---

[105]

[Vol . 12. No. 14. p. 1]

MAC-TALLA.

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IANUARIDH 8, 1904. No. 14.

Thuirt an t-Onarach Deòrsa E. Foster ’s e labhairt aig coinneamh stuaime ann an Toronto o chionn ghoirid: “Feuch dhomh aon ghinealach de mhuinntir a tha tur-sheachnadh an òil, agus bheir mi dhuibh cìsean moran na ’s lugha na tha agaibh aig an àm so, cuide ris an t-soirbheachadh a’s mò a chunnacas riamh ann an Canada.” Tha sinn a’ creidsinn gu bheil so cho fior ris an t-soisgeul; ach tha eagal oirnn nach faigh Mr. Foster no fear-stàite eile an cothrom a tha e ’g ainmeachadh an da latha so. Tha muinntir Chanada ged is iad, ri ’n gabhail thar a cheile, sluagh as stuaime tha air an t-saoghal, a’ fas na’s truime air an òl gach bliadhna. Dh’ òl iad air a bhliadhna ’n uiridh, a bharrachd air beòir, glé fhaisg air coig muillion galan de stuth làidir, còir is muillion galan a bharrachd air na dh’ òl iad air a bhòn-uiridh. Cha’n eil teagamh nach robh roinn dhe’n òl sin air aobharachadh le soirbheachadh na bliadhna. Bha cosnadh furasd’ fhaotainn air deagh thuarasdail, agus mar is aithne dhuinn uile tha àireamh nach beag ullamh gu beagan no moran òil a dheanamh a reir an cosnaidh. Cha’n eil e na aobhar uaill dhuinn idir uiread òil a bhi’ dol air adhart na ’r measg; agus bu chòir dha bhi dol na bu lugha gach bliadhna an àite bhi dol na bu mhotha. Is e dleasanas gach aon aig am bheil gràdh da dhuthaich feuchainn le chomhairle ’s le chleachdadh ri àireamh nan tur-sheachnaichean a mheudachadh, oir cha mhair soirbheachadh an duine no an t-sluaigh a bhios trom air an òl.

A reir fhiosan a tha tighinn thar a chuain, tha e ro choltach gu’m bi cogadh eadar Ruisia is Iapan. Tha iad a bagairt cogaidh air a cheile o chionn treis a dh’ ùine, ach bha dòchas gu’n rachadh aca air tighinn gu còrdadh sìtheil. Tha e coltach co-dhiu nach eil an còrdadh sin furasda dheanamh. Tha Ruisia ro-dheidheil air greim fhaotainn air Sina ’s air Corea, agus tha i a lion beagan is beagan ag obrachadh a cuid armailtean g’ an ionnsaidh. Tha Iapan a faicinn sin agus a tuigsinn ma theid a cheadachadh nach bi an ùine fada gus an toirear ionnsaidh oirre fein. Cha ’n eil i deònach leigeil le cuisean a dhol mar sin, ma ’s urrainn dh’ ise bhacadh, agus is fhearr leatha feuchainn ris tràth na fuireach gus am bi e tuilleadh is anmoch. Tha a sluagh anabarrach beothail, adhartach, agus cha ’n eil toil aca an t-àite ghabh an dùthaich o chionn bheagan bhliadhnachan anns an aird an ear a thoirt suas do Ruisia no do dhùthaich Eòrpach eile. Is dùthaich òg Iapan am measg dhùthchannan an t-saoghail; ged a tha i a thaobh bhliadhnachan na ’fior sheann dùthaich, cha ’n eil an ùine gle fhada o’n dhùisg i a clò-chadal nan linntean anns am bheil Sina agus na rioghachdan eile tha timchioll oirre na’n laidhe fhathast. Ach o’n dhùisg i tha i gach bliadhna ’gabhail neart, agus tha i cheana fad air thoiseach air cuid de na rioghachdan Eòrpach. Ach ma gheibh Ruisia an làmh an uachdar air na dùthchannan a’s faisge oirre, cha’n eil an t-am fad as anns an toir i Iapan fo chis cuideachd. Cha’n eil e mar sin na ioghnadh sam bith Iapan a bhi deonach a a dhol a chogadh a roghainn air aontachadh ri uachdaranachd Ruisia a bhi air a neartachadh na coimhearsnachd. Faodaidh aon ni an da chumhachd so a chumail o chogadh, ’s e sin cion an airgid. Bha Ruisia o chion ghoirid ag iarraidh iasaid anns an Fhraing, agus Iapan ann am Breatunn; dh’ fhairtlich orra le chéile, oir cha ’n eil luchd an earrais deònach an cuid airgid a thoirt seachad a chur air adhart cogaidh a ni call mor do mhalairt an t-saoghail. Ma mhaireas iad sin dhe’n bharail sin faodaidh e tachairt gu’m bi an t-sith air a gleidheadh; aig an àm so cha’n eil moran dòchas gu ’m bi i air a gleidheadh’ air-son aobhar sam bith eile.

Ann an Renfrew Tuath an Ontario bha taghadh aca air-son pàrlamaid na roinne air an t-siathamh la fichead de’n mhios s’a chaidh. Aig an taghadh roimhe sin bhaliberalair a chur a stigh le ceithir cheud gu leith bhòt a bharrachd air an fhear a ruith na aghaidh. Bha an t-siorrachd air an turus so gun fhear-pàrlamaid dluth air da bhliadhna, agus bhatar a’ coireachadh an Rosaich gu mor air-son a bhi ga ’cumail mar sin cho fada. Air latha ’n taghaidh bha anconservativeair a chur a stigh le còrr is coig ceud bhot a bharrachd. Tha an tigh ri suidhe air Dior-daoin s’a tighinn. Cha’n eil taobh an riaghlaidh ach a dithis no triuir na’s treasa na an taobh a tha na aghaidh, agus faodaidh e tachairt nach teid moran gnothuich a dheanamh. Cha’n eil taghaidhean nam pàrlamaidean, àrd is iosal, fad air falbh, agus tha’n da thaobh air bhoil air-son gach cothrom is urrainn dhaibh fhaotainn a ghabhail.

Tha’n riaghailt a tha Chamberlain deònach a dheanamh air-son cothrom a thoirt do nacoloniesann an margaidhean Bhreatuinn nach bi aig dùthchannan eile mar a leanas: Air cruithneachd a thigeadh á dùthchannan céin chuireadh e cìs da thasdan air gach tomhas ochd buiseil; cruithneachd a thigeadh as nacoloniesleigeadh e stigh saor. Chuireadh e cìs choig sentichean air gach luach dolair de dh’ fheòil, de chaise ’s de dh’ ìm a thigeadh á duthchannan céin, agus leigeadh e stigh feòil, càise ’s ìm as nancoloniessaor. Bhiodh sin gun teagamh na mheadhon air pris nan nithean sin àrdeachadh ann am Breatunn, ach airson an call sin a dheanamh suas bheireadh e a chìs gu buileach bhar ti, cofi is coco. Le sin a dheanamh tha e ’meas gu’m biodh cosdas gach teaghlaich air a lughdachadh mu choig sentichean ’san t-seachduin. Ma theid aige air toirt air muinntir a dhùthcha sin a chreidsinn, cha’n eil teagamh nach toir e buaidh. Tha meas mor aig sluagh nan eileinean Breatunnach air nacolonies ,agus tha iad deònach gabhail le riaghailt reusonta sam bith a theannaicheas am bann a tha ga ’n ceangal ris an duthaich mhàithreil. Ach cha’n eil iad deònach an aran làitheil fein a dhaoradh, ’s cha chuirear coire orra air-son sin, oir cha’n eil còir sam bith aig muinntir nancoloniesa bhi deanamh beirteis air chosdas muinntir na duthcha màithreil.

Thainig a’ bhliadhn’ ùr a stigh le aon de na laithean bu bhriagha chunnacas air a gheamhradh so. Bha de shneachd air an làr na dheanadh deagh ròidean ’s cha robh an còrr. Bha an t-sìde blàth, soilleir, agus chaidh an cothrom sin a ghabhail oirre; bha na sleigheachan air an t-siubhal, air dùthaich ’s am baile, o mhoch gu dubh. Na ’m biodh na h-uile la de ’n bhliadhna so cho briagha a reir ’aimsir fein ’s a bha a cheud latha, bhiodh againn bliadhna bhiodh ainmeil ann an eachdraidh ar dùthcha. Ach ma dhùisg la na bliadhn’ ùire ann an cridheachan dhaoine dòchas dhe ’n t-seòrsa sin, cha b’ fhada gus an d’ fhuair iad aobhar air an dòchas sin a leigeil air chùl. Maduinn Di-dòmhnaich thòisich an cur ’s an cathadh bu mhiosa bh’ againn ’sa chearna so o chionn bhliadhnachan. Mhair an stoirm fad an latha ’s gu maduinn Di-luain. Thuit còrr is da throidh de shneachda air a’ chòmhnard, ach cha ’n eil na h-àiteachan air ’n do thuit e còmhnard ach ainneamh. Tha e na ’chuitheachan móra air na ròidean, agus cuiridh e maille mhór air siubhal gus am faighear am bristeadh ceart. Tha leith shean-fhacal ag radh nach gabh an geamhradh cumail bho Cheap Breatunn. Ma bha sinn a’ cur an teagamh bu lugha ann am fìrinn an fhacail sin roimhe so, is cinnteach an ni nach cuir sinn teagamh sam bith ann air a bhliadhna so tuilleadh.

Thachair sgiorradh uamhasach ann an Chicago air an deicheamh la fichead de ’n mhios a chaidh. Bha eadar coig ceud gu leith is sia ceud pearsa air am marbhadh no air an losgadh gu bàs ann an tigh-cluich. Thatar a meas gu robh mu thri ceud deug anns an tigh ’s an cluich a’ dol air adhart nuair a bhrist an teine mach. Thòisich e cho grad agus sgaoil e le leithd de luaths ’s gu ’n deach an sluagh gu h-iomlan air bhoil. Dh’ eirich iad uile cearta còmhla, agus bhrùchd iad dh’ ionnsaidh nan dorsan air dhòigh ’s gu ’n do theannaich iad annta, agus bha iad an sin air am prannadh ’s air am mùchadh gu bas na ’n ceudan. Na ’m biodh iad air tòiseachadh ri dhol a mach gu riaghailteach, thatar ag radh nach robh cron sam bith air a dheanamh, gu robh iad uile air faighinn as gun dochann; faodaidh gu bheil sin fior, ach ’se ’s docha nach eil; bhiodh e gle iongantach sluagh cho mor a dh’ fhaighinn sàbhailte á togalach a bha na theine. Bha moran dhiusan a fhuair bàs air an losgadh anns na h-àiteachan-suidhe ’san robh iad ag amharc air a chluich; thainig an teine orra cho grad ’s nach d’ fhuair iad cothrom carachachadh. Bha ’n tigh-cluich so air a mheas mar aon cho sàbhailte ’s a bh’ air an t-saoghal, ach cha robh e buileach crioch-

---

[106]

[Vol . 12. No. 14. p. 2]

naichte, agus bha slighean-teichidh a’s àbhaist a bhi air tighean dhe sheòrsa gun chur air. Mur bhiodh sin dh’ fhaodadh iomadh beatha bhi air a sàbhaladh a chaidh a chall.

Chaidh seana bhean d’ am b’ ainm Carty a losgadh gu bàs ann anDigby , N. S. ,Di-sathuirne s’a chaidh. Bha i ’g obair timchioll an teine agus ghabh a cuid aodaich. Bha i na h-aonar aig an àm, agus nuair a thainig a fear-pòsda, a bha air a dhol a mach beagan mhionaidean roimhe sin, fhuair e i na laidhe marbh air an urlar.

Bha fear Cashel fo bhinn bàis air son murt air a chumail am prìosan anCalgary , N. W. T.Beagan làithean mu’n robh e ri bhi air a chrochadh, fhuair e teicheadh, agus cha d’ fhuaireadh sgeul air bhuaithe sin ged chaidh gach dichioll a dheanamh leis na maoir. Tha duais mile dolair air a tairgsinn do neach sam bith a gheibh a mach àite-falaich ’sa ghlacas e.

Thachair sgiorradh muladach ann amParrsboro , N. S. ,air la Nollaig. Bha dithis ghillean le fear Beverly Robinson a sceatadh air loch a bha faisg air an tigh aige, nuair a bhrist an deigh fopa. Chaidh fear dhiu fodha air ball, agus cha d’ thainig e ’n uachdar; ghreimich am fear eile ris an deigh, agus air dha ’athair fhaicinn, chaidh e dh’ fheuchainn ri shàbhaladh. Ach dh’ fhairtlich air sin a dheanamh, agus bha’n t-athair air a bhàthadh cuide ri ’dhithis mhac.

A reir lagh a chaidh a dheanamh leis an àrd-phàrlamaid an uiridh, tha aig gach Sineach a thig do Chanada o so a mach ri cìs coig ceud dolair a phaidheadh. Dh’ aobharaich sin àireamh mhor dhiu a thighinn roimh’n bhliadhn’ uir. Thainig mu thri ceud dhiu an October, tri ceud eile an Nobhember, agus mu mhile ann an Desember. Cha’n eil teagamh nach bi a’ chìs na meadhon air moran dhiu a chumail na’n duthaich fein an deigh so. Is fear ainneamh a bhios comasach air coig ceud dolair a phàidheadh.

Tha Graham Friseil a nise air cheann cuideachd an iaruinn. Ghabh e ’àite mar sin air an dara la de’n bhliadhna. Tha riaghladh na h-obrach fo ’laimh gu buileach, agus tha dòchas aig daoine gu’m bi cuisean a’ dol gu math am feobhas air taille a shaothair. Tha iad a’ cur earbsa ann a chionn gu’n do dhearbh e a chomasan anns an obair cheudna roimhe so. B’e a chuir air chois an obair-iaruinn a tha dol air adhart faisg airNew Glasgowo chionn àireamh bhliadhnachan, agus de’n bheil meur a nise ag obair aig a Mheinn a Tuath. Dh’ obraich e-fein suas o’n innein, agus mar sin tha eòlas aig air obrachadh iaruinn nach robh aig aon dhiusan a bha air cheann na cuideachd roimhe.

Tha a bhliadhna naodn ceud deug ’s a ceithir na bliadhna leum, agus thug Sidni, a’ cheud latha dhith, cruinn leum o bhi na bhaile gu bhi na bhaile-mor no na chathair. Gu ruige so cha’n eil atharrachadh mor sam bith ri fhaicinn ann—tha gach ni fhathast mar bha roimhe—ach cha’n eil teagamh nach faicear atharraichean feumail mar bhios an uine dol seachad. Tha sinn gun amharus uailleil mu’n chathair uir, ach tha sinn an dòchas gu’n cum sinn an uaill aig rian agus nach bi sinn ag amharc sios air bailtean eile a chaidh fhàgail na’r déigh. Ach thugadh muinntir bhailtean eile an ceart aire gach uair a ni iad luaidh air Sidni gu’n abair iadcityris anns a Bheurla, agus “cathair” no “baile-mor” anns a Ghàilig. Cha’n eil àm dhe bheatha a’s deidheile neach air “duine” ràdh ris na dìreach an deigh dha sgur a bhi na ghille; agus cha’n eil baile air atharrachadh dòigh; oir ciod a th’ ann am baile no ’m baile-mor ach cruinneachadh mor de dhaoine tha deanamh an dachaidh ann. Biladhna no dha an déigh so, faodaidh e bhi sàbhailte gu leòr do mhuinntir nach buin do Shidni mearachd a dheanamh a thaobh ’ainme, ach aig a cheart àm so ma chluinnear a bhi ga ainmeachadh an dòigh sam bith ach ’san dòigh cheart gabhaidh iadsan a tha chomhnuidh am baile-mor iaruinn na h-àirde ’n ear gu dona ’san t-sròin e.

Tha fear no dha de dhaoin’ òga mhuinntir Cheap Breatuinn a cosnadh ainm dhaibh fein mar bhocsairean. B’ fhearr le Ceap Breatunn iad a bhi cosnadh ainme air dòigh bu chliuitiche. Tha ceaird a bhocsair na ceaird shuarach air nach eil meas aig an t-sluagh a’s fhearr an àite sam bith.

Thatar a meas gu robh duin’ air fhichead air am marbhadh le sgiorradh ann an Sidni an uiridh. Chaill a mhor chuid dhiu am beatha timchioll na h-obair-iaruinn. Air a bhòn-uiridh bha dithis air fhichead air am marbhadh ’san aon dòigh. Bitheamaid an dòchas gu’m bi ’n àireamh a theid a mharbhadh le sgiorraidhean am bliadhna gle bheag.

Tri bliadhna ’n ama so cha robh de chloinn a frithealadh sgoilean Shidni ach beagan a bharrachd air naodh ceud. Am bliadhna tha mu dha mhile ’s da cheud a faotainn teagaisg o sheachd deug air fhichead maighstir is bana-mhaighstir-sgoile. Agus cha’n eil gu leòr sgoilean ann fhathast; tha cearnan dhe’n bhaile anns am feumar sgoilean ura fhosgladh air an earrach so.

Bha reothadh mor ann toiseach na seachduin so; bha an inneal-thomhais cho iosal ri 10° no 12° fo sero. An iar oirnn bha ’n reothadh gu math na bu mhotha na bha e ’n so. Ann aWoodstock , N. B. ,bha e 44° fo sero. Ach cha’n eil iad ga ’fhaireachadh cho fìor fhuar air tàille an t-sìde bhi féathail. Na’n tigeadh reothadh cho mor ri sud cuide ri gaoith làidir mar bhios gu tric a séideadh againne so, ’s gann gu’m fàgadh e duine beò a dh’ innseadh sgeul air.

Deireadh a mhios s’a chaidh thachair sgiorradh air rathad-iaruinn ann am Michigan. Bha stoirm mhor ann agus chaidh comharradh soluis a bha gu trein àraidh a chumail air ais a chur as. Lean i roimpe agus choinnich i trein eile. Bhuail iad na cheile ’s bha da dhuin’ air fhichead air am marbhadh agus naodh air fhichead air an leòn. Di-luain s’a chaidh thachair sgiorradh dhe’n t-seòrsa cheudna ann a Willard, an Kansas, leis an deachaidh àireamh de luchd-turuis a mharbhadh. Tha call beatha uamhasach air a dheanamh le sgiorraidhean mar so na h-uile bliadhna.

LITIR A ALBA.

FHIR MO CHRIDHE, —Tha greis mhath o’n a sgriobh mi an litir mu dheireadh ugad. Agus feumaidh mi aideachadh gu ’m faodainn cothrom iomadh uair fhaotainn air sgriobagan a chur ugad, ged nach d’ rinn mi e. Mar a thuigeas mòran dhe do chàirdean air feadh an t-saoghail, an uair a bhios daoine ’fàs sean bidh iad a’ fàs dichuimhneach. Agus ma thachras gu ’m bi seann daoine air an oibreachadh gu cruaidh, goirt, is ainneamh leotha, eadhoin ged a bhiodh iad gle mhath gn sgrìobhadh a bhith toileach suidhe aig bòrd a sgrìobhadh litreach. Ach chuir mise romham nach leiginn seachad an t-seachdain so gun oidhirp a thoirt air beagan fhacal a chur an altaibh a chéile.

Tha mi tuigsinn o na tha mi ’leughadh anns a’ MHAC-TALLA gur math leis na tha beò fhathast dhe na seann daoine a dh’ fhalbh á Alba, fios fhaotainn an dràsta ’s a’ rithist mu dheidhinn mar a tha gnothaichean a’ dol air an aghart anns an t-seann dùthaich. Tha e soilleir dhomhsa, o na bha mi ’leughadh, gu ’m bheil taobh-ghabhail aig Gaidheil Chanada, agus aig a h-uile Gaidheal a th’ ann an “Ceithir Ranna Ruadh’ an t-Saoghail,” ris an dùthaich anns an do rugadh ’s an do thogadh na daoine o’n d’ thainig iad. Agus air do ’n chùis a bhith mar so, tha mi ’smaointean nach bu mhisde leotha am barrachd fiosrachaidh fhaighinn mu dheidhinn iomadh rud a tha ’tachairt anns an t-seann dùthaich.

Mu ’n ruig an litir so thu, bidh a’ bhliadhna air a dhol as an t-sealladh, agus bidh toiseach na bliadhn’ ùire air tighinn.

A nis, a charaid, is e àm gu smaointean a tha ann an toiseach agus an deireadh bliadhna. Agus mar a thuigeas gach seann duine a tha ’n diugh a’ dol fo ’smaointean mar bu choir dha, thig na bliadhnachan a dh’ fhalbh gu aire sheann daoine mar a tha mise gun iarraidh gun sireadh.

Tha mise ann an so an diugh ann an tomhas math slàinte ged a tha “mo cheann air liathadh, agus mo chiabhagan air tannachadh.” Ach c’aite am bheil na seann daoine air an robh mi eòlach ann an làithean m’ òige? Ach c’aite am bheil na daoine òga a bha anns an sgoil còmhladh rium an uair a bha mi òg?

A thaobh nan seann daoine, ged a bhios sinn ’g an caoidh, chaidh iad as an t-sealladh a réir cùrsa nàdair. Ach a thaobh nan companach a bh’ agam o chionn corr is leith-cheud bliadhna, cha mhór a tha ’n làthair dhiubh an diugh.

Tha iomadh bliadhna o’n a dh’ fhalbh mi as an àite ’s an d’ rugadh mi. Agus an corr uair a theid mi an rathad, cha bhi sunnd no gean orm an uair a chi mi nach ’eil na seann daoine còire, ceanalta air an robh mi aon uair eòlach na ’s mò ri ’m faicinn.

Mar a thuirt am bàrd:—

“C’ àit’ a nis bheil an triall?
Chaidh iad seachad mar niall,
Ged tha ’n talamh ’s a’ ghrian
A’ maireachdainn.”

Cha ’n ’eil agadsa agus agamsa, a charaid, ach ar dichioll a dheanamh air gach obair a fhuair ar lamh ri dheanamh, a dheanamh le ar n-uile dhichioll. Tha crìoch ar n-ùine an so a bhos air a suidheachadh, agus cha ’n fhada gus an gairmear gu cunntais sinn uile.

O’n a thainig cuimhne ugam, is iomadh uair a sheas mi aig bruaich na h-uaghach, agus a shil mi deòir a’ cho-fhaireachadh maille riuthasan aig an robh an cridhe air an lotadh gu goirt leis a’ bhàs. Ach dh’ imich mi air falbh o’n uaigh, mar a rinn gu leòr a bharrachd orm, agus dhichuimhnich mi ciod a’ ghnè dhuine a bha annam. A nis, a charaid,

“Ged tha ’n smuaintean so trom,
Cha d’ fhàg i sinne gun bhonn,
Air an gramaich an long,
’S cha charaich i.”

Aig deireadh na bliadhna, is e ar dleasdanas gu léir sealltainn romhainn ’s ’nar déigh, agus gliocas fhoghlum o na chunnaic, na chuala, ’s na thachair dhuinn. Ann am beagan bhliadhnachan, ma dh’ fhaoiteadh, ann am beagan sheachdainean, no ann am beagan làithean, siubhlaidh sinn air an t-slighe thar nach till sinn.

Their iomadh neach nach fheairrde sinn dad a bhith ’g àrach smaointeanan dhe ’n t-seòrsa so; ach iadsan uile a tha glic, bidh iad a’ smaointean air na tha aca ri choinneachadh araon anns an t-saoghal so, agus anns an ath shaoghal.

Tha cor dhaoine an diugh, ann an iomadh dòigh, mòran na ’s fhearr na bha cor dhaoine an uair a bha mise ’nam “Dhonnachadh òg.” Tha taighean dhaoine na ’s fhearr, tha ’m biadh na ’s grinne—cha ’n abair mi gu ’m bheil e dad na ’s fhallainne, no gu ’m bheil e eadhoin cho fallainn ’s a bha ’m biadh a bh’ aig daoine ri mo cheud chuimhne-sa.

Tha am barrachd saorsa aig daoine fo lagh na rioghachd. Ged nach ’eil na laghannan cho math ’s bu mhath leinn, tha iad mòran na ’s fhearr na bha iad ann an laithean m’ òige. Ach tha aobhar eagail nach ’eil daoine dad na ’s fhearr na bha iad. Tha iad air fàs tuilleadh is Gallda ann an iomadh dòigh. Ged a fhreagras fasan nan Gall air na Gaill, cha fhreagair e cho math air na Gàidheil. Mar a thuirt an seanfhacal: “Cha tig an còta glas cho math do na h-uile fear.”

---

[107]

[Vol . 12. No. 14. p. 3]

Is e mo bharail fhin air cùisean—ach faodaidh mi bhith meallta ’nam bharail—gur còir dhuinn iomadh rud fhoghlum o na Gaill, ach aig a’ cheart àm nach còir dhuinn dubh-chùl a chur ris na nithean Gàidhealach sin a tha measail, cliùiteach, ceart, agus cothromach.

Tha na Gaill fhein an diugh toileach a bhith foghlum iomadh rud o na Gàidheil. Tha mi ’n déigh eòlas a chur air iomadh aon dhe na Gaill, agus thuig mi gu ’m bheil ioghnadh mòr orra a chionn na Gàidheil a bhith cho mi-mheasail air a’ Ghàilig.

Is gann gu ’n tachair ministear Gàidhealach rium an diugh a bhios toileach còmhradh a dheanamh rium ann an Gàilig! Ann an taighean mhinistearan a tha ’searmonachadh anns a’ Ghàilig a h-uile Di-dòmhnaich, cha chluinnear ach ainneamh facal Gailig. Is dòcha gu ’n labhair na ministearan agus an cuid mhnathan Gàilig ris na seirbhisich agus ris na searbhantan, ach cha chuireadh iad de mhi-mheas air an cloinn gu ’n labhradh iad aon fhacal Gàilig riutha!

Tha mi ’n dòchas nach ’eil Gàidheil Chanada cho fad so air ais. Saoilidh mi nach ’eil, o’n is ann an Canada a tha ’n aon phaipear-naigheachd Gàilig a th’ air an t-saoghal air a chur am mach.

Tha e dlùth air deich uairean a dh’ oidhche, agus o’n a tha toil agam an litir so a chur air falbh leis a’ cheud phosta, cha ’n ’eil ùine agam a deanamh cho fad ’sa bha mi ’n dùil a dheanainn i an uair a thòisich mi air a sgrìobhadh.

Ach cabhagach ’s mar a tha mi, feumaidh mi taing a thoirt do gach aon a tha sgriobhadh ugad. An uair a thig am MAC-TALLA thun an taighe, is ann air a bheir mi lamh an toiseach. Tha a chuid naigheachdan taitneach a’ togail sunnd air mo chridhe, ged a bhithinn gu h-airsneulach, sgìth, mar is tric leam a bhith.

Bliadhna mhath ùr dhut fhéin agus do d’ chàirdean gu léir, ge b’e air bith co iad, no ciod an earrann dhe ’n t-saoghal ann am bheil iad a’ gabhail còmhnuidh. Is mi do charaid

BODACHAN A’ GHARAIDH.
Taobh an Locha, 15/12/ ’03.

AM MAC A B’ OIGE.

Le Iain.

CAIB. I.

RUGADH mise ann am baile beag tuatha a tha faisge air a’ chladach ann an taobh an iar-thuath na h-Alba. Bha m’ athair ’na thuathanach cho math ’s a bh’ anns a’ bhaile. Bha e ’na dhuine glic, cùramach a bha ’toirt an aire air a ghnothach, agus a’ saoithreachadh gu dìchiollach gus a theaghlach a chumail ann am biadh ’s an aodach ’s an caiseart cho math ’s a bha aig an leithidean eile anns an dùthaich.

B’ ann de ghnath-mhuinntir an aite a bha e. Phòs e mo mhàthair an uair a bha e mu dheich bliadhna fichead a dh’ aois. Bhuineadh ise do dh’ earrann eile de ’n dùthaich. Bha ise mar an ceudna pailt cho math gus a taobh fhein dhe ’n taigh a chumail suas ’s a bha esan. Cha robh car anns an cuireadh boirionnach a lamh aig an àm ud nach deanadh i.

Bha sinn ann coignear de theaghlach; triuir ghillean agus dithis nighean. Bu mhise an aon a b’ òige dhe ’n teaghlach. Fhuair mi sgoil cho math ri fear sam bith dhe mo sheòrsa a bha anns an dùthaich. Gu fortanach cha robh an taigh-sgoile fad’ o thaigh m’ athar, agus bha deadh mhaighstir-sgoil’ againn.

Bha mo bhràthair bu shinne ag obair air saoithreachadh an fhearainn comhladh ri m’ athair. Bha mo bhrathair eile ’na deadh shaor. Cha b’ e mhain gu ’n deanadh e cairtean is croinn, ach thogadh e bàtaichean mar an ceudna. Bha mo pheathraichean, gus an do phòs iad, a staigh, agus a’ deanamh gach obair a bhiodh aig nigheanan tuathanaich ri dheanamh.

Tha e gu tric a’ tachairt gu ’m bheil an aon a’s òige dhe ’n teaghlach a’ faotainn mòran dhe ’thoil fhein. Ach cha d’ éirich a leithid sin dhomhsa. Ged a bha meas gu leòr aig mo bhràithrean ’s aig mo pheathraichean orm, cha robh iad a’ deanamh tuilleadh ’s a’ chòir dhiom. Ged a bhiodh toil aca mòran a dheanamh dhiom, cha leigeadh mo mhàthair is m’ athair leotha.

Tha mi cinnteach nach robh mi dad na b’ fhearr no na bu mhiosa na mo leithid eile. Ach bhiodh cuid dhe na càirdean, an uair a thigeadh iad thun an taighe, ’g am moladh ’na m’ làthair fhìn. Cha leigeadh mo mhàthair leotha mo mholadh idir. Theireadh i nach robh dad bu luaithe a chuireadh an dunaigh mu m’ cheann na bhith ’g am mholadh ’na m’ làthair fhìn. Agus mar is eòlaiche a tha mi ’fàs air gnothaichean an t-saoghail is ann is fhearr a tha mi ’tuigsinn gu ’m faodar toirt air daoin’ òga fas mór asda fhein ma bhithear tuilleadh is tric ’g am moladh an uair a bhios iad fhein an làthair. Leis an eagal a bh’ air mo mhàthair gu ’n deanadh moladh cron dhomh, b’ ainneamh leatha mo mholadh idir. Agus b’ iomadh uair a dh’ fhaodadh i mo mholadh ged nach d’ rinn i e. Tha riaghailt dhe na h-uile rud math ’na àite fhein, agus an uair a ni duine an obair a dh’ earbar ris cho math ’s is aithne dha, bheir beagan molaidh misneach dha.

An uair a bha mi eadar deich is dusan bliadhna thachair gu ’n robh coimhearsnach againn aig an robh fìor dhroch mhac. Mar a thachair dhomh fhin, b’e am mac a b’ òige a b’ anns an teaghlach. Fhuair e tuilleadh ’s a’ choir dhe thoil fhein. Ghabh e gràin air an sgoil, mar is minic a thachair anns an àm ud. Agus bu tric a thug e ormsa fuireach as an sgoil gus a dhol a chluich comhladh ris air feadh nan cnoc ’s nan gleann. Ach cha d’ fhuair mi an obair so fada leam. Air aon dòigh no dòigh eile fhuair mo mhàthair am mach an obair a bh’ agam. Agus ma fhuair, cha robh e nasgaidh dhomh. Cha leig mi as mo chuimhne gu bràth na briathran a labhair i rium. Is e ’thàinig as a’ chuis nach fhuilingeadh mo mhàthair do m’ chompanach tighinn am faisge an taighe.

Bha mi air mo chumail fo smachd glé mhath. Cha ’n fhaighinn cead a dhol do dh’ àite sam bith ach an t-aite ’cheadaicheadh mo phàrantan dhomh. Air Di-domhnaich, cha ’n fhaodainn a dhol do thaigh sam bith air chéilidh, agus cha mhò a dh’ fhaodainn a dhol astar mòr sam bith o ’n taigh. Bu tric a bha mi aig an àm ud tùrsach gu leòr, a chionn nach fhaighinn cead falbh air Di-domhnaich ann an cuideachd nan gillean a bha mu ’n aon aois rium fhìn. Ach is iomadh lath’ o’n uair ud a bha mi glé thaingeil do m’ phàrantan, a chionn gu ’n robh iad ’g am chumail cho math fo smachd. Theirteadh rium an uair a bhithinn ag iarraidh falbh a dh’ àite sam bith ann an cuideachd nan gillean òga, gòrach gun smachd a bhiodh am muigh ris an olc air an oidhche, agus a bhiodh a’ falbh o àite gu àite air an toil fhein fad an latha Di-domhnaich, gu ’n truailleadh droch comhluadar deagh bheusan. Ged nach robh mi anns an àm a’ toirt géill no creideis do na briathran fìrinneach so, thuig mi gu math ’na dheigh sin gu ’n robh iad fìor gu leòr. An uair a sheallas mi air m’ ais air na làithean a dh’ fhalbh, chi mi gu soilleir nach robh rath no buaidh air fear, ach fear glé ainneamh, a bha ’faotainn cead a bhith falbh mar a thogradh e fhein air oidhche ’s air latha.

Theagaisgeadh dhomh ann an tùs mo làithean meas a bhith agam air facal Dhé, air latha Dhe, agus air taigh Dhé. Gach madainn is feasgar, an uair a bhiodh m’ athair a’ leughadh cuibhrionn de dh’ fhacal Dhé, agus na thachradh a bhith staigh dhe ’n teaghlach mu ’n cuairt an teine ’nan suidhe gu stòlda, bhiodh ar cluas fosgailte ris gach facal a leughadh e. Cho luath ’sa rachadh againn air beagan leughaidh a dheanamh, bhiodh am Biobull ann an laimh gach aon dhinn. Cha bhiomaid a’ leughadh earrann ma seach, ach bhiodh ar sùil air gach facal is earrann a bhiodh esan a’ leughadh. Bha e ’na fhear-leughaidh glé mhath. Leughadh e gu socrach, poncail, agus dh’ ainmicheadh e earrann an déigh earrann mar a bhiodh e ’dol air aghart, a chum nach cailleamaid sealladh air an earrann a bhiodh e ’leughadh. Mar so dh’ ionnsaich sinn beag air bheag gun dragh gun fhaireachadh dhuinn fhìn, Gàilig a leughadh.

A bharrachd air so, fhuair sinn air an dóigh so tomhas mòr de dh’ eòlas air facal Dhe: eolas a tha ’deanamh feum dhomhsa gus an lath’ an diugh, agus a bhios a’ deanamh feum dhomh ri mo bheò. Is fhearr a tha cuimhn’ agam air cuid dhe na h-earrannan a bha m’athair a’ leughadh an uair ud na tha agam air cuid dhe na h-earrannan a bha mi fhìn a’ leughadh o’n a thainig mi gu aois. Bha Lath’ an Tighearna air a choimhead cho naomh ’s a ghabhadh deanamh. Bha gach ulluchadh a ghabhadh deanamh air a dheanamh mu ’n robh an teaghlach a’ gabhail mu thàmh oidhche Shathurna. Cha ’n fhiosrach mi gu ’n d’ thugadh a steach saoitheach uisge no fàd mònadh riamh air Lath an Tighearna ann an taigh m’ athar. Agus cha mhò is fhiosrach mi gu ’n do dheasaicheadh greim arain ann.

Cho luath ’s a rachadh againn air coiseachd do ’n eaglais, thoisich sinn ri dhol innte. Agus an latha nach fhaigheamaid a dhol innte, cha bhiomaid toilichte. Ach b’ ainneamh leinn gun dol do ’n eaglais an uair a bhiodh sìde mhath ann. Ach an àm a’ gheamhraidh, cha bhiodh e idir furasda do chloinn oig a dhol ceithir mile air astar do ’n eaglais troimh mhonadh bog. Agus ged a rachadh iad air an astar ud, cha bhiodh e sàbhailte dhaibh suidhe ann an eaglais fhuair le aodach is caiseart fliuch.

Mar is sinne ’tha mi ’fàs is ann is fhearr a tha mi ’tuigsinn cho feumail ’s a tha e gu ’m biodh a’ chlann air an toirt do ’n eaglais. Ged a tha na Sgoiltean Sabaid a’ deanamh feum mor, tha aobhar eagail gu ’m bheil iad a’ deanamh tomhas de chron le bhith ’cumail na cloinne gun dol do ’n eaglais. Agus tha e tric a’ tachairt nach ’eil an teagasg a tha ’chlann a’ faotainn ann an cuid dhe na Sgoiltean Sabaid a’ toirt orra tlachd a ghabhail ann a bhith ’dol do ’n eaglais an uair a thig iad gu aois. A bharrachd air so, tha moran dhe na pàrantan a’ deanamh dearmad air a bhith ’teagasg na cloinne aig na taighean, a chionn gu ’m bheil iad air an teagasg anns na Sgoiltean Sabaid. Ach tha e ro fheumail do ’n chloinn gu ’m biodh iad air an teagasg araon aig na taighean, anns na Sgoiltean Sabaid, agus mar an ceudna gu ’m biodh iad a’ dol gu riaghailteach do ’n eaglais air Lath’ an Tighearna.

Tha moran dhaoine ’cumail am mach nach tog a’ chlann a’ bheag dhe na chluinneas iad anns an eaglais, agus air an aobhar sin, nach ’eil a bhith ’dol do ’n eaglais a deanamh feum sam bith daibh. Ach cha ’n ’eil am beachd so a réir na firinn. Tha cuimhn’ agamsa an diugh air moran de na bha mi ’cluinntinn anns an eaglais o chionn leith cheud bliadhna, fada na ’s fhearr na tha cuimhn’ agam air na bha mi ’cluinntinn an uiridh. Agus cha ’n ’eil mise ach mar a tha mo leithidean eile. “Is e an t-ionnsachadh og a ni

---

[108]

[Vol . 12. No. 14. p. 4]

foghlum gun taing.” Nach ann an uair a tha sinn og is fhearr a dh’ ionnsaicheas sinn a h-uile rud a’s fhiach ionnsachadh? Cha ’n ’eil foghlum diadhaidh anns an doigh so eadar-dhealaichte o fhoghlum sam bith eile. Agus mur bi daoine ag ionnsachadh a’ mhath an uair a tha iad og, faodar a bhith cinnteach gu ’m bi iad ag ionnsachadh an uilc. Obair sam bith a chumas daoine, biodh iad og no sean, o bhith deanamh an uilc, tha e ro fheumail agus iomchuidh a gnàthachadh. Mar a tha ’m biadh làidir, fallain a bha sinn a’ gabhail an uair a bha sinn og a’ deanamh feum dhuinn gus an latha ’n diugh, mar sin mar an ceudna, tha ’n t-eolas a fhuair sinn mu thimchioll ar dleasdanas do Dhia agus do dhaoine, an uair a bha sinn og, a’ deanamh feum dhuinn gus an latha ’n diugh; agus bithidh gu bràth.

A h-uile tuathanach leis am math stochd math a bhith aige air a’ chuid fearainn, bheir e an aire mhath gu ’m bi an t-àlach og air am beathachadh gu math. Na h-uain nach fhaigh bainne gu leor, cha dean iad caoirich mhatha gu bràth.

Agus air a’ cheart doigh, mur faigh a’ chlann og, uain an treud aig an Ard Bhuachaille, am feumalachd de “bhainne fìorghlan an fhacail,” bidh iad beag, lag, meata gu lath’ am bàis. Agus nach ann aig na pàrantan a tha coir—a’ cheud choir—air an sàth a thoirt daibh dhe ’n bhainne ’s dhe ’n bhiadh a ni feum dhaibh. Ach ma bhios na pàrantan aineolach air nithean spioradail, tha e soilleir dhuinn nach urrainn daibh moran de dh’ eolas spioradail a thoirt do ’n cloinn. Bidh uain nan caorach a bha beag, lag, meata gu nàdarra beag, lag, meata. “Teagaisg leanabh a thaobh na slighe air an coir dha imeachd; agus an uair a bhios e sean, cha treig e i.”

(Ri leantuinn).

AN DROBHAIR CRUINN.

LE IAIN MAC PHAIDEIN, AN GLASCHO.

ANNS na laithean a dh’ fhalbh, ’nuair a b’ àbhaist do na Gàidheil—agus do na Goill cuideachd—a bhi ’g iomain nan dròbh, o gach cearn de ’n dùthaich, gu margadh ainmeil na h-Eaglaise-Brice, ’s iomadh tearnadh caol troimh ’n d’ thàinig cuid deth na dròbhairean, air an rathad eadar an Eaglais-Bhreac agus an dachaidhean féin.

Is iomadh duine ainmeil a bh’ ann am measg nan dròbhairean a bh’ ann an sud, agus ainmeil, ann am measg dhaoine ainmeil, bha ’n Dròbhair Cruinn. Cha b’ ann ainmeil air son meud a dhròibh, mar a bha Coire-Choillidh, a bha ’n Dròbhair Cruinn; oir tha e air a ràdh gu’n deach Coire-Choillidh a stigh do ’n Eaglais-Bhric air latha sònraichte, agus bha ’n dròbh a bh’ aige—crodh agus caoirich—a còmhdachadh seachd mìle de ’n rathad-mhor; agus bha e air a ràdh cuideachd, gu ’n robh seachd pìobairean air ceann an dròibh, a dol a stigh do ’n mhargadh. Ach cha’n ’eil na làithean sin cho fada bhuainn ’sa tha na làithean anns an robh an Dròbhair Cruinn beò, agus cha chuala sinn dé ’m fad a bh’ anns an dròbh a bu mhodha bh’ aig an Dròbhair Chruinn riamh, ged a chuala sinn gu ’n robh e ’na dhuine smiorail, gaisgeil, faicilleach, cùramach, anns an robh neart anabarrach air réir a mheud, a chionn cha robh e ach iosal ’na phearsa, cho leathunn ’sa bha e cho fad, mar a theireadh iad, ’s e sin a chuir gu ’n d’ thug iad an Dròbhair Cruinn mar ainm air. ’N uair a ghabhadh tarbh no damh an caothach, rud is minig a rinn iad aig na h-aisig, na’m faigheadh an Dròbhair Cruinn greim air a h-aon aca, laimhsicheadh e an damh mar gu ’m b’i othaisg a bhiodh aige. Fhuair aon tarbh ’s e air an dearg chaothach as a lamhan aon uair, ach dh’ fhàg e ’adhaircean ann an làmhan an Dròbhair. Ach coma co dhiu, cha b’e sud idir an ni air an d’ aithriseadh an sgeul.

Dh’ fhàg an Dròbhair baile na h-Eaglaise-Brice air feasgar sònraichte ann an dol fodha na gréine ’s e ’m beachd an oidhche sin a chur seachad ann an tigh òsda anns an Lairbeart, tigh anns am b’ àbaist moran de na dròbhairean oidhche chur seachad. Bha cuideachd còmhla ris an Dròbhair ach ghabh iadsan ceum air thoiseach, ann an dùil nach biodh an Dròbhair fada as an déidh, ach chum a ghnothuch an Dròbhair beagan ni b’ fhaide na shaol e, agus bha e fàgail a bhaile-mhargaidh gun neach gun chreutair beò ’na chuideachd ach a dheadh chù, nach biodh uair sam bith fada o ’shàil. Le ceum beòthail, aotrom—a chionn bha margadh math, agus bha achlasan dùmhail de chùinneadh Shasunn aige air a shiubhal—bha ’n Dròbhair a toirt ceum as agus aghaidh air a dhùthaich. Bha ’n t-anmoch a tighinn, ’s cha b’ ann air a shocair. Mar a thuirt an seanfhacal, “Mar chloich a’ ruith le gleann, feasgar fann foghair.” Ach mu ’n d’ thàinig an dorcha uile gu léir air, chual’ e fuaim chasan eich a tighinn as a dhéidh, agus ann an tiotadh rinn marcaiche, coltas duin’ -uasail, a suas air, agus tharruing e ’n Dròbhair, agus thòisich iad air seanachas ri chéile, agus bu mhath a b’ aithne do ’n duin’ -uasal seanachas a dheanamh, agus bha e cho eòlach air treudan agus air dròibh ’sa bha ’n Dròbhair e fhéin, agus cha robh dròbh no buaile ainmeil eadar Tigh Iain Ghròid ’s a’ Chrìoch Shasunnach noch b’ aithne do ’n duin’ -uasal. ’S ann a bha ’n Dròbhair ’ga mheas fhéin fortanach, a leithid de chompanach a thachairt ris air an rathad. Thàinig an duin’ -uasal a nuas as a dhìollaid ’s thilg e ’n t-srian thar a ghàirdean ’s choisich e ri taobh an Dròbhair ’s lean iad air seanachas car tacain. An déigh dhaibh a bhi greis mar so, sheas an duin’ -uasal agus thuirt e gu ’m feumadh esan siubhal air adhart, a chionn gu ’n robh àireamh mhath mhìltean aige ri chur seachad mu ’n ruigeadh e a cheann-uidhe, agus an uair a bha e gu leum anns an dìollaid thionndaidh e agus thubhairt e ris an Dròbhair: “Nach neònach leamsa duine mar a tha thusa a bhi gabhail an rathaid leis fhéin, ’s gun neach na chuideachd a tighinn bhar a’ mhargaidh. Nach ’eil fhios agad gu ’m bheil daoine gu minig air an robadh air an rathad so?”

“Ma ta,” ars’ an Dròbhair, “cha robh fiughair agam a bhi leam féin a nochd, ged a thuit dhomh a bhi ann. Ach co dhiu tha ’n cù is fearr an Albainn agam, agus thaAndrew Fararaair mo leis, ged nach fhaic neach eile e gus an d’ thig feum air, agus ma thig feum air ’s aithne dhomh chluich.”

“Andrew Farara! ”ars’ an duin’ -uasal; “ ’s e sin a h-aon de na claidheamhan ainmeil. Tha mi a’ cluinntinn iomradh orra o’n a’s cuimhne leam, ’s cha ’n fhaca mi sealladh air a h-aon dhiu riamh, ged a bheirinn rud math air son sin fhaodainn.”

“Cha ruig sibh a leas a bhi ni ’s fhaide mar sin,” ars’ an Dròbhair, ’s e tarruing a’ chlaidheamh a bha sios ann an osann na briogais aige, ’s a cheann am falach fo ’chòta os cionn a chruachan. Shìn e an claidheamh ann an laimh an duin’ -uasail, mar nach biodh e toirt dha ach a chuach-theine ’s an spor.

Ach O, ciod e ’n laigse thubaisdeach a thàinig air an Dròbhair Chruinn aig an uair ud: duine ’bha cho seòlta, sicire, faicilleach, ’sa sheas riamh air margadh na h-Eaglaise-Brice, a dhol a shìneadh na bha de dh’airm air ann an laimh coigrich, ann an dorcha na h-oidhche. Ach de ’ruigeas sinn a leas a bhi bruidhinn? Nach ’eil eachdraidh làn deth leithidean so, riamh o’n latha shònraichte ud anns an do thachair gu ’n do chuir an duine bu chiùine a bha riamh air an t-saoghal—Maois—ann am buaireadh braise na feirge, na deich Aithntean ’nan criomagan leis an aon bhuille? Agus ’s minig bhuaithe sin a thachair e gu ’n do thuit am fear làidir agus aig uair chiogailteach gu ’n d’ fhàilnich e gu buileach, anns an ni sin anns an robh e air a chùnntas barraichte. Mar a thuirt an seanfhacal: “Is minig a thàinig fo laimh an deadh stiùireadair.”

An uair a fhuair an duin’ -uasal—an robair ’s e bh’ ann ’s cha b’e duin’ -uasal— ’na laimh an claidheamh, thug e tacan air a mholadh. Sheas e ’n sin ceum air ais o’n Dròbhair ’s bha e cur caran de ’n chlaidheamh mu ’n cuairt a chinn. Thog e ’n sin an claidheamh cho àrd ’sa b’ urrainn e, agus thug e ’nuas e le uile neart, agus chuir e ’n ceann de ’n chù, agus mu ’n gann a bha ’n gniomh ud deanteadh, bha rinn a chlaidheamh féin ri broilleach an Dròbhair bhochd agus briathran an robair ’na chluais, “Liubhair do sporan!” Ach cha d’ fheum an Dròbhair briathran sam bith air son a thuigsinn, agus b’ fheudar dha a h-uile peighinn a bh’ aige— ’s bha sin aige sporan trom—a liubhairt thairis do ’n robair, agus bha ’dheadh chù agus a chlaidheamh ’ga dhìth còmhla ris a sin. Mu ’n do dhealaich iad, thubhairt an Dròbhair: “Thug thu bhuamsa na bh’ agam, agus ged is duilich leam mo chuid féin ’s e cuid chàich is duilighe leam. Tha mi còrr agus fichead bliadhna a’ dol ’sa tighinn air an rathad so, agus ged is iomadh neach a dh’ earb a chuid rium anns an ùine sin, cha do chaill neach peighinn riamh orm; ach an uair a theid mi dhachaidh, agus a dh’ innseas mi gu ’n deach mo robadh, bidh cuid ann a chreideas mi ach bidh moran dhiù nach creid. Ach, co dhiù, cha teid mi dhachaidh gu bràth gun leòn orm. So agad stoc craoibhe, agus cuiridh mi mo làmh chlì air, agus gearr dhiom leis a’ chlaidheamh o chaol an dùirn i.”

“A dhuine ghòraich,” ars’ an robair, “nach foghainn leòn a’s lugha na call an laimhe uile leat. Cuir an lùdag agus a mheur a’s fhaisge dhi air an stoc agus gearraidh mise dhiot iad, ’s gléidh an còrr de ’n laimh; bidh feum agad fhathast oirre.”

“Mar sin fhein bitheadh e,” ars’ an Dròbhair, ’s e gabhail a null far an robh stoc na craoibhe, a chaidh a shàbhadh tri no ceithir de throidhean o’n talamh, agus chuir e ’dha mheur sìnte air an stoc, agus thuirt e ris an robair, “A nis, buail grad agus buail glan.”

Thog an robair an claidheamh cho àrd ’sa b’ urrainn e, ’s an sin bha e ’ga thoirt a nuas le uile neart, an uair a thiolp an Dròbhair a mheòir bhar an stuic, agus chaidh an claidheamh an sàs gu domhain anns an fhiodh, agus mu ’n d’ fhuair an robair ùine gu sealltainn no gu smaointinn, bha meòir an Dròbhair Chruinn a’ teannachadh gu cruaidh mu ’n sgòrnan aige. Gun teagamh rinn an robair sporgail gu leòir gu faotainn ma réir—dheanadh uan sin, na’m faigheadh e e-féin ann an spògan an leóghainn—agus bhiodh e a cheart cho furasda do’n uan faotainn as o’n leóghann ’sa bha e do’n robair faotainn á lamhan an Dròbhair, ged a b’e ’n robair duine moran bu truime na ’n Dròbhair. Co dhiu, cha b’fhada gus an robh an robair ’s a dhruim ri talamh, agus fhuair an Dròbhair a chuid fhein air ais agus dòrlach math a bharrachd air, agus le iall na cuip a bh’ aig an robair, chaidh a lamhan fhein a cheangal air a chùlaobh, agus b’ fheudar dha coiseachd ri taobh an Dròbhair gus an Lairbeart. An uair a ràinig an Dròbhair an tigh-òsda, anns an robh e dol a chuir seachad na h-oidhche, ’sa chunnaic a chàirdean fein e tighinn agus each aige anns an dàrna

---

[109]

[Vol . 12. No. 14. p. 5]

laimh agus duine anns an laimh eile, cha robh fios aca ro mhath dé am mineachadh a thigeadh as a’ chùis. Ach an uair a thainig fear-an-taighe air lom, ’sa sheall e mu ’n cuairt air, thuirt e: “Mo laochain thu, ’Dhròbhair! Rinn thusa obair mhath air an oidhch’ a nochd. Ghlac thu ’n robair mor, agus tha ceud punnd Sasunnach air a cheann, agus ma bheir thu do Shruithla ’màireach e, gheibh thu sin agus taing.”

Agus ’s e sin a rinn an Dròbhair. Gu math tràth anns a’ mhaduinn thug e ’n robair do Shruithla, agus ged a chuir an robair casaid na aghaidh ag ràdh gu’n do rob an Dròbhair esan, cha bu mhiann leis an luchd ùghdarrais ann an Sruithla sealltainn a stigh anns a chùis sin. Fhuair an Dròbhair a cheud punnd Shasunnach le moran molaidh agus taing air son e ’bhi cho smiorail; fhuair e cead each an robair a ghleidheadh dha féin, agus ’s minig a chluinnt’ e ’g ràdh as a dhéidh sud: “Ged a chaill mi mo dheadh chù, fhuair mi ’n deagh each.” Agus ’s iomadh latha as a dhéidh sud a bha ’n Dròbhair agus an t-each aithnichte anns na h-eileanan an Iar.

ROBINSON CRUSOE.

CAIB. VII.

ACH tha e neo-chomasach dhomh cainnt a chur air an staid inntinn anns an robh mi an uair a chuala mi am fuaim eagallach, agus a’ ghlaodhaich oillteil, agus an donnalaich a thoisich araon faisge air a’ chladach, agus mar an ceudna shuas air feadh na duthchadh, an uair a chualas fuaim na h-urachrach—fuaim. tha mi ’creidsinn, nach cuala na creutairean ud riamh roimhe. Thug so orm a thuigsinn gu lan-mhath nach robh e glic dhuinn a dhol gu tir an oidhch’ ud. Ach b’ i a’ cheist, cia mar a ghabhamaid de mhisnich na rachadh gu tir re an latha; oir bhiodh e cheart cho cunnartach dhuinn coinneachadh ris na daoine fiadhaich fhein ri coinneachadh ris na leomhainn ’s ris na tigearan. A dh’ aon chuid bha eagal oirnn rompa le cheile.

Bhiodh cuisean mar a thachradh iad, dh’ fheumamaid a dhol gu tir an aiteiginn a dh’ iarraidh uisge; oir cha robh pinnt againn anns a’ bhata, agus cha robh fhios againn c’ait am faigheamaid e.

Thuirt Suraidh, na’n leiginn leis a dhol gu tir le fear dhe na pigeachan gu ’m feuchadh e ri uisge a thoirt thugam ma bha deur ri fhaotainn.

Dh’ fheoraich mi dheth, c’ar son a bha e ’g iarraidh a dhol gu tir? C’ar son nach rachainn fhin gu tir, agus nach fhanadh e-fhein anns a’ bhata? Thug an doigh chaomhaill anns an do fhreagair e mi orm gu ’n robh tlachd mor agam dheth gu brath tuilleadh. Ars’ esan: “Ma thig na daoine fiadhaich, ithidh iad mise, agus faodaidh tusa thu fhein a thoirt as.”

“Ma ta, Shuraidh,” arsa mise, “theid sinn le cheile gu tir, agus ma thig na daoine fiadhaich, marbhaidh sinn iad, agus cha ’n ith iad fear seach fear dhinn.”

Thug mi brioscaid dha, agus drama as a’ cheis bhotul aig mo mhaighstir, a dh’ ainmich mi mar tha

Tharruinn sinn cho dluth do thìr ’s a b’ urrainn duinn. Ghrunnaich sinn gu tir agus cha d’ thug sinn dad leinn gu tir ach gunna am fear, agus da phige gus uisge a thoirt air bord.

Cha robh toil agam a dhol a sealladh a’ bhata air eagal gu ’n tigeadh daoine fiadhaich le ’n cuid chanodhachan a nuas an amhainn. Ach thug am balach an aire gu ’n robh aite iosal mu mhile o ’n chladach agus choisich e suas ann air a shocair fhein.

An ceann uine chunnaic mi e ’tighinn ’na ruith an rathad a bha mi. Shaoil mi an toiseach gu ’n robh na daoine fiadhaich air a thoir, no gu ’n do ghabh e eagal roimh aon dhe na fiadh-bheathaichean, agus ruith mi ’na choinneamh gus comhnadh a dheanamh leis. Ach an uair a rainig mi faisg’ air, thug mi an aire gu ’n robh rudeiginn an crochadh thairis air a ghuaillean. Ciod a bh’ ann ach creutair coltach ri gearr a mharbh e, ach a bha air atharrachadh dath, agus na b’ fhaide anns na casan. Air a shon sin, bha sinn gle thoilichte gu ’n d’ fhuair sinn e; agus bha feoil gle mhath air. Ach b’ e an t-aoibhneas bu mho a bha air Suraidh, gu ’n d’ fhuair e uisge math, agus nach fhaca ’s nach d’ fhairich e daoine fiadhaich idir.

Ach an deigh sid fhuair sinn am mach nach ruigeamaid a leas sinn fhin a chur gu moran saothreach a dh’ iarraidh uisge; oir bha uisge gle mhath ann am braighe a’ chladaich an ceann a’ bhaigh anns an robh sinn air acaire. Lion sinn na pigeachan leis an uisge, agus bha feusd againn air a’ ghearr a mharbh sinn. O nach fhaca sinn dad a bheireadh oirnn a chreidsinn gu ’n robh daoine a’ fuireach anns a’ chuid ud dhe ’n duthaich, rinn sinn deiseil gus gabhail romhainn air ar turus.

O ’n a bha mi aon uair roimhe air turus air a’ chorsa so, bha fhios agam gle mhath nach robh eileanan Chanari, agus mar an ceudna eileanan Cheap de Verd, gle fhad’ air falbh o chladach Africa. Ach o nach robh inneallan sam bith agam leis an rachadh agam air a’ cheart aite anns an robh mi a dheanamh am mach, cha robh fhios agam c’aite an seallainn air an son, no cuin a thogainn am mach o thir gus a dhol do ’n ionnsuidh; mur b’ e gu ’n robh so mar so, dh’ fhaodadh e bhith furasda gu leor dhomh amas air feadhainn dhe na h-eileanan so. Ach bha mi ’n dochas, nan leanainn romham air seoladh faisge air a’ chladach gus an ruiginn an t-aite anns an robh na Sasunnaich ri malairt, gu ’m faodadh gu ’n tachradh te dhe na loingeas aca rium, agus gu ’n tugadh iad air bord sinn.

Cho fad ’s a b’ urrainn domh a dheanamh am mach, feumaidh gu ’n robh an t-aite anns an robh mi nis eadar am fearann aig Iompaire Mhoroco, agus an t-aite anns an robh na daoine dubha ’fuireach. Tha ’n t aite so ’na fhasach tioram gun fheum, far nach ’eil creutair sam bith a’ fuireach ach fiadh-bheathaichean. Chuir na daoine-dubha an cul ris, agus chaidh iad mu dheas leis an eagal a bha orra roimh na Mooraich, agus bha na Mooraich a’ smaointean nach b’ fhiach e an t saothair dhaibh a dhol a dh’fhuireach ann, o nach robh ann ach fasach tioram gun fheum. Agus o ’n a chuir daoine gu buileach an cul ris, thainig e gu bhith ’na aite-comhnuidh do dh’ aireamh mhoir de leomhainn, ’s de thigearan, ’s de liopaird, ’s de chreutairean fiadhaich eile. O ’n a bha chuis mar so, bhiodh na Mooraich a’ dol a shealgaireachd ann, agus iad ann an ordugh mar gu ’m biodh armailt ann, a dha no tri de mhiltean dhiubh comhladh aig an aon am.

Fhad ’s a bha sinn a’ seoladh mu cheud mile ri cois a’ chladaich, cha robh ri fhaicinn re an latha ach fasach tioram gun fheum, agus re na h-oidhche gu leir cha robh dad ri chluinntinn ach donnalaich, agus buirean bheathaichean fiadhaich.

Uair no dha re an latha air leam gu ’n robh mi ’faicinn mullach beinn Tenerif, a’ bheinn a’s airde a th’ ann an eileanan Chanari, agus bha fior thoil agam seoladh am mach an dochas gu ’n ruiginn an t-aite. Ach an deigh dhomh da oidhirp a thabhairt, b’ fheudar dhomh tilleadh air ais. Bha ’ghaoth ’nam aghaidh, agus bha ’n fhairge ag eirigh tuilleadh is ard air son a’ bhata. O ’n a bha ’chuis mar so, chuir mi romham gu ’n leanainn romham mar a runaich mi an toiseach, agus gu ’n cumainn faisg’ air a’ chladach.

An deigh dhuinn falbh as an aite so, b’ fheudar dhuinn a dhol caochladh uairean gu tir a dh’ iarraidh uisge. Agus gu math moch air madainn araidh thainig sinn gu acaire ann am fasgadh gob rudha bhig a bha gu math ard os cionn na mara. Bha ’n lionadh air toiseachadh, agus bha sinn a’ feitheamh gus am faigheamaid a dhol a steach na b’ fhaide.

Bha suil am mach aig Shuraidh gu math na b’ fhearr na bh’ agamsa, agus thuirt e rium gu beag, gu ’m b’ fhearr dhuinn a dhol am mach o thir na b’ fhaide. “Seall an uile-bhiast mhor ud ’na cadal gu trom air taobh a’ chnoic ud thall.”

Sheall mi far an do chomharraich e mach dhomh, agus chunnaic mi gur e uile bhiast uamhasach a bh’ ann gu dearbh, oir b’ e leomhan mhor eagallach a bh’ ann ’s i ’na laidhe os cionn a chladaich fo bhearradh na creige.

“A Shuraidh,” arsa mise, “theid thu gu tir agus marbhaidh tu i.”

Thainig dreach an eagail air Shuraidh, agus thuirt e: “Mise ’g a marbhadh! Dh’ itheadh i mi a dh’ aon ghreim.”

Ach air a shon sin cha duirt mi facal tuilleadh ris a’ bhalach, ach gu ’n d’ iarr mi air laidhe gu socrach far an robh e. Rug mi air a’ ghunna bu mho a bh’ againn. Bha e, cha mhor, cho farsuinn ri mosgaid. Chuir mi gu leor a dh’ fhudar ann, agus da chnap luaidhe, agus chuir mi ri mo thaobh e. Chuir mi urachair mhath fhudair anns an ath fhear, agus da pheillear, agus an uair a chuir mi fudar anns an treas gunna, oir bha tri dhiubh againn, chuir mi coig peilleirean beaga ann.

Dh’ fheuch mi cho math ’s a b’ urrainn domh gus ceann na leoghainn a chuimiseachadh leis a’ cheud ghunna a lion mi, ach o ’n a bha ’n spog aice thairis air a sroin, an uair a loisg mi oirre, cha d’ rinn mi ach a’ chas aice a bhristeadh os cionn na gluine. Thug i leum aisde, agus thoisich i ri dranndan an toiseach, agus an uair a fhuair i a cas briste, thuit i rithist. An sin dh’ eirich i ar thri chasan, agus thug i glaodh aisde cho eagallach ’s a chuala mi riamh.

Bha car de dh’ ioghnadh orm nach do chuimisich mi anns a’ cheann i; ach air a shon sin, ghrad rug mi air a’ ghunn’ eile, agus ged a bha i ’dol ceum beag na b’ fhaide uam, loisg mi oirre, agus chuir mi na peilleirean ’s a’ cheann aice, agus bha mi toilichte an uair a chunnaic mi tuiteam i, gun ghlaodhaioh sam bith, ged a bha i ri osnaich ’s ri spairn.

An sin ghabh Shuraidh misneach, agus b’ fheudar dhomh a leigeadh gu tir. “Bi falbh, ma ta,” arsa mise. Leum e do ’n uisge, agus thug e leis an gunna beag anns an dara laimh, agus shnamh e gu tir leis an lamh eile. An uair a chaidh e dluth do ’n leomhainn, chuir e an gunna ris a’ chluais aice, agus ghrad mharbh e i.

Rinn sinn sealg gun teagamh, ach cha deanadh an t-sealg a rinn sinn biadh dhuinn. Bha dorran orm a chionn gu’n do chosg mi tri urchraichean air rud nach robh a chum a’ bheag a dh’ fheum dhomh. Ach bha Shuraidh ag radh gu ’n itheadh e rud dhe ’n fheoil, agus thainig e air bord a dh’ iarraidh na tuaidhe.

“C’ar son a tha thu ’g a h-iarraidh,” arsa mise.

“Tha mi ’dol a thoirt a’ chinn dhith,” ars’ esan. Cha b’ urrainn Shuraidh an ceann a thoirt bhar na leomhainn; ach thug e cas dhith, agus thug e gu bord i, agus bha i anabarrach mor.

Smaoinich mi gu ’m faodadh an t-seice tighinn gu feum dhomh air aon doigh no doigh eile, agus chuir mi romham gu ’m feannainn an leomhann nam b’ urrainn domh. Thoisich mi-fhin is Shur-

---

[110]

[Vol . 12. No. 14. p. 6]

aidh ri ’feannadh; ach bha Shuraidh fada na b’ fhearr aig an obair na bha mise, oir cha robh eolas sam bith agam air a leithid a dh’ obair. Thug sinn fad an latha air a feannadh, ach chaidh againn air crioch a chur air. Thug sinn an t-seice gu bord, agus sgaoil sinn i air mullach a’ chabin, agus taobh na feola am muigh dhi. Thiormaich teas na greine i ann an da latha, agus ’na dheigh sid bha i feumail dhomh gus mi-fhin a leigeadh ’nam shineadh oirre.

(Ri leantuinn.)

LITIR O’N CHUAIRTEAR.

IS iomadh rud a chì ’s a chluinneas am fear a bhios tric a’ dol air chuairt feadh na dùthcha. Tha roinn mhor de ’n fhiosrachadh a gheibh e mar so a thig gu feum dha fhein ’s do dh’ fheadhainn eile air iomadh dòigh, uair no uaireiginn; ach ’s fheudar aideachadh, aig an àm cheudna, gu ’m faic ’s gu ’n cluinn e iomadh ni nach ’eil gu mor bhuannachd do neach sam bith.

Tha deagh chothrom aig cuairtear air eòlas fhaighinn air nàdar agus cleachdannan a mhor chuid de ’n t-sluagh, gu h-àraidh an fheadhainn sin a tha e gle thric na ’m measg, agus ris am bi a ghnothuch. Tha mi làn chreidsinn gu ’m bheil daoine ann a mheallas oirnn, cho eòlach ’s gu ’m bi sinn orra; bha ’chùis mar so riamh, agus tha mi cinnteach gur ann mar so a bhitheas a chùis gu deireadh an t-saoghail. Cha ’n e sin a mhàin, ach faodaidh sinn air uairean a thoirt a chreidsinn oirnn fhìn gu ’m bheil sinn a làn thuigsinn inntinn an fhir air am bheil sinn glé eòlach; ach an uair a mheòraicheas sinn beagan mu ’n chùis, chi sinn gu soilleir nach léir do dhuine sam bith cridhe neach eile gu h-iomlan ach am Fear a chruthaich e. Air an aobhar sin feumaidh sinn a bhi daonnan ’n ar faicill nach toir sinn breith ro chabhagach air neach sam bith, cho earbsach ’s gu ’m bi sinn as an fhiosrachadh a th’ againn mu dheidhinn.

Tha beagan beò fhathast an sud ’s an so de dh’ fhàs na seann dùthcha. Bidh mi taghal orra so an dràsda ’s a rithist ’n uair a fhreagras e dhomh, oir is taitneach le m’ chridhe tacan a thoirt a còmhradh riutha. O, ach a bhàigh a th’ aig a h-uile aon diubh fhathast ris an t-seann dùthaich, agus am meas a th’ aca air a bhi bruidhinn oirre. Tha gach beinn, gleann, màm, sruth, eas, creag, caol agus òb, an dùthaich an òige, cho soilleir, tha agus moran na ’s soilleire na’n inntinn na na bailtean réidhe, còmhnard air an do shaothraich iad cho goirt o’n a thàinig iad do ’n dùthaich so. Is gle thoigh le cuid diubh bhi ’g aithris sgeulachdan na Feinne, a bhi seinn òran nam bàrd, ag innse mu Phrionns’ Tearlach, mu ghaisge Shir Eoghain, agus iomadh laoch ainmeil eile. Tha feadhainn dhiubh leis an toil a bhi ’g innse mu dhròbhaireachd ’s mu fhéilltean mora aig an robh iad, mu iasgach an sgadain, agus mu shealg nam fiadh. O, cha ’n fhada bhios a h-aon de na seann daoine còire so ’n ar measg, agus an uair nach maireann iad, ’s ann a thuigeas sinn da rireadh gu dé cho fiachail ’sa bha e tacan a thoirt na’n cuideachd.

Tha roinn mhath ann de sheann daoine de dh’ fhàs na dùthcha so fhéin aig am bheil seanachas gle thaitneach. Is toigh leis an òigridh a bhi cluinntinn mu ’n dol a mach a bh’ aig ar n-athraichean bho chionn tri fichead agus ceithir fichead bliadhna air ais, an uair a bha ’n dùthaich so ùr, gun rathaidean mora, gun mhuillnean, agus gun innealan a’s fhiach ainmeachadh. Is dona ’thuigeas gillean òg an latha ’n diugh de am miomhaigh a bh’ aig an athraichean ’nuair a dh’ fheumadh iad sac mine no buiseal salainn a thoirt dachaidh deich mìle troimh ’n choille, gun cheum rathaid ceart fo ’n cois. Ach cha chluinnt’ a gearain iad. Dhannsadh iad “Gille Calum” an deigh tilleadh mu choinneamh tein’ an t-similear gu sunndach, aotrom, agus a bhean gu laghach a seinn a phuirt da. An diugh, ma theid fear do ’n bhaile-mhor an carbad iaruinn, O! ’s esan a bhios sgìth, brùite am beul na h-oidhche; cha mhor nach fheumar am biadh a chumail ris, agus a thogail a stigh do’n leabaidh. An nighean òg ud ’tha na suidhe aig an inneal-fhuaidheal, no an té ud tha cluich a phiano, is beag a dh’ fhiosraich i de dh’ànnradh nan làithean sin anns an robh a màthair a cur a’ bhuntàta ’sa choille dhuibh fad an latha, a’ chreathall a muigh an oir na pàirce; agus ’nuair a thigeadh an oidhche, a shuidheadh sios gu aon-uair-deug air a chuibhle-shniomh no air a bheairt-fhighe.

Am measg gach seòrsa a dh’ amaiseas ris an fhear-chuairte, cha bhi aon diubh a’s annasaich’ ’s a’s éibhinn’ leis a bhi ’g éisdeachd na ’n fheadhainn aig am bi seanachas car mar a leanas:—

“An cuala tu gu ’n robh Aonghas Ruadh agus Mairi Eoin a’ dol a phòsadh an déigh na bliadhn’ ùire? Nach iongantach gu ’n gabh Mairi fear cho aineolach ris? Chuala mi gu ’n do dhiùlt Peigi Sheumais Aonghas Bàn. An òinseach bhochd! cha ’n fhaigh i na ’s fhearr. Thainig Domhull Uilleam dhachaidh. Cha ’n eil curam gu ’n teid e a dh’ àite Ruairidh air an turus so. Na’m biodh beairteas aig Aonghas beag, gheibheadh e Iseabail ’Illeasbuig air a’ cheud fhacal. Tha iad sud coma ma bhios airgiod aig duine dé an coltas a th’ air.” Agus mar sin sios.

Cha ’n abair mi tuilleadh aig an àm so, ’chionn tha mo litir mar tha tuilleadh is fada.

CUAIRTEAR.

An Duine Leisg.

Tha ’bhith diomhanach a’ truailleadh agus a’ seargadh nàdar an duine. Mar a mheirgeas an t-iarunn an uair a dh’ fhagar fada ’na shineadh am muigh e fo ghaoith ’s fo uisge, agus a theid e o fheum air a’ cheann mu dheireadh, mar sin mar an ceudna, tha buadhan an duine a tha ’na sheasamh fad an latha diomhanach a’ cnàmh air falbh gun fheum dha fhein, no do neach sam bith eile.

Rinn gobha araidh dà choltair do thuathanach. B’ e an t-aon seòrs’ iarunn a bh’ annta, agus rinneadh iad anns an aon latha. An uair a thug e dhachaidh iad, chuir e fear dhiubh gu feum gun dàil, agus dh’ fhàg e am fear eile ’na thamh anns an t-sabhal, far an robh e meirgeadh fad na bliadhna. An ceann bliadhna thainig feum aig an tuathanach air coltair, agus thug e lamh air a’ choltair mheirgeadh a bh’ anns an t-sabhal. An uair a chuireadh anns a’ chrann e, thuirt e ris a’ choltair eile: “Cia mar a tha thusa cho briagha ’s cho dearrsach seach mise? Tha mi ’g aideachadh gu ’m bheil nàire orm mi fhin fhaicinn ri do thaobh.”

“Ah!” fhreagair an coltair eile, “is e bhith ’g obair gu trang a chum mise gu ’n a bhith meirgeach mar a tha thusa. Bha thusa a’ cur seachad na h-ùine diomhanach, agus is e sin a dh’ fhag thu mar a tha thu; ach an uair a bhios tu greis ag obair, falbhaidh a’ mheirg dhiot, agus bidh tu a cheart cho briagha ’s cho geal riumsa.”

Is ann air son a bhi ’caitheamh na h-ùine gu diomhanach, an uair bu chòir dha an tàlann a fhuair e a chur gu feum, a thugadh a bhinn eagalach am mach an aghaidh an duine leisg. “A sheirbhisich uilc agus leisg, bha fhios agad gu ’m buaininnsa ’san àite anns nach do chuir mi agus gu ’n tionailinn as an ionad anns nach do sgaoil mi. Bu chòir dhut, uime sin, m’ airgiod a thabhairt do ’n luchd-malairt, agus air dhomh teachd, gheibhinn mo chuid fein maille r’a riadh. Tilgibh an seirbhiseach mi-tharbhach so do dhorchadas iomallach: an sin bithidh gul agus gìosgan fhiacal.”

Tha daoine ann a tha, mar is trice, anabarrach trang aig obair nach dean feum sam bith aon chuid dhaibh fein, no do neach sam bith eile. Tha iad mar gu ’m faiceadh tu roth muillinn a’ sior dhol mu ’n cuairt, agus gun dad ’g a bhleith. Tha iad mar gu ’m faiceadh tu a’ chlann bheag ag obair gu trang a’ togail thaighean air an tràigh an uair a theid an làn am mach; ach an uair a thig an lionadh, sguabaidh e leis an obair aig an robh iad cho trang fad na h-ùine.

An d’ thug sibh an aire gur iad na firionnaich agus na boirionnaich a tha caitheamh am beatha gu diomhanach, a ’s neo-shunndaiche, agus a ’s muladaiche coltas? Tha iad so ag imeachd air aghart troimh chùrsa na beatha so, agus, riamh fhathast, cha do chuir iad ceisd orra fhein a thaobh an aobhair air son an do chruthaicheadh iad, no ciod an dòigh anns am bu chòir dhaibh am beatha chriochnachadh. Their iad riut: “Nach fhaod mise mo bheatha agus mo mhaoin a chaitheamh mar a thogras mi fhin? Ma tha mise a’ deanamh an uilc, tha gu leòr a’ deanamh an uilc a bharrachd orm, agus, air a cheann mu dheireadh, cha mhiosa dhomhsa na dhaibhsan.”

Is e reusanachadh truagh agus aineolach a tha ’n so, agus cha chluinnear a ach aig a’ mhuinntir a tha ’caitheamh am beatha gu diomhanach araon ann an seadh aimsireil agus spoiradail.

IAIN.

“Cha Chuirear Feich air Beul Duinte.”

Tha ’n àireamh a ’s mò de shluagh an t-saoghail mall a chum éisdeachd, agus ealamh a chum labhairt, agus, tha aobhar eagail gu ’m bheil iad mar an ceudna ealamh a chum feirge. Tha Solamh ag ràdh, gu ’m bheil “àm gu bhith tosdach, agus àm gu labhairt,” ann. Ach co ’nar measg a tha ’g a thoirt so fa near?

Tha cuid de dhaoine ann nach urrainn fuireach ’nan tosd ged a gheibheadh iad an saoghal mu ’n iath a’ ghrian. Feumaidh an teangadh bhith ’g obair gun fhois gun diobradh. Cha ’n fhac’ iad ni no neach riamh nach ’eil iad deas gus coire fhaighinn da. Cha bhiodh iad beò mur biodh iad a’ bruidhinn air rud eiginn. Agus mar is trice, is ann a’ faotainn coire do ni no do neach eiginn a bhitheas iad. Is gle bhithdheanta leotha a bhith faotainn coire do gach ni agus neach a tha math. Cha ’n urrainn daibh cumail o bhith ’faighinn coire do ’n dòigh anns am bheil an Ti a tha uile-ghlic, agus uile-mhathasach a’ riaghladh air nèamh agus air an talamh. Cha ’n ioghnadh ged a thuirt an t-abstol gu ’m bheil an teangadh air a lasadh o ifrinn.

Their daoine ruinn, nach ’eil e furasda dhaibh fuireach ’nan tosd an uair a chluinneas iad daoin’ eile ’labhairt bhriathran nach ’eil aon chuid iomchuidh no fior. Feumaidh iad greis a thoirt air connsachadh mu nithean nach ’eil a chum feum sam bith; oir cha d’ fhoghlum iad fhathast a bhith “ealamh a chum éisdeachd, mall a chum labhairt, mall a chum feirge.”

Feumar aideachadh gur e so leasan a’s doirbhe dhuinn ionnsachadh a chuireadh riamh fa ’r comhair; ach is leasan e cho cudthromach ’s a b’ urrainn duinn ionnsachadh. Bha cuid dhe na seana Ghàidheil comasach air an leasan mhath so ionnsachadh, mar a dh’ fhaodar a thuigsinn o ’n t-seanfhacal a leanas: “Is searbh a’ ghloir nach fhaodar eisdeachd.” Chuala sinn iomadh duine glic, tùrail ag radh; gu ’m b’ ainneamh leotha bhith diumbach dhiubh fhein air son fuireach samhach an uair a chluinneadh iad briathran, nach robh a’ còrdadh riutha, ach gu ’m bu tric leotha bhith gle dhiumbach dhiubh fhein an uair a thachradh dhaibh labhairt anns an àm anns am bu chòir dhaibh a bhith ’nan tosd “Cha chuirear féich, air beul dùinte.”

---

[111]

[Vol . 12. No. 14. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3½% ’sa bhliadhna.

Am Mod.

Is ann am Baile Inbhirnis a bha ’n dara Mod deug air a ghleidheadh am bliadhna. Buinidh do ’n bhaile so àite àrd, measail ann a’ Gaidhealtachd Albainn. Is anns a’ bhaile so ’tha ’n Comunn Gaidhealach a’s fhearr ’s a’s modha cliù air feadh an t-saoghail gu léir. Tha daonnan Gàidheil dhìleas, fhoghluimte anns a’ Chomunn so, ’s is iomadh leabhar làn eolais a chuir e a mach. Tha ’m Mod a trusadh ainm ’us onoir mar tha na bliadhnachan a a gabhail seachad. Tha daoine uasail na dùthcha ’nochdadh moran aire ’s càirdeis ’us caoimhneis do ’n Mhod. Is e Marcus Thullibardine ’tha na cheann suidhe air a’ Mhod am bliadhna—duine uasal eireachdail aig am bheil cliù mhor ann am feachd a dhùthcha. Is e Gàidheal urramach, bàigheil a bha ’na athar, Diuc Athoill. Labhraidh mic agus nigheanan an Diuc Gàidhlig gu fileanta, pongail. Cha-n ann gun aobhar, ma ta, ’tha na Gàidheil fior mheasail air an Diuc so, on tha e co measail air canain agus air abhaistean nan Gaidheal. Thugadh moran duaisean seachad airson gach ni ’tha taitneach ann am beachd nan Gaidheal ’sa tha ’gealltuinn maith mor a dheanamh. Is ann an Grianaig a bhitheas am Mod air a ghleidheadh an ath bhliadhna. Tha coire air ’fhaotainn nach ’eil sgoilearan comasach ’n am breitheamhan air gach ceol ’us oraid ’us seanachas aig a’ Mhod. Tha mi gle chìnnteach nach ’eil iarrtus air bith aig càirdean mora ’s bàigheil a’ Mhoid ach gu bi gach ceartas ’us caoimhneas air am fadadh ’s air an nochdadh leis gach neach a bhuineas do ’n Mhod. Bithidh breitheamhan ùra gu buileach aig an ath Mhod, agus bithidh ochd ceud dollar air an tabhairt seachad ann an duaisean. Bitheadh gach fior Ghaidheal dìleas do ’n Mhod agus daonnan measail air.

CONA.

Seann Eachdraidh.

Thig latha no dha fathast mu ’m faigh sinn a steach gu fior ghnè eachdraidh na h-Alba. Uige so bha i air a sgrìobhadh ann an tomhas mor le feadhainn a bha araon aineolach agus cam-chridheach ’nan leabhraichean; ach bha gathan soluis air iomadh dòigh a’ brùchdadh a mach o cheann ghoirid air raointean eachdraidh. Dh’ fhuiling na Gàidheil barrachd ’s na thoill an gniomharan anns na cùisean so a bhuineadh do ghluasaid is do adhartais na dùthcha. Bha iomadh drochbheairt air a chur as an leth agus tha fathast. Ach tha leabhraichean ùra a’ tighinn a mach a tha a’ foillseachadh gnè nan daoine o’n d’ thàinig sinn. ’S ann de’n t-seòrsa a tha an leabhar mu Chlann Chattain, ged nach ’eil fhios aig an ùghdar chomasach, chothromach, Mr. A. M. Mac-an-tòisich, co am freumh as an d’ thàinig a ghineal, an Gille-Cattan Mor, no fear no sliochd ainmeil eile. Tha an leabhar so de’n t-seorsa a tha feumail ann a bhi deanamh eachdraidh. Bha am Morair Rosebery ag iomradh air na gnothuichean so mu leabhraichean agus mu sgriobhaidhean a bu choir a bhi air an cur a mach air an t seachdain a dh’fhalbh. Ma theid an obair so air a h-aghaidh gu h-ionraic thig an latha anns am faigh na Gàidheil cuid d’an còirichean féin air an ais a thaobh an cliù agus an euchdan. —Oban Times.

Iadsan a Phaigh.

Donnacha MacFhionnlaidh, L’Ardoise Iosal
Eobhain A Mac Eachairn, am Bàgh an Iar
R R MacFhionghain, Abhainn nam Bradan
Gilleasbuig N Domhnullach, Abhainn nam Bradan
D D Mac Pharlain, S W Margaree
Rob Moireasdan, am Bàgh an Ear
Iain E Mac Leoid, Ingonish
Domhnull I Mac Leoid, Sidni
T C Harold, Sidni
Raonull Mac Coinnich, Eilein Christmas
A I Mac Coinnich, Eilein Christmas
R I Mac Neacail, Acarsaid Bharrachois
R N Mac Gilleain, am Bagh an Iar
M L Mac Fhionghain, Point Clear
Ailein Moireasdan, Baile nan Gall
Domhnull Moireasdan, Ceap Nor
Niall I Mac Neill, Rudha Ghilliosa
M S Mac Neill, Gleann Bharraidh
Seumas Mac Aonghais, Grand Mira
Mairi Mhartuinn, Glace Bay
Domhnull Mac Gillemhaoil, New Aberdeen
Iain Mac Coinnich, na h-Earradh Ur
Niall F Mac Neill, na Narrows Mhora
Calum Mac Ruairidh, Louisbourg
Iain Domhnullach, Antigonish , N S
Lachuinn Camaran, Antigonish , N S
An t-Urr S D Mac-a- Phì, Loch Katrine, N S
Aonghas Mac Cuithein, Orwell , E P I
Donnachadh Mac Gillemhaoil, Brodie , Ont
Iain Mac Artair, Ivan , Ont
Mairi Nic Calamain, Lucknow , Ont
Tigh nan Cumantach, Otrawa , Ont
Tormad P Mac Leoid, Steornabhagh, Que.
Murcha Mac Gillaolain, Bradwardine , Man
Ruairidh Mac Iosaig, Wapella , N W T
Domhnull Mac Fhionghain, Earlswood
Aonghas Mac FhearghaisPort Haney, B C
Bean Uilleim Mhathanaich, Graniteville , Vt
A Mac Coinnich, San Francisco, Cala

AN CIOBAIR DONN.

LUINNEAG.
’S tù gur tù ’s gur tù ’th’ air m’ aire,
’S tù gur tù ’s gur tù ’th’ air m’ aire,
’S tu fhéin, a rùin, gur tù ’th’ air m’ aire,
’S tu mo chuid-sa de dh’ fhir a’ bhaile.

Nàile, ’s e mo cheist an cìobair,
Fear ’chùil dualaich nach cosd na cìrean,
Beul na stuaime fo bhuaidh luchd mì-ruin,
’S e do ghaol nach fhagadh shios mi.

Dhiùlt mi diùc, agus dhiùlt mi bàillidh,
Gheibhinn tighearn’ agus fear no dha dhiù;
’S e mo roghainn de na dh’ fhàg mi,
Cìobair donn nan caoirich bhàna.

’N oidhche ’bha sinn anns a’ mhonadh,
’S e bu bhiadh dhuinn bun an t-seilich,
Bàrr an fhraoich air son coinnlean geala,
’S na h-eòin fhiadhaich air son luchd-faire.

’N oidhche ’bha sinn ris na h-uanaibh,
Thog na nìgheanagan oirnn mar thuaileas
Gu ’n robh mis’ ann a’d’ bhreacan suainte;
Cha robh, a ghaoil, O, gu ’m b’ fhada bhuait mi!

Thug thu ’n ear dhiom, thug thu ’n iar dhiom,
Thug thu ’ghealach gheal ’sa ghrian dhiom,
Thug thu ’n cridhe a bh’ ann am chliabh dhiom,
Cha mhor, a ghaoil, nach tug’ s mo chiall dhiom.

Ged bu leamsa fhad ’s a chì mi,
Agus uiread eile mhìltean,
Leiginn dhiom a h-uile sgrìl dheth,
Air son ’bhi uair ann an cainnt a’ chìobair.

Ged a bhithinn-sa marbh am màireach,
’S air mo chur sios fo leacan bàna,
Thiginn beò agus gheibhinn slàinte,
Ach an cìobair a bhi làmh rium.

DUANAG DO CHEAP BREATUNN.

LE ALASDAIR DOMHNULLACH, AM PAINTEIR MOR.

Air fonn:— “Fhir a’ bhàta.”

LUINNEAG.
An tir a dh’ fhàg mi, na ho ro éile,
An tir a dh’ fhàg mi, na ho ro éile,
’S na fir a dh’ fhàg mi, na ho ro éile,
Mo shoraidh slàn leibh gach là dhuibh éiridh

Tha laoghan plaosg-shuileach, maolan àlainn,
’S e air an daoraich ri taobh a mhàthar,
’S ged is laogh e far aois de dh’ fhàs dha
Gheibh biadh is aodach do h-aon ni àrach.

Tha ’n t-uainein biodach na stiall gu mhàthair,
Bho faigh e mhilseachd bheir sith is fàs da,
’S mu ’n ruig an ùine a null gu ràithe,
Bidh cloimh as ùr ann ’san dùthaich làn dhi.

Tha ’n t-iasg cho fiachail ’s bha riamh an sàile
’Tighinn gu t’iochdar bho bhial an làin ann,
’S an t-allt bho d’ chliabh a dol sios gu tràigh ann,
’S am breac nach meath e air sgiath gu bhràighe.

Ged tha e fiadhaich ’s deagh sgiath gu snàmh air,
Cha ruig e shiorruidh gu mhiann ’s a’ bhràighe,
Tha ’n t-seann t-slat iasgaich ag iarraidh fàth air,
’S na dubhan iarainn am biadh bheir bàs da.

Bheir long a chuain dhut a nuas aRoyal -
Top gallantsguabach bha suathadh neoil leis,
Thig slabhraidh iaruinn o chrioch a sgòrnain
Le acair diorrais nach spliachd na sheòmar.

Ged thigeadh gailbhaich le fearg Æolas,
A sradadh soirbheas gu cainb a shròiceadh,
Bidh i mar dhealbh a fhuair ainm air bhòidhchead,
Fo dhion do gharbh-chrioch gun chearb air seòl dhi.

Rug an cuan thu mu ’n d’ fhuaireadh Adhamh,
An t-ugh is uaisle air uachdar sàile;
Cha’n ionann sìth dhut ’s do righrean Fàro,
’S ann bhios tu ’d rioghachd aig righ na Gàilig.

BAS.

Ann am Pomona, Ontario, air a chóigeamh là de mhios deireannach an t-samhraidh, 1903, Catriona, nighean Dhonnachaidh Mhic Mhanainn. Rugadh i ann am Beinn-a- bhaoghla ’sa bhliadhna 1810. Bha i posda ri Ioseph Mac Illedhuibh, agus thainig i do Chanada ’sa bhliadhna 1851. Dh’ fhàg i sianar de chloinn beo, coig deug air fhichead de dh’ oghaichean, agus da fhichead de dh’ iar-oghaichean. Bha i ’na boirionnach slàn fallain, agus chaidh i fo ’n talamh le deud slàn, gun aon fhiacail ga dìth. Cha do chuir i glaineachan air a sùilean riamh, agus chuireadh i snàthlein anns an t-snathaid ’nuair a bha i ceithir fichead ’sa dha dheug. Chaochail a companach corr is ochd bliadhna mu ’n do chaochail i féin.

---

[112]

[Vol . 12. No. 14. p. 8]

Amhairc an So!
’san ath aireamh airson
SANAS UR
bho
The Canadian Bank of Commerce
Sydney, C. B.
P. C. STEVENSON, MANAGER.

LAOIDH.

Tha thu ’crunadh na bliadhna le d’ mhaitheas.

EADAR. LEIS AN URR. IAIN MAC RUAIRIDH.

Air son do thròcair ’s do ghràis,
Re gach là dhe ’n bhliadhn’ a thréig,
Eisd ri ’r taingealachd le bàigh;
Athair ’s a Shlànuigheir, éisd!

’N ar laigse mhoir ’s ’nar cruaidh-chàs,
Carraig ar slàint’! cum sinn suas!
Stiùir ar ceum o là gu là
Ag imeachd troimh ’n fhàsach chruaidh!

Co ’nar measg a bhlaiseas bàs
Mu ’n tig crioch air là is bliadhn’?
Cum-sa suas e, ’Dhé nan gràs,
’S aig uair a bhàis bi ’g a dhion!

Cum sinn dìleas, cum sinn naomh,
Cum sinn ri do thaobh gu dlùth!
Thoir dhuinn foighidinn maraon,
’S deònaich do gach aon dhinn crùn!

Mar sin bheir sinn dhutsa shuas
Moladh buan air clàrsaich òir,
Dhutsa, ’Thriath a tha bith-bhuan,
’Righ nan righ ’s a Thighearn’ na glòir!

ORAN DO DH’ FHEAR HUSABOST.

LE IAIN MAC LEOID.

Cha ’n ’eil mo chainnt ach gann leam
Gus mo rann a chur an ceòl,
Do ’n phrionns’ a th’ air na h-uachdarain
’Tha ’n Eilein uain’ a Cheò;
Tha m’ inntinn leis na chuala mi
’Toirt gluasad do mo mheòir,
Mu ’n òganach ’tha ’n Hùsabost,
’S a chliù air feadh gach mòid.

Cha tomhais bàrdachd d’ uabhar,
Ged is suairc thu na do dhòigh:
Bha coir agad le dualchas
Air do bhuadhan a bhi mòr;
’S ard a chraobh o’n bhuaineadh tu,
Bu luachmhor h-uile pòr,
Bho shinnsireachd tha uaisl’ annad
Nach fuadaichear as d’ fheòil.

Mar tha gach buaidh a dòrtadh ort,
Bha còir agad bhith treun,
’S deas do phearsa mhòralach,
Gun fhòtas fo ’n a ghréin,
’S maiseach thu ri sealltainn ort
Air cabhsair no air féill,
’Nuair bhios na h-uaislean ’campachadh,
’S tu ’n ceannard am measg cheud.

Cha ’n ’eil uachdaran an stàit’,
O Loch a Bhàigh gu Rudha Shléibht,
Cho gibhteil riut an tàlantan,
’S do chliù cho àrd da réir;
Is iomadh maighdeann airgiodach
Tha ’n Alba, glan ’na beus,
Do ’m biodh an saoghal sòlasach
Le pòsadh riut le cléir.

Ged is fior dhuin’ -uasal thu,
Le dualchas agus còir,
’S tu caraide nan truaghanan,
Cha dean thu uaill á pròis:
Tha d’ ionnsachadh ’s do ghluasad,
Air an tuath no ’m baile mòr,
Ni ’s airde na na h-iarlachan,
Nach iarr ach cluich is ceòl.

’Nuair theid thu mach a shealgaireachd
Do gharbhlach nam beann àrd,
Co tha ’n diugh cho dearbhte riut
Gu earb a chur gu bàs?
Bidh do mhial-choin ionnsaichte
’G am fliughadh ri do shàil,
Gus an leig do ghunna dùbailt
As am fùdar nach dean dàil.

Ged tha do ghaisge anamhuineach,
Na ’n lasadh d’ fhearg le càs,
Tha aoigh is ciùin a Chriosdaidh ort
Ri t’ iochdarain a ghnàth,
Tha ùrnuigh bhochdan lionmhor dhut
’Nuair thig crioch do là;
Gu ’n toir Righ na diadhaidheachd
Airson gniomh dhut cathair àrd.

Na ’m faighinn-sa dhut ni’ iarratas,
Cha bhiodh na dh’ iarrainn gann:
Dheanainn diuc no morair dhiot
Cho ainmeil ’sa bhiodh ann;
Bhiodh gearasdan le arm agad,
Gu ’n cuirt’ an ainm do ’n Fhraing,
Le d’ ghillean a tha calma,
’S cuip na h-Alb’ aig do chomannd.

Cha ’n ioghnadh ged a dh’ éirich leat
Gach éifeachd agus buaidh,
’S i achaine nan daoine dhut
Gu ’m bi do shaoghal buan.
Fhir a theid gu m’ dhùthaich
Thoir mo dhùrachd thar a’ chuan,
Gu Maighstir Neacail Hùsabost,
A thoilleas cliù mo dhuain.

ORAN

Mar gu ’m b’ ann eadar bàrd agus màgan.

FONN— “Smeòrach Chlann Domhnuill.”

AM BARD.

Fàilt’ ort fhéin, a chreutair ghasda,
’S tu leat fhéin fo gheug an tasgaidh;
Bho ’n chaidh Eirionnaich air astar,
C’àit bho’n ghréin an d’fhuair thu fasgadh?

AM MAGAN.

’S ann ’sa phòn so thogadh mise,
’Nuair bha mi òg a lòn cha tiginn;
Le m’ cheann tiugh mòr, ’s mo shròn cho sligneach,
’Sshapemo spòig; cha chòrdadh sid ruibh.

AM BARD.

’S fear mi-fhein tha tighinn an taobh-sa,
Thoir dhomh sgeula mu na daoine,
An gnàths ’s am beusan a thoirt saor dhomh;
’S creid bhuam fhéin nach téid a’ chluinntinn.

AM MAGAN.

Is rud an innse sin nach toil leam,
Cha robh mo shinnsre riamh ann coireach;
Ach bi dìleas anns gach coinneamh,
’S ni mi ’n fhìrinn dhut gu soilleir.

’S e duine còir a th’ ann a Harridh,
’S an Iain Mooren a tha thall ud;
Na fir òga dh’ òladh drama,
Ni sibh còrdadh còmhla ro mhath.

’S e duine direach th’ ann an Dàibhidh,
Tha e firinneach ’s e pàrtach;
Ceil gach ni dhe sin air càch,
Gur fheairrd an tir mur till ann Tearlach.

’S e àite snàmh a bha ’n so aon uair,
Cho math am Màbu cha robh ri fhaotainn;
Ach bho ’n àm sin rinn e caochladh,
Tha e làn de chnàmhan chaorach.

’Nuair thigeadh oirnne blàths na gréine,
’S sinn a’ snàmh air feadh a chéile,
Thigeadh claigionn as na speuran,
’S tric a spad e fear dhe ’n treud oirnn.

Rinneadh an t-òran so le Aonghas Domhnullach, Aonghas mac Alasdair. Bha e a fuireach aig an Amhainn a Deas am Mabù.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Tha sinn
A CREIC A MACH AR STOC IOMLAN
de dh’
Airneis ’s de Bhrait-Urlair
air na chosd iad.
Gordon & Keith,
A. T. Grant, Manager
350 Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

Sydney & Louisbourg Railway

Tim Chlar Geamhraidh.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’October, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 8.01 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.40 a. m.

A fagail Shidni aig 4.00 p. m., Glace Bayaig 4.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 5.45 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchd gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26, no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.