68]

[Vol . 11. No. 9. p. 4]

ars’ ise, “feoraichibh m’a dheidhinn de m’ fhear-posda, agus innsidh e dhuibh a’ cheart sgeul a dh’ innis mise.”

Chuir na dh’ innis a nighean dha dragh mor air an inntinn aig an righ. “A nighean,” ars’ esan, “bu choir dhut a bhith air so innseadh dhomh an de, o’n a tha e ’cur uiread de dhragh ormsa ’s a tha e ort fhein. Cha b’ ann gus do dheanamh mi-shona a thug mise seachad thu ri d’ phosadh, ach a chum gu’m faigheadh tu gach sonas air am bheil thu airidh o fhear do ’n robh tlachd agad. Leig as do chuimhne gach smaointean a tha ’cur dragh ort. Bheir mise an aire mhath nach tachair a leithid sid dhut oidhche tuilleadh.”

Cho luath ’s a chaidh an righ d’ a sheomar fhein, chuir e fios air an ard-chomhairleach. “Am faca tu do mhac an diugh,” ars’ esan; “agus an d’ innis e rud sam bith dhut?”

“Cha d’ innis,” ars’ esan.

An sin dh’ innis an righ dha a h-uile facal a thuirt a nighean ris, agus ’na dheigh sin, thuirt e: “Cha ’n ’eil teagamh agam nach d’ innis mo nighean an fhirinn dhomh; ach na dheigh sin gu leir, bu mhath leam fios fhaotainn o d’ mhac-sa mu dheidhinn na cuise. Air an aobhar sin bi falbh, agus faigh am mach uaithe cia mar a bha.”

Anns a’ mhionaid chaidh an t-ard-chomhairleach far an robh a mhac, agus dh’ innis e dha mar a thuirt an righ ris, agus dh’ iarr e air an fhirinn uile innseadh dha.

“Cha chum mi dad an cleith oirbh, ’athair,” ars esan, “oir tha na dh’ innis nighean an righ fior gu leor. Ach cha ’n ’eil fhios aice air dad dhe na thachair dhomhsa. Chuir mi seachad an da oidhche an deigh dhomh posadh ann an suidheachadh cho truagh ’s nach gabh e ach gann aithris, gun guth a thoirt air an eagal a bh’ orm an uair a thogadh an leaba ceithir uairean o aon aite gu àit’ eile, agus gun fhios agam cia mar a b’ urrainn a leithid tachairt. Faodaidh sibh a thuigsinn gu ’n robh mi ann staid thruaigh an uair a thainig orm an da oidhche a chur seachad ’nam sheasamh ann an aite fuar, agus gun chomas agam air gluasad no carachadh as, ged nach robh mi ’faicinn no tuigsinn ciod a bha ’g am cumail ann. Ach feumaidh mi radh nach d’ thug an droch dhiol a rinneadh orm atharrachadh sam bith air a’ ghradh, air a’ mheas, agus air an urram a bh’ agam do nighean an righ. Ach feumaidh mi aideachadh gu’m b’ fhearr leam am bas fhulang na cur na ’s fhaide suas leis na bha mi ’fulang an da oidhch’ ud, a dh’ aindeoin gach urram a th’ agam ann a bhith ann an daimh posaidh ris an righ. Cha ’n ’eil teagamh agam nach ’eil nighean an righ dhe ’n cheart bheachd rium fhin, agus nach ’eil i toileach sgaoileadh a chur anns a’ cheangal posaidh a tha eadrainn, agus a tha cho feumail a chum fois a thoirt dhuinn le cheile. Air an aobhar sin, ’athair, tha mi guidhe oirbh gu ’m feuch sibh ri thoirt air an righ sgaoileadh a’ chur anns a’ phosadh.”

(Ri leantuinn.)

Eolas nan Gaidheal air Blaithean na Machrach.

EARRANN II.

ACH feumaidh sinn a bhàrdachd fhàgail ged bu mhiann leam iomadh earrann chiatach eile a leughadh dhuibh. Bha ’n darach làidir, a bheithe chùbhraidh, am fraoch badanach, agus a chathair thalmhuinn gu tric am beul nam bàrd.

Bho chionn tri cheud bliadhna labhair Sìleas Nic Dhòmhnuill mar so mu ’ceann-feadhna:—

“Bu tu ’n t-iubhar as a choille,
Bu tu ’n darach daingean, làidir,
Bu tu ’n cuilionn, bu tu ’n droighionn,
Bu tu ’n t-abhall molach, blàthmhor;
Cha robh meur annad de ’n chritheann,
Cha robh do dhlighe ri feàrna,
Cha robh do chàirdeas ri leamhan;
Bu tu leannan nam ban àluinn.”

Rinn na thubhairt mi soilleir dhuibh an t-àite urramach a tha obair Nàduir a gabhail ann am bàrdachd nan Gàidheil.

Anns na linntean bho shean bha daoine a creidsinn gu mor ann an saobh eòlas. Bha iad ’sa bheachd gu robh iomadh éifeachd anns na luibhean—gu robh iad comasach air an dion bho fheartan nam buidseach agus air an saothair a bheannachadh. Nam measg so bha achlasan Chalum Chille. Bha daoine ’ga ghiùlan nan uchd an dùil nach ruigeadh guidhe baobh orra. Tha Màrtain, a chuir cuairt air Eileanan na h-àirde ’n Iar, ag innse gu ’n robh Iain Moireastan anns na h-Earradh ag giùlan an luibhh so gach latha a chum ’s nach fhaiceadh e taibhse a bha ga ’thaghal. Chuala sibh uile—

“Achlasan Chalum Chille
Gun sireadh, gun iarraidh,
’S a dheoin Dia, cha bhàsaich mi nochd.”

Bha an liath lus air h-uidhsneachadh airson a bhi cur dian air crodh bho bhuaidh nam ban sìth. Bhathas ga ’fhigheadh mar chrùn ’s ga ’chur mu ’n ceann. Is aithne do gach neach meuran nam ban sìth.

Bha meas mor air lus chasgadh na fola. Tha fàile làidir dheth, agus gheibhear e ’san t-samhradh a fàs gu pailt. Tha a’ chathair thalmhuinn aig cuid mar ainm air. Bha na mnathan òga ga ’bhuain agus ga ’chur ann am mogan na coise deise fo ’n chluasaig an dùil gu ’m faiceadh iad an leannain as an cadal, ach na ’n abradh iad diog an déis dhaibh a bhuain cha robh buaidh ann. Tuigidh sibh an cleachdadh bho na briathran so:

“Gu ’n d’ éirich mi moch ’sa mhaduinn an dé,
’S ghearr mi ’n earr-thalmhuinn do bhrigh mo sgéil,
An dùil gu ’m faicinnsa rùn mo chléibh:
Ochoin! gu ’m faca ’sa chùl rium féin.”

Ach ged a lean cuid a bhi toirt géill do shaobh chreideamh, chuir an earrann mhor cùl ris.

Thuig iad gu robh éifeachd anns na luibhean airson gach euslaint a bha buailteach do mhac an duine. Thàinig iad gu bhi creidsinn gu robh luibh a fàs airson gach eucail a leigheas, agus nach robh an luibh fad as. Bha na Gàidheil ’s a bheachd aon uair gu robh a chraoibh chaorrunn a beannachadh an taighe aig an robh i a fàs; ach dh’ fhalbh am beachd sin agus thuig iad gu robh slàint’ anns na measan. Tha an t-seann duan ag innse—

“Caorrunn a bha air loch Maibh—
Chi sinn an traigh gu deas,
Gach ré is gach mios,
Torradh abaich bha air;
Seasamh bha an caorrunn sin
Na b’ mhillse na a mhil a bhlàth,
’S chumadh an caorrunn dearg naoi-tràth.
Bliadhna air saoghal gach fir
Gun chuir e, is sgeul dearbh.”

Tha sinn a faicinn anns na briathran so mar a bha ar sinnsre a tighinn beag air bheag gu bhi faicinn am feum a bha anns na luibhean a réir òrduchadh Dhé. Fa dheireadh bha eòlas mor ac’ air leigheas leò. Bha luibheann ann a b’ eòlaiche na chéile. Agus nam measg ainmichidh mi— “Barr-braonan-nan-con,” phlùr beag buidhe a tha fàs gu pailt am measg an fhraoich; “Lus nan cluas,” a bha feumail airson greim cluaise; agus lus a chaitheamh(wood-ruff) .Bha am bearnan Brìde feumail airson iomadh eucail. Chuala sibh mu ’n t-slàn-lus, mu lus-nan-sùil, agus lus-a- chrubain. Bha lus-nan-cnap ’ga chleachdadh ri tinneas an rìgh. Cha chuirinn crioch air a chuspair so an nochd nan innsinn mu ’n h-uile luibh a bhathas a cur gu feum airson fuasgladh a thoirt do ’n tinn, agus furtachd do ’n chràidhteach.

Air chùl a bhi deanamh feum do na luibhean airson leigheas, bha iad a deanamh iomadh ni eile leò. Bha an cneamh agus an fheanntag agus an duilleasg feumail airson càl. Bha freumhan a chairmeil air an tiormachadh, agus an sùgh aca air a chur an ceann uisge beatha. Tha am blas milis, agus is tric a thug gillean greis air an cagnadh. Tha gach buachaille eòlach air a bhraonan agus am brisgean. Chuala sibh—

“Crochaidh mi a bhachlag,
Mur a faigh mi ’m braonan.”

Bha agus tha na luibhean feumail am measg nan Gàidheal airson dathan. Tha dath a chnotuil ainmeil an diugh anns a Ghalldachd. Bha am fraoch, am fearna, an seileach, agus an seileasdair nan dathan. Tha cùnntas air a thoirt ann an leabhraichean air an dath a bhathas a toirt as gach luibh. Cha ’n ’eil neach a sheallas air a so nach tuig an t-eòlas domhain a bha aig ar sinnsre air na luibhean. Dh’ ainmich mi gu bheil an luibh-eòlas ann an dlùth chomh-cheangal ri ar bàrdachd. Tha e mar an ceudna aig bonn ar sgriobhaidh. Mu ’n do thòisicheadh air na litrichean a th’ againn an diugh a chleachdadh bha na Ceiltich a sgriobhadh air rùsg nan craobh. Thug iad ainmeannan nan craobh uime sin air na litrichean a bha iad a cur gu feum. Bha A a seasamh airson Ailm; B airson Beithe; C airson Callduinn; D airson Darrach; agus mar sin air aghaidh.

Anns a cho-dhùnadh chuirinn na ’r cuimhne gu bheil suaicheantas nam fineachan Gàidhealach air an taghadh á measg nan luibh agus nam fiodh, ach nam measg tha fiodh no dha nach ’eil idir a fàs anns an tìr so. Ciod an t-aobhar air son so cha ’n aithne dhomh. Tha gach aon eòlach air a shuaicheantas féin, agus uime sin cha toir mise iomradh orra.

Air an latha ’n diugh tha moran do ’n t-seann eòlas so air a dhi-chuimhneachadh. Cha ’n ’eil an òigridh ’ga thogail bho ’n aithrichean, agus tha iad a sgur a bhi beachdachadh air na luibhean. Tha iad a’ gabhail tuilleadh ioghnaidh do na nithean a tha meuran dhaoine a deanamh. Ach cha ’n fhaigh iad asda sin an t-eòlas a tha ri fhaotainn bho bhi tabhairt fainear cionnus a tha na luibhean a fàs. Tha an diugh leabhraichean lionmhor anns a Bheurla, agus bu chòir do gach aon gu ’n ainmeachadh a h-uile luibh a tha fàs. Bheireadh so toil-inntinn dha air chùl fiosrachaidh, oir cha ’n aithne dhomh ni idir cho taitneach ri bhi foghlum bho lilighean nam machrach. Biodhamaid uime sin le tuilleadh soluis a leantuinn dlùth ri cliù ar sinnsre.

Stuth-laidir aig Torraidhean.

BHA e na ’chleachdadh anns an àm a chaidh seachad a bhi ’cosg stuth-làidir aig tòrraidhean. Tha an dòigh air an do chuireadh casg air an ni so ann an coithional Mhira, an Ceap Breatunn, ’s am meadhain a bh’ air a chleachdadh, air a h-innseadh le aon de leughadairean MHIC-TALLA mar a leanas. Faodaidh ar luchd-leughaidh làn-chreideas a chuir anns a h-uile facal a th’ air a thoirt seachad.

“Air an t-seachdamh latha fichead dhe ’n Mhàrt, 1852, bha Domhull Mac Odrum, duine soilleir anns an Fhìrinn, a dol gu tiodhlacadh Ghilleasbuig Fhearghasdan (Gilleasbuig mac Phàdruig) a bha ’n Carribou Marsh. Air do Mhac Odrum a bhi mu mhìle gu leth bho ’n taigh aige fhéin, a dol do ’n tiodhlacaidh, choinnich e an

---

[69]

[Vol . 11. No. 9. p. 5]

t-Urramach an Doctair Mac Leòid a dol a dh’ fhiosrachadh boirionnach tinn a bh’ anns an nàbachd, agus bha e dol a thilleadh air ais thun an tiodhlacaidh. Air dhaibh a bhi co-labhairt treis, thuirt Domhull Mac Odrum ris a’ Mhinistear gu ’n cual’ e gu ’n robh deoch-làidir gus a bhi air a cosg aig an tiodhlacaidh, agus gu ’n robh e guidhe airsan as leth Dhé casg a chur air an ni mhallaichte. Fhreagair an Doctair gu ’n robh latha iongantach aca ann an so an diugh; gu ’n robh triùir marbh anns a choithional, agus gu ’n robh uachdaran Halifacs, Sir Iain Harvey, marbh mar an ceudna. Thog Mac Odrum a làmhan, a toirt glòir do Dhia gu ’n robh Uachdaran ann a b’ àirde; agus leis a sin thuit e seachad agus cha d’ fhuaireadh facal tuilleadh aige. ’S ann mar so a chaidh casg a chur air stuth-làidir o’n lath’ ud aig tòrraidhean anns a choithional ud.”

Cha ’n ’eil ni is cinntiche nach ’eil Dia a’ cleachdadh na ’àm iomchuidh fhéin meadhainnean air-son stad a chur air na nithean nach ’eil a réir ’àithne. Tha e soilleir gu ’n robh guth an Tighearna ri chluinntinn anns an ni iongantach so; oir cha robh boinne de stuth-làidir air a chosg an déigh bàs an duine dhiadhaidh, Domhull Mac Odrum. Tha na rannan a leanas, a tha air an toirt á marbhrann a rinneadh beagan ùine an déigh a bhàis le Domhull Ros, a nochdadh am meas a bh’ air anns an sgìre ’san robh e:—

“Am measg gach call a thainig oirnn
A fàsach truagh nan deoir,
Tha call nan càirdean gràdhach ud
A b’ àbhaist bhi na ’r coir,
’Bha dileas is ro thairis leinn,
’S a sheasadh ris a choir,
Gur tùrsach leinn ’bhi dealachadh,
’S bhi call an comunn beo.

Tha sgeul an diugh air innse dhuinn,
’Chuir tiamhachd oirnn is bron,
Is naigheachd dhuilich, chianail i,
’Dh’ fhàg nis ar cridhe leoint’,
’Bhi toirt air falbh na fianuis uainn
’Bha dileas anns a choir:
’S e Domhull mac Aoigh, a Mira,
Bhi ’n diugh ga ’chur fo ’n fhod.

Bidh cianalas ga d’ ionndrainn oirnn,
O ’n chaidh thu uainn do ’n éug;
An àm dhuinn dol do ’n choithional,
Cha choinnich ruinn thu féin;
Bidh t’ àite dhuinn na fhàsach ann,
Ri caoidh do làth’reachd féin;
’S cha seinn thu air a chlàrsaich leinn
Mar b’ àbhaist dhut le gléus.”

Bha Domhull Mac Odrum gu math càirdeach do ’n bhàrd ainmeil a bh’ ann an Uidhist mu thuath—Iain Mac Odrum. Tha cuimhe aig an fhear a thug dhuinn an t-iomradh goirid so, air nighean leis a bhàrd fhaicinn ann an Ceap Breatunn. Ma tha gus nach ’eil gin de ’sliochd beò cha ’n urrainn duinn a ràdh.

SEARMON AIRSON NA H-OIGRIDH.

(Air a leantuinn).

ACH ma bhàsaich Crìosd airson gach uile dhuine—ma bhlais e bàs airson gach aoin, —am bi gach aon, gach uile dhaoine, air an tèarnadh an lorg so? Tha mi a grad fhreagairt, cha bhi. Anns a’ bhaile-mhòr so tha tigh àraid shuas bràigh a’ bhaile, ris an abair iad Tigh-eiridinn(infirmary)—tigh gus a’ bheil daoine ’tha euslan, tinn, lag, air an giùlan. Neach sam bith a tha deònach, faodaidh e dol an sin, a’s gach sochair a th’ ann airson dhaoine euslan a sheilbheachadh. Ach mar ’eil neach air bith a meas gu bheil e féin euslan, no ann am feum leighis, cha ruig e ’leas dol ann. Ach ged a tha esan a’ diùltadh dol ann, gidheadh tha’n tigh-leighis ann; ’s tha’n tigh-eiridinn so airson gach duine. Tha e an sud deas réidh airson gach duine, ged a tha cuid ann, a’s iad bochd, lag, tinn, a tha ’diùltadh dol a stigh air a dhorus. Mar sin, tha Crìosd comasach agus toileach gach aon a thearnadh; ach tha cuid ann nach gabh ris, nach creid e, nach earbs’ as, nach tig d’a ionnsuidh. Cha chreid iad gu bheil feum air bith ac’ air, no air an t-slàinte ’tha aige air an son. Feuchaidh iad gach dòigh eile ach seachnaidh iad esan; agus mar sin, ged a tha esan toileach, comasach, gidheadh cha ’n ’eil iadsan; agus tha iad a’ bàsachadh, ged a bhlais esan bàs airson gach duine.

Tha duine saoibhir beartach ’san rìoghachd a thog tigh mòr eireachdail airson daoin’ a bha dall; agus chuir e ’mach anns na pàipeirean-naigheachd, gum faodadh gach leanabh dall ’san rioghachd teachd a dh’ ionnsuidh an tighe so—gum b’e làn am beatha—gum faigheadh iad biadh, a’s aodach, ’s gach cothrom—gum faigheadh iad fòghlum tre ’n leughadh iad focal Dhé, agus gu ’n leighisear iad o’n doille—gum faigheadh iad fradharc an sùl; ach so uile air chùmhnant gu’n giùlanadh gach leanabh beag dall a bha ’dol a stigh do’n tigh sin e féin gu freagarach—gum biodh iad nan leanabanan math, riaghailteach, umhal do gach òrdugh a’s àithne a chuirear mu’n coinneamh. Nis, so agaibh tigh airson gach dall ’san rìoghachd— ’se beatha gach aoin. Ach an tig gach duine dall do ’n tigh so? Cha tig. Deir cuid nach ’eil déidh air bith ac’ a bhi air an éideadh, no air an teagasg, no fradharc an sùl fhaotuinn. Mar sin, ged a tha tigh airson gach aoin, cha tig gach aon—diùltaidh iad, fanaidh iad air falbh, ’s cha’n ’eil an tigh a’ deanamh feum doibh. Mar so a thaobh an Tighearna Iosa Crìosd. Faodaidh gach aon dol d’a ionnsuidh; tha cuireadh aca; ’se’m beatha. Tha e ’glaodhaich orra teachd; ach cha tig iad. Ged a tha làntachd gràis ann, cha bhi a h-aon air an tèarnadh ach iadsan a thig d’a ionnsuidh, ’s a bhios umhal, dìleas da.

Ach is docha gu bheil thu a’ feòraich, an e gu ’n d’ ullaich Dia slàinte a’s tearuinnteachd do gach aon, a’s gidheadh gum bi cuid ann nach bi air an tèarnadh? An do leag esan stéidh leathann airson ’eaglais mhòir choitchionn, agus, an deigh so, an e nach tog e ach aitribh bheag air an stéidh luachmhoir?

Tha mi ’ga fhreagairt so le a ràdh gu’n do sholair Dia Slànuighear a tha deònach, comasach, air na h-uile dhaoin’ a thearnadh; agus gidheadh, cha tearuinn e ach iadsan a chreideas ann an Iosa Crìosd, a bhristeas air falbh o’m peacanaibh, ’s a bheir ùmhlachd. Cha ruig mi a leas innseadh do a h-aon agaibh gu bheil Dia a’ solar iomad beannachadh airson gach aoin; gidheadh, cha ’n ’eil gach aon a’ seilbheachadh nam beannachdan sin, ged a dh’ fhaodadh iad. Chruithich Dia solus na gréine do gach duine; ach tha cuid a leigeil ris gum b’ fheàrr leo a bhi nam méirlich, ’s a dhol a mach ’san oidhche a ghoid, ’s a bhi ’nan suain ’s ’nan cadal feadh ’n latha, fhad ’s a tha ’ghrian a’ soillseadh. Gidheadh, tha solus ni ’s leòir ann air son gach aoin, ma thogras gach aon feum a dheanamh de’n t-solus sin. Mar so chruithich Dia uisge ni ’s leoir ’chum gach duine tartmhor air aghaidh an t-saoghail a riarachadh, ’s am padhadh ’s an tart a shàsachadh; ach tha cuid ann nach òl e—leis am feàrr bàsachadh le tart no teachd a dh’ ionnsuidh an fhuarain a chaidh ’fhosgladh. Is feàrr leo gu mòr deoch làidir a tha na phuinsean doibh òl, no teachd a dh’ ionnsuidh tobair an uisge bheò; ach tha làn phailteas de dh’ uisge ann, ged a tha iadsan a’ diùltadh teachd d’a ionnsuidh. Am faod neach air bith a ràdh nach do bheannaich Dia latha na Sàbaid airson gach aoin, agus feum gach aoin, ged a tha co liuthad aon a’ deanamh tàir air an latha beannaichte? Anns gach cùis a dh’ ainmich mi, agus ann am mìle cùis eile, tha fios agam gu’n do dheònaich Dia ’na thròcair iomad beannachadh airson dhaoine, ged a tha mòran dhaoine ann a tha co gòrach pheacach ’s nach gabh iad ris na beannachdan a tha air an cur ’nan tairgse—a tha ’deanamh droch fheum dhiubh— ’gam mi-bhuileachadh, ’s ’gan cuir gu droch bhuil. ’Sann dìreach mar so a tha e ’thaobh na sláinte a choisinn Crìosd. Tha i co saor ri oiteig nan spéur, ri gaoithe an adhair—co saor ris an uisge ’tha ’sruthadh ’s a braonadh o na spéuran; ach faodaidh daoine diùltadh a gabhail, agus tionndadh air falbh uaipe. Leighis esan gach duine euslan a thainig d’a ionnsuidh am feadh ’s a bha e ’san t-saoghal so; ach ma bha neach air bith ann a bha tinn, ’s nach deachaidh d’a ionnsuidh, no nach do chuir fios d’a ionnsuidh, cha robh iadsan air an leigheas; cha’n ann a chionn nach robh esan comasach agus deònach, ach a chionn nach deachaidh iad d’a ionnsuidh. Nis, dh’ fhaotainn crìochnachadh; ach tha ’mhiann orm focal no dha a labhairt ris a’ mhuinntir òig mu’n dealaich mi riu air an àm. Agus ’se ’n nì a tha ’mhiann orm gu h-àraid a ràdh, gur peacadh mòr gun ghràdh a thoirt do dh’ Iosa Chrìosd airson a thròcair, ann an strìochdadh gu bàs a bhlasad airson gach duine.

An saoil sibh, nam b’ urrainn dhomhsa labhairt ribhse mar so, mo chàirdean òga:— “Innsidh mise dhuibh eachdraidh bheag mu thimchioll na thachair dhomh féin: dìreach éisdibh mar gum biodh i fìor. Bha mi aon uair fad’ air chuan, ann an tìr chéin—fada, fada mach air chuan, ann an luing mhòir, a’ siubhal do na h-Innsibh, a tha fada thall. Air latha àraid, thainig long choimheach ’san t-sealladh, ’s ghabh i dìreach a nuas a dh’ ionnsuidh an àite san robh sinn. Bha eagal oirnn roimpe, agus chuir sinn gach òirleach de shiùil ris na croinn a b’ urrainn an long againn a ghiùlan, a chum dol as, nam b’ urrainn duinn; ach cha robh so comasach. Ghlacadh sinn, a’s thug iad sinn do’n àite ’san robh iad a’ dol. Chuir iad iaruinn air ar casan, a’s air ar lamhan. Thug iad dhinn ar n-aodach, a’s reic iad sinn sa’ mhargadh mar thràillean—direach mar a reiceas daoine crodh a’s caoraich ’san àite so. Cheannaicheadh mise le duine saoibhir, beartach; ach duine gun iochd, cruaidh-chridheach, borbarra. Cha mhòr nach do chuir e bàs mi le dìth bithidh, agus sgiùrs e mi gach làtha le crios leathraich. Mar so chuir mi seachad bliadhna no dhà; ach chualas na m’ dhùthaich féin, mar a thachair. Chual’ an t-aon charaid a b’ fheàrr ’s bu bheartaiche ’bh’ agam riamh mar a dh’ éirich dhomh, agus ghabh e truas dhiom. Bha so uile na nì iongantach, oir ghiùlain mi mì féin d’a thaobh air an dòigh a bu mhi-thaingeile; ach coma có dhiùbh, chuir e roimhe mo shaoradh. Dh’ fhàg e a dhùthaìch ’s a dhachaidh féin—dhealaich e ris gach ni bu luachmhoire a bh’ aige ’san t-saoghal, a’s chaidh e air mo thoir, a chum mo shaoradh o’n tràilleachd. ’Nuair a ràinig e ’n t-àite, dh’ innis e na bha ’na bheachd. Cha dealaicheadh mo mhaighistir rium—cha reiceadh e mi airson òir no airgid. Mu dheireadh, thairg mo charaid a bhi na thràill e féin air mo shon, agus ann am àite. Ghabh e an tairgse so. Bha na h-iaruinn air ball air an tilgeadh o m’ chasan, agus chuireadh iad air casan mo charaid; agus an sgiùrsadh a rinneadh roimhe so ormsa, chaidh a nis a bhuileachadh airsan. Chunnaic mi e na thràill bhochd ’san àite so, agus bha fios agam gu’n d’ fhag e a dhùthaich féin, ’s a dhachaidh féin, air mo shonsa, ’s gu ’n d’ fhàs e na thràill, eòlach air bròn; agus so uile air mo shonsa, ’chum

---

[70]

[Vol . 11. No. 9. p. 6]

mo shaoradh a chosnadh! Thainig mise dhachaidh ’chum mo chàirdean fein, ’s tha mi nis a’ sealbhachadh iomad mile sochair a’s beannachd air a thaile-sa; ’s a nis, feuch tha mi a’ dì-chuimhneachadh mo charaid, a chinn na thràill ann am àite. Cha’n àbhaist domh labhairt mu ’dhéidhinn—cha’n àbhaist domh sgrìobhadh d’a ionnsuidh—cha’n àbhaist domh smuaineachadh air, ’s cha mhò ’tha gràdh agam air. Nach ’eil so mi-thaingeil? Nach ’eil so olc, peacadh? agus an e nach ’eil cridhe peacach agamsa?”

Nis, tuigibh ciod is ciall d’a so. Nach robh sinn uile ’nar tràillean truagh do’n pheacadh? Bha sinn uile ann an trailleachd ’s an daorsa—uile air ar milleadh. Bha Iosa Crìosd ann an nèamh, maille ri ’Athair. Ghabh e truas dhinn. Bha Esan saoibhir, a’s bhuineadh Dhàsan neàmh agus talamh mar oighreachd; ach chinn e bochd—thainig e gu luath air sgiathaibh a ghràidh do’n t-saoghal. Air ar son-inne chinn e bochd. B’ àill leis ar ceannach, agus cheannaich e sinn, le ’bhi air a dheanamh na mhallachd air ar son. Cheannaich e sinn, cha’n ann le nithibh truaillidh mar airgiod a’s òr, ach le ’fhuil phrìseil, luachmhoir féin. Chàirich Dia air ar peacaidh-ne gu léir: le ’chreuchdaibh-san tha sinn air ar slànachadh. Nach bu choir dhuinn Iosa Crìosd a ghràdhachadh, a’s sin le’r n-uile chridhe?

Bhàsaich Crìosd air ar son, ’nuair a bha sinne ’nar naimhdean. —Bha duin’ ann an Sasunn ris an canadh iad Iain Howard—duine co iochdmhor ’s a bha riamh ’san tìr. Chaidh esan thairis air an Roinn-Eòrpa gu léir, a choimhead nam prìosan anns an robh daoine bochd air an gleidheil, ’s a dheanamh math dhoibh. Chinn na prìosanaich thruagha co bàigheil mu ’n duine, ’s gum b’ àbhaist leo tuiteam aig a chasan, ’chum am pògadh, ’s am beannachadh a thoirt da. Ach cha robh iadsan nan naimhdean da, ni mò a bhàsaich e air an son; ach bhàsaich Crìosd air ar son-inne, ’nuair a bha sinn ’nar naimhdean da. ’Sann an so a bha ’n gràdh! Có an slànuighear a chuirear an coimeas ri Crìosd?

Mo chàirdean òga! ciod matà, ’ur barail air Crìosd? Tha ceithir nithe ann bu chòir dhuibh a dheanamh mu Chrìosd, ’s a dheanamh fhad ’s a tha sibh ann an tìr nam beò.

’Sa’ cheud àite, smuainichibh mu dhéidhinn Chrìosd a h-uile latha, fhad ’s beò sibh, na’r cridheachaibh.

’San dara àite, leughaibh mu dheidhinn Chrìosd anns a’ Bhìobull, a’s feuchaibh gach nì ’tha sibh a leughaidh a thuigsinn.

’San treas àite, biodh e na chùis mhulaid duibh co beag ’s a rinn sibh a smuaineachadh mu ’dhéidhinn—am beag gràidh a th’ agaibh d’a thaobh— ’s co beag ’s a tha sibh air ’ur n-irisleachadh ’s fo mhulad airson ’ur mi-thaingealachd.

’S a’ cheithreamh àite, thugaibh dha ’ur gràdh, ’ur cridheachan, ’ur bithean, ’s na bheil agaibh. —Cuairtear nan Gleann.

MU IMRICH NAN GAIDHEAL.

Litir a chaidh a sgriobhadh leis an Urr. Tormod Mac-Leoid an earrach na bhliadhna 1841, air dha bhi ’feuchainn ri cuideachadh fhaotainn o’n phàrlamaid dhaibhsan a bha toileach tighinn air imrich do Chanada.

MO LUCHD-DUTHCHA IONMHUINN, —Chuala sibh gu’n robh cor nan Gàidheal bochda air a thoirt fo bheachd na Parlamaid le Mr. Baillie, duine fiachail tha ’suidhe ann an ard-chomhairle na rìoghachd air son siorramachd Inbhirnis. Thug e a leithid do chùnntas air a’ bhochduinn fo’n robh móran do na Gàidheil a’ fulang ’s gu ’n do chuireadh air leth, mar theirear ’sa Bheurla, committee , ’se sin buidheann àraidh do mhuinntir na Parlamaid chum a’ chùis so a rannsuchadh, agus an comhairle thoirt ciod bu chòir a dheanamh. Ghairm a’ bhuidheann thaghta so daoin’ uaisle bha eòlach air staid na Gàidhealtachd, suas do Lunnuinn, gu bhi air an ceasnachadh ’nan làthair. Ghairmeadh deich no dusan fianuis suas, agus ’nam measg sin bha mise. Cha bhuin e dhòmhsa a rádh, ged robh fios agam air, gun tighin air nach ’eil làn fhios agam fhathasd air, ciod na nithe mu ’n do chruinnicheadh càch, ach feudaidh mi a ràdh gu ’n do cheasnaich iad mise fad tri làithean mu dhéibhinn gach nì air an robh fios agam mu chor nan Gàidheal, mu ’n bhochduinn anns an robh mòran diubh—mu ’n anacothrom a bha iad a’ fulang—an droch lòn a bha aca air uairibh r’a itheadh—an dìth aodaich—an droch thighean—an dìth aodach-leapach a bha air anabharra dhiubh, gu h-àraid ’sna h-eileanan tuathach—an droch cothrom a bha aig cuid do chroitearan beaga, agus aig coitearan bochda—mu gach seòrsa cosnadh a bha iad a’ faotainn, aig iasgach, aig buain, agus anns na bailtean margaidh—mu staid nan sgoilean agus gach ni eile bha feumail chum cor na Gàidhealtachd a leigeil ris doibh.

Dh’ fheuch sinn so uile a dheanamh co soilleir dhoibh ’s a b’ urrainn duinn. Bha do litrichean againn air ar siubhal, a thainig ’g ar n-ionnsuidh as na cearna sin ’nuair a bha sinn a’ cur na mine agus a’ bhuntàta d’ an ionnsuidh anns a’ bhliadhna 1836 agus 1837, ’s gun robh e ’nar comas gach ceisd a fhreagairt. Dhearbh sinn doibh gun robh, a réir gach cùnntais a b’ urrainn duinn fhaotainn, fichead mile teaghlach ’sa Ghàidhealtachd ann am fior bhochduinn, a’ tighinn suas air dhòigh a bha truagh r’a thoirt fa near, agus mur biodh ni-eiginn air a dheanamh air an son, nach robh fios againn ciod a dh’ eireadh dhoibh, gu ’n robh iad mòran diubh gun aodach gun chaiseart, leis am b’ urrainn doibh dol gu féill no gu clachan, gun chosnadh sam bith a b’ fhiach ainmeachadh, gun chomas ceaird no ealaidh, no sgoil no foghlum a thoirt d’ an teaghlaichean; agus gum bi ar barail, nam b’ urrainn doibh, gu’n rachadh mòran diubh thairis do dh’ America, ach nach robh so ’nan comas, nach robh aca air aghaidh an t-saoghail na dhìoladh an t-aiseag, gun tighinn ar aodach cuirp no leapa leis am b’ urrainn doibh imeachd; ach nam biodh doigh ann air am b’ urrainnear an toirt thairis, agus fearann a thoirt doibh an déigh ruigheachd, agus por a’ cheud bhliadhna, gu ’n robh sinn làn chinnteach gu ’n robh na mìltean ann a ghabhadh an t-aiseag gu taingeil, gu h-àraid nam faigheadh iad féin agus an cairdean, sean agus òg falbh le chéile, agus socruchadh le chéile san aon àite.

Cheasnaicheadh sinn mu ’n airgiod a chruinnicheadh air son freasdal do na Gàidheil bhochda bliadhna na ganntair; bha gach cunntas againn deas air an son, agus na leabhraichean far an robh gach ni do thaobh so air a chur sìos: leig sinn ris doibh gu’n robh tri-fichead ’s a deich mile punnd Sasunnach air a chruinneachadh gu h-uile air an àm sin, a bharrachd air deich mile thug luchd-riaghlaidh na rìoghachd seachad—a’ deanamh suas uile gu leir, ceithir fichead mile punnd Sasunnach. Dh’ fheuch sinn doibh mar a chuireadh so a mach ann am min, ann an sìol-cuir, buntàta agus aodach, agus an cuideachadh a thugadh do chuid a bha dol air imrich do America. Tha fhathasd beagan, tri no ceithir do mhiltean punnd Sasunnach, air mhairionn airson cuideachadh fhad ’s a theid e, ma dh’ fhàilnicheas bàrr no thig cruadal a rithist air na daoine bochda.

Ann an ùine ghoirid bidh teisteas nam fianuisean a bha air an ceasnachadh, air a chlo-bhualadh agus air a chur a mach, air chor ’s gum faod na thogras a leughadh; agus is e da riribh mo bharail gum faighear agus gu’n aidichear gu ’n robh a’ chùis air a càramh gu riochdail mu choinneamh nan uaislean àrda bha ’gar ceasnachadh.

Ciod a thig á so ’s duilich ìnnseadh; cha ’n fhaod mi a ràdh gu bheil mo dhòchais féin ard. Cheasnaicheadh mar an ceudna daoin-uaisle o Chanada, a dhearbh gu soilleir gu ’n robh gu leoir do dh’ fhearann thall acasan r’a sheachnadh, agus ged a rachadh na ficheadan mìle a nùll gu ’n robh cosnadh agus obair, agus farsuingeachd gu leòir ann air an son. Dhearbh iad so gur h-iad na Gàidheil an sluagh bu taitniche leò ann an Canada; gum b’ fhearr leo am faotainn nam measg na Eirionnaich, Sasunnaich no Goill; gu ’n robh iad na bu chruadalaiche na seòrsa eile; gu ’n robh iad teòm, iasgaidh, lùthmhor, làidir; gu’n seasadh iad fuachd agus iomadh anacothrom nach seasadh feadhain eile.

Cha ’n eil òr no airgiod, do réir coltais aig a’ bhan-righ r’a sheachnadh; tha iad ag ràdh gu bheil sporan mòr na rìoghachd an impis a bhi falamh; nach toir iad cuideachadh air bith dhuinn le airgiod, ach tha seòrsa do dh-aobhar dòchais gu’n toir iad luingis chum iadsan tha toileach falbh a ghiùlan thairis. Ma ni iad so féin, agus gu’n cuidich na h-uachdarain leò ’s gu ’n gabh muinntir Chanada cùram dhiubh an déigh ruigheachd, mar tha aobhar dochais gu ’n dean iad, bidh so féin ’na chothrom agus ’na chuideachadh mòr: ach bheireamaid comhairle do ’r luchd-dùthcha foighidin a bhi aca, ’s gu ’n ni air bith a dheanamh gu h-obann no gu cabhagach. Chitear an ùine ghoirid ciod thig as a so; bidh a’ chùis an ceann mhios chuid air a’ chuid a’s faide, air a toirt fo bheachd na pàrlamaid, agus an sin bidh fios againn ciod bu chòir dhaibh a dheanamh. Tha eagal oirnn nach faighear móran a dheanamh air an earrach so tuilleadh; ach ’s mór ma nitear uidheamachadh air son toiseach na h-ath bhliadhna.

Tha fios againn gu bheil moran a’ faotainn coire dhuinn airson a bhi ’cuideachadh chum an imrich so a chur air aghaidh; tha fios againn mar tha cuid san àite so fein ’gar smàdadh, mar gu ’m bu mhiann leinne ar luchd-dùthcha fhògradh air falbh agus an saodachadh as an tìr. Tha móran nach dean dad iad féin, nach teid leud bonn am bròige null no nall air son maith an luchd-dùthcha, ach a tha àrd-bhriathrach gu leòir ann an labhairt an aghaidh feadhnach eile aig a’ bheil miann math a dheanamh. Tha uiread ghràidh againn d’ ar luchd-dùthcha ri duine air uachdar an t-saoghail, agus faodaidh sinn a ràdh gu ’n do dhearbh sinn so an àm na feuma; agus ged is duilich leinn na daoine treuna, teò-chridheach, dìleas, rioghail fhaicinn a’ fàgail an dùthcha, tìr an òige, ’s duilighe leinn gu mór a bhi ’g am faicinn a’ bàsachadh le gort, agus ann an cor cho déisneach, muladach ’s a tha iad.

’S mi ’ur caraid dìleas
TORMOID MAC LEOID.
Glaschu, 30 là do ’n Mhàirt, 1841.

A’ CHUIRT MHOR—Sgaoil a chùirt mhór air a chóigeamh latha fichead. Bha àireamh chàsan air am feuchainn, agus b’ fheudar àireamh a chur seachad gu àm eile. Bidh suidhe eile aig a’ chùirt air an ath mhios. Dh’ eas-aontaich anjuryair càs Bhayley a rithist, agus bidh e air fheuchainn an treas uair aig an ath suidhe. Fhuaireadh Charbonneau ciontach de mharbhadh an Fhriseilich, an Glace Bay, agus thugadh da bhliadhn’ deug dhe ’n tigh-obrach dha. Fhuair fear Runwell, air-son caochladh chiontan, cóig bliadhna ’san ionad cheudna. B’ e ’m Breitheamh Weatherbe a bh’ air ceann na cùrtach, agus, ni a bhatar a’ faicinn glé neònach, chaidh anjuryna ’aghaidh air cuid de na càsan bu chudromaiche ’bha fa ’n comhair.

---

[71]

[Vol . 11. No. 9. p. 7
]
Oran.

A rinneadh le Donnachadh Mac Gilleain, a bha na ’mhinisteir an Gleann-Urchaidh, an siorrachd Pheairt. Tha an t-oran briagha so a nochdadh “aoibhneas a bhroin” a dhùisg ann an cridhe an ùghdair, air dha dearcadh air maisealachd tìr a bhreith is òige.

’S mi ’m shuidh’ air an tulaich
Air mullach an aonaich,
Gun duine a’ m’ chuideachd—
Gu buileach a’ m’ aonar—
Tha smaointeanan iomadh
Air m’ anam ag aomadh,
’Bha fada na ’n cadal;
Ach innseam an t-aobhar.

Tha mo shuil air Loch-Tadha,
’S gach faileas is bòidhche
A chi mi na broilleach,
Mar chaoin uchd caomh òighe;
Mar leanabh na chadal
’Am maduinn na h-òige,
A ghaoth buin gu caomh ris
Mu ’n caochail a gloirmhais’.

Tha ’n sealladh ’tha ’sgaoil’
Air gach taobh agus laimh dhiom
Làn maise mar b’ abhaìst,
’S gnuis naduir gun sgraing oirr’;
Na coilltean cho ùrar,
’S luchd-ciùil air gach crann diubh
Le ’n ceileirean siùbhlach—
Mo rùn-sa gach àm iad!

Tha Dochard ’na dheannaibh,
A’ teannadh ri Lòchaidh,
An coinneamh a chéile,
Bean bheusach chiuin chòmhnard;
’S ’n uair thig i ’na ghlacaibh
’S a naisgear iad còmhladh,
Grad thréigidh a bhuirb’ e
’Us striochdaidh a mhòrchuis.

Is maiseach an sealladh
Gleann-Dochard ’s Gleann-Lòchaidh
Le ’n lùban, le ’n glacan,
Le ’n leacain, le ’n còmhnaird—
Le ’n sruthanan siubhlach,
Le dùsluinnean boidheach,
’S an cluinnear an smudan,
Am brùdhearg, ’s an smeòrach.

Tha iadsan gun chaochladh
’S an aogasg a b’ àbhaist;
Ach c’ait ’eil a chuideachd
A chleachd a bhi ’tàmh annt’?
Tha cuid fo na leacan,
’S a chadal ’tha sàmhach—
A’ chuid is ro phailt’
Air an sgapadh ’s gach àite!

C’ait ’eil a bhuidheann,
Bha mireagach, luaineach,
Ag iasgach nan sruthan
’S a tathaich am bruachan,
A’ cleasachd gu h-aotrom
Feadh raointean ’us cluaintean,
’Trusadh chnò anns a choille,
’S am faighte na ruadh-bhuic!

Tha Deisheir ’na àbhaist
Fo shailtibh Beinn-lamhair,
’S a ghrian air a’ dearsadh
O àirde nam flaitheas;
Ach co chuireas fàilt’ oirr’—
’Ni gàirdeachais leatha
De ’n chuideachd a b’ àbhaist
Bhi ’pàrtach de ’maitheas.

Tha smuid o thigh m’ athar
A’ direadh mar ’bha i,
’Na cearclaibh ’s na dualaibh
Réir a dual ’us a naduir;
Ach c’ait ’eil an t-athair
A dh’ altrum mi tràthail,
’Us caomhag nam mnathan!
C’ait ’eil i, mo mhàthair?

Chi mi ’n tigh-sgoile,
Gun mhuthadh, gun chaochladh,
Ach c’ait ’eil na fiurain
A dhuisgeadh mo ghaol doibh?
Tha ’n sgeap mar a bha i,
Ach c’ait ’eil an sgaoth ud,
Bha cnuasachd na meala,
’S bha caidireach, gaolach!

’Us chi mi an eaglais
Air lombar na sràide,
Ach c’ait ’eil a’ chuideachd
’Ga dumhlach’ mar b’àbhaist?
C’ait am fear-teagasg
A choisinn mo ghradh dha,
’S e freagradh Mhic-talla,
“Is beag dhiubh ’tha lathair!”

Fo ghlasaibh nam fuar leac
’S an uaigh air an tasgadh,
Gus an tig an là Luain sin
’S am fuasglar a glasan,
Tha comunn mo ghràidh
A bu bhlàth leam ’s bu taitneach,
’S na dh’ fhàgadh ’n an craobhan
Le aois air an seacadh.

Gu h-iosal mu ’m choinneamh,
’N am folach ’s an dusluinn,
Am fochair a cheile
Tha ’n Caisteal ’s an cruislinn;
Tha easan ’na làraich
Na àros do ’n eunlaith,
’S ni ’m faicear ann lamh gheal
’Ni clàrsach a dhusgadh.

Threig a mhais’ e gu sìorruidh,
O’n thriall iad, na h-àrmuinn
’Tha balbh agus tosdach
Na fhochair ’us lamh ris;
Sgal sionnsair cha dùisg iad
Mur bu dùgh ’us a b’ abhaist;
Is cadal am feasd doibh
Gus an tig là a bhràth orr’.

Bha iad innleachdach, teòma,
’Us gaolach air beairteas—
’Ga thorradh ri cheile
Le eucoir no ceartas;
Ach faic mar a dh’ eirich,
An tréine ’s an tapadh,
Do ’n aog b’ eiginn géilleadh,
Iad fhein us an gaisgich!

Tha Cinealla nan leòmhan
’S Acha-mhòr mar a bha iad,
Ach thriall na fir mhòra
Rinn còmhnuidh ’us tamh annt’,
Chrion na stuic, shearg na fiùrain
Bha ùrar ’us fàsor;
Tha ’choill air a rùsgadh
’S na fiùthaidh air basachd’?

’S iomadh mùgh agus caochladh
’Chi ’n aois nach bu mhiann leath,
Bheir deòir o na sùilean
’S a dhùisgeas trom iarguin;
Chi i choill ’us an dùsluinn
’S a fiuranan ciatach,
Bha nan àileagain rùnach
Air lùbadh ’s air crionadh.

Chi ’n tigh air a rùsgadh
’S an smùid air a smaladh—
’Us tosdachd ’toirt buaidh
Far an cual i ceòl gàire;
Leac-an-teinntean gun ainneal
’Us smalan ’s gach àite,
’S i fhéin air a dochunn
Le lot a tha bàsmhor.

Mìle soraidh do ’n tìr
Leam cinnteach bu taitneach,
’Us do Chlachan Chill-fhinn,
’S do na glinn a tha ’n taic ris!
Do bheanntan càs àrda,
Gach mam agus leacain—
Tìr nam fear cròdha,
Bu bhòidheach fo bhreacan!

’Nis slan leis na srùthain
Mu ’m faicte an t-iasgair!
’Us slan leis na mòintean
’S am faighte am fiadhach!
Slàn leis na sléibhtean,
’S Beinn-léimhinn mo chiad ghràdh!
Slàn le Braidalbainn,
’S am b’ ainmeil siol Dhiarmaid!

Is olc am meirleach a dh’ itheas ’s a dh’ innseas.

Is e ’n duine ’n t-aodach, ’s cha ’n i ’cholainn bhriagach.

Is cuagach ceartas an eucoirich.

Gu Cairdean na Gaidhealtachd.

Le dichioll thri bliadhna agus le suim bho ’n Riaghladh, thrus mi ri cheile £550 airson togail laimhrig do dh’ iasgairean a’ Stòrr, an Assaint; ach tha fathast £50 a dhìth oirnn airson an obair a thoirt gu crich. Tha mi a’ guidhe air ar càirdean an America cuideachadh leinn, le suim beag no mor. Tha mi a toirt cuireadh gu sonruichte dhaibhsan a chaidh á Assaint, agus a tha eolach air gach gàbhadh is cunairt a tha na daoine so a fulang air oirthir garbh an Stòrr,

Sgriobh gu
JOHN MACLEOD, M. A.,
Culkein Stoer, Sutherlandshire.

Cha robh mo ach nach robh sona.

Cha d’ rug fear na caithris riamh air fear na moch-eiridh.

Am fear a bhios tric an gabhadh, theid a bhathadh uaireiginn.

An uair a thig righ ur thig lagh ur.

D. N. MOIREASDAN, M. D., C. M.
Oifis—Far an robh Dr. Cowperthwaite.
Aite-comhnuidh— ’San tigh a bha roimhe so aig an Urr. F. C. Simpson.
Telephone 364.SIDNI, C.B.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

COINNEACH ODHAR, AM FIOSAICHE, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. Leabhar beag anns am faighear cunntas aithghearr air beatha agus fiosachdan an duin’ ainmeil so. A phris, 10c; dusan air $1 .00.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

J. E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgianan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &c ., &c .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &c .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

Sydney & Louisburg Railway

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 2mh latha de Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 6.30 a. m., Glace Bay aig 7.35 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.15 a. m.

A fagail Shidni aig 8.40 a. m., Glace Bay aig 9.25 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.20 a. m.

A fagail Louisburg aig 1.30 p. m., Glace Bay aig 2.30 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 3.10 p. m.

A fagail Shidni aig 4.30 p. m., Glace Bay aig 5.15 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 6.30 p. m.

A fagail Ghlace Bay aig 7 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.40 p. m.

A fagail Shidni aig 10.30 p. m., ’sa ruigheachd Ghlace Bay aig 11.10 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

WM . COYNE, Traffic Manager.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N. S.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,000,000.00
AIRGEAD TAIMH 1,700,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

---

[72]

[Vol . 11. No. 9. p. 8]

Feasgar Fann Fogharaidh.

LE MAC-OIDHCHE.

Tha ’n abhainn ag ialladh troimh ’n ghleann,
’S air gach taobh dhi tha àrd-bheanna cas,
Far an cluinnteadh mor-thorman nan allt’
A’ tearnadh gu calmara, bras,
’N uair a sguabas an doinionn am fraoch,
’S air an aonach a dh’ aomas an fhras.

Ach an nochd anns a’ choire ’s beag ceol,
’S ciuin orain nan sruthan mu ’n cuairt;
Tha gach maol-bhinnein caillte ’s na neoil
A tha ’tuirling ’s ’g an comhdach gu luath;
Tha gorm-shnuadh an fheasgair ’sa ghleann,
Agus sith ’dol gu ard-cheann nan cruach.

Tha feadag ri caoidh air an tom—
Fead lom, fhada ’s cianaile fuaim—
Mar thaibhs’ air a sguabadh o ’n tonn,
’S e ’freagairt a trom-ghuth fad’ uaith,
No seann-treun a rinn éirigh bho ’n fhonn,
’Sa chuir lom-sgrios a dhùthcha fo ghruaim.

O, eala, O, eala mo ghaoil,
Thar monadh an fhraoich a’ dol seach,
Tha thu ’stiùradh gu iar-chuan na gaoith,
’S neoil mhaoth-gheal a’ falach do dhreach;
’N ann a’ freagradh na fairg’ tha thu ’glaodh’ch?
’Bheil a h-anail mu d’ thaobh tha mar shneachd?

Cha chaoidh thu mar mise ’s an àm;—
’S iomadh bàrd ann an rann ’chuir an ceill
Mar a dh’ fhogar luchd-aiteach nam beann,
’S a dh’ fhàsaichear àros nan treun;—
O, cha chaoidh thu, oir, agads’ gach àm,
Tha comhnadh na fairge nach geill.

Ach c’uime ’bhi caoidh? oir cha till
Ar caoidh-ghuth na gaisgich a dh’ fhalbh;
Ach, sìnte ged tha iad ’s a’ chill,
Cha ’n ’eil iad ’s na linnte so balbh;
Tha ’n gniomhan a’ togail an cinn,
’S ag éigh’ch ruinn mar ghuth o na mairbh.

Cha ’n ’eil air na Gaidheil ach ceo,
Mar neoil air na sléibhtean ud thall;
O, mosglaibh gu luath as ur clodh,
Is fàsaibh mar og-choill’ nam beann;
Deanaibh dùsgadh ’s na tuitibh gach lo
Mar sheann-choill’ gu mointeach na gleann!

Gruagach Dhonn a’ Bhroillich Bhain.

A ghruagach dhonn a’ bhroillich bhàin,
A chum a’ chodhail rium Di-màirt,
A ghruagach dhonn a’ bhroillich bhàin,
Gu ’m bu slàn a chi mi thu!

A ghruagach dhonn gun gho, gun fhoill,
A chum a’ choinneamh rium an raoir,
Bha mi comhradh riut ’s a’ choill,
’Sinn ann an caoimhneas diomhaireach.
A ghruagach dhonn, &c .

Rinn mi coinneamh riut gle og,
Ann an coille dhlùth nan cno;
Bu bhinne leam do ghuth na ’n smeorach,
’S tha do phog mar fhigis leam.

Fhuair mi sud le mùirn ’s le tlachd,
Ann am bun an stùc-uillt chas,
Pog na h-oighe ’s boidhche dreach,
’S bu mhor mo mheas ’n uair shìn thu i.

Cha b’ ann le éiginn no cùis chruaidh
A fhuair mis’ a’ phog ud bhuait,
Ach le caidreamh sèamh gun ghruaim,
Gu soitheamh, suairce, siobhalta.

’Mhaighdean, na biodh ortsa gruaim,
Ged a shéideas a’ ghaoth tuath—
Tha ’cuid thimbers làidir, cruaidh—
’S, a ghruagach, na biodh mi-ghean ort.

Tha sgiobadh ghasd’ againn air bord,
Math gu reefadh ’s pasgadh sheol,
’S mur an dean iad gloine ol,
Cha ’n ’eil an corr r’a inns’ orra.

’N uair a thilleas mi as an Fhraing,
Airgiod poc’ cha bhi oirnn gann—
’Cunntas ghineachan am’ làimh,
’S cha bhi peighinn ann nach sìnear dhut.

Gu ’m bu fallain ’s gu ’m bu slàn
Dhi, ’chum a chodhail rium Di-màirt;
Iarguin m’ aigne ’s m’ airsneul phràmh,
’S mo chion-gràidh da-rireadh thu!

An Fhearg.

Latha dhomh ’s mi leam fhéin,
Air an fheirg gu ’n d’ thugas luadh,
Cuid de ’béusan chur an céill,
Gu ’n tiùbhrainn ri m’ ré dhi fuath.

’S olc an companach an fhearg,
Gu ’m bheil puinnsein searbh na ’gath;
Mur a cuir thu srian ri’ tràth,
Tuitidh tu ’s a’ bhlàr na ’gath.

’S ro choltach an fhearg na ’boil’,
Ri poit air ghoil ri teine dian
Bidh i sior chur thairte sguim,
Gus am faigh i rùm d’a miann.

An fhearg sin a thig bho ’n strith,
Bidh i ro chiocrach gu fuil;
’S mur a mùchar i gun dail,
Bheir i air na mnài ’bhi ’gul.

Ge h-ionmhuinn leat do bhean-phosd’,
Agus do chlann og gun cheist;
’N uair a lasas ort an fhearg,
Bùiridh tu mar tharbh na ’m measg.

A’ bhean og, ged tha i ciùin,
D’ an tiùbhradh tu rùn fainear;
An tràth lasas i le feirg,
Càinear leath’ gu searbh a fear.

Tra theid càch a thaigh an oil,
Falmhaichear leo ’n corn gu tric:
Thig an fhearg le briathran mor,
’S plùcadh dhorn bho ghloir nach glic.

Casaidh sron is tòcaidh pluic,
Gruaim an uilc bidh air an t-sùil,
Bidh gach ball de ’n chorp air chrith,
A’ dol na ’n ruith as an iùl.

Cha ’n ’eil urram aic’ a dh-athair,
’S cha ’n ’eil athadh aic’ a chloinn,
’S ionann leath’ caraid ’us nàmhaid;
’S tionnda’idh i gràdh bun os cionn.

’S fuil a mhùchas fearg an strith,
’S tric a thug i ni do ’n léigh;
Ach ma ’s àill leats’ a bhi ’n Criosd,
Iarr siochaint ’s lean na ’dhéigh.

Is ma ghlac thu fearg an-réir,
Na peacaich leatha la d’ mhiann,
Dian a crathadh dhiot gu grad,
Seal mu ’n teid a laidhe ’ghrian.

Ma ’s àill leat an fhearg a chlaoidh,
Glac an claidheamh so gach uair:
Iarr-sa mathanas, dean sith,
’S ro-bheannaichte an t-sith a fhuair.

Bas.

Air taobh deas Abhainn Dhennis, C. B., air an t-seachdamh latha de dh’ October, an deigh tinneas fada, air fhulang le foighidin Chriosdail, Mairearad, bantrach Chaluim Mhic-Amhlaidh, nach maireann, tri fichead is ochd bliadhna dh’ aois. Thainig i nall as a’ Ghaidhealtachd na ’paisde comhla ri ’parantan ’sa bhliadhna 1835. Shuidhich iad ùine ghoirid an deigh sin air Rudha ’n Eilein, ’san Eilean Mhor. Sia bliadhn’ deug air fhichead air ais thainig i do Mhalagawatch, far an do choisinn i le ’beatha bheusach, le ’caoimhneas ’s le ’h-aoidhealachd meas agus cliù nan uile chuir eolas oirre. Bidh i air a h-ionndrain gu mor, ach tha i air a dhol maille ri Criosd, ni moran a’s fhearr na bhi ’san t-saoghal amhgharach so. Dh’ fhag i dithis mhac is nighean, sianar pheathraichean is dithis bhraithrean, a bharrachd air aireamh mhor chairdean air am bi mor dhuilichinn gu ’n deachaidh a gairm air falbh.

FACLAIR GAILIG MHIC EACHUINN—Tha an leabhar so nis againn, agus ruigidh e iadsan a chuir ga ’iarraidh mu ’n aon am ’s a ruigeas an aireamh so dhe ’n phaipeir. Chosd an leabhar barrachd ’s a bha sinn an dùil, agus is fheudar a phris a chur suas gu dolair. Bidh iadsan a chuir 75c. ugainn cho math ’s gu ’n cuir iad air adhart an cairteal eile nuair ruigeas an leabhar.

Tha ar stor ro-bheag airson na th’ againn de dh’
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
a shealltainn gu ceart. Gluaisidh sinn do ’n stor mhor a
th’ ann an
TOGALACH MHIC GUAIRE
air a cheud latha de Nobhember.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

Leabhraichean Gailig.

Orain Dhonnachaidh Bhain Mhic-an-t- Saoir, le eadar-theangachadh Beurla de Choire Cheathaich agus Beinn Dorain $0 .50
Orain Alasdair Dhomhnullaich (Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair) .60
Orain Roib Dhuinn Mhic-Aoidh 2.75
Orain Uilleim Rois .45
Laoidhean Phadruig Ghrannd .45
Laoidhean Gobha na Hearradh 2.10
Beatha ’s Laoidhean Dhughaill Buchanain .60
Leabhar nan Cnoc, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. .80
Caraid nan Gaidheal, leis an Urr. Tormad Mac-Leoid, D. D. 2.25
Caraid nan Gaidheal (Part II.) 1.05
Coinneach Odhar, am Fiosaiche, leis an Urr. D. B. Blair, D. D. .10
Foclair Gailig agus Beurla Mhic-Ailpein 2.75
Mactalla nan Tur .25
Filidh na Coille .50

How to Read Gaelic, by John White .30
Costumes of the Clans of the Scottish Highlands, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Highlanders at Home, by R. R. McIan, (colored plates) 2.25
The Gaelic names of Plants, by John Cameron 2. 25

Cuirear aon sam bith de na leabhraichean so leis a phosta air son na pris a tha air a cur sios mu choinneamh
PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

Amherst Boot & Shoe Mfg. Co.,
AMHERST, N. S.

A Chuideachd Ghriasachd a’s Motha tha ’s na Roinnean Iseal.

Tha ar Brogan, agus gach seorsa caiseirt a tha sinn a deanamh, an deigh ainm mor fhaotainn.

Tha Mr. D. F. Domhnullach, á Stellarton, a’ cur cuairt os ar leth air Ceap Breatunn ’s taobh an ear Nobha Scotia, uair ’san raidhe. Ann am baile Halifacs tha sinn a’ cumail aig 153Granville Street.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san da Sheachdain.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail ann am Breatunn, an New Zealand, ’s an duthchannan cein eile air son $1 .26 neo 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.