---

[73]

[Vol . 12. No. 10. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUINN, DI-HAOINE, NOBHEMBER 13, 1903. No. 10.

Mar a thug sinn iomradh cheana tha a chomhairle ’bh’air a suidheachadh leis an riaghladh Bhreatunnach air-son rannsachadh mu bhàs Shir Eachainn Dhomhnullaich, an deigh a leigeil ris do’n t-saoghal gu robh e tur neochiontach, agus gu robh e air a chur gu bas le teangannan puinnseanta luchd mì-ruin. Faodaidh e bhith gu bheil cuid a’ feòrach, ma bha Sir Eachann neochiontach, car-son a chuir e crioch air a bheatha. Faodaidh an sgeula beag a leanas, a tha air innse le aon de phaipeirean-naidheachd Australia, a cheist sin a fhreagairt:—

“An la roimhe thog gille ann an ard-sgoil Waganui sgeul gu’n d’thug am maighstir-sgoile garg ionnsuidh air, ’s gu’m b’ann air éiginn a fhuair e as gun droch ghoirteachadh. Chum ceannardan na sgoile gun dail coinneamh dhiomhair na’m measg fein a dh’fheuchainn an robh so fior. Bha ceathrar fhear-lagha agus breitheamh aig a choinneamh sin. Fhuaireadh gu robh am maighstir-sgoile neochiontach, nach robh facal firinn anns na bhatar a’ cur air. Ach aig an am cheudna bha am maighstir an impis a dhol as a rian; dh’fhas ’fhalt geal, agus bha e cùnntas laithean dluth do’n bhàs. Chaidh a shaoradh, ach cha do leighis sin e, agus tha a chuimhne air a thur thréigsinn. Cha’n eil e coltach gu’n deanar dad ris a’ ghille, a tha ’n deigh aideachadh gu saor nach robh anns an sgeul a dh’innis e ach na breugan. A reir coltais, b’e ’n aon ni a chum am maighstir o lamh a chur na ’bheatha fein gu’n deach e ann an laigse cho luath ’s a leigeadh ris a chasaid dha, agus uaithe sin cha robh a thùr fein aige. Na’n robh e air e-fein a chur a dhìth mar rinn Sir Eachann Domhnullach, cha bhiodh ceasnachadh sam bith air a dheanamh mu’n chuis, agus bhiodh daoine na’m barail fein dearbh-chinnteach gu robh e ciontach.”

Tha dòigh àig ban-ìmpire Shina air crioch a chur air òraidean fada a tha gu fìor éifeachdach. Tha fear a bha air chuairt ’san dùthaich sin ag iomradh gu fac’ e an urra rioghail so uair a’ gabhail turuis, agus gach baile aig an deanadh i stad, bhiodh eagal a chridhe airmandarina bhaile gu’m faigheadh i coire do ni-eigin ’s gu’n cailleadh esan a cheann. Aig aon àite thainig duine na ’làthair air a sgeadachadh an éideadh “Bocsair;” chaidh e air a ghlùinean fa comhair agus thòisich e air òraid a liubhairt ga ’moladh-se air-son cho eudmhor ’s a bha i a’ feuchainn ris na “diabhuil choimheach” a chumail a mach as an dùthaich. Cha robh na Bocsairean aig a cheart àm cho measail aig a bhan-ìmpire ’s a bha iad roimhe sin, agus co-dhiù bha cabhag oirre. Mar sin cha d’ rinn i ach smèideadh air seirbhiseach, fear a thainig gu grad air cùl a Bhocsair ’s le aon bheum de’n chlaidheamh sgud e ’n ceann dheth, a’ cur crioch air a bheatha ’s air òraid cearta còmhla.

Cha’n eil e ri chreidsinn gu’m biodh e furasda do mhuinntir Chanada a’ bhean rioghail ghniomhach so fhaotainn an iasad; ach dheanadh a leithid a bhi làthair aig suidhe na h-àrd phàrlamaid ann an Ottawa ath-leasachadh mor agus caomhnadh airgid. Cha’n eil uair a tha phàrlamaid cruinn nach eil iomadh la is seachduin air a chosg le daoine aig nach eil dad ri radh ach a mharbhas moran time a feuchainn ri òraidean a dheanamh. Am bliadhna chaidh iad sin thar cuimse buileach glan le ’n cuid rabhdaireachd. A reir cùnntais a rinneadh o chionn ghoirid, tha gach mionaid a tha ’phàrlamaid na ’suidhe a cosg ochd dolair fhichead, agus mar sin tha iomadh òraid gun bhrigh, gun bhladh a’ toirt da no tri mile dolair á ionmhas na dùthcha. Tha an sluagh fad-fhulangach, ach nuair a thuigeas iad a cheart da-rireadh gur ann as am pòcaidean fein a tha ’n t-airgiod a tighinn, eiridh iad na’n neart agus cuiridh iad clos air luchd nan òraidean gun fheum. Mur gabh iad arm na caillich a tha’n Sìna dhaibh, gabhaidh iad arm a ni’n gnothuch a cheart cho coilionta, ged nach bi e, ma dh’ fhaodte, cho marbhteach.

Tha fiosan thar cuain ag innse iomadh sgeul air droch dhol air adhart anns an arm Ghearmailteach, cuid de na h-ofaigich a deanamh droch dhiol air na saighdearan. Tha iomradh air aon fhear a bhi air a ghrad mharbhadh le ofaigeach a chionn nach do chuir e ’n fhàilte cheart air. Fear eile a bha car mall ann an ionnsachadh na bhatar a teagasg dha, chaidh a dhochann cho dona ’s gu’n d’ fhàs e bodhar is dall. Agus mar sin air adhart. Tha’n t-àm aig an Impir’ Uilleam a bhi ga chur fein an géill. Duine cho cumhachdach ’s cho ioma-bhuadhach ris-san, cha b’ fhada bu chòir dha bhi ’smachdachadh a chuid ofaigeach air dhòigh ’s nach bu dàna leo bhi ga’n giulain fein cho an-iochdmhor riusan a tha fòpa.

Bha taghadh ann am baile-mor New York air an treas la dhe’n mhios so. Bha a bhuaidh aig Tamanaidh comunn suarach a tha o chionn iomadh bliadhna a’ toirt mi-chliù air a bhaile leis cho ladarna ’s a tha iad daonnan a seasamh air taobh droch-riaghlaidh is dubhailc dhe gach seòrsa. Da bhliadhna ’n àma so thugadh buaidh orra, bha Seth Low air a thaghadh mar àrd-bhàillidh, agus uaithe sin gu so bha riaghladh a bhaile glan. Ach ròghnaich an sluagh a dhol air ais do chlàbar Thamanidh a rithist, riaghladh a bhi aca fo ’m faod neach gach lagh a thogras e a bhristeadh ma phàidheas e duais air-son an cead fhaotainn. Tha am fear a chaidh a thaghadh mar àrd-bhàillidh, Deòrsa B. Mac-Gillfhaolain, na dhuine bha roimhe so fo dheagh chliu, ach mar sheirbhiseach Thamanaidh cha bhi na chomas math sam bith a dheanamh. Bha ’athair na sheanalair a choisinn deagh ainm dha fein mar cheannard airm ’s mar dhuine, agus tha moran de na daoine ’s de na paipeirean a’s fhearr ’sna Staidean a’ cur an géill an duilichinn gu’m biodh a mhac mar so a’ cosnadh droch cliù do ainm air am bheil meas anns gach cearna de’n dùthaich.

Shluig bàn-tàilleir ann am Baile-Shearlot, E. P. I., snàthad o chionn da bhliadhna air ais. Cha d’ fhuaireadh an ath sgeul air an t-snàthaid gus an la roimhe nuair a thainig i mach air a glùin, ’s i cho slàn ’s a bha i ’n latha chaidh i as an t-sealladh.

O chionn faisg air da bhliadhna air ais sheòl an “Condor,” Soitheach-cogaidh Breatunnach, á Victoria, B. C., agus cha chualas sgeul oirre fein no air an sgioba tuilleadh. Air an t-seachduin s’a chaidh fhuaireadh an soitheach air grunnd a’ chuain amBerkley Sound,ann an doimhneachd tri cheud troigh de dh’ uisge. Nuair dh’ fhalbh an soitheach so, bha roimpe dhol do’n chuan a deas, ’s bha i ullaichte air-son turus fada. Bha ceud is ceithir duine deug air bòrd, agus cha d’ fhuair aon dhiu as a dh’ innse sgeòil.

Bha am bàrr fad ais ais ann an Ruisia air an fhoghar so, agus tha e cunnartach gu’m bi gainne mhor agus gorta am measg an t-sluaigh bhochd. Tha’n feur ’s an t-arbhar cho gann ’s gu bheil aig na tuathanaich ri’n cuid spréidhe a chreic no a mharbhadh. Bha am bàrr dona ann an Siberia mar an ceudna, agus mar sin cha’n fhaigh iad cuideachadh as an dùthaich sin. Feumaidh iad na tha dh’ easbhuidh orra de bhiadh a cheannach an dùthchannan eile, agus tha moran dhe’n t-sluagh cho bochd ’s nach eil na’n comas ceannach a dheanamh.

CUISEAN CLEIREACH—Tha coithional ùr de’n eaglais Chléirich ann anGlace Bay,agus oidhche Di-màirt s’a chaidh bha Mr Uilleam Meikle air a shuidheachadh ann. Tha an coithional so a cur mu dheidhinn eaglais a thogail, agus gus am bi i suas, bidh iad a cruinneachadh ann an talla Victoria. Tha Mr. Domhnull M. Gillios, ministeir Westville, an deigh gairm a ghabhail do’n t-seann eaglais anGlace Bay,agus bidh e air a shuidheachadh innte air a cheathramh la fichead de’n mhios so. Tha coithional ùr air a dheanamh ann anNew Aberdeen,earann de Ghlace Bay, agus bithear a’ gairm ministeir an ùine ghoirid. Tha Mr. Eachann L. Mac Fhionghain an deigh gairm a ghabhail do Shidni Mines, agus bidh e air a shuidheachadh an sin mar cho-oibriche do Mhr. Mac Gillemhaoil, air an t-siathamh la fichead. Tha Mr. Calum Caimbeal air a shuidheachadh ann an coithional Ghabarus air-son bliadhna. Tha Mr. Coinneach Domhnullach a bha na mhinisteir am Port Morien an deigh gairm a ghabhail do Forest, an Ontario.

SGIORRAIDHEAN THALL, ’S A BHOS—Air a cheud la dhe’n mhios bha dithis bhan air an grad mharbhadh ann an Yarmouth, N. S., le carbad-feòladair a ruith thairis orra. —Ann an Dartmouth, air an la mu dheireadh dhe’n mhios a dh’ fhalbh, bha Mrs Browser air a droch leon ’s i falach ann an tom coille. Chunnaic sealgair a bha dol seachad gluasad ’san doire, agus loisg e an dùil gu’m bu chearc-thomain a bh’ ann. Thatar an dùil gu’n teid ise ’m feobhas. —Ann am Bridgewater, bha gille og air a bhàthadh, duine air fhaotainn marbh ’sa choille, ’s fear eile air a mharbhadh ann an muileann-sàbhaidh ’san robh e ’g obair. —Maduinn an treas la de’n mhios bha duin’ og d’ am b’ ainm Bert Power, mac bantraich, air a mharbhadh ann a Halifax le bord a thuit air bhar taighe bhatar a’ togail. —Bha teine ann an togalach an baile New York a dh’ aobharaich bàs coig duine fichead agus a leon moran eile. —Faisg air Indianapolis bha trein air a bristeadh air an robh mile de luchd-turuis, agus bha leth-cheud dhiu air am marbhadh.

---

[74]

[Vol . 12. No. 10. p. 2]

Cha’n eil sluagh nan Eileinean Breatunnach idir aonaichte mu ghliocas nan cùisean a tha Chamberlain a’ cur fa’n comhair, ach tha iad uile aonaichte air deagh eisdeachd a thoirt dha. Tha e na dhuine aig am bheil buaidh mhor thairis air inntinnean dhaoine. Cha’n eil fear-staite eile ann am Breatunn aig a cheart am a tha cho measail ris; cha’n fhaodar taire no ana-ceartas sam bith a thoirt dha mar a dh’ fhaodar a thoirt d’a leithidean eile. Do’n linn a tha beo am Breatunn an diugh tha Chamberlain a teagasg creud nuadh. Tha leth-cheud is seachd bliadhna o’n ghabh Breatunn ri Saor Mhalairt, shoirbhich leatha uaithe sin mar nach do shoirbhich leatha riamh roimhe, agus bidh e doirbh a h-iompachadh gu ni eile. Cha dean duine beò e mur dean Chamberlain fein e. Tha esan deònach cisean a chur air gran, feòil, caise ’s ìm a thig a duthchannan cein, ’s an leigeil a stigh saor as nacolonies . ’S e tha ’san amharc aige le sin a dheanamh cearnan sgapte na h-ìmpireachd a thàthadh ri cheile, oir tha dùil aige nuair bheir an dùthaich mhathrail cothrom d’acoloniesnach bidh i toirt do dhuthchannan eile, gu’n dean nacoloniesan ni ceudna rithe-se. Tha an sluagh gle dheonach gu ’m biodh an ìmpireachd air a tathadh na’s dluithe ri cheile, ach tha eagal orra gu’n dean an seòl so am biadh a dhaoradh orra, ’s gu fas e na’s doirbhe dhaibh am beòlaind a chosnadh. Ma bheir Chamberlain orra chreidsinn nach tachair sin gabhaidh iad leis gu toileach.

NA COMUINN GHAIDHEALACH—Tha iad so glé lionmhor anns an tìr; gheibhear iad anns a’ Ghàidhealtachd féin, air Ghalltachd, ann an Sasunn, agus air feadh ar n-ùr threabhachas gu léir. Tha cuid diubh a tha deanamh obair mhath, bhràithreil, Chriosduidh; tha cuid a tha toirt cuideachadh feumail ann an tomhas beag do litreachas na Gàilig, do theagasg na cànain, agus do chùisean ciùil; ach tha a’ chuid is motha a’ caitheamh moran d’ an tighinn a steach air dòighean nach fhiach. Co a chomharraicheas a mach cuspair air an aonaicheadh iad uile mar rùn cinneadail a bhiodh ’na aobhar uaill is glòir dhaibh féin agus d’an dùthaich? Tha sinn a’ cur na ceist; theagamh gu ’m faigh feareigin freagradh. —Oban Times.

TAOBH THALL A’ CHUAIN. —Tha iomadh bliadhna o’n nach robh an aimsir cho fliuch ’s a tha i am bliadhna; agus tha so ’na chall mor air iomadh dòigh. Bidh an t-iasgair agus an tuathanach a’ fulang ri àm na droch aimsir. Agus troimh ’n chall a thig orrasan bidh gainne agus deuchainn aig an duine bhochd. Cha’n ’eil aobhar sònruichte gearain aca anns a’ Ghaidhealtachd fathast; ach tha guth a’ ghearain ri chluinntinn ann an cearnan eile, gu sònruichte ann an Eirinn air taobh siar-dheas an eilein. Tha e air a ràdh anns an àit ud gu bheil aon leth de’n bhuntàta loth agus nach fhiach an leth eile a thoirt as a’ ghrunnd. Tha sgeul tiamhaidh a’ tighinn o gach cladach tuath is deas mu’n droch uair a chum na h-iasgairean o dhol a mach o chionn ghoirid. Bha an stoirm ro mhor aig gach port iasgaich agus cha b’urrainn do luchd nam bàtan beaga ach beag oidhirp sam bith a dheanamh. Tha so na aobhar ghearain na uairean air còrsan nan Gàidheal nach ’eil bàtaichean mora, ùr, làidir aca mar bu chòir dhaibh a bhi aca, agus gu bheil uime sin iasgairean á taobh siar air dheireadh orrasan a tha air an taobh sear. Ma tha so fior c’ar son nach d’ rinneadh barrachd feum do’n airgiod rioghachd a chuireadh air leth air son cuideachadh nan Gàidheal? Ach ’s ann mar so a bha riamh a’ tachairt mu chùisean de ’n t-seorsa so: cha bhi an duine bochd a’ faotainn na bha air a shònruchadh dha. Thig cuideigin no aobhar a thaobheigin a steach eadar esan agus na bha riaghailt ceartais a’ cur air leth air a shon.

Tha sgeul a’ tighinn á Sasunn mu bhailtean gàraidh a tha iad a’ cur air chois air son a bhi a’ tarruing an t-sluaigh air an ais as na bailtean mora anns am bheil moran gun obair, gun bhiadh, ’s gun aodach, ’s moran eile ann am bochdainn ’s an gainne. ’S e an dòigh anns am bheil iad a’ deanamh so a bhi ceannach farsuinneachd mhath de dh’ fhearann freagarrach mìltean air falbh o na bailtean mora far am bheil am fearann saor, agus a bhi togail thighean gasda ùr tacan o chéile le tomhas de dh’fhearann co-cheangailte ris gach tigh. Fagus do’n bhaile so bidh factory no stéidh obair a thaobh-eigin air a shuidheachadh a bhios a’ toirt cothrom saothair dhaibhsan a thig a chòmhnuidh do’n bhaile. Cha bhiodh e ceart do na Gàidheil a bhi call sealladh air oidhirp de’n t-seòrsa so.

Di-sathuirne an la mu dheireadh de dh’ October, thachair droch sgiorradh ann am mèinn an Dominion No. 2, anGlace Bay.Bha triùir dhaoine ag obair air an togalach mu bheul na mèinne, dlùth air ceud troidh os cionn talmhainn. Bha’n crò a bhios a giùlan nan daoine sios is suas do’n mhèinn aig an am aig beul na mèinne, ach an uair a ghluaiseadh e gu dhol sios ’s ann a chaidh e suas. Fhuair fear de’n triùir a bha gu h-àrd e-fein a thoirt as an rathad, ach mharbhadh an dithis eile, Iain Domhnullach á Boulardarie agus Domhnull Domhnullach a Harbour an Bouche, siorrachd Antigonish. Bha na cuirp air an gearradh ’s air am prannadh gu h-uamhasach; thuit aon diu sios do’n mhèinn, doimhneachd aona ceud deug troidh. B’e so sgiorradh cho dona ’sa thachair ’sna meinnean o chionn fhada.

Dior-daoin an naodhamh la fichead de dh’ October chaochail an t-Athair Alasdair Mac-Gillebhràth, sagart Bhaoghasdal, aig aois leth-cheud is seachd bliadhna. Rugadh e san Dun-ghlas, am Pictou. Bha e na ’shagart aona bliadhn’ deug air fhichead, agus bha e chuid bu mhò dhe’n uine sin ann am Baoghasdal, far an robh e fo mhor mheas aig muinntir a pharraist. Bha e air a thiodhlacadh Di-luain an dara la de Nobhember, agus a bharrachd air muinntir na sgìreachd bha aireamh mhor cruinn as an da Shidni, as na mèinnean ’s á àiteachan eile. Tha ’n t-Athair Ioseph Domhnullach, duin’ òg a mhuinntir a Bhàgh ’n Ear, a bha roimhe so an Antigonish, air a shuidheachadh mar shagart parraist na ’àite.

Oidhche Shamhna bha gille d’am b’ainm Percy Corkum, a mhuinntir Hantsport, N.S. , air a thilgeadh ’s air a ghrad mharbhadh le fear Truman Trefry. Bha Corkum an cuideachd ghillean eile a’ dol seachad air àite Trefry agus thilg e tuirneap air an tigh. Dh’ fhalaich Trefry e-fein an sin air cùl craoibhe a dh’fheitheamh gus ’n do thill na gillean, agus nuair a thainig iad loisg e air Corkum ga ’mharbhadh air a bhad. An deigh sin thug e e-fein suas do fhear-ceartais.

Tha gluasad a nis ann an Newfoundland air-son an t-eilein sin aonadh ri Canada. Mar a’s luaithe thig sin gu crìch ’s ann a’s fhearr. Bu chòir do gach mir fhearainn a tha aig Breatunn an ceann a tuath America a bhi fo’n aon riaghladh.

Chaidh guirein a ghearradh á amhach Impire na Gearmailt an la roimhe. Bha amharus aig daoine gu’m bu chansair a bh’ann, ach tha na lighichean ag radh nach b’e. B’ann le cansair a chaochail ’athair.

LITIR A ALBAINN.

’FHIR MO GHRAIDH, —Tha am MAC-TALLA glé chuimhneach air mise ’ruigheachd aig ceann gach coig-lath’ -deug; ged nach ’eil mise cho chuimhneach airsan ’s a bu chòir dhomh. ’S e am fear-céilidh snasail, tlachdmhor e; agus cha d’ fhairich mi riamh an oidhche fada ’s e còmhla rium. B’ e a bheatha ged a thigeadh e na bu trice.

Tha am Mòd Gàidhealach seachad air son bliadhna eile; agus, m’a tha, cha’n e am beag straidhlich a tha ’n a dhéigh. Tha e coltach gum bheil an fhàistneachd a rinn mi bho cheann fhada a brath tighinn air a cois— ’s e sin, gum feumadh breitheamhna a Mhòid a bhi air an atharrachadh na bu trice na ’bhatar a’ deanamh, air neo nach b’ fhada gus am fàsadh an sluagh diombach. Tha an sluagh air fàs diombach, ’cheana. Cha luaithe ’bha am Mod seachad no a thòisich litrichean gearain air tighinn am follais anns na paipearan-naigheachd, deas agus tuath. Cho fhad ’s a leugh mi cha ’n ’eil a h-aon de na sgriobhadairean a’ talach air foghlum no air deagha rùn nan daoin’ -uaisle a tha, bho àm gu àm, a’ lìonadh àite luchd-breith. Tha iad uile air an aideach mar dhaoine a tha anns gach dòigh freagarrach air son na dreuchd. C’arson, ma ta, a thatar a’ gearan? Tha a chionn agus gur iad an aon fheadhainn a tha air an taghadh a h-uile bliadhna. Air am feabhas cha bu bheag air daoine eile atharrachadh a bhi air a dheanamh an tràsda agus a rithist. Tha a bhlàth agus a bhuil soilleir gu leoir ri ’m faicinn. Thoir fhéin, dìreach, sùil air clàr nan duaisean air son na bliadhna so. Bha sia-duaisean-deng air an tairgse air son rosg agus ranntachd. ’Dé a thachair? Chaidh iad so uile a roinn eadar seachdnar luchd-farpuis. Bha sin, gun teagamh, car iongantach—ach, stad fhathasd! Ann an ceithir de na co-dheuchainnean cha deachaidh anns gach aon fa leth dhiubh, dara duais a thoirt seachad idir, ged a bha i air a’ tairgse. ’Dé a tha so a’ nochdadh? Tha nach deachaidh ach aon phaipear a chur a stigh, agus, mar sin nach robh dòigh air an dara duais a riarachadh. C’arson nach tug tuillidh de sgrìobhadairean Gaidhealach oidheirp air na duaisean so a chosnadh? ’S e an t-aobhar, a réir mo bharail-sa agus a réir barail iomadh aon a bharrachd orm, gun d’ fhuair a’ chuid mhór de sgrìobhadairean a’ mach bho cheann fhada nach robh stàth dhaibh oidheirp a thoirt gus an rachadh luchd-riaghlaidh ùra ’chur air leth. ’Dé a ni duine air bith a dh’ fheuchainn agus a chall ùine air rud a tha e làn chinnteach nach faigh e, ’de air bith cho gleusda ’s a théid e ’an dàil a’ ghnothaich. Chì an duine ’bhios beo gur iad na h-aon daoine a gheibh na duaisean a h-uile bliadhna, cho fhad ’s a bhios an riaghladh mar a tha e. Tha deagha bhonn agam air son na barail so. ’S aithne dhomh duine a chuir a’ stigh paipear bho cheann trì no ceithir de bhliadhnachan air son duaisean a bha air an tairgse air sonlist of technical terms relating to Highland industries.Cha robh de Ghàidhlig aig Gàidheil a’ Mhòid na dh’ eadartheangaicheadh na facail so, agus bu dàna do’m leithid-sa feuchainn ri ni a dheanamh a dh’ fhairtlich orrasan. Cha do choisinn am paipear aig mo charaid dad, agus thill an rùn-chléireach air ais e. Ach, stad thusa! An ceann beagan ùine chaidh am paipear a fhuair a cheud duais a chlòdhbhualadh anns na paipearan-naigheachd. Ann an lìonmhorachd fhacal no ann an dòighealachd cha tigeadh e ann an uisge na stiuireach do’n phaipear a chuir mo charaid a stigh. Tha mi ullamh gu so a dhearbhadh, lath’ air bith. Tha paipear mo charaid agus am paipear do’n deachaidh an duais a thoirt agam, mar aon, air an tasgadh seachad gu cùramach; agus

---

[75]

[Vol . 12. No. 10. p. 3]

mar a thuirt an seanfhacal, “togaidh an obair an fhianuis.” An taobh a’ mach de Ghàidheil a’ Mhòid, cha’n ’eil sgoilear Gàidhlig eadar Tigh-Iain-Ghròid agus baile Lunainn a roghnaicheadh am paipear do’n tugadh an duais air thoiseach air a’ phaipear a chaidh a thilgeadh gu taobh. Cha’n eil mi idir ag ràdh gum bheil muinntir a’ Mhòid leth-bhreitheach. Tha beachd de’n t-seorsa fada bho’m smaointean. Ach tha mi ag ràdh gum bheil e soillear nach faigh iad blas air obair Gàidheal air bith an taobh a’ mach de chóignear no shiathnar a tha a’ toirt a’ mach dhuaisean a h-uile bliadhna.

’N tràth tha mi ’sgriobhadh nan nithean cruaidhe so mu’n cuairt air a’ Mhòd, feumaidh tu a thuigsinn nach ’eil nì agam anns an amharc ach leas agus soirbheachadh a’ Chomuinn Ghàidhealaich. Gu pearsanta, cha’n ’eil dad agam ri bhuidhinn no chall air. Tha mi fhéin an còmhnuidh tuillidh a’s trang le sgrìobhadh eile air son feuchainn air son duaisean a’ Mhòid—eadhoin, ged a bhiodh deagha dhòchas agam ris a’ cheud duais. ’S e mo rùn agus mo dhùrachd gun cinneadh am Mòd agus gun sgaoileadh e gu farsuing a sgiathan. Ach, cha tig an latha a chinneas e gus am bi làn earbsa aig sgrìobhadairean Gàidhlig anns an luchd-riaghlaidh agus anns an luchd-breith. ’S e an dòigh air an earbsa so a bhonntachadh agus a dhaingneachadh beagan atharrachaidh a bhi air a dheanamh, bho àm gu àm, anns an luchd-breith agus anns an luchd-dreuchd.

Bha ’m bheachd tarruing a thoirt air rud no dha eile ach tha eagal orm gu bheil thu, ’cheana, ’fas sgìth de’n driamlach litreach so. Bheir mi m’ fhacal dhuit, ’n tràth sgrìobhas mi thugad a rithist, nach toir mi urrad agus aon iomradh air a’ Mhòd. Cluinnidh tu bh’uam gun dàil.

A’s mi, d’ fhìor charaid,
AONGHAS MAC EANRUIG.

ROBINSON CRUSOE.

CAIB. III.

MU dheireadh shéid an stoirm cho eagallach ’s gu ’n robh eagal agus uamhann ri fhaicinn eadhoin air na maraichean. Ged a bha ’n sgiobair a’ deanamh na b’ urrainn e gus an long a shàbhaladh, gidheadh an uair a rachadh e seachad orm an àm dha bhith ’dol do ’n chabin, no ’tighinn am mach as, bha mi ’g a chluinntinn caochladh uairean ag radh gu beag ris fhéin. “A Thighearna, bi tròcaireach dhuinn! bidh sinn uile caillte, theid sinn uile dhìth”; agus briathran eile coltach riutha so.

Ré na h-uine so bha mi ’nam shìneadh ’nam leabaidh, agus mi ’n déigh tomhas mor dhe mo mhothachadh a chall, agus mar sin cha ’n urrainn domh an fhior staid anns an robh m’ inntinn innseadh gu ceart. Cha b’ urrainn domh an staid inntinn anns an robh mi an uair a ghabh mi a’ cheud aithreachas a thoirt air ais; oir bha ’chuis coltach gu’n do chuir mi cùl ris an staid inntinn so gu buileach, agus gu ’n chruadhaich mi mi-fhin ’na h-aghaidh. Bha mi ’smaointean gu ’n robh searbhadas a’ bhàis air a dhol seachad, agus nach biodh an stoirm so cho mor ’s a bha a’ cheud té. Ach an uair a thàinig an sgiobair far an robh mi, agus a thuirt e gu ’m biomaid uile air call, bha eagal uamhasach orm.

Dh’ èirich mi anns a’ mhionaid, agus sheall mi ’mach; ach a’ leithid sid de shealladh eagallach cha ’n fhaca mi riamh roimhe. Bha ’n fhairge ag eirigh cho àrd ris na beanntan agus a’ bristeadh thairis air an luing an ceann a h-uile tri no ceithir de mhionaidean.

An uair a sheall mi mu ’n cuairt, cha robh dad ri fhaicinn ach éiginn agus gàbhadh. Bha na croinn air an gearradh as an da luing a bha air acaire dlùth dhuinn, o ’n a bha luchd trom annta. Agus bha na seòladairean a bh’ air bord againn a’ glaodhaich gu ’n robh an long a bha air acaire mu mhìle an taobh am muigh dhinn, a’ dol fodha. Bha da luing eile air am fuadach am mach as an acarsaid, an deigh dhaibh na croinn a ghearradh. B’ iad na longan a b’ aotruime a b’ fhearr a bha ’seasamh, o nach robh an fhairge a faighinn uiread de chothrom orra; ach dh fhuadaicheadh a dha no tri dhiubh, agus an uair a bha iad a’ dol seachad dlùth dhuinn, agus iad a’ ruith roimh ’n ghaoith, cha robh a dh’ aodach riutha ach an seol-toisich.

An uair a bha e dlùth air an fheasgar thàinig am mate agus an seoladair ris an robh acfhuinn na luinge an earbsa, far an robh an sgiobair, agus ghuidh iad air gu ’n tagadh e cead dhaibh an crann-toisich a ghearradh. Cha robh e idir toileach so a dheanamh; ach an uair a thuirt iad ris gu ’n robh iad cinnteach gu ’n rachadh an long do ’n ghrunnd gun dàil mur rachadh an crann a ghearradh, dh’ aontaich e mu dheireadh gu ’n deanteadh mar a bha iad ag iarraidh. Agus an uair a ghearr iad an crann-toisich, bha ’n crann-meadhain cho mor air chrith ’s gu ’n robh e air thuar an long a chuir as a cheile; agus mu dheireadh b’ fheudar dhaibh an crann-meadhain a ghearradh mar an ceudna.

Faodaidh neach sam bith a thuigsinn gu ’n robh mi ann an droch staid fad na h-ùine ud. Cha robh annam ach seòladair òg air an robh eagal mor an uair nach robh an stoirm ach beag an coimeas ris an stoirm a bh’ ann an lath’ ud. Ach ma theid agam aig an àm so air na smaointeanan a bha ’g éirigh ’nam inntinn mu dheidhinn an am’ ud a chur sios an so, bha a’ dheich uiread de dhragh-inntinn orm mu dheidhinn nan rùintean a chuir mi romham an uair a bha a’ cheud stoirm ann na bha orm an lath’ ud mu dheidhinn mi bhith air mo bhàthadh. Agus chuir na smaointeanan so, comhladh ri uamhas na stoirme, na leithid de shuidheachadh-inntinn mi ’s nach ’eil e ’n comas dhomh cainnt a chur air.

Ach cha d’ thainig a’ chuid bu mhiosa dhe ’n ghnothach fhathast. Dh’ fhàs an stoirm cho mor ’s gu ’n robh na seòladairean ag radh nach bu chuimhneach leotha a’ leithid fhaicinn riamh roimhe.

Bha long mhath againn; ach bha i air a luchdachadh gu trom, agus bha i ’cur nan car dhi anns an fhairge air a’ leithid de dhòigh ’s gu ’n robh na seòladairean an dràsta ’s a’ rithist ag radh gu ’n robh i air thuar a dhol fodha.

Bha feum agamsa aig an àm nach robh mi a’ fior-thuigsinn a’ chunnairt anns an robh sinn, an uair a bha iad ag ràdh gu ’n robh an long air thuar a dhol fodha. Ach an uair a dh’ fheoraich mi mu dheidhinn a’ ghnothaich, thuig mi na b’ fhearr e.

Bha ’n stoirm cho uamhasach ’s gu ’n robh an sgiobair, agus a’ chuid a b’ fhearr tuigse dhe ’n sgiobadh ag ùrnuigh gu dùrachdach, agus iad an dùil a h-uile mionaid gu ’n rachadh an long do ’n ghrunnd.

Mu mheadhain oidhche fhuaradh am mach gu ’n robh an long air fas eudionach. Ann an ùine ghoirid thuirt fear gu ’n robh ceithir troidhean de dh’ uisge innte. An sin thugadh ordugh do na h-uile a dhol g’ a pumpadh. An uair a chuala mi so, shaoil mi gu ’n do bhrist mo chridhe ’nam chom, agus thuit mi an comhair mo chuil bhar na leapadh air an robh mi ’nam shuidhe, agus chaidh mi ann an laigse.

Dhùisg an sgiobadh mi, agus thuirt iad rium, ged nach d’ iarradh orm car a dheanadh gus a’ sid, gu ’n robh mi a’ cheart cho comasach ri càch air pumpadh a dheanamh. An uair a chuala mi so, dh’ eirich mi, agus thòisich mi ri pumpadh cho sunndach ’s a b’ urrainn domh.

’Nuair a bha sinn gu trang a’ pumpadh, thug an sgiobair an aire do shoithichean a leig as na cablachan, agus a bha ’dol seachad oirnn, agus dh’ ordaich e urachraichean a losgadh mar chomharradh gu ’n robh sinn ann an éiginn mhoir.

Cha robh fhios agamsa ciod bu chiall d’ a so, agus shaoil mi gu ’n robh an long a’ dol fodha, no gu ’n do thachair rud-eiginn eagallach dhuinn. A dh’ aon fhacal, ghabh mi a’ leithid de dh’ eagal ’s gu ’n do thuit mi ann an neul.

Aig an am b’ e gnothach gach duine an aire a thoirt d’ a bheatha fhein, agus mar sin cha robh suim aig neach sam bith dhiomsa. Thainig fear eile thun a’ phump ’nam aite, agus thilg e as an rathad mi le ’chois, agus leig e leam laidhe far an robh mi air dha bhith ’smaointean gu ’n robh mi marbh; Agus bha mi ùine mhor anns an t-suidheachadh so mu ’n d’ thàinig mo thùr fhein ugam. Lean sinn romhainn air pumpadh, ach bha ’n t-uisge a’ sior fhàs na bu mhodha a dh’ aindeoin na bha sinn a’ deanamh, agus bha e soilleir gu leòr dhuinn gu ’n rachadh an long fodha; agus ged a bha ’n stoirm a’ dol na bu lugha, gidheadh o nach robh e comasach gu ’m fanadh i an uachdar gus an ruitheamaid a steach do phort, lean an sgiobair air losgadh urachraichean ann an dòchas gu ’n tigeadh cuideachadh g’ ar n-ionnsuidh.

Bha long a bha gu math aotrom air acaire beagan an ceann oirnn, agus ghabh cuid de ’n sgiobadh a bha oirre de mhisnich am bata fada a chur am mach gus feuchainn ri ar beatha-ne a shàbhaladh. Is ann a’ cheart air eiginn a thainig am bata so dlùth dhuinn; ach bha e neo-chomasach dhuinn faotainn air bord innte, o nach b’ urrainn di tighinn faisge air cliathach na luinge. Ma dheireadh dh’ iomair iad gu math laidir, agus iad a’ cur am beatha ann an cunnart gus sinne shàbhaladh. Thilg feadhainn dhe na daoin’ againne ròpa agus buta air a cheann am mach air deireadh na luinge, agus an uair a leig iad am mach iomadh aitheamh dheth, rug an sgiobadh a bh’ anns a’ bhàta air an déigh dhaibh iomadh oidhirp a thabhairt, agus an uair a tharruinn sinne am bàta gu deireadh na luinge, fhuair sinn uile air bòrd innte.

Cha robh e a chum feum sam bith dhaibhsan no dhuinne oidhirp a thoirt aig an àm air a dhol air ais thun na luinge acasan. Mar sin dh’ aontaich iad uile gu ’m b’ fhearr dhaibh a leigeadh air falbh leis a’ ghaoith, agus gach oidhirp a thoirt air a bhith ’g a h-iomradh thun a’ chladach. Mar so, eadar mar a bha i air a h-iomain leis a’ ghaoith agus air a h-iomradh, ghabh am bata direach mu thuath, a’ dlùthachadh beag air a bheag ris a’ chladach gus an d’ rainig sinn tir an deigh dhuinn a dhol mu ’n cuairt air gob Rudha Winterton.

Cha robh sinn ach mu chairteal na h-uarach air falbh o ’n luing an uair a chunnaic sinn i a’ dol fodha. Sin an uair a thuig mi gu ceart ciod a bha air a chiallachadh le long a bhith ’dol fodha anns a’ chuan.

Feumaidh mi aideachadh gur gann a b’ urrainn domh mo shùil a thogail an uair a thuirt saòladair rium gu ’n robh an long a’ teannadh ri dol fodha; oir o ’n mhionaid ud, faodar a radh gur e na seòlairean a chuir anns a’ bhàta mi, agus nach b’ e mi-fhin. Bha mo chridhe an impis a bhith marbh ’nam chom, araon leis an eagal, agus mar an ceudna leis an uamhas a bha air m’ inntinn an uair a smaoinichinn air ciod an cunnart a dh’ fhaodadh a bhith fhathast romham.

Am feadh ’s a bha sinn anns an t-suidheachadh so, agus na seòladairean ag iomradh mar a b’

---

[76]

[Vol . 12. No. 10. p. 4]

fhearr a b’ urrainn daibh gus tir a dheanamh dheth, an uair a dh’ éireadh am bata air bharraibh nan stuadh, agus a chitheamaid an cladach, bha sinn a’ toirt an aire gu ’n robh moran dhaoine ’nan ruith ri cois a’ chladaich gus cuideachadh a thoirt dhuinn cho luath ’s a ruigeamaid tir. Ach cha robh sinn a’ cur moran astair ’nar deigh, agus mar sin thug sinn barrachd ùine air a’ chladach a ruighinn na shaoileadh daoine. Cha b’ urrainn duinn a dhol an còir a’ chladaich gus an deachaidh sinn seachad air Taigh-soluis Winterton. An uair a fhuair sinn beagan de dh’ fhasgadh an fhearainn, chaidh sinn air tir an so. Agus ged a bha e gle dhoirbh dhuinn a dhol gu tir, fhuair sinn uile air tir gu sàbhailte.

’Na dheigh sid choisich sinn gu ruige Yarmouth. Anns an t-suidheachadh bhochd, mhi-fhortanach ’s an robh sinn ghabh luchd-riaghlaidh, agus daoine còire, caranach eile a’ bhaile, ruinn le mor-chaoimhneas, agus thug iad dhuinn àite-fuirich far an robh sinn cho comhfhurtail ’s a dh’ iarramaid. Thug marsantan a’ bhaile agus maighstirean nan long airgiod dhuinn gus ar turus a phaigheadh aon chuid do Lunnainn, no air ais gu ruige Hull, ge b’ e aca taobh do ’m bu mhiann leinn a dhol.

Nan robh a nis de thùr annam na thug orm tilleadh air ais gu ruige Hull, agus a dhol dhachaidh, bha mi air a bhith sona. Dheanadh m’ athair rium mar a tha comhsamhlachd an t-Slanuighfhir bheannaichte a’ teagasg, agus mharbhadh e an laogh biadhta air mo son. Chual’ e gu ’n deachaidh an long air an d’ fhalbh mi a chall ann an acarsaid Yarmouth, agus chaidh ùine mhor seachad mu ’n d’ fhuair e fios nach deachaidh mo bhàthadh.

Ach bha am mi-fhortan a bha ’n dan dhomh ’g am iomain air aghart ann an dòigh nach gabhadh casg. Agus ged a bha mo chiall ’s mo reusan caochladh uairean gu làidir ag iarraidh orm tilleadh dhachaidh, gidheadh cha robh e ’nam chomas tilleadh. Cha ’n ’eil fhios agam ciod a their mi ris a’ so, agus cha ghabh mi orm a radh, gur e òrdachach diomhair, do-cheannsaichte a tha ann, a tha g’ ar greasad air aghart anns na ceumannan sin a bheir sgrios oirnn air a’ cheann mu dheireadh, eadhoin ged a tha e far comhair, agus sinn gu dian a’ ruith g’ a ionnsuidh le ar sùilean fosgailte. Cinnteach gu leòr cha tugadh rud sam bith ach òrdachadh diomhair do-sheachanta dhe ’n t-seorsa so ormsa a dhol air aghart mar a chaidh mi an aghaidh gach comhairle a bha mo chiall ’s mo reusan ’s mo chogais a’ toirt orm, agus an aghaidh na dh’ fhuiling agus na chunnaic ’s na chuala mi an da thurus a bha mi aig fairge.

(Ri leantuinn.)

AN RIDIR EACHUNN MAC DHOMHNUILL.

RINN mi iomradh cheana air an laoch ghasda, churanta, mheamnach, onorach so. Bha gach Gaidheal thall ’s a bhos fior-mheasail air, agus gle phròiseil gu robh e co glic, foirmeil, neo-sgathach air machair ’us faiche ’n àir. On dh’ éirich e bho inbhe iosal gu sgipidh, treunmhor gu sealbh a ghabhail agus ’fhaotuinn air suidheachadh foghainteach am measg ceannardan àrda na dùthcha, bha moran farmadach ’us deas air ainm ’us gaisge ’s comhluadar a’ Ghaidheil eireachdail a chur sios agus ann an neo-bhrigh. Is ann le tapadh ’us seoltachd ’us aghartas Mhic-Dhomhnuill a fhuair Citchener buaidh aig Cartoum. An deigh do ’n Ridir Eachunn euchdan iongantach a dheanamh ann an ceann mu dheas Africa, chaidh e gu Ceylon, eilean beartach a tha air taobh mu dheas Innsean na h-àirde ’n Ear. Lean tuaileas ’us tnu mosach e anns an Eilean so. Bha cridhe mor a’ ghaisgich gheamnuidh, shuairce air a chràdh gu goirt, geur, leis na breugan maslach a thog luchd-tuaileis am measg nan ceannardan a bha maille leis as a leth. Thainig e dachaidh do Shasuinn airson a chùis bhrònach a chur fa chomhair nan Ceannardan mora ’tha ’riaghladh feachd Bhreatuinn. Tha sgeula air feadh an t-saoghail a nis, co dhiù a tha e fior no nach ’eil, gu dubhairt Raibearts ris: “Falbh agus glan thu fein bho gach ni olc a tha ’nis ann ad aghaidh.” Bha fios gle mhaith aig Raibearts nach robh ceannard eile co àluinn, sgairteil, stuama ri Eachann ann am feachd Bhreatuinn gu h-iomlan. Le cridhe trom, tiamhaidh dh’ fhalbh Eachann air ais. Smuaintich e le cridhe briste, iargaineach, gu robh e glan, uasal, neo-chiontach, ged nach d’ fhuair e aon chuid caoimhneas na comh-fhulangas uathasan a bha min-eolach air a ghaisge ’s air a ghnathachadh beusach, ceart; agus am feadh a bha e air a chràdh le smuaintean de ’n t-seorsa so chaill e ghràdh a bha aige air a bheatha ’tha làthair, agus chuir e crioch le ’laimh fein air a thurus talmhaidh. Le tuaileas agus le naimhdeas nan ceannardan a bu choir a bhi dileas da agus eudmhor os a leth, bhrist cridhe Eachann, agus chaidh grian a latha ’s a bheatha fodha am measg neoil dhorcha, uaigneach. Cha robh Gaidheal air bith aig an robh eolas air Eachann nach robh doilghisach ’us cràiteach gu leoir an uair a chuala e gu tainig crioch air cuairt an laoich àluinn, dhuineil, eireachdail ann am Baile mor na Frainge.

Chaidh cuideachd de dhaoine—sè ann an àireamh—a thaghadh airson beusan ’us gniomharan Eachainn chòir a rannsachadh gu mionaideach ann an Ceylon. Tha da no tri mhiosan on thug a’ chuideachd dhìleas so am beachd seachad. Tha iad air am mionnan le aon ghuth ’us le aon inntinn ag radh gu do rannsaich iad gu geur, mionaideach gach ni ’s cùis ’us iomradh a bhuineadh do bheatha ’s do chrioch Eachainn; agus gu do chur iad gach meas ’us càirdeas a dh’ fhaodadh a bhi aca do ’n Ghaidheal urramach, chalma, fhinealta, threun a thaobh, a chum gu bitheadh iad fìrinneach, dìleas, ceart anns gach ni ’s fianuis a rannsachadh mu dheibhinn Eachainn bhochd. Gun teagamh air bith rinn na sè daoine comasach, onorach so an dichioll, airson smir na firinn fhaotuinn a mach mu dheibhinn a’ cheannard stòlda, uaibhrich Mac Dhomhnuill, agus is e so brìgh am beachd ’s an eòlais: gu robh beatha ’s giulan Eachainn co soilleir, glan, macanta ri solus na gréine fein, agus nach d’ fhuair iad aobhar air bith a bhi creidsinn nach robh e daonnan uasal, malda, geamhnuidh, firinneach, duineil. An deigh do na sè daoine comasach, dichiollach am beachd a thabhairt seachad co làidir, neo-sgathach, fàbharach mu dheibhinn Eachainn, agus gach tàmailt ’us tarcuis a chaidh ’chàramh air, tha iad a’ caoidh gu do chinn le luchd-tuaileis ’us le teangannan breugach, coirbte air chor ’s gu do chur Eachann àluinn làmh na bheatha fein, do bhrìgh gu robh doilgheas ’us mulad ’us cràdh ’us àmhghar air an càramh air. Tha gach Gaidheal air feadh an t-saoghail gu léir ro thoilichte gu bheil ainm ’us cliu Eachann air an glanadh bho gach tuaileas, agus gu bheil aobhar aig gach Gaidheal a bhi ’gleidheadh air chuimhne le gràdh blàth, domhain ainm ’us euchdan ’us caithe-beatha grinn glan Eachann Mhic Dhomhnuill. Ach carson nach d’ innis na sè daoine ’rannsaich beatha ’s eachdraidh Eachainn ann an Ceylon, ainm nan ceannardan no nan saighdearan suarach, leibideach a nochd naimhdeas nimheil do ’n Ghaidheal churanta, uasal, agus a rinn geur-leanmhuinn air gus a’ bhàs? Cha tig an latha ’s cha tachair an oidhche, anns an dean naimhdean Eachainn euchd beag no mor, measail an stri nan lann. Is éiginn gur e siochairean ’us cladhairean truagha ’tha anns na ceannardan a rinn beatha Eachainn co cruaidh ’us co muladach. Is ann le nàire ’s le rughadh gruaidh a tha sinn a gabhail beachd air an eachd raidh a thug iadsan seachad a rannsaich an dòigh air an do thòisich cogadh ann an ceann mu dheas Africa, agus air an robh uidheamachadh air a dheanamh airson a chogaidh leòsan, agus tha ’n àireamh lionmhor, a tha gabhail orra fein, le òir air am broilleach, a bhi ’cur thairis le gliocas ’us comas ’us dìchioll. B’ fhearr Eachann Mac-Dhomhnuill leis fein na ceud de na daoine gun fheum, nach do nochd gliocas no tapadh pàisdean anns an uidheamachd a rinn iad airson cogadh an aghaidh nam Boerach. Rachadh càirdean blàth ’us lionmhor Eachainn Mhic Dhòmhnuill air an aghaidh gu dealasach, faoilidh, airson clach-chuimhne shnasmhor, bhòidheach a thogail air a shon. Cluinnear ainm anns an dàn.

CONA.

EOBHAIN BAN MAC AN T-SAIGHDEIR.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. XVIII.

AM FRANGACH MOR AIR TACHAIRT RI ’MHAIGHSTIR—EOBHAIN AIR AN FHRAING FHAGAIL, IS AGHAIDH AIR TIR NAM BEANN.

RINN am Frangach mór gàire magaidh an aodainn chàich, ’s a suidh’ air cathair aig a’ bhòrd chuir e ’dha uilinn air, mar gu ’m bu leis an t-àite, agus deiseil gus an còrr a dheanamh orra gus an tarruinn, mur deanadh sud an gnothuch. Shuidh càch aig bòrd eile ’bha dlùth, a fàgail a ghnothuich uile an lamhan an ceannard gus am biodh feum aig’ air an cuideachadh. Dh’ fhàs aogas an t-Sasunnaich dearg agus bàn mu seach, ach a faicinn coltas garg an fhir mhóir mheataich a chridhe na ’chliabh, agus thug e goradh as gu éirigh gus an t-àit’ fhàgail, ach chuir Eobhain a làmh air a ghlùin gus a chumail. Thug am Frangach an aire dha so, agus thionndaidh e aire le feirg air a Ghàidheal òg, a’ gealltainn dha fhein ’s do chàch, ’s e caogadh riutha, moran spòrs an ùine ghearr. Cha do leig Eobhain dad air; ghlan e dhe am fìon le neapaigin, ’s an sin shìn e mach a lamh gus a ghlaine fhéin a thogail, ach mu ’n d’ fhuair e sin a dheanamh thog am Frangach mor leis i ’s ga ’cur ri ’bheul thràigh e i mu ’n coinneamh, ’s ga ’cur sios dh’ fhaighneachd e de dh’ Eobhain an robh e na ’chomain air-son a chuideachaidh. Bha anail a’ Ghaidheil a nis a’ tighinn na h-oiteagan beaga làidir, aithghearr, ’s bha ’fhéithean a’ cruinneachadh air uachdar na feòla mar ghataichean iaruinn, ach mar fhreagairt do ’n Fhrangach rinn e gàire, mar gu ’n còrdadh an gnothuch ris taghte agus thug e taing dha air-son a chaoimhneis.

“Ach,” ars’ esan, ’s e breith air a ghlaine a rithist ’s ga ’lionadh le bhinigir a bh’ air a bhòrd, “tha mi ’n dòchas nach diult thu mo dheoch-slàinte ’s deoch-slàinte ’n airm Bhreatunnaich òl as a chuaich so fhathast.”

Le so a radh leum e thun an Fhrangaich, ’s a breith le lamhan iarnaidh air chìbhlean air tharruinn e dheud o chéile cho farsuinn ’s gu ’n rachadh cù sios, agus dhòirt e ’ghlaine bhinigir sios na sgòrnan. Fhad ’sa bha so a tachairt bha gach aon cho sàmhach ’s ged bhiodh balgum fala na ’bheul.

“Ma tha ’n còrr bhuat,” ars’ Eobhain, ’s e le aon laimh a’ cumail an Fhrangaich— “ma tha ’n còrr bhuat dhe ’n stuth ud gheibh thu do shàth, ach mur a bheil, o’n chaisg thu d’ ìotadh, gabh do rathad, air slighe na’s aithghearra na thàinig thu.”

---

[77]

[Vol . 12. No. 10. p. 5]

Le so a radh chunnaic na Frangaich le uamhas an Gaidheal òg a breith air an ceannard ainmeil, a bha deanamh stri chruaidh gus greim fhaighinn air a chlaidheamh, agus ga ’thogail air chùl amhach ’s air dhruim, thug e thun na h-uinneig fhosgailte e ’s thilg e mach air a bheul-fodha e do thom dhris ’sa ghàradh fo ’n uinneig. Theich càch troimh ’n dorus cho luath ’s a dheanadh na casan dhaibh air dhaibh so fhaicinn, ’s gu h-àraidh air dhaibh da ghlùin rùisgte agus calpannan mor’ Eobhain fhaicinn fo ’n fhéile-bheag, air dha tighinn mu ’n cuairt gus sitheadh ceart a chur roimh ’n mhaidsear mhór do ’n tom dhris.

Mu ’n do chriochnaich iad a’ chuirm chruinnich càch mu ’n cuairt air ar curaidh, agus ge b’ oil leis, dh’ fhàisg iad a làmh a rithist agus a rithist, gu h-àraidh an t-ofigeach Sasunnach: theab nach fhaigheadh e cuibhteas e idir. Cha chual’ iad an còrr mu ’n Fhrangach, ged a bha toil aca fhaighinn a mach an d’ fhuair e ’chìbhlean na ’n àite fhein. Ach bha iad, gu h-àraidh Eobhain, na ’m faireachadh fhad ’s a dh’ fhan iad am Paris na dhéigh sud.

Cha ’n ’eil teagamh nach b’ ann air a thàille a chaidh ionnsuidh a thoirt air a bheatha aon oidhche ’s e tilleadh dhachaidh. Ciod a bha Eobhain a giùlain leis dhachaidh air an oidhche so ach beagan phunnd de sheilcheagan Frangach, a cheannaich e air-son spòrs fhaighinn air’ a’ chòcaire Ghaidhealach ’s air seann Ghaidheal eile ’theab fàs tinn an oidhche roimhe sud, ’s iad air innse dha gu ’m biodh na Frangaich ag ithe nan creutairean grànda sin. Air dha bhi dol seachad air frith-shràid dhorcha, shaoil leis gu ’m fac’ e coltas duine a snàgaireachd gu fàillidh ris a’ bhalla. Bha ’n t-àit’ aonaranach mu ’n àm ud a dh’ oidhche, agus ’s e so a thug air Eobhain tionndadh gu h-ealamh, air dha ’dhol seachad air an àite. Direach na àm; oir gu bhi aige le claidheamh rùisgte an togail bha ’n duine, ’s gun e deanamh na bu mhotha ’dh’ fhuaim air a chabhsair chlach na dheanadh cat. Thog Eobhain a làmh anns an robh ’m pasgan sheilcheag, ’s bhuail e le uile neart air a bhéisd eadar an da shùil iad, a cuibhrigeadh aodainn le plàsd nach robh idir cùbhraidh. Le ròmhan eagail theich e, a fàgail a chlaidheamh air a’ chabhsair, ’s le ’dha laimh mu cheann, cha ’n ’eil teagamh nach robh e smaointinn gur e eanachainn a bha tachairt ris.

Cha ruig sinn a leas a radh gu ’n robh smaointean Eobhain bhàin gu tric fad na h-ùine so air tìr nam beann, ’s air na càirdean gràdhach a dh’ fhàg e ann, agus bha e ’cur cùram mor air nach d’ fhuair e freagairt riamh do aon de na litrichean a sgriobh e dhachaidh. Ach bha fios aige gu ’m faodadh e bhith nach do ràinig iad riamh, oir ’s na h-amannan ud cha ruigeadh duine sam bith uiread earbsa ri litir ’sa dh’ fhaodas sinn ’s na làithean so. Mar an ceudna, a dh’ aindeoin cho math ’s a dh’ éirich dha, agus cho taitneach ’s gu ’n robh ’n aimsir a bha e ’caitheamh a nis ’san dùthaich bhòidhich ud, bha ’chridhe mar ri ’smaointean an tìr nam beann; agus ged nach d’ rugadh na fhìor bhàrd e, dh’ fheuch e ri faireachdainnean a chridhe ’chur an dàn, agus chaidh aig’ air mar so:—

Ged is bòidheach an Fhraing,
’S i gu greannmhor fo bhlàth,
Le ’cuid fhlùr ’s iomadh bòidhchead
A’ còmhdach a blàir,
Le ’cuid dhearcan is fion,
Agus grian shoilleir, bhlàth;—
Dhomhsa beanntan mo ghaoil,
’S fàile cùbhraidh an t-sàil’.

Ged is còmhnard an Fhraing,
Le ’cuid cabhsairean réidh,
Le ’cuid rìomhadh gun sgòd,
Agus pròis air a réir;
B’e mo ghaolsa na stùcan
A shiùbhladh na féidh,
’S mi gu h-aotrom ’s gu sunndach
Le m’ chù as an déigh.

Ged is lòghmhor, bog, ceòlmhor
An còmhradh ’san Fhraing,
’S ged is lionmhor stuth neònach,
Is beòlaind dhaibh ann;
’S e mo ghràdhsa mar chànain
Cruaidh Ghàilig nam beann,
’S mar mo bheòlaind an fheòil
Agus eòrna nan gleann.

’Nuair a dhùineas mo shùil,
Cha ’n e ioghnadh na Fraing,
Ach thig beanntan mo ghaoil
Thar a chaoil leam a nall;
Mi ri ’n taobh anns an fhraoich
Mar o thùs ’s cha ’n ann mall.
Theid mi null, theid mi null,
B’e mo rùn a bhi thall.

Ma bha ’n còrr ’san òran cha chuala sinn; ach ni so fhein ar feum. Ach tha dearbh fhios againn gu ’n tug e, le iomadh laoch eile, aghaidh air beanntan a ghaoil beagan ùine na dhéidh so, agus mar an ceudna bha aige ri ùine ’chur seachad ann an Dunéideann.

Mar tha cuimhn’ aig an leughadair, b’ ann ’sa bhaile bhòidheach so a bha còmhnaidh na mnà òig agus a’ phàisdein mhaoth aig a chaiptean òg Mac-a- Ghobha, a dh’ fhàg e, mar a chunnaic sinn, gun chli an taigh a Bhelgianaich chòir. Ged a rinn Eobhain iomadh feòrach dha thaobh, cha chual’ e guth mu dheidhinn, agus thainig e mar sin thun a cho-dhùnaidh thùrsach nach bu bheò an curaidh treun. Bha mar sin cridh’ a’ Ghaidheil goirt, fior ghoirt, agus b’ fhearr leis aghaidh a chur air an trup eachraidh bu thaghte bh’ aig Boni na dhol leis an sgeul bhrònach thun na bantraich òig. Bha mar an ceudna am pasgan beag chuimhneachan a fhuair e o’n ofigeach aige gu cùramach riamh a dh’ aindeoin na chaidh e roimhe, agus a nis tha e air a bheulaobh air a bhòrd, air a mhaduinn so, a mhaduinn bhòidheach an déigh dhaibh tighinn, a rinn e suas inntinn a dhol air an turus bu chruaidhe leis air an do ghluais e riamh. Bha e mar so eadar dha chomhairle, a’ togail na boineid ’sa phasgan mu seach gus falbh, ’s an sin leigeadh e as iad air a bhòrd far an robh iad ’s bheireadh e greis eile air amharc orra ’s air an tionndadh mu ’n cuairt. Ach mu dheireadh leum e air a chois, ’s a cur na boineid mu cheann gu cruaidh ’s a phasgain gu fàillidh na ’phòcaid, ghabh e mach ’s thug e aghaidh air a cheann dhe ’n bhaile ’san robh bean a charaid a còmhnaidh. Thainig e gu ceann na sràide mu dheireadh, ’s mar bu dlùithe bha e tighinn da cheann-uidhe ’s ann bu mhaille bha ’cheum a dol, gus mu dheireadh ’n do sheas e buileach glan, dorus no dha o’n àite. Bha e cho trom a smaointinn ’s nach cual’ e ceum mall a tarruinn dlùth dha, no gus ’n do dh’ fhairich e lamh air a ghualainn agus guth aoibhneach na chluais cha do thionndaidh e. An gabhadh e bhith, no ’n e bha so spiorad a dhùisg a smaointean throm ’san àm; ach cha b’e; ’s e bh’ ann mu choinneamh ’san fheòil, slàn, ach gu bàn, tana, cuspair a smaointean, an caiptean òg fhein.

Rinn an caiptean gàire. “A charaid,” ars’ esan, “bha mi ga d’ leantuinn o chionn dheich mionaidean, ’s cha robh fios agam co-dhiu theirinn a bhatar a’ dol ga d’ chrochadh no dol ga d’ thiodhlacadh beò ’nuair a ruigeadh tu do cheann-uidhe. Ach cho mall ’s gu’n robh mi cha bheirinns’ ort, le cuideachadh an treas cois fhein,” ’s e togail a bhata làidir air an robh e, bu duilich le ’r caraid fhaicinn, a leigeil pàirt dhe ’chudthrom daonnan.

“Ma ta, ’charaid,” ars’ an Gaidheal, ’s aodann a dearrsadh le toileachadh, “bha dùil agam gu ’n robh na bu mhiosa na sin a feitheamh orm aig mo cheann-uidhe. Ach a nis an àite bròn bidh sòlas. Is e so mionaid cho toilichte ’sa dh’ fhiosraich mi riamh; agus mur ’eil mi meallta cha ’n ’eil sibh ach air tighinn do ’n bhaile. Bha mis’ air a cheum gu h-aindeonach thun ’ur bantraich, a choimhlionadh na h-àithne ’thug sibh dhomh. Ach a nis, a nis,” ars’ Eobhain, ’s e toirt dha a phasgain ’s a fàsgadh a lamhan a rithist, “cha ’n urrainn mi mo thoileachadh innse.” Le so a radh bha Eobhain a dol ga ’fhàgail, a smaointinn nach biodh e freagarrach dha dol na b’ fhaide leis, no bhi làthair aig ceud choinneamh na lànain. Ach rug an caiptean gu teann, cruaidh air, ’s tharruinn e le spionnadh iongantach air adhart e, ag radh, “An e gu ’m fàgadh tu mi gun chomas a thoirt do m’ mhnaoi ’s do m’ phàisde taing a thoirt do’n aon a shàbhail mo bheatha dhomhsa, agus a dh’ fhàg companach agus athair acasan an diugh.”

“Ah,” ars’ Eobhain, ’s e tarruinn air ais, “b’ fhearr leam gun dol na b’ fhaide. Cha do rinn mise ni is fhiach ainmeachadh. Cha do rinn—”

“Tut, tut, Eobhain, am bheil thu smaointinn nach fhiach mo bheatha-sa ’shàbhaladh ainmeachadh?” ars’ an caiptean, ’s e deanamh gàire. “Cha ’n ’eil sin ro fhàbharrach dhomhsa, gun teagamh.”

“A chaiptean,” ars’ Eobhain, “cha do leig thu dhomh na bha mi ’dol a radh ’chriochnachadh. Cha do rinn mis air ’ur son ach rud a dheanadh fear sam bith na m’ àite—rud a dheanadh duine sam bith ri cho-chreutair gun smaointean air taing no duais.”

“Cha deanadh, Eobhain, dithis ’sa cheud e. Tha mise na ’s eòlaiche air nàdar dhaoine na tha thusa. Agus ged a bhiodh iad mar tha thusa ’g radh, ’s tusa ’m fear a thachair feum a dheanamh dhomhsa. Ach cha chan mi ’n còrr, oir tha mi faicinn nach ’eil an cuspair a còrdadh riut, a charaid. Ach a stigh feumaidh tu tighinn, a dheoin no dh’ aindeoin, agus fuireach seachdain no dha còmhla ruinn.”

Leis na briathran rainig iad an dorus, ’s bha e furasd’ fhaicinn gu ’n robh inntinn a chaiptean fo bhruaillein, air dha nis a bhi cho dlùth dha shòlas, ach gun e na shealladh, ’s an teagamh an robh gach ni gu ceart mar a dh’ fhàg e. Ach gun dàil chaidh gach teagamh fhuadach; oir aig an dorus nochd nighean bheag chiabh òr-bhuidh, mu thri bliadhna dh’ aois, cho boidheach ’sa chunnaic sùil riamh. “Mo Lili bheag!” ars’ an caiptean, ’s na deoir aoibhneach na ’shùilean; “mo Lili bheag ghaoil! Is beag a bha dhùil agam,” ars’ esan, ’s e ga ’togail ’s a tionndadh ri Eobhain, “gu ’m fiosraichinn an sòlas so gu bràth tuille, air dhomh tuiteam ’san achadh ri d’ thaobh, a charaid, am Belgium.”

“C’àit’ am bheil thu, ’Lili? Trobhad gu mamaidh?” arsa guth binn a bha tarruinn dlùth. An ath mhionaid dh’ fhosgail dorus an talla stigh, agus chunnaic Eobhain bean òg, eireachdail mu choinneamh, ’s a tuigsinn co i cha robh ioghnadh sam bith air a charaid uasal, an caiptean, a bhi cunntais an dealachaidh cho cruaidh a sgaradh e o’n dithis ghaolach so. Bha bròn na ’h-aghaidh bhàin, agus a sùilean mar gu ’m biodh an tobraichean air tiormachadh an dìomhaireachd an seòmair, a caoidh a companaich òig, a bha cho duineil, dìleas, ’s air nach cual’ i iomradh ach gu ’n robh e air chall o’n chaidh na blàir mhor a chur. O, an dearrsadh sòlais a thainig na h-aogas bàn, air dhi fhaicinn mu ’coinneamh ’s am pàisd’ air a ghualainn. Cho mor ’s cho leathainn ’s gu ’n robh Eobhain bàn, bha e cinnteach nach fhac’ i bìdeag dhe, oir bha ’sùilean ’s a h-inntinn air an lionadh le gaol fhein. Le éubh thoilichte ’s le ’gairdeanan sìnte leum i thun a companaich, ’s a h-aghaidh a dol bàn is dearg ma seach, le eagal

---

[78]

[Vol . 12. No. 10. p. 6]

gu ’m fàgadh ’iomhaigh a sùilean, ’s ga ’ghlacadh na ’gairdeanan chaidh i ann an laigse. Thog am pàisd’ a lamhan ris a Ghaidheal, ’s ga ’toirt bho ’h-athair thug e cothrom dha a bhean a’ ghiùlan da ’seòmar—ultach nach do dh’ fhairich e, ged a bha e fann an déigh a thinneas.

An ùine gun bhith fada bha iad uile cruinn aig bòrd grinn, agus fhad ’s a bha iad mu’n cuairt air bha iad a tighinn thairis air na dh’ éirich dhaibh ’s na gàbhaidhean cruaidhe chur iad seachad, agus iomadh rud eile. Mu dheireadh thainig crioch air a chuirm, ’s thog an Gaidheal, an aghaidh toil a chàirdean ùra, aghaidh air ’àite-còmhnaidh fhéin.

Bha gun teagamh slighe àrd air fosgladh roimh Eobhain bàn mac an t-saighdeir, na ’n leanadh e ’n t-arm, rud a dheanadh e, bha e smaointinn, air a h-uile cor, oir bha nis gaol a chridhe aig’ air beatha ’n t-saighdeir, ’s bha e smaointinn nach biodh e toilichte fada beò na ’n tigeadh air ’fhàgail. Air an ath latha fhuair e cead, agus thog e air gu beanntan a ghaoil.

(Ri leantuinn).

LITIR A LAG AN T-SLOCAIN.

FHIR A PHAIPEIR, —Mar tha fios agad fhéin, na ’s fhearr na th’ aig duine beò, ’s e roghadh is taghadh na Gàilig a tha anns na seann sgeulachdan, ’s mar a b’ e, cha bhiodh iad idir air an cumail air chuimhne gus an latha ’n diugh. Faodaidh fear is fear a bhi ’càineadh nan sgeulachdan, ach gu cinnteach ceart cha chàin mis’ iad. O nach ’eil naigheachd a’s fhearr agam ri innseadh dhut fhéin ’s do d’ leughadairean bheir mi dhut earrann de sheann sgeulachd ris an abairteadh “Conail Crà-bhuidhe.” Chuireadh am mach an sgeulachd so maille ri àireamh de sgeulachdan eile ann an ceithir leabhraichean anns a’ bhliadhna 1890. Tha i tuilleadh is fada a toirt seachad cruinn, cothrom, ach le ’r cead fhein, sin ri ràdh ma chòrdas i ruibh, bheir mi earrann eile dhi seachad uaireiginn roimh thoiseach na bliadhna.

“Càs cho cruaidh anns an robh Conall Crà-bhuidhe. An uair a bha mi na m’ ghill’ òg bha moran fearainn aig m’ athar. Bha pàircean bhiorach aige, ’s bha té dhiubh an déigh breith. Thuirt mo mhàthair rium a toirt dhachaidh. Dh’ fhalbh mi agus thug mi leam balachan, agus fhuair sinn a’ bhó ’s thug sinn leinn i. Shil fras shneachda; chaidh sinn a stigh do bhothan àiridh, ’s thug sinn a bho ’s an laogh a stigh leinn, ’s bha sinn a leigeil dhinn na froise. Dé ’thàinig a stigh ach aona chat deug ’s cat mor ruadh, cam na ’cheannard orra. ’Nuair a thainig iad a stigh, gu dearbh cha robh tlachd sam bith agam fhein d’ an cuideachd.

“Suas sibh,” ars’ an ceannard; “c’ arson a bhiodh sibh ’nar tàmh; agus seinnibh crònan do Chonall Crà-bhuidhe.”

Bha iongantas orm gu ’m b’ aithne do na cait féin m’ ainm. An uair a sheinn iad an crònan, ars’ an ceannard: “A nis, a Chonaill, paigh duais a’ chrònain a sheinn na cait dhut.”

“Mata,” arsa mi fhein, “cha’n ’eil duais agamsa dhuibh, mur teid sibh sios agus an laogh sin a ghabhail.”

Cha bu luaithe thuirt mi am facal na ghabh an da chat dheug a sìos an dàil an laoigh, ’s gu dearbh cha do sheas e fada dhaibh.

“Suas sibh; c’arson a bhiodh sibh ’n ar tosd; seinnibh crònan do Chonall Crà-bhuidhe,” ars’ an ceannard.

Gu dearbh cha robh tlachd sam bith agam fhéin d’ an crònan. Ach a nuas a ghabh an t-aon chat deug, ’s mar an do sheinn iad dhòmhsa crònan an sin agus an sin.

“Pàigh a nis na ’n duais iad,” ars’ an cat mor, ruadh.

“Tha mi sgìth dhibh fhéin ’s dhe ’r duais!” arsa mise; “cha ’n ’eil duais agamsa dhuibh, mur gabh sibh am mart sin shìos.”

Thug iad thun a mhairt, ’s gu dearbh cha do sheas i fada dhaibh, “c’arson a bhiodh sibh na ’r tosd; theirigibh suas agus seinnibh crònan do Chonall Cra-bhuidhe,” ars’ an ceannard.

Gu cinnteach cha robh umhail agam dhaibh féin no d’ an crònan, a chionn bha mi faicinn nach bu chompanaich mhath iad. An uair a sheinn iad dhòmhsa ’n crònan thug iad a sios orra far an robh an ceannard. “Paigh a nis an duais,” ars’ an ceannard. Cha robh duais agamsa dhaibh, ’s thuirt mi riutha: “Cha ’n ’eil duais agamsa dhuibh mur toir sibh am balach sin leibh, ’s feum a dheanadh dheth.”

An uair a chual am balach so thug e ’mach air, ’s thug na cait as a dhéigh; ’s gu cinnteach bha striongan eatorra. An uair a chaidh iad a mach ghabh mise mach air uinneag sgroth a bha air taobh cùil an taighe. Thug mi as cho cruaidh ’sa dh’ fhaodainn a stigh do ’n choille. Bha mi gle luath, làidir ’san àm sin, agus an uair a mhothaich mi toirm nan cat na m’ dhéigh streap mi ann an craoibh cho àrd ’sa chunnaic mi ’sam àite agus a bha dùmhail anns a bhàrr, ’s dh’ fhalaich mi mi-fhéin cho math ’sa dh’ fhaodainn. Thòisich na cait air m’ iarraidh feadh na coille, ’s cha robh iad ga m’ faotainn, agus ’nuair a bha iad sgìth thuirt gach fear ri chéile gu ’n tilleadh iad, ach thuirt an cat cam, ruadh a bha ’na cheannard orra: “Cha ’n fhaca sibhs’ e le ’ur da shùil, ’s gun agams’ ach aon suil: sud an slaightire shuas am bàrr na craoibhe!” An uair a thuirt e sud chaidh fear dhiubh suas ’s a chraoibh, ’s ’nuair a bha e tighinn far an robh mi tharruinn mì arm a bh’ agam agus mharbh mi e. “Bhuam so!” ars’ am fear cam, “cha ’n fhaod mise ’bhi call mo chuideachd mar so. Cruinnichibh mu bhun na craoibhe agus cladhaichibh timchioll oirre, agus leagaibh an nuas an rògaire gu talamh.”

Chruinnich iad an so timchioll oirre, agus chladhaich iad mu bun, agus a cheud fhreumh a ghearr iad thug i uileann orra gu tuiteam, ’s thug mi fhein glaodh asam, ’s cha b’ ioghnadh e.

Bha ann an iomall na coille uachdaran agus deich daoin’ aig a ruamhar, ’s thuirt e: “Tha ’n sud glaodh sònraichte; cha ’n fhaod mise gun a fhreagairt.” Thuirt fear a bu ghlice de na daoine: “Leigeamaid da gus an cluinn sinn a rithist e.” Thòisich na cait ’s thòisich iad gu fiadhaich, ’s bhrist iad an ath fhreumh, ’s thug mi féin an ath ghlaodh asam, ’s gu dearbh cha robh e fann.

“Gu cinnteach,” ars an t-uachdaran, “is e duine na éiginn a th’ ann; gluaiseamaid.” Bha iad a’ cur an òrdugh gu gluasad, ’s dh’ éirich na cait air a chraoibh gus an do bhrist iad an treas freumhach, ’s thuit a chraobh air a h-uileann. Thug mi ’n treas glaodh asam.

Ghreas na daoine foghainteach, agus an uair a chunnaic iad an diol a bh’ aig na cait air a chraoibh, thòisich iad orra leis na spaidean, ’s thoisich iad fhéin ’s na cait air a chéile, gus an do mharbhadh gu léir iad, na daoin’ agus na cait; agus gu cinnteach cha do charaich mise gus am faca mi ’n t-aon mu dheireadh a’ tuiteam dhiubh. Thainig mi dhachaidh, agus sin agads’ an càs ’bu chruaidhe ’san robh mise riamh.”

Ma bhios mi beò agus air a chothrom cluinnidh tu uam an ùine gun bhith fada. Leis a h-uile deagh dhùrachd,

PEIGIDH PHABACH.

Trod a mheasain ’s a chùl ri làr.

Mu’n “Florida,” Long Spaindeach.

B’ ann a bhuineadh an Long so do’n chabhlach mhòr Spàindeach a chuireadh chum buaidh a thoirt air Sasunn, ri lìnn Ban-righ Ealasaid sa bhliadhna 1588.

Fhuair am Florida a stigh do Thobar-Mhuire, ann an Eilean Mhuile, cala co tearuint ’s a tha air aghaidh an t-saoghail. Bha sìth san àm sin eadar Albuinn agus an Spàind, air chor ’s gu ’n robh càirdeas neo-sgàthach eadar muinntir na Luinge agus muinntir na dùthcha. Cha robh là nach robh uaislean as gach cearna de’n Ghaeltachd a’ teachd a dh’ fhaicinn na Luinge; agus dh’ fhiosraich iad gach aoidheachd agus cairdeas a b’ urrainn na Spàindich a nochda dhoibh. Chuala Ban-righ Shasunn mar bha, agus leis an innleachd bu mhallaichte air an do smuainticheadh riamh, chaidh aic’ air cur as do’n Luing mhóir so. Ghabh Albannach d’am b’ainm Smollet duais-bhratha chum an soitheach a chur r’a theine. Chaidh e do’n dùthaich ’an riochd dròbhair, ann an éididh Ghaelaich agus ghabh e ’n cothrom là de na làithibh a bha e air an Luing air gnè theinndich fhàgail air bòrd, far an deanadh e an diubhail bu mhò ’nuair a ghabhadh e. Thàr e gu grad air tir, agus thug e Sasunn air gun mhoille.

Cha deachaidh e ach mu shè mile air astar ’nuair a fhuair e dearbhadh gu leòir gun do shoirbhich le ’innleachd neo-chneasta. Tha cheart àite air fheuchainn gus an là an diugh far an robh e ’na sheasamh ’nuair a chual e fuaim an t-soithich ’n trà chaidh i r’a theine. Chaidh an long as a chéile; agus cha mhòr nach do chailleadh na bh’ air bòrd, eadar arm, sgioba, agus dhaoin’ uaisle a thainig a dh’ fhaicinn an t-soithich. Chaidh earann de chlàr-uachdrach na luinge air tìr, agus tha e air aithris gu’n deachaidh seisear dhaoine a bha nan seasamh air a shàbhaladh. Bha san luing so aon de bhan-phrionnsaichean na Spàinde, fhuaradh a corp, agus chuireadh fo thalamh i le urram freagarrach da h-àrd inbhe, anns a Chill Mhorbheinnich, far a’ bheil a chiste chloich anns an robh i air a càramh air a leig’ fhaicinn gus an la an diugh. Tha e air innseadh ann an sean eachdraidh na dùthcha sin gu’n do chuireadh long dhachaidh as an Spàind a ghiulan air ais a cuirp ga’ dùthaich fein. Tha e mar an ceudna air aithris gu’n d’ iunndraineadh cuid de dh’ uilt a làimhe, agus do réir baraile saobh-chràbhach na lìnne sin, bha tannasg na h-ainnir rioghail so gu tric ri fhaicinn, le soillse na gealaich ag iarraidh nan cnàmh a chailleadh. Bha air bord an t-soithich, ’nuair thainig i gu caladh, eich agus capuill a chaidh a chur a dh’ ionaltradh air machraichean Mhuile. Dh’ fhuirich iad sin san dùthaich, agus mheudaich iad àilleachd an greidhean each, a bhuanaich gus an là an diugh. Fhuair teachdaire righ Bhreatunn san Spàind fios air na bha de stòras air bord am Florida, chaidh long chogaidh a chur á Sasunn do Thobar-Mhuire an toiseach na h-ochdamh linn deug, le muinntir a rachadh fo ’n uisge, chum gu ’m faigheadh iad an t-airgiod. Fhuaradh cnamhsach na luinge, agus chaidh iomad ni a thogail, ach cha d’ aidicheadh gun d’ fhuaradh a bheag de’n airgiod. Ach cha do phill an long riamh tuille do Shasunn, bha iad ’m barail gun deachaidh i do’n Fhraing, far an d’ fhuirich an sgioba a mhealltuinn na fhuair iad.

Anns a bhliadhna 1787, thug an duin’ ainmeil sin Spalding, oidheirp air an ionmhas so fhaotainn, ach dh’ fhartluich air, mar dh’ fheudt’ a smuainteachadh, leis mar chaidh cnamhsach na luinge gu h-iomlan fodha ann an criadh agus ’an làthaich.

---

[79]

[Vol . 12. No. 10. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE 2,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

GRADH CARAID.

Bha Innseanach còir anns an dùthaich so o chionn àireamh bhliadhnaichean, a fhuair baile math fearainn o na daoine geala—na Sasunnaich—saor dha féin ’s d’a shliochd gu bràth, mar dhuais air son a dheagh ghiùlain ’s a chairdeas seasmhach. Thog e a thigh air an fhearann, agus an sin bha e féin ’s a theaghlach a’ tàmh. Bha moran Shasunnaich—daoine geala—dlùth dha. Bha iad suarach mu dhéidhinn do bhrìgh gu ’m b’ Innseanach a bh’ ann. Cha robh déigh ac’ air, is cha mhò a nochd iad càirdeas air bith ris— ’s e sin cha robh iad mar chairdean da. Cha robh aig’ ach an t-aon leanabh, is dh’ fhàs am mac so tinn agus chaochail e. Cha deach a h-aon de na daoine geala ga choimhead, no gu labhairt ris an am a bhròin, ni mò a chaidh iad a chuideachadh leis corp a mhic a chur fo ’n ùir. Latha no dha an déigh so thainig e a dh’ ionnsuidh nan daoine geala agus thubhairt e riutha, “ ’Nuair a chaochail mac no nighean an duine ghil bha an t-Innseanach brònach—shil e a dheòir, chuidich e leibh an uaigh a chladhach, agus an fhòid a chuir thairis orra. Ach chaochail mac an Innseanaich thruaigh, ’s cha d’ thainig aon duine geal ’na chòir. Cha robh mulad air a h-aon agaibh—rinn mi uaigh mo mhic leam fein. Cha ’n urrainn mi fuireach ’san àite so ni ’s fhaide—cha ’n ’eil caraid agam ann—aon duin’ aig am bheil gradh orm. Tha sibh suarach mu ’m thaobh; fàgaidh mi an t-àite.”

Thog an t-Innseanach bochd air as an fhearann shaor a fhuair e. Thog e corp a mhic air mheadhain oidhche, agus ghiulain e féin ’s a bhean corp an leinibh da cheud mile, troimh choille ’s troimh fhàsach, gus an do rainig e aite am measg a luchd-dùthcha féin far am faodadh e caraid a bhi aige. Nach bu mhor a ghradh da leanabh—nach bu mhor an gradh a bh’ aige air caraid? Cha b’ urrainn da ’bhi beò as eugmhais.

Mar sin tha feum againne air caraid a h-uile latha—aon a bhitheas dlùth agus aig am bheil spéis duinn. Ach an uair a tha sinn lag, tinn, uirbheasach, bochd, tha mothachadh mor againn air an fheum a tha againn air caraid dìleas. An am bàis, tha mothachadh laidir an sin againn air ar laigse féin, agus air an fheum a tha againn air caraid—air aon a bhi dlùth, is aig am bheil an toil agus an comas cuideachadh leinn. Nise ’s e Iosa Criosd a cheart charaid sin. Bha esan aon uair na dhuine doilgheasach is eòlach air bròn. Cha ’n ’eil deuchainn a tha buailteach dhuinne nach d’ fhiosraich esan ’san fheòil, ged a bha e as eugmhais peacaidh, agus mar so tha comas aige cuideachadh leinn an àm ar deuchainn.

BAS.

Ann a Woodbine, faisg airMarion Bridge,air an t-siathamh la de dh’ October, Mairearad, bean Lachuinn Mhic Gilleain, Eildeir, aig aois tri fichead is deich bliadhna. Dh’ fhag i na deigh a fear-pòsda, ceathrar nighean is dithis mhac. Bha i na mnaoi chliùitich air am bi moran ionndrain am measg a luchd-eòlais.

Chaidh fhaighneachd de chaileig bhig c’ar-son a bha clann Israeil, nuair a bha iad ’san fhàsach, a deanamh aoraidh do laogh òir. Fhreagair ise gu ’m b’ ann a chionn nach robh dh’ òr aca na dheanadh mart.

Thoir gradh do na h-uile; dean earbsa á beagan; na dean olc do neach; bi a’ d’ fhear dùlain an neart ni ’s mò na ’n cleachdadh; agus gléidh do charaid fo iuchair do bheatha féin; fuiling bacadh air son a bhi sàmhach agus na togar cis dhiot a chaoidh air son a bhi labhrach.

Nàire nam maighdeanan an luìrgnibh nan cailleachan.

BRAIGH’ ABHAINN BHARNAIDH.

LEIS AN URR. D. B. BLAR, D.D.

Thig an àird’ leam gu Bràigh’
Abhainn Bhàrnaidh do ’n choille;
Far am fàs an subh làir,
’S cnothan làna gun ghainne.
An lon* àrd bidh na uaill
Gabhail cuairt ann gu loineil,
’S bidh an fheòrag le srann
Null ’s a nall feadh a dhoirean.

Gheibhear fior-uisg’ nach truaill
Anns na fuaranaibh fallain,
Agus àile glan, ùr
Feadh nam flùr is a bharraich.
Bheir sinn sgrìob feadh nan stac,
Feadh nan glac is nan gleannan,
’S bidh sinn sòlasach, ait,
Leis gach taitneas nar sealladh.

Anns a gheamhradh neo-chaoin
Thig a ghaoth le fead ghoineant’,
’S bidh cruaidh ghaoir feadh nan craobh,
’S iad fo shraonadh na doininn.
Bidh sneachd trom air gach gleann,
’S cathadh teann mu gach dorus;
Ach bidh lòn againn ’s blàths,
’ bidh sinn mànranach, sona.

Thig na h-eoin le ’n ceol réidh,
Nuair a dh’ éireas an t-earrach,
Theid an geamhradh air chùl
Agus dùdlachd na gaillinn.
Bidh gach àilein is cluain
Sealltainn uain’ -fheurach, maiseach,
’S bidh gach creutair fo àgh
Is am blàths tigh’nn air ais uc’.

Thig an samhradh mu ’n cuairt
Chuireas snuadh air an fhearann:
Cinnidh blàthan a Mhàigh†
Agus neoineanan geala.
Aig Loch Bhrùra an àigh,
Air gach àird agus bealach,
Bidh sinn aoibhneach gach là,
Ma bhios slàinte m’ ar teallach.

* Elk, moose.
† Mayflowers.

ORAN POSAIDH.

LEIS AN URR. D. B. BLAR, D.D.

LUINNEAG.
Chaidh an comunn, an comunn,
Chaidh an comunn air chùl;
Chaidh an comunn o chéile,
Cha dean feum ach fear ùr.

Soraidh slàn le mo mhàthair,
A thug gràdh dhomh o thùs;
’S òg a rinn i mis’ àrach
Na mo phàisd air a glùn.
Tha mi ’nise ga ’fàgail
Air son Màiri mo rùin;
Og-bhean uasal nam blàth-shùl,
Rinn mo thàladh le mùirn;

Maighdean uasal ro àluinn,
Thug mi gràdh dhi as ùr;
’S i mo roghainn gu bràth i,
Cuiream càch air mo chùl.
Bidh i leam anns gach àite,
Oir ’s i làn mo dha shùl.
Cha sgar ni ach am bas sinn,
Sud an tràth so mo dhùil.

Mar a’s ait leinn, am Blàrach
Thig gu ’r tàthadh ri ’chéil’,
Do réir riaghailt an àite,
Agus àithne na cléir’.
Nuair a gheibh mi air laimh i
Ni mi gàirdeachas réidh;
Cha bhi duine ’san àite
’Bhios cho sàsaicht’ rium féin.

’S i bean chomuinn mo ghràidh i
Fad mo làithean fo ’n ghréin,
Air mo thuras troimh ’n fhàsach
Dh’ ionnsaigh Pàrras mo Dhé.
’S e mo ghuidhe le làn-toil,
I bhith sàbhailt’ gach ré,
Ann an comunn an Ard-righ
A thug gràdh dhuinn nach tréig.

August 1, 1882.

---

[80]

[Vol . 12. No. 10. p. 8]

MOLADH NAN GAIDHEAL.

LE FEARCHAIR DOMHNALLACH.

LUINNEAG.
Hug o-ho, laill o-ho,
Laill o-ho, ro i,
Hug o, laill o-ho,
Laill o-ho, ro i,
Gur fearail na Gaidheil
Mar b’ abhaist ’s gach linn.

Bha ’n t-urram a ghnàth
Aig na Gaidheil ’s gum bì,
’S gun canadh na bàird sud
O làithibh mhic Fhìnn;
Na fiurain neo-sgàthach
Bhuaidh-ghàireach ’san strì,
’S iad cinneadail, dàimheil,
Ro chàirdeil ’san t-sìth.

Gum faighear deagh chliù orr’
’S gach dùthaich fo ’n ghréin,
’S gun cuirear air thùs iad
’S gach tùrn agus euchd,
Am misnich, an cruadal,
An uaisle ’s an céill,
An onair, am fìrinn,
’S an dìlseachd d’a réir.

Na giomanaich lùghar
’Bu shunndach ’sa bheinn,
’S tric ’dhearbh iad le ’n armaibh
’Bhi marbhteach ’san fhrìth,
Bidh ’n coileach ’s a leannan,
’S an eala gheal mhìn,
An fheadag, ’s a ghuilbneach
Le ’n cuims’ dol a dhìth.

Bidh ’n earbag bheag luaineach,
’S an ruadh-bhoc clis, fiat,
’S an damh a ni ’n crònan
Gun deò air an t-sliabh.
’S ’n àm pilleadh gu h-anmoch,
Gur tarbhach an triall,
Aig fleasgaich nam mor-bheann
Nach sòr cosg ri fion.

Gur h-ait leo bhi ’g iasgach
’S an fhial-mhadainn chaoin,
Le cuileagan brianach
Ri driamlaichean caol’.
Bidh ’m bradan, ’s a gheadag,
’S am breac air gach taobh
Gu bruachan ga ’n tarruing
Aig clannaibh mo ghaoil.

Gur maraichean cròdh iad,
Deas, eòlach air cuan,
Nach meataich a ghaillionn
’S nach greannaich am fuachd.
Nuair bhitheas na dùilean
Ga ’n sgiùrsadh gu cruaidh,
Bidh iadsan gu làmh’chair,
Gun sgàth air an gruaidh.

Cha ’n ioghnadh am barrachd,
’S an aitim o’n d’ bhuain
Na fineachan fialaidh
Bha fiachail ’s gach buaidh,
Ro ainmeil an gliocas,
Am misnich, ’s an cruas;
’S nuair b’ fheumail, bu sgaiteach
Na gaisgich chur ruaig.

Nan cluinneadh iad nàmhaid
’Cur càis air an tìr,
Gum faict’ o gach àird iad
A tearnadh na ’m mìll,
Gu breacanach, armaichte,
Tarbhanta, grìnn,
Fo bhrataichean balla-bhreac’,
’S ri garbh phort nam pìob.

Bu fhlathail na h-àrmuinn
A fàgail an glìnn,
A chosnadh buaidh-làrach,
Mar b’ àbhaist dhaibh bhìth.
’S gur tric thug iad crathadh
Air cathraichean rìgh,
’S cha philleadh gu ’n dùthaich
Gun chùmhnantan sìth’.

Nuair thàrladh dhiu còisir
An seòmar nam pios,
Bu chridheil mu ’n òl iad,
Ri òrain ga ’n seinn;
Fir mhànranach, cheolraidheach,
Chòmhraidhteach, ghrinn,
A thràghadh na buideil,
’S nach sgrubadh a phrìs.

Nuair ghlacas am bàs mi,
’N aon àite ’g am bi,
Gun guidhinn-sa Gàidheil
’Bhith ’n làthair mo chrìch’,
Bhith righeadh mo chnàimhean
’S a sgàileadh mo chinn,
’S mo ghiulan ’s mo chàradh
Fo ’n fhàd anns a chìll.

AN T-EILEIN MUILEACH.

LE DUGHALL MAC-PHAIL.

LUINNEAG.
An t-Eilein Muileach, an t-Eilein àghmhor,
An t-Eilein grianach mu’n iadh an sàile;
Sar Eilein buadhmhor nam fuar-bheann àrda,
Nan coiltean uaine, ’s nan cluaintean fàsail.

Ged tha mi ’m fhògarrach cian air m’ aineol
’S a Chaisteal-Nuadh ’s an taobh tuath de Shasunn,
Bidh tìr mo dhùthchais a tigh’nn fainear dhomh,
An t-Eilein Muileach ’bu lurach beannaibh.

Bu taitneach, cùbhraidh, ’s bu réidh an t-àilean,
Le ’bhlàthan maoth-bhog ’bu chaoine fàileadh;
Bu ghlan na bruachan mu ’n d’ fhuair mi m’ àrach
An Doir’ -a-chuilinn aig bun Beinn-bhàirneach.

Air Lusa chaisleach nan stac ’s nan cuartag
Bhiodh bradain thàrr-gheal nam meanbh-bhall ruadh-bhreac,
Gu beo-bhrisg, siùbhlach, le sùrd ri luath-chleas,
Na ’cuislibh dùbh-ghorm gun ghrùid, gun ruadhan.

Bu chulaidh-shùgraidh do dh-ògfhir uallach,
Le gathan tri-mheurach, rìnneach, cruaidh-ghlan,
Air caol-chroinn dhìreach, gun ghiamh, gun chnuachd-mheoir,
’Bhith ’toirt nan làn-bhreac gu tràigh mu ’bruachan.

Gheibhteadh an ruadh-chearc’sna coilltean ìseal;
’S a coileach tùchanach dlùth ga brìodal;
’S ged bha na beanntan gun fhaing, gun fhrìthean
Bha daimh na cròice na ’n còrsaibh lionmhor.

B’ e ’n sòlas inntinn leam a bhith ’g éisdeachd
Ri còisir bhinn-ghuthach ghrinn a Chéitein;
A seinn gu sùnndach an dlùths nan geugan,—
A choill fo liath-dhealt ’s a ghrian ag éirigh.

’Nis chlaon gach sòlas dhiu sud mar bhruadar,
’S mar bhrisdeadh builgein air bhàrr nan stuadh-thonn,
Ach soraidh slàn leis gach loinn is buaidh
A bh’ air eilein àghmhor nan àrd-bheann fuara.

Bha bean òg uair a’ càineadh an tombaca ri fear-eòlais ag radh gu robh e, a bharrachd air a bhi na chleachdadh salach, gle chronail do ’n t-slàinte. “Ma ta,” ars am fear ris an robh i bruidhinn, “nach neònach nach do chuir e crioch air m’ athairsa, fear a tha smocadh na h-uile la a dh’ éireas e, agus tha e tri fichead bliadhna ’s a deich a dh’ aois.” “Faodaidh sin a bhith,” ars ise, “ach mur biodh e ris a phiob, co aige tha fios nach biodh e ceithir fichead!”

The Canadian Bank of Commerce
RIS AM BHEIL AIR AONADH
THE HALIFAX BANKING COMPANY.

Earras Paidhte $8 ,700,000
Airgiod Taimh 3,000,000

ARD OFIS, TORONTO.

AN T-ONORACH DEORSA A. COX,
Ceann-Suidhe.

B . E. WALKER,
Ard Mhanager.

Ofis an LUNNAINN (Sasunn) aig 60Lombard St., E. C.
S. CAMERON ALEXANDER, Manager

Ofis an NEW YORK aig 16Exchange Place,
WM. GRAY agus H. B. WALKER, Agents.

Tha ceud is ceithir meur dhe’n Bhanca so air feadh Chanada is nan Staidean Aonaichte, am measg am bheil an àireamh a leanas anns na Roinnean Iochdrach.

HALIFAX , H. N. Wallace, Manager.
Amherst Antigonish Barrington
Bridgewater Canning Lockeport
Lunenburg Middleton New Glasgow
Parrsboro Sackville St. John
Shelburne Springhill Sydney
Truro Windsor

Gach seorsa gnothuch banca.
Ceannaichear is reicear airgid is notaichean Breatunnach.
Gheibhear Litrichean Creideas de ’m faodar feum a dheanamh ann an cearna sam bith dhe ’n t-saoghal.

BANCA CAOMHNAIDH.
Tha Banca Caomhnaidh a nise fosgailt aig gach meur dhe ’n bhanca.
Gabhar suim sam bith air riadh, eadhon suim cho beag ri aon dolar.

Meur ann an Sidni.
P . C. STEVENSON, Manager.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

SYDNEY & LOUISBURG R’Y.

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’ Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 7.59 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.35 a. m.

A fagail Shidni aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 9.43 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.35 a. m.

A fagail Louisburg aig 5.30 p. m., Glace Bayaig 6.21 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.00 p. m.

A fagail Shidni aig 8.00 p. m., Glace Bayaig 8.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 9.30 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchd-gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.