---

[113]

[Vol . 12. No. 15. p. 1]

MAC-TALLA.

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, IANUARIDH 22, 1904. No. 15.

Tha mu choig ceud de mhuinntir Chanada toileach gabhail an arm Iapan cho luath ’sa thòisicheas cogadh eadar an dùthaich sin is Ruisia. Thatar ag radh co-dhiu nach urrainnear an gabhail, nach ceadaich riaghailtean Iapan do choigrich a bhi na’n saighdearan dhi. Mur eil so fior, agus gu’n gabhar na Canadaich, faodaidh gu’m buailear a mhor chuid dhiù leis an aithreachas nuair a chi iad am biadh air a bheil Iapan a beathachadh nan saighdearan—riceagus iasg tiormaichte. Tha eagal oirnn nach b’ fhada chumadh ar luchd-dùthcha suas cogadh no sìth air biadh dhe’n t-seòrsa sin.

Tha fios a thainig á Lunnuinn Di-sathuirne s’a chaidh ag radh gu’n cuir Breatunn grad bhacadh air cabhlach-chogaidh Ruisia ma dh’ fheuchas i ri tighinn troimh chaoil Dardanelles. Tha moran shoithichean cogaidh aig Ruisia air a Mhuir Dhuibh, ach cha’n eil còir aig soitheach cogaidh a bhuineas do dùhthaich sam bith a dhol troimh na caoil a tha ceangal na mara sin ris a Mhuir Mheadhon-thireach. Ach aig Ruisia ’s ann a bhios a chòir mar a chumar i. Tha e ro choltach gu robh deagh bharail aig an riaghladh Bhreatunnach gu robh fa-near dhi a cuid shoithichean a chur troimh na caoil gu cuan mor cho luath ’sa bhristeadh cogadh a mach eadar i-fein is Iapan. Bheir bacadh Bhreatuinn an cothrom sin uaipe, agus cha bhi i cho buailteach air buaidh fhaotainn air Iapan nuair nach urrainn dhi a cabhlach gu h-iomlan a chur a dh’ obair.

A leigeadh fhaicinn na dòigh a tha cuid de na Gàidheil a gabhail a chumail beò na Gàilig bheir sinn do ar leughadairean litir bheag a rainig sinn maduinn Di-luain s’a chaidh. Tha sinn duilich a bhi againn ri innse gu’n deach a sgriobhadh anns an t-seann dùthaich—air a Ghàidhealtachd.

FHIR-DEASACHAIDH—Tha mi aig an àm so ann an dùthaich ’sam faigh mi gu leòr de leughadh Gàilig, agus air an aobhar sin tha mi cur romham gu’n sguir mi ghabhail MHIC-TALLA. Tha mi ’smaoineachadh gu bheil mi pàidhte dh’ ionnsaidh na bliadhn’ ùire so. Is mi, &c .”

Na’m bitheamaid an dùil gu robh am fear so na aonar, cha chuireamaid a litir an clò; ach tha fios is cinnt againn gu bheil a sheòrsa lionmhor. ’S e iad a bhi cho lionmhor ’s a tha iad is coireach leabhraichean Gàilig a bhi cho gann. Gheibh ar caraid gu leor Gàilig ri leughadh as eugmhais MHIC-TALLA; ’s esan a gheibh sin. Gabhaidh e gach leabhar Gàilig a tha ’san sgìreachd an iasad, fear m’a seach. Dh’ fhaodte gu bheil deich no dusan bliadhna air dhol seachad o’n cheannaicheadh am fear a’s ùire dhiù, ach nach fhaod esan a bhi coma co-dhiù, ’s e faighinn a leòr leughaidh. Ach ma dh’ fhàsas an òigridh coma de’n cànain, ’s ma theid i mar sin á cleachdadh, crathaidh am fear so a cheann ’s thig gruaim air aghaidh leis an tuig sinn gu bheil na Gàidheil gu h-iomlan a dol bhar an dleasanais, agus gu bheil esan, eadhon esan na ’aonar, a deanamh a dhìchill air bhi cumail suas cainnt agus cliù a shìnnsir.

Tha ceann a tuath Africa air àiteach le Arabaich, agus chithear na’m measg an diugh dòigheannan is cleachdaidhean a bha aig an sinnsir ri linn righ Haron al Raschid, mu’m bheil sinn a leughadh ’sna sgeulachdan Arabianach. Tha an sluagh a’ caitheamh am beatha gle shocair, a tighinn beò air biadh simplidh fallain, agus a cosg an aon seors’ aodaich ’s a bha’n athraichean. Tha cuid dhiu a ruigheachd aois mhor; cha’n ainneamh an ni tachairt air duine tha bho sheachd gu ochd fichead bliadhna dh’ aois. Cha bhithear a’ gabhail ioghnadh sam bith mu aois duine gus an teid e thairis air ceud gu leith bliadhna. Nuair tha duine tri fichead ’s a deich aidichear nach duin’ òg e na’s fhaide, ach cha tòisichear ri urram na h-aoise thoirt dha gus am bi e dlùthachadh ris a cheud bliadhna. Eadhon an uair sin cha’n ionann an t-urram a bheirear dha ’s a bheirear dhaibhsan a tha thairis air a cheud ’s a tha fhathast slàn fallain. Bheir a bhi leughadh mu’n t-sluagh fhad-shaoghalach so gu ’r cuimhne an aois mhor a bha air a ruigheachd le daoine an ceud linntean ar n-eachdraidh, nuair bha daoine caitheamh am beatha cho nadàrra agus cho saor bho easlaintean ’s bho theas-chabhaig an latha ’n diugh ’s nach robh moran dhiu air an cur fo’n fhòd gus an robh iad thairis air seachd, ochd, is eadhon naodh ceud bliadhna.

Cha robh an saoghal riamh as eugmhais luchd-fiosachd no faisneachd, cuid gun teagamh na’m fàidhean firinn, ach a mhor chuid na’m fàidhean bréige. Tha na fàidhean bréige a bharrachd air bhi na’s lionmhoire, gu math na’s buaine na’n fheadhainn eile. Tha iadsan a bhios ri fàisneachd fhìrinneach air an clachadh no air am pianadh gu bàs air aon dòigh no dòigh eile; ach na fàidhean breige, tha iad a riugheachd aois mhor, agus a’ fàgail ginealach lionmhor a leanas air an fhàisneachd na’n deigh. Cha’n eilear ag radh gur daoine ro-aingidh no ro-olc iad—na’m b’ eadh bhiodh ionnsuidh air a thabhairt roimhe so air cùram a ghabhail dhiù—ach is daoin’ iad a tha fior dhraghail do ’n t-saoghal. Bidh cuid dhiu a’ deanamh fiosachd mu ’n t-side, cuid mu sgiorraidhean ’s mu thachartasan mora tha gu àite ghabhail an caochladh chearnan, agus cuid eile tha cho dalma ’s gu ’n cuir iad an geill gur aithne dhabh c’uin a thig crioch air an t-saoghal. Bhitheamaid deònach cur suas leis na mìltean do-àireamh a bhios ri fiosachd mu’n t-sìde—tha iad sin ro-chàirdeach dhuinn fein agus cha dean e math a bhi tuilleadh is trom orra—ach b’e ar dùrachd dealachadh riuthasan d’an ceaird is obair a bhi daonnan ri fiosachdan mu sgiorraidhean ’s mu ghniomharan oillteil a tha gu tachairt, agus mu la deireannach an t-saoghail. Aig an àm so tha reuladairean ’san Fhraing a’ cur moran uilc air mhanadh do’n bhliadhna 1904. Ma’s fior dhaibh tha aimhreit mhor ri bhi eadar na Stàidean agus a’ Ghearmailt, trioblaid o luchd-ceannairc anns an Spàin, call do Bhreatuinn ann an Thibet, ionnsuidh air beatha Sàr Ruisia ’s Riaghlair nan Stàidean, murt is marbhadh, call beatha ’s call airgid ann an iomadh àite, ’s crithean-talmhainn ann an àite no dha. Cha’n eil teagamh nach robh iad air la a bhreitheanais a shuidheachadh air a bhliadhna so cuideachd mur b’e gu bheil an t-eagal orra fein roimhe. Theid a bhliadhna seachad gun mhoran dhe’n fhàisneachd so fhaicinn air a coilionadh, ach aig toiseach na h-ath bhliadhna bidh iad a cheart cho deiseil gu fàisneachd ùr a dheanamh ’s a bha iad aig toiseach na té so. Tha aon ni ri thoirt fa-near, ’se sin nach eil na reuladairean Frangach so a’ cur olc no sgiorradh sam bith air leith d’ an dùthaich fein; tha na droch nithean a tha tighinn ri bhi air an roinn air dùthchannan eile. Tha atharrachadh riaghlaidh ri bhi aig an Fhraing, ach ma’s call sin tha e ri bhi air a dheanamh suas le breith leinibh a tha gu bhi na ’latha ’s na linn fein cho iomraiteach riJoan of Arc.Có nach cual’ iomradh air a chaillich a bha ’g aisling air a dùrachd? Cha chuir reuladairean na Frainge cùram sam bith air daoine glice le’n cuid fiosachd. Cha’n eil iad na’s fiosraiche mu nithean a tha gu tachairt na tha sinne mu shìde na seachduin s’a tighinn. Faodaidh iad deagh amas a dheanamh an rud no dha ach ’se sin fhein na bhios ann.

Tha daoine tha ’gabhail orra bhi fiosrach mu bharailean sluaigh Newfoundland ag radh gu bheil iad a’ creidsinn nach ruith moran ùine gus an aontaich iad a dhol a stigh ri Canada. Roimhe so bha an àireamh bu mhotha dhiu gu mor an aghaidh gnothuch sam bith a ghabhail ri riaghladh Chanada, ach a reir sgeul na feadhnach a dh’ ainmicheadh tha iad ag atharrachadh am barail. Bu ghasda ’n gnothuch e gach mìr de dh’ fhearann Breatunnach a tha ’n ceann a tuath America a bhi air aonadh fo’n aon riaghladh. Bhiodh e na bhuanachd mhor do Newfoundland a crannchur a thilgeadh cuide ri Canada; bhiodh e na bhuanachd nach bu bheag do Chanada cuideachd. Cha robh muinntir Newfoundland riamh na b’ fhaide ’n aghaidh aonadh ri Canada na bha muinntir Nobha Scotia nuair chaidh an t-aonadh a dheanamh anns a bhliadhna 1867. Bha iadsan a bha leagta ris anns an roinn so air an cur sios mar naimhdean do ’n dùthaich. Gidheadh tha eachdraidh nam bliadhnachan a shiubhail uaithe sin a’ nochdadh gu soilleir gu robh soirbheachadh air Nobha Scotia anns an aonadh nach b’ urrainn a bhi oirre na’n robh i air fuireach mar a bha i roimhe sin, leatha fein. Tha e ri chreidsinn

---

[114]

[Vol . 12. No. 15. p. 2]

gu’m biodh an ceart ni fior a thaobh Newfoundland, gu’m biodh soirbheachadh air an eilein sin mar aon de roinnean Chanada nach robh air riamh fhad ’s a dh’ fhan e ’na aonar.

Naidheachdan.

Tha Comhairle na Siorrachd na suidhe o’n dara la deug. Cha ’n ’eil moran nithean ùra no annasach f’an comhair, ach tha cùisean air feadh na siorrachd glé shoirbheachail.

Chaidh soitheach-smùide, an “Clallam” a long-bhristeadh faisg airSeattle , Wash. ,air an deicheamh la de ’n mhios, agus bha leth-cheud is aon duine dhe na bh’ air bòrd air an call.

Bha fear Uisdean Mac Gille-Mhaoil a chuireadh an greim air-son bristeadh a stigh do stòr ann am Bridgeport air fhaotainn ciontach ’s air a chur do’n tigh-obrach. Tha e ri bhi ann gu ceann sheachd bliadhna.

Tha moran fiabhruis ann am baile-mor Montreal aig an àm so air tàille droch uisge. Tha an sluagh a nis air an comhairleachadh gun boinne uisge ol gun a ghoil an toiseach. Marbhaidh an goil na meanbh-chreutairean a tha ’g aobharachadh an fhiabhruis.

Bha làn dhùil aig moran gu robh taghadh gu bhi ann air-son na h-àrd-phàrlamaid air an earrach so. Tha e coltach co-dhiù nach eil an taghadh gu bhi ann gu meadhon an t-samhraidh. Tha a phàrlamaid air a gairm gu bhi cruinn air an deicheamh la de’n Mhàrt.

Chaidh Gearmailteach d’ am b’ ainm Johnson a mharbhadh an aon de mhèinnean Ghlace Bay air an dara la deug. B’ ann le gual a thuit as a mhullach a chaidh a mharbhadh. Bha e da fhichead bliadhna dh’ aois, agus na dhuine singilte. Bha e ’g obair ’sa mhèinn o chionn da bhliadhna.

Thug buidheann de’n arm Bhreatunnach buaidh mhor air armailt de naDervishesann an Somaliland. Bha iad mu chóig mile ’n àireamh agus na Breatunnaich mu thri mile. Chaidh mu mhile de naDervishesa mharbhadh. Cha d’rinneadh ach call beag air taobh nam Breatunnach. Cha’n ’eil Breatunn ach glé ainneamh saor o chogadh. Tha cuid diù mu nach cluinnear moran gus am bi iad seachad, ach tha gach cogadh beag a bhios air laimh aice a’ meudachadh a cuid fearainn ’s a cuid iochdaran.

Bha an da phairtidh o chionn mios no dha ag ullachadh air-son taghaidh. Ann an aireamh nach beag de na siorrachdan bha na daoine tha gu ruith taobh air thaobh air an ainmeachadh, ach a nise cha chuirear feum orra sin gu uaireigin ’san t-samhradh. Ann an Ceap Breatunn a deas bha an Dotair Uilleam Mac Aoidh air ainmeachadh leis naconservatives ,agus Alasdair Johnston leis naliberals .Ann an siorrachd Richmond dh’ ainmich naliberalsDonnachadh MacFhionnlaidh. Gabhaidh an da thaobh a chùis air an socair a nis gus an deigh sgaoileadh an tighe.

Chaidh fear Micheal MacFhionghain a mharbhadh ann am mèinn Bhridgeport Di-mairt an dara la deug dhe’n mhios. Bha e aig obair nuair a thuit meall guail air a ghrad mharbh e. Bu mhac e do Iain Mac Fhionghain air Rathad Bhridgeport, agus b’e an treas mac a thugadh air falbh an taobh a stigh de dh’ ochd miosan deuga. Cha robh e ach coig bliadhna fichead a dh’ aois. Thatar ag obrachadh na mèinne so o chionn corr is da fichead bliadhna agus b’e so an ceathramh bàs a chaidh aobharachadh innte le sgiorradh. Bu bhalaich òga an triuir a chaidh a mharbhadh roimhe so.

Thachair sgiorradh aigSydney Mines,feasgar Di-haoine s’a chaidh, leis an deachaidh dithis dhaoine mharbhadh agus triùir eile a dhroch leòn. Bha iad air sgàlan àrd a’ togail leacan iaruinn dh’ ionnsuidh an luchd-obrach aig fear de na fùirneis. Bhrist an t-slabhraidh agus thuit an leac a bha iad aig an àm a’ togail, a’ dol troimh’n sgàlan ’s ga’n leagail uile gu làr. Bha aon duine, Frangach d’ am b’ ainm Ioseph Ehirn, air a ghrad mharbhadh, agus chaochail fear eile, Seumas Colburn, maduinn an ath latha. Bha triùir eile air an leon gu dona, agus fhuair aon fhear de’n chuideachd as gun dochann sam bith. B’e so a cheud sgiorradh a thachair timchioll nam fùirneis so o’n thòisicheadh ri ’n togail.

O’n thoisich an imrich as na Staidean do Chanada tha mu thri mile tuathanach air tighinn thar na crìche. B’ fhiach an cuid imrich mu fhichead muillion dolair. Tha muinntir nan Staidean an iar an deigh fhaotainn a mach gur ann air taobh Chanada de’n chrìch a tha “tir a’ gheallaidh.”

Air a bhliadhna ’n uiridh bha 8,976 murt air a dheanamh anns na Stàidean. Dhiùsan a bha ciontach de ’n àireamh mhor mhurt sin, cha deach a chur gu bàs laghail ach sia fichead ’s a tri. Cha ’n ioghnadh droch-bheairt a bhi ’dol am meud nuair nach eil na ciontaich air am peanasachadh.

Fhuair Sir Wilfrid Laurier fios bho Seddon, Priomhair New Zealand, ag iarraidh gu’n cuireadh Canada an aghaidh a bhi ’gabhail Shineach mar luchd-obrach ann am mèinnean Africa mu dheas. Fhreagair Sir Wilfrid gu’m bu chùis sin a bhuineadh do Africa mu dheas, agus ris nach gabhadh Canada gnothuch sam bith. Bha so na fhreagradh glic, dìreach a reir comhairle clag sgàin: “An rud nach buin dhut na bean dha.”

Litir a Riplidh, Ontario.

A DHEASAICHE IONMHUINN—Bliadhna mhath ùr dhuibh agus do uile luchd-leughaidh a MHIC-TALLA. Is math a fhuaras sibh fein agus na h-uile a tha g’ar cuideachadh le’m pinn ’s le ’n cuid air son comasan litreachais agus soirbheachadh a MHIC-TALLA anns na bliadhnachan a chaidh seachad. Is feairde na h-uile a leugh ur comhairlean glice anns a MHAC-TALLA ro ’n fhear mu dheireadh. Tha aig gach bliadhna a sgeul féin ri innseadh air “daoine a’ cur ruinn an cùl” agus mar sin is e gliocas gach neach a bhi ullamh.

Tha sinn anns a chearn so de Chanada air moran de stoirmean fhaotainn o’n thainig an geamhradh. Cha’n fhacas o’n ’s cuimhne le daoine barrachd de shneachda. Tha e cho àrd ris na h-uinneagan againn. Tha biadh gu leòr aig duine ’s ainmhidh ach tha an connadh anabarrach daor. ’S bochd nach robh coille an uillt mhòir no beanntaibh na h-Aimhne Meadhanaich laimh ruinn. ’S mise an té nach biodh le mo làmhan dubh gu m’ uillibh le gual mar a tha iad gu tric na ’m biodh sin mar sin. ’S ann agam a tha ’m farmad ri luchd mo dhùthcha aig na Caolais Chumhang no Bheaga(Little Narrows)air son cho deiseil ’s a tha ’n connadh dhaibh— ’s b’e sin an connadh glan taitneach ’s cha b’e ’n gual dubh granda a tha cumail obair rium a’ nigheadh phreisean is choireachan bho mhoch thràth gu feasgar.

Tha ar ministeir ag innseadh dhomh na’n sgriobhadh sibh gu Tiridhe gus an Urr. D. T. MacAoidh agus feòrach dheth air son gille òg na ’chothional a rinn grùnd de laoidhean agus orain Ghaidhlig gu’n cuireadh e do ’r ’n ionnsaidh iad. Chuala e fein an gille og so g’ an gabhail air an t-samhradh a chaidh agus shaoil e tòrr dhiubh. Tha mi a’ cur d’ ur ’n ionnsaidh da dhollar an dòchas gu’n ruig iad sibh gu sàbhailte agus ’s math an airidh orra sibh.

Is mise ’ur bana-charaid,
CAIRISTIONA NIC AOIDH.

AM MAC A B’ OIGE.

Leis an Urr. Iain Mac Ruairidh.

CAIBIDEAL II.

BHA brathair-màthar dhomh ùine fhada ann am baile Inbhirnis. Chaidh e ann an uair a bha e ’na ghill’ òg. Bhithinn gu math tric a’ cluinntinn mo mhàthair a’ bruidhinn m’ a dheidhinn. B’ ainneamh leis sgrìobhadh dhachaidh thun nan càirdean. Aig an àm ’san d’ fhalbh e á taigh ’athar, dh’ fheumadh daoine sia sgillinn a phàigheadh air son litir a chur do Inbhirnis as an aite ’san d’ rugadh mise. Agus mar a dh’ fhaodar a thuigsinn, cha robh na sia sgillinnean cho pailt ann an lamhan dhaoine ’s a tha iad aig an àm so agus bha so air aon dhe ’na h-aobhair a bha ’cumail dhaoine o bhith ’sgriobhadh gu’n càirdean cho tric ’s bu chòir dhaibh. Ach bha aobhar eile ann a bha ’cumail bhràthar mo mhàthar o bhith ’sgriobhadh gu ’chàirdean. An uair a bha e glé òg air son a dhol ann an ceann teaghlaich, thòisich e ri cur roimhe gu ’m pòsadh e. Cha robh mo sheanair, no mo sheanamhair, no a h-aon sam bith eile dhe na càirdean, air son dha iomradh a thoirt air a’ leithid de ghnothach gun tùr, gun choltas. Cha robh e ach mu fhichead bliadhna aig an àm, agus cha robh taigh, no fearann, no rud sam bith eile aige. Ach b’ e ’n t-aobhar bu mhò a bh’ aca an aghaidh dha pòsadh, nach robh an té a bha e toileach a phòsadh, ged a bha i bòidheach, glan, sgiobalta gu leor, o dhaoine cho measail ’sa bh’anns an àite. Bha e air fhàgail air cuid dhe na daoine o’n d’ thainig i, gu ’n robh iad, mar a theirteadh ’s an àm ud, glé fhad-lamhach; sin ri ràdh, gu ’n tugadh iad leotha rudan nach buineadh dhaibh. Is tric a bha mi ’smaointean air na briathran a labhair mo sheanair, an uair a chual’ e gu’n robh bràthair mo mhàthar ag iarraidh gu pòsadh: “An uair a thig an t-àm dhut pòsadh a laochain, tha mi ’n dòchas gu ’n toir thu eun á nid ghlain, agus nach smaoinich thu gu bràth tuilleadh air eun a thoirt á nead a’ chlamhain.”

Cha duirt mo sheanair an corr ris, agus cha mhò a thug bràthair mo mhàthar freagairt dha, ged a bha e aig an àm suidhichte gu ’m pòsadh e Mairi Bheag cho luath ’s a rachadh aige air bothan beag taighe a chur os cionn a chinn.

Ach is iomadh rud a bhios daoin’ òga an dùil a dheanamh nach tachair gu bràth. Is ann mar sin a dh’ éirich do bhràthair mo mhàthar. Cho luath ’s a chunnaic e nach tugadh ’athair dha cead an té a bha e fhein a’ roghnachadh a phòsadh, chuir e roimhe gu ’m falbhadh e as an duthaich. Dh’ fhalbh e gu ruige Inbhirnis, agus chuir e seachad anns a’ bhaile sin a chuid bu mhò dhe ’bheatha.

An ceann àireamh bhliadhnachan phòs bràthair mo mhàthar te ann an Inbhirnis. Bha i gu math na bu shinne na e fhein. Gu mi-fhortanach cha robh teaghlach aca. Agus tha e air aithris nach robh meas mor aig a mhnaoi air. Bu leatha an taigh, agus cha robh i ’g amharc airsan ach mar sheirbhiseach. Cha chualas e-fhein riamh ag ràdh nach robh e toilichte leis a’ phosadh a rinn e. Ma bha no nach robh e toilichte, chum e air fhein e. Ach chualas fathunn mu dheidhinn mar a bha na coimhearsnaich a’ bruidhinn eatorra fhein m’ a dheidhinn. Is e, “am fear a bha fuireach ann an taigh bean Eoghainn,” a theirteadh gu cumanta ris. A reir mar a chualas, cha robh e ’gabhail mòran gnothaich ri rud sam bith a bhuineadh do ’n taigh, ged a b’ e fhein, le còir ’s le ceart, fear an taighe.

An uair a bha e ’na fhior sheann duine, thainig e air chuairt do ’n dùthaich, ged a bhòidich e, an latha ’dh’ fhalbh e á taigh ’athar nach tilleadh e gu bràth gus an tigeadh e dh’ iarraidh Mairi, mar a bha e ’n duil a dheanadh e an uair a dh’ fhalbh e. Is dòcha gu ’n robh e air tighinn g’ a h-iarraidh nan d’ fhan i a bheag a dh’ ùine gun phòsadh. Ach an uair a fhuair Mairi tairgse

---

[115]

[Vol . 12. No. 15. p. 3]

pòsaidh, cha robh guth no iomradh aice air Eoghainn. Tha e air aithris gu ’n robh Eoghainn suidhichte gu’m pòsadh e i gus an cual’ e gu ’n do thòisich i ri deanamh suas ri fear eile cho luath ’sa dh’ fhalbh e as an dùthaich.

Bha e leith-bhliadhna anns an dùthaich a’ cur seachad na h-ùine ann am measg nan càirdean. Bha e mios dhe ’n ùine sin anns an taigh againne. Bhithinn-sa ’na chuideachd, faodaidh mi radh, o àm èirigh gu àm laidhe. Bha e ’na sheann duine cho fiosrach, cho glic ’na chomhradh, agus cho tùrail anns gach dòigh ri duine a thachair riamh rium. Bha cuimhne anabarrach math aige, agus dh’ innseadh e na naigheachdan lionmhor a bh’ aige ann an dòigh cho soilleir ’s cho taitneach ’s nach b’ urraiun duine gun a bhith ’na chuideachd.

O nach fhaca mise baile mòr riamh, bhithinn gu math tric a’ feòrach dheth mu ’dheidhinn iomadh rud dhe na bhithinn a’ leughadh mu thimchioll nam bailtean mòra, agus suidheachadh nan daoine a bha ’nan comhnuidh annta. Agus thug na bha e ’g innseadh dhomh orm gu ’n do thòisich mi ri smaointean nach robh dad a b’ fhearr dhomh na togail orm gun dàil agus a dhol do ’n bhaile mhòr. Bha mi anns an àm a’ toirt orm fhin a chreidsinn gu ’n rachadh agam air m’ fhortan a dheanamh anns a’ bhaile mhòr ann an ùine gun bhith fada.

Beagan mu ’n d’ fhalbh bràthair mo mhàthar as an taigh againn, o ’n a bha mi air fàs gu math dàn’ air, thuirt mi ris gu ’n robh fìor thoil agam a dhol do ’n Ghalldachd, agus dh’ fheòraich mi dheth, an rachadh aige air àite math fhaotainn dhomh ann an Inbhirnis.

Bha e greis ’na thosd, ach mu dheireadh thuirt e: “Ma ghabhas tu mo chomhairle-sa, fanaidh tu far am bheil thu gus am bi thu na’s sinne, na’s treise, agus na’s glice na tha thu. Cha ’n ’eil thu fhathast làidir gu leòr gus a dhol gu cruaidh-chosnadh. Agus ged a ni thu sgriobhadh is leughadh is cunntais cho math ri h-aon sam bith a th’ anns an sgoil maille riut, cha ’n ’eil do Bheurla cho math ’s a dh’ fheumadh tu ann am baile mòr sam bith. Tha mi ’creidsinn gur gann a gheibheadh tu de thuarasdal mar chléireach na chumadh biadh riut, gun ghuth a thoirt air do sheòmar a phàigheadh, agus thu fhein a chumail ann an aodach mar a dh’ fheumadh do leithid. Cùimhnich thusa nach ann air aran is bainne, agus air buntàta ’s iasg a dh’ fheumas tu tighinn beò ann am baile mòr sam bith. Cha bhi meas aig do mhaighstir ort mur cùm thu thu-fhein gu grinn, glan. Mur bi meas aig duine air fhein, cha ruig e leas dùil a bhith aige gu ’m bi meas aig daoin’ eile air. Agus their mi so riut: am feadh’s a dh’ fheumas tu an aire mhath a thabhairt nach dean thu ana-caitheamh air do chuid airgid, co dhiubh ’choisneas tu e le do shaothair fhein, no gheibh thu e o dhaoin’ eile, thoir do cheart aire nach bi thu spiocach, oir cha bhi meas aig duine sam bith ort. Mar a thuirt duine glic, tuigseach riumsa, an uair a dh’ fhalbh mi as an dùthaich: “Na chùmhnas tu ann an airgiod, caillidh tu ann am meas.”

Bha mi gu mòr air mo mhealladh anns an àm an uair a chunnaic mi nach d’ thug bràthair mo mhàthar misneach sam bith dhomh gu falbh as an dùthaich. Cha robh mi idir a’ tuigsinn c’ ar son nach d’ thug e misneach dhomh. Bha mi uine roimhe sid ’g am dheanamh fhin cinnteach gu’ n tugadh e leis mi gu ruige Inbhirnis, agus, mar a theirteadh, gu’n deanadh e duin’ uasal dhiom. Ach thuig mi ’na dheigh sid, ged a bhiodh e araon deònach agus comasach air duin’ uasal a dheanamh dhiom, nach leigeadh a bhean leis; oir an uair r dh’ eug i, dh’ fhàg i a h-uile bonn a choisinn esan gu dìchiollach, agus a bha i-fhein a’ cùmhnadh gach seachdain, aig a càirdean fhein.

Bha mi iomadh uair a’ smaointean gur ann aig m’ athair ’s aig mo mhàthair bha ’choire nach d’ thug e misneach dhomh gu falbh as an dùthaich. Gun teagamh sam bith bha mi òg gu leòr gu falbh air m’ urradh fhin do ’n Ghalldachd. Agus aig an àm ud bha daoine a’ gabhail barrachd de dhragh-inntinn ’s de dhuilichinn an uair a rachadh an càirdean do Ghlasacho, no do Dhuneidionn, na ghabhas daoine an diugh an uair a theid an càirdean do na cearnan a’s iomallaiche dhe ’n t-saoghal. Bhiodh eagal air iomadh màthair is athair aon dhe ’n cloinn a leigeadh as an sealladh na’s lugha na ghabhadh iad fastadh aig maighstir dlùth do laimh. Agus o ’n a bu mhise b’ òige dhe ’n teaghlach, bha eagal air a h-uile aon a bha staigh gu ’n éireadh beud dhomh nam falbhainn do ’n bhaile mhòr. Air an aobhar sin cha ’n fhuilingeadh iad dhomh guth no iomradh a thoirt air falbh gu Galldachd.

An latha ’bha bràthair mo mhàthar a’ falbh, chomhairlich e dhomh an aire mhath a thoirt air gach obair a gheibhinn ri dheanamh anns an sgoil gu ceann bliadhna, agus gu sònraichte a h-uile leabhar a gheibhinn a leughadh gu cùramach. Agus gus misneach a thoirt dhomh, gheall e gu ’n cuireadh e paipear-naigheachd g’ am ionnsuidh a a h-uile seachdain. Agus rinn e mar a gheall e.

Thug leughadh a’ phàipear toileachadh mòr dhomh, agus cha b’ ann dhomhsa mhain, ach mar an ceudna do ’n àireamh bu mhò dhe na coimhearsnaich ’s dhe ’n luchd-eòlais. Fad a’ gheamhraidh ’na dhéigh sid, bhiodh làn an taighe de dhaoine anns an taigh againn a h-uile oidhche ag éisdeachd nan naigheachdan a bh’ anns a’ phàipear, Anns an àm bha cogadh a’ dol air aghart, agus ged nach robh na naigheachdan aon chuid cho fada no cho mòr fiosrachadh ris na naigeachdan a tha sinn a nis a’ leughadh mu chogadh bha iad air an leughadh, agus air an aithris o bheul gu beul, le aire agus le cùram a chuireadh ioghnadh air daoine air an lath’ an diugh.

Mu ’n deachaidh an geamhradh seachad, dh’ fhàs mo mhàthair seachd sgìth de leughadh nam pàipearan. Bhiodh am taigh cho làn de luchd-céilidh ’s nach fhaigheadh i air aghart le snìomh ’s le càrdadh cho math ’s bu mhath leatha.

CAIB. III.

Mu’n deachaidh an ath shamhradh seachad, bha m’inntinn cho togarrach ’s a bha i riamh gu falbh as an dùthaich a shiubhal an t-saoghail, agus a dh’ iarraidh an fhortain. Chuir na bha mi ’leughadh ’s na pàipearan mu dheidhinn na Galldachd, agus mu dheidhinn an fhortain a bha daoine ’deanamh anns na “rioghachdan thall” a leithid de bhrosnachadh air m’inntinn gu falbh as an dùthaich ’s nach robh an gnothach a’ dol as m’ aire a latha no dh’ oidhche. Thoisich mi ri cur romham gu ’m falbhainn as an dùthaich ciod sam bith mar a thachradh dhomh. Bha mi ’g am dheanamh fhin cinnteach gu ’n rachadh cùiseam leam mar nach b’ olc.

Mu ’n d’ innis mi do m’ mhàthair gu ’n robh mi a’ cur romham am muigh ’s am mach falbh as an dùthaich, sgriobh mi litir gu bràthair mo mhàthair a bh’ ann an Inbhirnis agus thuirt mi ris, gu’n robh mi suidhichte gu’m falbhainn as an dùthaich, agus nan saoileadh e gu ’m faighinn àite cosnaidh freagarrach ann an Inbhirnis, ged nach biodh an tuarasdal mòr, gu ’m b’ fhearr leam a dhol ann na dhol do aon sam bith eile dhe na bailtean mòra.

Ann an ùine ghoirid fhuair mi fios-freagairt na litreach a chuir mi g’ a ionnsuidh, ach ma fhuair, cha b’e taghadh na taing a thug mi dha ’nam inntinn. Tha cuimhne glé mhath agam air an staid inntinn anns an robh mi an uair a dh’ fhosgail mi ’n litir. Mu ’n do leugh mi an treas cuid dhi, thuig mi nach robh i ’toirt misneach sam bith dhomh. Stob mi ’nam phòcaid i, agus thug mi an cnoc orm. Ach ma thug, cha robh m’ inntinn aig fois. Chàin is mhàb mi brathair mo mhàthar thun a bhròg. Cha ’n fhaigheadh e ainm a b’ fhearr uam na ’m bodach mosach, spiocach, suarach.

An uair a bha mi seachd sgìth ’g a chàineadh, thug mi an litir as mo phòcaid, agus thòisich mi ri ’leughadh a rithist. Sin an uair a thug mi ’n aire nach b’e brathair mo mhàthar a sgriobh idir i, ged a bha i air a sgriobhadh ’na ainm. Cha ’n ’eil teagamh agam nach e lamh-sgrìobhaidh na mna a bha ann; oir bha’n sgrìobhadh biorach mar bu ghnàth le boirionnaich a bhith ’sgrìobhadh anns an àm ud.

Ghrad ghabh mi an t-aithreachas a chionn mar a bha mi ’g àrach smaointeanan searbha, agus mi-iomchuidh an aghaidh bhrathar mo mhàthar. Ach o nach robh fhios agam aig an àm gu ’m feumadh e ’bhith cho umhail do ’n mhnaoi ’s a bhiodh an luch fo spògan a’ chait, bha mi ’cur barrachd coire air na bu chòir dhomh.

Bha mi iomadh lath’ o’n uair ud a’ smaointean air cho cunnartach ’s a tha e do dhaoine ’bhith dìteadh dhaoin’ eile gus am bi iad làn-chinnteach gu ’m bheil iad ciontach. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh: “Cha dearbhadh air duin’ amhrus.” Agus feumaidh mi ’ràdh, gu ’n robh mi na bu diùmbaiche dhiom fhin, a chionn gu ’n robh mi-fhin agus brathair mo mhàthar glé mhòr aig a chéile fhad ’s a bha e ’fuireach anns an taigh againn. Thuig mi o’n uair ud gur e comhairle ghlic a thugadh orm anns an litir, ged nach do chòrd i rium.

Mar is sinne ’tha mi ’fàs is ann is soilleire ’tha e dhomh, gu ’m bheil na comhairlean cho glic ’s a thugadh riamh seachad, fad’ o bhi a réir beachdan agus smaointeanan dhaoine gu nàdarra. Agus tha so gu sònraichte fior a thaobh dhaoin’ òga. Tha ’n duin’ òg, mar is trice, glè bhuailteach air a bhith fada ’na bharail fhein. Tha e gann dhe ’n fhoghlum luachmhor sin nach urrainn a bhith aig neach sam bith gus am bi e greis mhath a’ cothachadh ri duiligheadasan an t-saoghail so. Feumaidh an duine gu nàdarra ’bhith air a dheanamh, ann an seadh aimsireil, foirfe tre fhulangasaibh, mar a bha ’n duine sin a thainig a chur eisimpleir fa chomhair sluagh an t-saoghail. Tha aig an duine, mar nach ’eil aig creutair sam bith eile anns a’ chruthachadh, ris a h-uile ni a bhios feumail dha fhoghlum o’n latha ’bheirear e gus an lath’ am bàsaich e.

Fhuair mo mhàthair am mach o chuid dhe na coimhearsnaich gu ’n robh mi suidhichte gu ’m falbhainn as an dùthaich gun dàil, agus mur faighinn obair a b’ fhearr a chòrdadh rium, gu ’n robh ’nam bheachd gabhail anns an arm, no ’dhol gu muir. Tha e fior gu leòr gu ’n robh e ’nam bheachd so a dheanamh, ach bha eagal orm guth a thoirt air ri duine de mhuinntir an taighe; oir bha fhios is cinnt agam nach leigteadh air falbh as an taigh mi air a’ leithid de chumhnanta. Cha bu luaithe fhuair mo mhàthair fios air an rud a bha ’nam bheachd a dheanamh na fhuair a h-uile neach a bha staigh fios air mar an ceudna. An uair a dh’ fheòraich iad dhiom an robh a’ leithid ’nam bheachd, thuirt mi riutha gu ’n robh. Thuirt iad uile rium gu ’m b’ fhearr dhomh mo bheachdan amaideach a leigeadh as mo cheann, agus ceird a roghnachadh leis an cumainn mi fhin suas mar a bha gu leòr eile deanamh anns an duthaich.

Thuirt mi riutha gu ’n robh mi suidhichte nach bithinn ’nam thaillear, no ’nam ghreusaiche, no

---

[116]

[Vol . 12. No. 15. p. 4]

’nam ghobha, agus gu ’n robh gu leòr aon saor a bhith ann an taigh sam bith.

Thuirt mo mhàthair gu ’m feuchadh iad ri marsanta ’dheanamh dhiom nan geallainn gu ’n tugainn an aire mhath air mo ghnothach.

An uair a chuala mi so bha mi toilichte gu leòr, agus leig mi as mo cheann falbh do ’n Ghalldachd.

Ann an ùine ghoirid chuir mo bhràthair fear dhe na seòmraichean a bh’ anns an taigh ann an ordugh air son bùthadh. Fhuaradh dhachaidh beagan de gach seòrsa bathair a bha freagarrach air son an àite. Agus, mar a tha gu tric a’ tachairt, thainig mòran de luchd-ceannaich far an robh mi. Bha cuid dhiubh aig an robh airgiod ’nan laimh, agus bha cuid eile aig nach robh.

Neo-ar-thaing nach robh mi math gu leòr gu reic aig a’ chunntair; ach an àm togail nam fiach cha robh feum sam bith annam. Ghealladh na droch phàighearan mo phàigheadh aig a’ leithid so ’s aig a’ leithid sid a dh’ àm; ach mar a tha ’n seanfhacal ag ràdh, cha robh ann ach “gealltanas math is droch phàigheadh.” Thuig na bha de dhroch phàighearan anns an àite gu ’n robh mi cho bog ’s cho socharach ’s gu ’m faodadh iad brath a ghabhail orm. Agus rinn an àireamh bu mhò dhiubh sin; oir tha mòran dhe na fiachan gun togail fhathast, agus bithidh gu bràth.

An uair a a thigeadh na cunntaisean dhachaidh o mharsantan Ghlasacho, dh’ fheumteadh am pàigheadh. Mur biodh agamsa na phàigheadh iad, bheireadh m’ athair, no mo bhràthair a bha ’na shaor, airgiod an iasad dhomh. Ach tha amhrus làidir agam nach do phàigh mi ’n t-iasad dhaibh mu ’n do sguir mi dhe ’n mharsantachd.

An ceann dà bhliadhna thuig sinn uile nach deanadh a’ mharsantachd feum dhuinn. Tha mi ’creidsinn gu ’n do chuir i call oirnn ann an dòigh no dhà. Anns a’ cheud àite, bha na fiachan a bha muigh gu math na bu mhò na na rinneadh de bhuanachd. A rithist dh’ fheumadh an tomhas a bheirteadh seachad a bhith mòr. Dh’ fheumadh an smèideadh a bhiodh le ceathramh an unnsa dhe ’n tì a bhith cho mòr ris an smèideadh a bhiodh leis a’ chairteal tì. An uair a thigeadh bean a cheannach beagan shlatan anairt, dh’ fheumadh i leith-chromadh, air a’ chuid bu lugha, ’fhaotainn leis an tomhas. Agus bha gach rud eile a bha mi ’reic ri bhith air a reic anns an dòigh cheudna.

Rud iongantach, thòisich an àireamh bu mhò dhe na seana mhnathan a bhiodh a’ tighinn a cheannach do ’n bhùthaidh ri sloinneadh a’ chàirdeis a bh’ aca ri mo mhàthair ’s ri m’ athair. Ma ’s fhior na bha iad ag ràdh, bha iad uile anns na h-iar-oghachan dhuinn. Agus an uair a thòisicheadh iad mar so ri sloinneadh a’ chàirdeis, dh’ fheumteadh tì a dheanamh dhaibh. Ged nach robh mo mhàthair a’ creidsinn an dàrna leith dhe na bha iad ag radh rithe, bu leasg leatha facal a chur nan aghaidh. Agus an uair a gheibheadh iad an tì ri h-òl, dh’ fheumadh iad làn an duirn fhaotainn gus a thoirt leotha a bharrachd air na cheannaicheadh iad uamsa.

Tha aon rud sònraichte ann air an do ghabh mi beachd, agus a dh’ fheumas mi innseadh mu’n tèid mi na ’s fhaide air aghart le mo sgeul. Is iomadh uair a bha mi ’smaointean air o’n a thainig mi gu aois, agus tha amhrus làidir agam gu ’m bheil a’ cheart leithid a’ tachairt aig gach àm agus anns gach àite. B’ e so e: a h-uile fear is té bu chràbhaiche na chèile, b’ iad bu charaiche ’nan dòighean, agus bu mhiosa gu pàigheadh. Leis a’ choltas dhiadhaidh a bhiodh orra, shaoileadh fear a b’ eòlaiche air gnothaichean sluagh an t-saoghail na mise, gu ’m faoidteadh rud sam bith earbsa riutha, agus am facal a chreidsinn. Ach air mo chosg fhin, fhuair mise ’mach nach ann ri ’m faicinn ’s ri ’n cluinntinn is còir daoine ghabhail idir. Aig an àm ud, cha robh mi comasasach air dealachadh a chur eadar cràbhadh agus fìor dhiadhachd. Ach tha mi ’n diugh beagan na ’s glice agus na ’s eòlaiche air nàdar dhaoine na bha mi ’n uair ud. Mar a tha ’n seanfhacal ag ràdh: “Cha deanar duine glic ach air a chosg fhein.”

Thug mi aire o’n uair ud nach ’eil seòrsa dhaoine ann a’s mealltaiche na na daoine air am bheil cleòchda na diadhachd. Air sgàth deadh choslais, ni iad altachadh agus ùrnuigh na ’s fhaide na daoin’ eile; labhraidh iad mòran mu dheidhinn iomadh gnothach a bhuineas do ’n bheatha spioradail, am feadh ’s a tha iad fhein tur falamh dhi. Tha iad ann an iomadh dòigh coltach ris na Pharasaich o shean. An àite èisdeachd a thoirt le aire agus le cùram do bhriathran nan daoine naomh’ a sgrìobh o shean mar a bha iad air an teagasg leis an Spiorad Naomh, is fhearr leotha geill a thoirt do bhriathran nan daoine a tha gu tric ag iarraidh an glòir fhein a mheudachadh, agus cha ’n i glòir Dhé.

Is tric a bha mi ’smaointean air dòigh nan daoine cràbhach so. Tilgidh iad dhiubh air feasgar na Sàbàid cleòca na diadhachd, dìreach mar a thilgeas iad dhiubh an deise ghrinn, ghlan a bhios orra anns an t-searmon. Anns a’ mhadainn Di-luain, cha ’n aithnichear orra ’nan cainnt no ’nan gniomh, ann an co-cheangal ri gnothaichean an t-saoghail so, gu ’n do leugh iad riamh facal an Tighearna, no gu ’n cual’ iad e air a shearmonachadh. Tha iad cho gionaich gus iad fhein a riarachadh agus a shàsachadh le nithean toirmeasgte na beatha ’s ged nach cluinneadh iad leughadh, no ùrnuigh, no searmon riamh. Ach ’na dhéidh so gu léir, an uair a thachras dhaibh a dhol do thaigh na trioblaid agus a’ bhròin, cuiridh iad aghaidhean fad’ orra fhein; ni iad osnaich is ochanaich gu leòr, agus leis na labhras iad de bhriathran cràbhach, shaoileadh daoine nach robh glé eòlach air an dòighean, agus aig nach robh ri bhith ’deanamh gnothaich riutha, nach robh daoine eile anns an dùthaich a leith cho math riutha.

(Ri leantuinn.)

Robinson Crusoe.

CAIBIDEAL VIII.

AN deigh dhuinn an stad so a dheanamh, ghabh sinn romhainn mu dheas gun stad fad deich no dusan latha. Bha sinn a’ caomhnadh a’ bheidh cho math ’s a’ b’ urrainn duinn, o ’n a bha na bh’ againn air bord a’ fas gu math beag. Agus cha robh sinn a’ dol gu tir ach an uair a bhiodh feum againn air uisge.

Bha mi cur romham gu ’n ruiginn amhainn Ghambia, no amhainn Shenegal, sin ri radh, aiteiginn dluth air Ceap de Verd, far an robh mi ’n dochas gu ’n tachradh long rium a bhuineadh do ’n Roinn-Eorpa. Mur tachradh long rium, cha robh fhios agam ciod an taobh air an tugainn m’ aghaidh, mur feuchainn ri amas air na h-eileanan, ar neo basachadh am measg nan daoine-dubha. Bha fhios agam gu ’n robh a h-uile long a bha ’seoladh as an Roinn-Eorpa gu ruige Guinea, no ’dol do Bhrasil, no do na h-Innsibh an Ear, a’ dol seachad air a’ Cheap so, no air na h-eileanan. Agus a dh’ aon fhacal, bha mi ’gam dheanamh fhin cinnteach, mur cuireadh am fortan long ’nam rathad, nach robh romham ach am bas an uine gun a bhith fada.

An deigh dhomh a bhith seoladh mu dheas fad dheich latha, mar a thubhairt mi, thug mi an aire gu’n robh daoine ’fuireach anns an aite. Agus a dha no tri dh’ uairean mar a bha sinn a’ seoladh seachad, chunnaic sinn daoine ’nan seasamh air a’ chladach ag amharc oirnn. Mhothaich sinn gu ’n robh iad cho dubh ris an fhitheach, agus gu ’n robh iad cho ruisgte ’s a rug am mathair iad.

Bha car de thoil agam a dhol gu tir far an robh iad; ach is ann aig Shuraidh a bha ’chomhairle a b’ fhearr, agus thuirt e: “Cha teid, cha teid.” Ach air a shon sin, chaidh mi cho dluth do ’n chladach ’s gu ’n robh mi an aite bruidhne riutha, agus thug mi an aire gu ’n robh iad a’ ruith ri cois a’ chladaich, mar a bha sinn a’ seoladh gu socrach air aghart.

Thug mi ’n aire mar an ceudna nach robh airm sam bith aca ’nan lamhan, ach aig aon fhear aig an robh rud coltach ri bata fada caol ’na laimh. Thuirt Shuraidh rium gur e bh’ ann sleagh, agus gu ’n tilgeadh iad i air astar fada, agus gu ’n cuimisicheadh iad gle mhath leatha. Mar so, chum mi na b’ fhaide air falbh o thir. Ach bha mi ’feuchainn cho math ’s a b’ urrainn domh ri thoirt orra a thuigsinn le bhith smeideadh orra ’s a’ deanamh samhlaidhean le m’ lamhan, gu ’n robh feum agam air biadh. Thuig iad mi, agus smeid iad orm, stad leis a’ bhata gus an tugadh iad biadh ugam. Thug mi nuas an seol beagan, agus stad mi. Ruith dithis dhiubh suas an duthaich, agus an ceann leith uair, thainig iad air ais agus da phios de dh’ fheoil thiormaichte aca, agus beagan dhe ’n t-seorsa grain a tha ’fas anns an duthaich. Cha robh fhios againn ciod e an seorsa bh’ann a h-aon dhiubh; ach air a shon sin, bha sinn toileach an gabhail. Ach b’ i a’ cheisd, cia mar a gheibheamaid air bord iad; oir cha robh mise toileach a dhol gu tir far an robh iad, agus bha iadsan a’ cheart cho mor fo eagal ’s a bha sinne. Ach ghabh iad doigh a bha gle shabhailte dhuinn taobh air thaobh, oir thug iad am biadh ugainn gu oir na tuinne, agus an uair a chaidh iad astar math suas o ’n chladach, sheas iad gus an d’ thug sinn am biadh gu bord, agus an sin thainig iad dluth dhuinn a rithist.

Dh’ fheuch sinn ri thoirt orra thuigsinn gu ’n robh sinn gle thaingeil dhaibh, oir cha robh rathad againn air dad a thoirt dhaibh mar phaigheadh. Ach fhuair sinn cothrom anns a’ cheart am air comain mhor a chur orra. Am feadh ’s a bha sinn dluth air a’ chladach, thainig da chreutair mhora nan cruaidh dheann a nuas o na beanntan thun na mara. Bha aon diubh a’ ruith an deigh an aoin eile, bha sinn a’ smaointean. Co dhiubh a bha iad ri cluich, no ann am feirg, cha b’ urrainn duinn a radh. Agus cha mho a bha fhios againn an robh e cumanta do chreutairean dhe ’n t-seorsa bhith ruith an deigh a cheile, no nach robh. Ach tha mi creidsinn nach robh; do bhrigh, anns a’ cheud aite, nach tric le creutairean fuileachdach dhe ’n seorsa tighinn am follais, ach air an oidhche; agus, anns an dara aite, thug sinn an aire gu ’n do ghabh an sluagh eagal mor rompa, gu h-araidh na mnathan. Theich na h-uile air falbh uapa, ach am fear aig an robh an t-sleagh.

Cha d’ thug an da chreutair so suil air na daoine dubha, ach leum iad am mach air a’ mhuir, agus shnamh iad mu ’n cuairt mar gu ’m biodh iad ’g an toileachadh fhein. Mu dheireadh, thoisich aon dhiubh ri tighinn gu math dluth air a’ bhata, ach bha mise deiseil air a shon, oir chuir

---

[117]

[Vol . 12. No. 15. p. 5]

mi urchair anns a’ ghunna cho cabhagach ’s a b’ urrainn domh, agus dh’ iarr mi air Shuraidh urachair a chur anns an da ghunna eile. Cho luath ’s a thainig e dluth gu leor dhomh, loisg mi air, agus chuir mi am peilleir anns a’ cheann aige. Chaidh e fodha anns a’ mhionaid, ach ann an uine ghoirid, thainig e an uachdar, agus bha e ’dol fodha ’s a’ tighinn am barr mar gu ’m biodh e stri ri a bheatha ’ghleidheadh. Thug e anns a’ mhionaid ’aghaidh air a’ chladach; ach eadar cradh an lot bhasmhor a fhuair e, agus mar a bha ’n t-uisge ’ga thachdadh, fhuair e bas beagan mu’n d’ rainig e tir.

Tha e neo-chomasach dhomh cainnt a chur air an uamhann a ghabh na creutairean bochda an uair a chual’ iad fuaim na h-urachrach. Bha cuid dhiubh fo eagal cho mor ’s gu ’n do thuit iad sios mar gu ’m biodh iad marbh leis an eagal. Ach an uair a chunnaic iad gu ’n robh an creutair marbh agus air a dhol fodha, agus gu’n robh mi smeideadh orra gu tighinn thun a chladaich, ghabh iad misneach, agus thainig iad thun a’ chladaich, agus thoisich iad ri sireadh air son a’ chreutair. Fhuair mi dhaibh e leis mar a bha ’n fhuil a’ tighinn gu barr an uisge. Chuir mi ropa timchioll air, agus an uair a thug mi ceann an roip do na daoine dubha, tharruinn iad gu tir e, agus chunnaic iad gur e liopard a bh’ ann, agus gu ’n robh e cho briagha ’s cho ballach ’s a b’ urrainn a bhith. Thog iad suas an lamhan mar chomharradh gu ’n robh ioghnadh orra cia mar a mharbh mi e.

Ghabh an creutair eile eagal an uair a chunnaic e lasag an fhudair agus a chual’ e fuaim na h-urachrach, agus an uair a shnamh e gu tir ruith e suas do na beanntan as an d’ thainig e, agus cha b’ urrainn domh a dheanamh am mach ciod an creutair a bh’ ann.

Thuig mi gun dail gu ’n robh na daoine dubha ’dol a dh’ itheadh feoil a’ chreutair so, agus mar sin bha mi toilichte gu ’n gabhadh iad uam e mar fhabhar. An uair a leig mi ris dhaibh gu ’m faigheadh iad e, bha iad gle thaingeil.

Anns a’ mhionaid thoisich iad ri ’fheannadh, agus ged nach robh na b’ fhearr de sgionan aca na bioran biorach maide, cha robh iad fada a’ toirt dheth a’ bhein. Bha iad na bu ghiorra ris na bhiomaide le sgionan.

Thairg iad pairt dhe ’n fheoil dhomhsa, ach cha ghabhainn i. Bha mi ’leigeadh orm gu ’n robh mi ’g a thoirt dhaibh mar ghean-math. Ach leig mi ris dhaibh gu ’n gabhainn am bian uapa; agus thug iad dhomh e gu toileach. Thug iad cuid mhath de bhiadh do m’ ionnsuidh; ach ged nach b’ urrainn domh a’ dheanamh am mach ciod an seorsa beidh a bh’ ann, ghabh mi uapa e.

An sin leig mi ris dhaibh, le aon dhe na pigeachan a chur air a bheul fodha, gu ’n robh sinn air fas gann de dh’ uisge, agus gu ’m bu math leam gu ’n lionadh iad dhomh e. Ghairm iad anns a’ mhionaid air cuid dhe ’n cairdean, agus an uine gun a bhith fada thainig dithis boirionnach le soitheach mor creadha, agus a bha a reir choltais air a thioramachadh le teas na greine. Chuir iad an soitheach so aig a’ chladach dhuinn, mar a rinn iad roimhe, agus chuir mi Shuraidh gu tir leis na pigeachan, agus lion e na tri. Bha na boirionnaich dearg ruisgte mar a rugadh iad.

Bha nis pailteas agam dhe ’n t-seorsa beidh a thug na daoine dubha gu caoimhneil do m’ ionnsuidh. Sheol mi air aghart fad aon latha deug gun dol an coir cladaich. Mu dheireadh thug mi an aire gu ’n robh am fearann a’ ruith am mach do ’n chuan cho fada ri dusan no coig mile deug. Agus o ’n a bha ’n t-side ciuin, agus am muir lom shuidhich mi mo chursa air gob an rudha so mu shia mile o thir, agus thug mi an aire gu soilleir gu ’n robh fearann an taobh am muigh dhiom. Agus thuig mi gu ’m b’ e Ceap de Verd an rudha mor a bh’ air mo laimh chli, agus gu ’m b’ e am fearann a bha mi ’faicinn air mo laimh dheis Eileanan Cheap de Verd.

Ach bha na h-eileanan so astar mor air falbh, agus cha b’ urrainn domh a radh ciod a b’ fhearr dhomh a dheanamh; oir na ’n eireadh a’ ghaoth tuilleadh is ard, is docha nach b’ urrainn domh tir a dheanamh dheth air aon taobh no taobh eile. O nach robh fhios agam ciod a dheanainn, bha mi gle dhubhach. Thug mi an stiuir do Shuraidh, agus chaidh mi do ’n chabin, agus shuidh mi. Cha robh mi fada ’nam shuidhe an uair a chuala mi am balach a’ glaodhaich. “A mhaighstir, a mhaighstir, long agus seol rithe!” Bha ’m balach bochd gus a bhith marbh leis an eagal, oir bha e smaointean gur e te de loingeis ar maighstir a bh’ ann a’ tighinn air ar toir. Ach bha fhios agamsa gu ’n robh sinn far nach ruigeadh iad oirnn.

Leum mi am mach as a’ chabin, agus anns a’ mhionaid chunnaic mi an long, agus dh’ aithnich mi gur e long a bh’ innte a bhuineadh do Phortugal, agus bha mi ’smaointean gu ’n robh i ’dol gu ruige Guinea a dh’ iarraidh dhaoine dubha. Ach an uair a ghabh mi beachd ceart air a’ chursa ’bha i gabhail, thuig mi gu ’n robh i dol rathad eile, agus nach tigeadh i na bu dluithe orm na bha i. Thog mi am mach ris a’ chuan cho math ’s a b’ urrainn domh, agus chur mi romham gu ’n ruiginn iad agus gu’m bruidhninn riutha nan rachadh agam air.

(Ri leantuinn).

[Dealbh]
CRUSOE AGUS SHURAIDH A’ TEICHEADH A SALLEE.

Tha obair-iaruinn Londonderry air a cur a dh’ obair a rithist an deigh dhi bhi na tamh còrr is seachd bliadhna. Chaidh leaghadh beag a dheanamh air an deicheamh latha de’n mhios; rinneadh an leaghadh mu dheireadh roimhe sin ann an September 1896. Tha muinntir a bhaile agus na dùthcha mu’n cuairt gle aoibhneach, agus cha ’n ioghnadh, oir thainig air iomadh teaghlach an dachaidh fhàgail nuair chaidh an obair a chur na ’tàmh.

COINNEAL.

“Cia minic a chuirear coinneal nan aingidh as?”

Ann an aon seadh, faodar beath’ an duine air an talamh a shamhlachadh ri coinneil. Chunnaic sinn uile iomadh seòrsa choinnlean; agus tha fhios againn gu’m bheil cuid dhiubh beag, agus cuid eile mor. Mairidh cuid dhiubh na’s fhaide na cuid eile, ach teirigidh iad uile luath no mall. Is iad an fheadhainn a’s fhearr stuth dhiubh gu nàdarra a’s fhaide ’mhaireas. Ach mar a tha fhios againn gu léir, bidh an ùine a mhaireas na coinnlean a réir a’ cheartais a gheibh iad. Ma gheibh a’ choinneal a’s fhearr a rinneadh riamh droch ceartas, cha mhair i cho fad ’s bu chòir dhi. Ma bhios tu ’falbh leatha air feadh an taighe le cabhaig, no ma chuireas tu i ann an àite anns am bi a’ ghaoth a’ cur tuilleadh ’s a’ chòir de dhragh oirre, cnàmhaidh i mòran na ’s luaithe na chnàmhadh i na ’m biodh i air a fàgail gun charachadh ann an àite anns nach cuireadh a’ ghaoth dragh sam bith oirre. Ach ciod sam bith cho math agus cho sabhailte ’s gu ’m bi an t-àite anns an cuir thu i, tha fhios agad gu ’n teirig i an uair a thig an t-àm, agus nach ’eil e an comas do chumhachd air an t-saoghal a cumail beò eadhon tiotadh na’s fhaide.

Faodaidh a’ choinneal bheag nach ’eil air a deanamh de stuth a tha buan gu nàdarra, mairsinn na’s fhaide na’n te a tha na’s mò agus na’s fhearr stuth na i, ma gheibh i aire mhath. Agus rud eile dheth, faodar coinneal sam bith a shéideas as le anail duine, no le oiteag làidir dhe ’n ghaoith, fada roimh ’n àm anns an tigeadh crioch oirre gu nàdarra. Tha sinn uile ’g a thuigsinn agus ’g a chreidsinn so, agus a nis bheir sinn fa near ciod a dh’ fhaodas sinn fhoghlum uaithe mu thimchioll buantas beath’ an duine air an talamh. Tha mòran dhaoine anns an t-saoghal a tha ’creidsinn gu ’m bheil a h-uile neach a tha falbh as an t-saoghal, a’ falbh as air a’ cheart mhionaid a dh’ òrdaich Dia gu ’n tigeadh crioch air a bheatha. Cha ’n ’eil facal Dhé a’ teagasg dhuinn geill a thoirt do ’n bheachd so idir. An uair a chruthaich Dia sinn, shuidhich e latha air an robh ar beatha gu tighinn gu crìch, agus thairis air an latha sin cha teid sinn. Ach ged nach d’ òrdaich Dia gu ’m falbhadh daoine as an t-saoghal gus an tigeadh an t-àm a shuidhich e fhein, gidheadh, cheadaich e do dhaoine am beatha fhein agus beatha dhaoin eile thoirt air falbh roimh ’n àm a shuidhich e. Cha ’n abair duine sam bith anns am bheil tur is tuigse gur e Dia a dh’ òrdaich do na mortairean beatha dhaoine ’thoirt air falbh, agus cha mhò na sin a dh’ òrdaich e do dhuine sam bith lamh a chur ’na bheatha fhein. Tha dealachadh mòr eadar òrdachadh agus ceadachadh. Cheadaich Dia do’n pheacadh tighinn a steach do ’n t-saoghal, ach cha d’ òrdaich e idir e.

Tha iomadh dòigh ann leis am faod daoine am beatha fhein a ghiorrachadh, direach mar a tha iomadh dòigh ann leis am faodar a’ choinneal a chur as, ar neo a cosg ann an ùine gle ghoirid. Tha beatha dhaoine air a giorrachadh le fliuchadh, le fuachd, le biadh mi-fhallainn, le taighean mi fhallainn, le misg, le mi-bheus, agus le iomadh gné ana-miann sgriosal eile. Ach mar is trice, is fhearr le daoine a’ choire ’chur air freasdal Dhé, agus air olcas dhaoìn’ eile, na orra fhein.

---

[118]

[Vol . 12. No. 15. p. 6]

Ann an seadh spioradail tha mòran dhaoine mar an ceudna, ’cur na coinnle as le mi-chùram. Theid a’ choinneal as mur bi an t-àile glan anns am bi i. Agus na daoine ’tha air an cuartachadh le neo-ghlaine, le truaillidheachd, agus le iomadh olc eile, tha iad ann an seadh aimsireil agus spioradail a’ basachadh beag air bheag le ’n coire fhein. “O Israeil, sgrios thusa thu-fhein, ach annamsa tha do chobhair.”

“Oir an taobh am muigh tha madraidh, agus luchd-draoidheachd, agus luchd-strìopachais, agus luchd-mortaidh, agus luchd-iadhol-aoraidh, agus gach neach a ghràdhaicheas agus a ni breug.”

OIDHCH’ IASGAICH ’SA CHAIRIDH.

LE AONGHAS MAC FHIONGHAIN.

Air feasgar breagh foghair thainig Dòmhnull mac Eoghainn far an robh aon dhe ’choimhearsnaich, Ailean mac Dhonnachaidh, a dh’ iarraidh iasaid a dh’ iasg-ùir air. Thubhairt Ailean nach robh deargadh de iasg-ùir taobh a stigh a thighe bho cheann iomadh latha. B’e ’n cleachdadh ’s a’ Ghàidhealtachd aig an àm ud a bhi ’g iarraidh iasad de rud sam bith, mar a bha min, iasg, im, feòil, salann, tea, agus siùcar, gus am pàidheadh iad air ais e an deigh-làimhe.

Thubhairt Domhnull ris gu’n robh e mach ag iasgach leis na lìn bheaga dhà no tri lathaichean air an t-seachduin a chaidh seachad, agus nach d’ fhuair e ceann éisg; “ach,” ars’ esan, “tha mi faicinn comhlan mòr de dh’ eòin ’an ceann an loch fad an latha so ag eirigh àrd air an sgiathan, ’s a’ dol fodha domhain ’s a’ mhuir; feumaidh gu’m bheil iasg air chor-eigin ann—sgadan, tha mi dearbh chinnteach—oir cha ghabh sgadain air dubhain oir na’m bitheadh iasg ’s am bith eile ’s an loch, bha mi cinnteach air rud-eigineach fhaotainn dheth. Ciod e do bharail Ailein, an téid sinn do’n Chairidh an nochd?”

“C’ uin a bhios a’ chairidh traighte, a Dhonnachaidh?” thubhairt Ailean.

“Stad gus an smuainich mi,” thubhairt Dòmhnull. Thug e sùil air a’ chladach, a bha dlù orra, agus thubhairt e, “Tha e’n drasda dlù air muir-tràigh; bithidh a’ chairidh ris air an ath mhuir-tràigh, aig dà, uair ’s a’ mhadainn.”

Thubhairt Ailean, “Tha mi aonaichte ri dhol leat; ach ’s còir dhuinn iarraidh air cuid dhe na coimhearsnaich a dhol còmhruinn.”

“Tha mi glé dheònach,” thubhairt Dòmhnull. Agus ’s ann mar sin a rinn iad. Chaidh iad chum nan coimhearsnaich. Chaidh an dream òg gu toileach leo. Chruinnich còrr a’s dusan aig tigh Dhòmhnuill, mu uair ’s a’ mhadainn. Bha mu dhà mhile ri choiseachd gu ceann an loch. Tharruing iad air falbh còmhla, gach aon le sgùlan aige, a bh’ air a dheanamh le slatan calltainn, agus seann phoca mine no seann phoca anns am biodh gràn.

Chum iad air an aghaidh le cridhealas am measg a chéile, gu h-araidh an òigridh, gus an d’ ràinig iad mullach a’ bhruthaich, mu mhile bho’n bhaile. Thug mi sùil am dhéigh air na tighean, oir bha mi-fhein air aon de ’n chuideachd. ’S e àm gealaich a bha ann. Cha robh neul dubh no geal air na speuran fad mo sheallaidh, air chor ’s nach mòr ’s nach robh e cho soilleir ris an latha. Cha robh solus ann an uinneag no ceò bhàrr tighe, ’s cha robh ach beagan a dhùin na dorsan. Bha h-uile creutair ’s an àite marbh ann an suain-chadail. Cha robh aon tinn, euslainteach, no ciùirrte; cha robh fiamh roimh reubainn no roimh mhéirleach; cha ruigeadh iad a leas, oir cha robh eòlas aca air a leithid de rud ach caoimhneas agus neo-chiontas measg a chéile, meas air soisgeul agus fìrinn. Bha aoradh-teaghlaich a h-uile oidhche aig a’ chuid a bu mhotha dhiubh ’g a chumail.

Ràinig sinn, mu dheireadh, ceann an loch; shuidh sinn ’am bràigh a’ chladaich; cha robh balla na cairidh fhathast ’am fradharc; thòisich sinn air sgeulachdan agus òrain, a’ cur na tìm seachad. “Siuthad, ’Anna, gabh òran!” thubhairt aon de na gillean ri té dhe na h-igheanan. Thubhairt Anna, ’s i ’toiseachadh—

“Fhir nan calpannan troma,
Chum thu ’choinneamh glé òg rium;
A fhleasgaich ùir, leanainn thu,
’Fhir a’ chùil bhòidheich,
A fhleasgaich ùir, leanainn thu!

’S mi gu’n rachadh ’n ad choinneimh
Air mo bhonnan gun bhrògan.
A fhleasgach ùir, &c .

’Fhir nan calpannan gle gheal,
As do dhéigh tha mi brònach;
A fhleasgaich ùir, &c .”

An uair a bha Anna deas dhe ’h-òran, dh’ iarr h-aon de’n chuideachd air Iain beag mac Lachlainn òran a ghabhail, ’s ghabh e ’n seann oran a leanas:—

“Shaorainn, shaorainn, shaorainn i,
Air m’ fhacal fhéin gu’m faodainn sin,
Ged theireadh cuid nach saoileadh e
Gu’n saorainn Màiri ghreannmhor.

Gu’n saorainn fhein gun teagamh i,
Ged ’s tric a bha mi ’beadradh rithe
’S nach d’ iarr mi ni neo-fhreagarrach
Nach freagradh dhomh ’bhi ’cainnt innt’ .”

’S gann a bha ’n t-oran deas ’nuair a ghlaodh Dòmhnull mac Eòghainn gu robh balla na cairidh ’am fradharc. Thòisich iad air iad-féin a sgioblachadh gu dol a mach ’san t-sàl, na boirionnaich a’ crioslachadh an aodaich m’ am meadhoin le crios no sreang ’g an cumail suas. “Bheil thu ’faicinn sud?” thubhairt Dòmhnull le cabhaig.

“Ciod e a th’ ann?” thubhairt h-aon eile.

“Thà, sgadan a’ cluich gu tiugh ’s a’ chairidh thubhairt e;” oir ’s ann air a chairidh agus an sgadan a bha aire Dhomhnuill, ’s cha’n ann air an cuid ciùil.

A mach ghabh h-uile h-aon diubh le ’n cuid sgùlan cho luath ’s a bh’ aca. ’S ann an sud a bha ’n ùbraid, a’ coiseachd, a’ cumail nan sgùlan fodha rompa ’s an t-sàl, agus an sin ’g an togail gu h-ealamh le lain sgadain, ’s a sin a’ ruith gu tir, ’s a’ deanamh dùin dhaibh-fein air leth, air an fheur ghlas.

Leanadh iad mar sin gus mu dheireadh a bha iad a’ smuaineachadh gu’n robh gu leòir aca dheth. Bhiodh iad an sin fad na madainn ’g a ghiùlan dhachaidh anns na pocannan air an druim. ’S ann an sin a bhiodh an obair fad latha no dhà, a’ glanadh agus a’ sailleadh. ’S docha gu’m bitheadh aig a h-uile teaghlach dheth na dheanadh dhaibh gu deireadh an Earraich. ’Nuair a bhiodh iad deas dhe ’n glanadh agus an sailleadh, bha iad an sin a’ leaghadh nam mealgan, air son ùilleidh a chumail ris na crùisgeinean ri oidhcheanan fada a’ gheamhraidh.

Cha bhiodh a leithid so a dh’ iasgach aca ’g a fhaotainn ach ainmig— ’s dòcha uair no dhà ’sa bhliadhna. Bha ’n dòigh-iasgaich so gun bhacadh ’s an àm ud. Bha ’n sluagh na bu lìonmhoire, air chor ’s gu’n robh am Freasdal caomh féin a’ deanamh an ullachaidh so dhaibh. Tha e ’n diugh an aghaidh an lagha a bhi togail chairidhean no ’bhi ’g iasgach orra. Tha e coltach an uair a dh’ fhalbh an sluagh gu’n d’ fhalbh an sgadan o iomadach aite dhe ’n Ghàidhealachd, gu h-àraidh ’s na lochan beaga. Tha còrra àite anns am bi e r’a fhaotainn ann am pailteas, ach ann an doimhneachd cuain far nach urrainn na daoine leis na sgothan beag fhaotainn le dhà no tri de lìn.

Cho luath ’s a tha na bàtaichean mòra a’ togail na lìn, tha iad a’ tarruing air falbh leis an sgadan gu cala far am bheil bataichean na smùide no ’n t-each-iaruin gu tarruing air falbh leis gu bailtean mòra na h-Alba agus Shasuinn. ’S ann glé ainmig a gheibh bochdan na dùthcha e nise, ach nach tròcaireach gu ’m bheil stòr mòr a’ chuain saor do na h-uile creutair!

LITIR A CUL NA BEINNE.

Bliadhna mhath ùr do ’n MHAC-TALLA. Air dhomh a bhi gu tric a leughadh an aon phaipeir naigheachd Gàilig is aithne dhomh agus a’ gabhail mór thlachd anns na litrichean a tha nochdadh bho àm gu àm ’san deagh phaipeir, bha m’ aire air a glacadh gu sònruichte le Peigidh Phabach, cha ’n ann a chionn gu ’m bheil mi am barail gu ’m bheil a cuid litrichean na ’s fhearr no na ’s bochda na feadhainn eile, oir cha ’n ’eil mi ’gabhail orm fhein a bhith am bhreitheamh air daoine a tha moran na ’s fhearr na mi fhein. ’S e an ni gu sònruichte a tharruing m’ aire ann an litrichean Peigidh an t-iomradh a bha i ’deanamh air mo sheann charaid Donnachadh Ruadh.

Saoilidh mi gu ’m bheil e nàdarra do dhuine, ’nuair a thig e gu bhi aosda, a bhi araon a cuimhneachadh air na daoine a dh’ fhalbh agus a bhi gabhail beachd air a mhuinntir a tha òg. Seadh, ma ta. Tha Peigidh ag radh gur math a b’ aithne dh’ ise Donnachadh còir. Cha b’ aithne do dhuine riamh gu don’ e. B’e sin an duine aoidheil, toilichte, air nach fhacas riamh ach ainneamh gruaim. Dheanadh e òran, ged nach robh iarraidh sam bith aig’ air ainm am measg nam bàrd. Bha iomadh latha trioblaideach aige ’na bheatha, ach cha b’ ann gearaineach no frionasach a bha e. Bha creideamh aige ann an Dia, agus bha e creidsinn gu ’n oibrich na h-uile nithean chum math do ’n dream aig am bheil gràdh do Dhia.

Ach c’àit an robh Donnachadh Ruadh a chòmhnuidh? Mata innsidh mi dhuibh c’àit an robh e ’fuireach. Mar a thig neach a mach as a bhaile mhor (Sidni) air an rathad ris an canar rathad Charibu Marsh, mu cheithir mìle gu leth a mach as a bhaile thig e gu rathad a tha dol an ear ’san ear-dheas. Leanaidh e ’n rathad sin mu mhìle. Thig e ’n sin gu maoladh àrd—gleann sios do ’n àirde deas—loch bhriagh’ aig bonn a ghlinne. Stad air mullach an aonaich. Tha sinn a nis air Cnoc Cuithein. Co an tigh a tha shios air a chòmhnard taobh an ear an rathaid? Sin an tigh anns an do chriochnaicheadh laithean Dhonnachaidh. Tha bantrach Dhonnachaidh an sin fhathast, na seana mhnaoi air am bheil mor mheas aig na coimhearsnaich. Tha a mac a fuireach ’san tigh agus e fhein ’na Dhonnachadh Ruadh. Co an tigh ’tha air taobh an iar an rathaid? Sin mac eile de Dhonnachadh. Thall mu ar coinneamh tigh mic eile. Aireamh de thighean thall ’sa bhos, co tha fuireach annta? Tha iad uile air an àiteachadh le clann is oghachan Dhonnachaidh Ruaidh. Ciod a tha air, a charaid, ach an sgoil a tha ’sa choimhearsnachd anns am bheil àireamh mhath de chloinn, tha iad uile na ’n oghachan ’s na ’n iar-oghachan do Dhonnachadh Ruadh, ach a mhàin aon teaghlach.

Mur b’e cho fada ’sa tha mo litir, chuirinn ugaibh cuid de chuid òran. Ach innsidh mi dhuibh duan calluinn a rinn e:—

Cia mar a ni mis’ an Nollaig
Mar thoileachadh do mo phàisdean?
’S gu ’n teid an stòiri feadh na dùthcha,
’S theid i null an Nor’ -west-arm:
Cluinnidh Donnachadh bàn, an Ceisteir,
’S nuair thig e ’thigh Illeasbuig Phàdraig,
Is a chi e Donnachadh Ruadh,
’S dualach gu ’m faigh e ’chàineadh.

Is mi bhur caraid,
BODACH CUL NA BEINNE.
An cóigeamh latha de Ianuari, 1904.

---

[119]

[Vol . 12. No. 15. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3½% ’sa bhliadhna.

Mar is àirde suidheachadh duine anns an t-saoghal is ann is mò a tha cùram agus iomaguin an t-saoghail a’ cur dragh air. Is glé ainneamh leis cadal sèimh fhaotainn air an oidhche. Ach tha ’n duine bochd a tha ’g obair gu trang fad an latha a’ cadal gu socrach, sàmhach, ma bhios slàinte aige fhein ’s aig a theaghlach. Is fior an seanfhacal a tha ’g ràdh: “Mar is lugha do chuid, is ann is lugha do chùram.”

An uair a tha ’n droch nàdar a’ riaghladh air cathair a chridhe, tha tùr is reusan air an saltairt fo na casan. Agus tha e gu tric a’ tachairt gu ’m bheil daoine air am brosnachadh na ’s mò gu feirg an uair a thoisichear ri reusanachadh riutha; agus an rud nach urrainn daibh a dheanamh le còir, feuchaidh iad ri dheanamh leis an eucoir.

Cha ’n ’eil dòigh sam bith a’s fhearr gu casg a chur air corruich dhaoine na labhairt riutha gu ciùin, sìobhalta. Tha e sgrìobhte gu ’n till freagradh mìn corruich. Ma fhreagras sinn le corruich an duine a tha ’labhairt ruinn le corruich, tha sinn coltach ri duine a bhiodh a’ feuchainn ri teine bhàthadh le bhith ’dòrtadh olla air, no ri duine a bhiodh a’ feuchainn ri teine a chur as le bhith ’ga shior shéideadh.

Ge b’e neach leis an àill ionnsachadh a bhith math gu labhairt, feumaidh e ’n toiseach ionnsachadh a bhith math gu éisdeachd.

Ma tha daoine ’nochdadh caoimhneis agus fàbhar dhuinn, is còir duinn ar taingealachd a nochdadh dhaibh anns gach dòigh ’nar comas. Tha moran ann a ghabhas fàbhar aig gach àm, ach nach nochd an taingealachd aig àm sam bith.

Bu choir an t-iasad a chur dhachaidh a’ gaireachdaich.

Bu dual do isein an ròin a dhol thun na mara.

Bonnach air bois, cha bhruich ’s cha loisg.

Di-luain a’ bhreabain.

Eadar fheala-dha ’s a rìreadh.

Eirigh tonn air uisge balbh.

Fad a choise do ’n laogh, ’s fad an taoid do’n chuilein-choin.

Faodaidh car sealltainn air righ.

POSADH.

Aig a Bhras d’Or Mhor, air an dara la deug de’n mhios so, leis an Urr. D. Drummond, Caiptean Domhnull Caimbeul is Barbara Anna, nighean Chaiptein Uilleim Mhic-an-leigh.

Iadsan a Phaidh.

Micheal I Mac Neill, Baoghasdal
Caitriona Nic Iomhair, na Caoil Bheaga
Bean Dhughaill Bheutoin, Eas Ghlinnóra
Lachuinn Mac Cuaraidh, Abhainn Mheadhonach
Alasdair Beuton, N E Mabou
Anna S Nic Fhionghain, Inbhirnis
Aonghas Mac Gilleathain, Catalone
Tormaid Mac Leoid, Bàgh Hogamah
Uisdean Mac Leoid, am Bàgh an Iar
Ailein Domhnullach, Abhainn a Bhradain
Aonghas Mac Risdnidh, Baile nan Gall
Bean Ailein Mhathanaich, Sidni
Seumas I Mac-an-t- Saoir, Sidni
Domhnull Mac Neill, Gleann Ainslie
Coinneach A Mac Fhearghais, L’Ardoise
D B Mac-an-t- Saoir, Baoghasdal
Ceit Mhoireasdan, an Gut a Tuath
Mairearad Mhathanach, Rudha ’n Rothaich
Bean Iain Mhic Gilleathain, Pictou , N. S.
Iain Moraidh, Pleasant Valley, N. S.
Iain R Siosal, Londonderry , N. S.
D. Mac Fhionnlaidh, Braidalbainn, E.P. I.
An t-Urr. Alasdair S Mac Neill, Orwell , E.P. I.
Eoin Mac Gilleathain, Glenmartin , E.P. I.
S M Martuinn, Heatherdale , E.P. I.
Iain A Caimbeul, Heatherdale , E.P. I.
Aonghas A Stiubhart, High Bank, E.P. I.
Iain A Stiubhart, Belle Creek, E.P. I.
Domhnull I Friseil, Vankleek Hill, Ont.
Dughall Mac Gilleathain, Priceville , Ont.
Domhnull Mac Gillemhaoil, Priceville , Ont.
Cairistine Nic Aoidh, Ripley , Ont.
Mairi Stevenson, Shipka , Ont.
D. Mac Aonghais, McIntyre P O, Ont.
Domhnull E Mac Cuithein, Stayner , Ont.
Ailein Mac Gilleain, Stayner , Ont.
Bantrach Mhic Risdnidh, Scotsburn , Que
Bean R. Dhomhnullaich, St . Andre, Assa
Ailein A Dughallach, Bhàllaidh, Assa
Calum Dughallach, Earlswood , Assa
Domhnull Mac Fhionghain, Riga , Assa
Bean Dhomhnuill Dhùghlaich, Red Jacket
Uilleam Urchadan, Vancouver , B. C.
Nial Caimbeul, Vancouver , B. C.
Ailein Domhnullach, Hastings , B. C.
I A L Mac Fhionghain, San Francisco
Cailein Mac Risdnidh, Holeb , Maine
Seonaid Ros, Roxbury , Mass
Cairistine NicFhionghain, Shoal Lake, Mass
Domhnull Mac Shimidh, Manachainn, Alba
Raonull U Domhnullach, Chiromo , Africa

Tha mi Trom ’s Duilich Leam.

LUINNEAG.
Tha mi trom ’s duilich leam,
’S muladach mar thà mi,
O’n chuir mo leannan cùl rium,
Cha téid fear ùr ’na àite.

’Nuair chaidh mi thun a chladaich leat,
’S a dh’ amhairc mi a’d’ bhàta,
Gu ’n robh mo chridhe ’caoineadh,
Ged ’rinn mi faoin an gàire.

Bha uair a bha mi cuireadach,
Mar uiseagan an fhàsaich,
’Nuair chuimhnichinn do shùgradh,
A fhleasgaich ùir nam blàth-shùil.

Ach o’n a rinn thu caochladh,
Air faoin-tragh rinn thu m’ fhàgail;
O’n mheall thu le do ghaol mi,
Cha ’n fhaod mi bhi mar bhà mi.

Chunnaic mi ’n raoir bruadar,
A dh’ fhuasgail as gach càs mi,
Gu ’n robh thu rium ri suairceas,
Cho uasal ’s a bu ghnàth leat.

’N uair dh’ fhosgail mi mo shùilean,
’N àm dùsgadh as a phràmh sin,
Bu mhuladach mo smaointean
Gur aisling faoin a dh’ fhàg mi.

Ach soraidh le do leannanachd,
O’n dh’ aithnich mi do nàdar;
’Nuair ’s i ’n té lùisbach, riabhach
A mhiannaich thu na m’ àite.

Cha bhi mi féin an diomba riut,
A rùin, ma ’s ise ’s fearr leat;
’S gur h-i do rogha céile
Ni éiridh leat am màireach.

A PHOLAIDH GHRINN.

LUINNEAG.
Hó ró air son an t-slòigh sin,
Hó ré air son an t-slòigh sin,
A thàinig thar nam mòr thonn
A chòmhnuidh do ’n tìr s’.

B’e sud an là mi-shealbhach
Do thir nan Gaidheal calma,
’S an d’ fhuair na triathan dalma,
Na’n seilbh i ’s fo chìs.

Chaidh bàillidhean ’s luchd-oighreachd
Gu dàn ri obair oillteil,
Le uabhar is lon saibhreis,
’S gach aingidheachd cridh.

Air falbh chuir iad na treun fhir
’Bu mhath, le ’n clàidhean geura,
A dhol a sios do ’n teugmhail,
Nuair shéideadh a phiob.

Chuir iad gun iochd na ’n smàlaibh
Gach bothan is gach bàthach,
A bheireadh dion do mhàthair,
’S do phàisdean gun chli.

Chuir iad na coin ’s na caoirich,
’S na ciobairean neo-fhaoilidh
An àite nam fear aoidheil
A shaothraich ’sna glinn.

Ach moladh gu ’n robh Dhàsan,
’Tha riaghladh anns na h-àrdaibh,
Gu ’n tug e nall do ’n àit so
Na Gàidhil bha ’n dìth.

Thug E á tir na daors’ iad
Do dhùthaich ’sa bheil saorsa,
Is thug E biadh dhaibh ’s aodach,
Is aobhachd is sith.

Na daoine fearail, còire,
Na mnathan laghach, bòidheach,
Bu taitneach air gach dòigh iad;
Na ’n còmhradh bhiodh brigh.

Ged bha iad greis fo ghruaman
Bha misneach laidir bhuan ac’,
Is neart a sheasamh cruadail,
’S tha buaidh leo ’san stri.

Tha ’n clann an diugh gu dòigheil,
Tha fearann saor an còir ac’,
Tha taighean farsuinn mor ac’,
’S gu leoir de gach ni.

’Sa chaoidh cha déid á ’n cuimhne
Am fiachan do na suinn sin,
A bh’ air a Pholaidh ghrinn
’Tigh’nn troimh thuinn o Phort-Righ.

Ged dh’ fhògair Breatunn bhuaip’ iad,
Theid carragh-cuimhn’ a suas daibh,
A dh’ innseas mu ’n deagh bhuadhan
Do shluagh anns gach linn.

A. M. S.
August 7, 1903.

ORAN AN LATHA ’N DIUGH.

LUINNEAG.
Ho ró, mo dholar gaolach,
Ho ri, mo dholar gaolach,
Mo dholar laghach, gaolach,
Co thaobhainn ach thu?

A dholair, ’s e mo shòlas
’Bhith breith ort ann am chrògan;
Gur cumadail ’s gach dòigh thu,
’S gur bòidheach do ghnùis.

Thug mi le m’ chridhe gaol dhuit,
Nach dealaich rium ri m’ shaoghal;
’S nam b’ urrainn mi gun slaodainn
Ri m’ thaobh thu do ’n ùir.

Biodh amadain gun stòldachd
A ruith an déidh nan òighean;
Ach cumaidh mis’ an còmhnuidh
Do ghlòir-sa roimh m’ shùil.

Biodh daoin’ air bheagan léirsinn
Ri duanagan ag éisdeachd,
Ach ’s mise nach doir spéis dhaibh;
’S leat féin mi gu m’ chùl.

A. M. S.

---

[120]

[Vol . 12. No. 15. p. 8]

Amhairc an So!
’san ath aireamh airson
SANAS UR
bho
The Canadian Bank of Commerce
Sydney, C. B.
P. C. STEVENSON, MANAGER.

CAIRISTIONA CHAIMBEUL.

Thug mi gràdh dhuit thar gach nionaig,
Chairistiona Chaimbeul,
’S posaidh mi thu air an t-samhuinn,
’S fad on tha mi ’n geall ort.
Dh’ aindeoin co a thig ’san rathad,
Bheir mi dhachaidh leam thu.
Tha thu bòidheach, tha thu laghach,
’S tu mo roghainn ’s m’ annsachd.

’S taitneach leam do chruth is t’ iomhaigh,
Chairistiona Chaimbeul;
’S binne leam do ghuth na ’n fhiodhull,
Nuair a bhios tu teann orm.
Tha do ghruaidhean mar na dearcan
’S deirge dreach ’san t-samhradh,
’S tha do mhuineal mar an sneachda
’S gil’ air stac ’sa gheamhradh.

Thig an t-samhuinn an ceann miosa,
Chairistiona Chaimbeul;
Theid an t-snaoim an sin a cheangal,
Cha déid la air chall oirnn.
Ni sinn banais chridheil, thaitneach,
Cha bhi neach fo champar;
Bruichear tunnagan is geòidh dhi,
’S cluinnear ceòl is danns’ aic’.

Bidh ar cuim le sonas lionte,
Chairistiona Chaimbeul;
Ged bhiodh againn deichnear chloinne,
Cha dig gainne teann oirnn.
Gheibh sinn aodach dhaibh is caiseart,
Aran blasd is annlann;
Chi sinn againn na ni ’n gnothuch,
’S bidh sinn toilicht’, taingeil.

A. M. S.
Feb 3, 1903.

ORAN BROSNACHAIDH

Do ’n Chomunn Ghàidhealach anSouthland , New Zealand.

LE ALASDAIR A. MAC RATH.

A Chomuinn Ghaidhealaich mo ghaoil,
Ged ’s cian ’s ge fad bho thìr an fhraoich,
Cumaibh cuimhn’ air euchd nan laoch,
Is cumaibh suas bhur cànain aosd’ ,—
A chainnt ionmholta, bhlasda, chiùin,
A labhair Oisein, Goll, is Fionn;
A chainnt bhinn bhuadhmhor bh’ aig na bàird
A’s tric a dhùisg an smuain gu dàn.

Deanaibh stri ri ’cumail suas
Is le sar dhichioll bheir sibh buaidh;
Is ged a bhiodh ur n-àireamh gann
Sgaoilibh bratach ’s cruinnichidh chlann:
Thig na laoich tha sgairteil cruaidh,
A chumail cainnt am màthar suas,
’S gach cleachdadh gasd’ a bh’ aig na sàir
A bha n’an cuspair dha na bàird.

’S ged their luchd-fuath gu’n d’fhàs i gann,
’S nach coir a foghlum dha bhur clann,
Na toiribh géill ’s na creidibh drannd,
An diugh gur h-uallach àrd a ceann;
Tha i ’g ath-nuadhachadh a beus
An Alb’ ’s an iomad dùthaich chéin,
Is i gach la ’toirt buaidh le céill,
’S na’s tréine ’n diugh na bha i ’n dé.

Is mairidh i mar sin a chaoidh,
’S na leigibh leis an nàmh a claoidh,
A chainnt a bh’ aig ur sìnnsear riamh,
A’s tric a dhoirt am fuil ga ’dion;
Nuair sgaoileadh iad am bratach àigh,
Garg leoghann beucach ’s cluaran àrd,
Bhiodh aobhar eagail aig an t-sluagh
A dhùisg le olc am fearg a suas.

Sheas iad mar charraig dhainginn, bhuain,
A chaoidh nach meathaich teas no fuachd,
A cur nan eilthireach air ruaig,
A dh’ fheuch ri ’n cainnt ’s ri ’n saors thoirt uath’.
’S iad fein bha arm-chleasach ’san streup,
’S a phiob g’am brosgadh suas gu euchd;
Mar bheithir laist’ ’s e sracadh speur
Bhiodh colg nan laoch cur nàmh fo chreuchd.

’S i piob nan dos le muineal crom
A dh’ fhògradh bròn ’s a thogadh fonn;
Bu bhìnn a toirm an cùirt nam flath,
’S i colgant borb air raon a chath;
Is iomad blàr do ’n deach i sios,
A gluasad laoch gu euchdan dian;
Mhair i beo bho lìnn gu lìnn,
Is cha dug nàmh i riamh fo chìs.

Cumaibh suas, a Chomuinn chòir,
Gach ni tha dualach dha ur seòrs’,
Gach ni tha dùthchasach is ceart,
Cumaibh suas le ’r n-uile neart:
’S an fhuil uasal th’ ann ur cré,
Duineil, fearail, measail, treun,
Faiceadh an saoghal gu bheil i beò;
Buaidh is piseach leibh ’s gach dòigh!

1898.

Rugadh an duine a rinn na rannan so aig Loch Monair an sgìre Loch Aillse. Is e Alasdair Mor mac Iain Bhàin a theirteadh ri ’athair. Bu nighean a mhàthair do dh-Uisdean Friseal an Strath-Ghlais. Tha e a còmhnuidh mu shia mile bho Chnoc na Frìth, noForest Hill,an Southland, New Zealand. Ma tha a choimhearsnaich nan Gaidheil cho dileas duineil ris fein is còir dha a bhith toilichte le ’chrannchur.

GLEANN-A- BHAIRD.

IORRAM NAM FOGARACH.

Eisdibh ri m’ dhàn-sa mar a dh’ éisd sibh riusan
A sheinn le sunnd dhuibh ann an tìr nam beann;
An luinneag thùrsach togaibh suas gu làidir,
’S biodh neart nan làmh a cur a bhàt’ na deann.
Tha ’n talamh fial ’s gur briagh’ na coilltean aosd’,
Ach ’s fòg’raich sinn bho thìr ’s bho shluagh ar gaoil.

Eadar am fonn so ’s bothain chaoin ar càirdean
Tha beanntan àrda ’s fàsach de thuinn dhoirbh,
Ach tha ar cridheachan ’san tìr ’thog suas sinn,
’S gur tric na ’r bruadair sinn mu ’cluaintibh gorm’.

A chaoidh cha ’n fhaic sinn glinn is cnoic na h-àilleachd,
Le ’n uillt ghlan ghàireach ’ruith a sios gu réidh;
Cha ’n fhaic sinn sluagh le uaill mu ’n triath an òrdagh,
No leac nan seòd ’bu dìleas, teòm’ ’san streup.

Nuair bha ar sìnnsre, iomad linn roimh ’n là so,
A dion le ’n clàidhean àite taimh na saors’,
Cha robh ac’ smuain gun cuirt’ an clann á ’n dùthaich,
Gu tuilleadh bhrùidean ’thoirt do dh-uachd’rain bhaoth’.

Ma chruinnicheas feachd an aghaidh Bhreatuinn mhòrail,
Bidh feum air connspuinn chròdha, dhian, nach géill;
Ach c’àit am bi iad anns an tìr r’am faotuinn,
’S na Gaidheil aobhach thar nan cuan gu léir?

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Tha sinn
A CREIC A MACH AR STOC IOMLAN
de dh’
Airneis ’s de Bhrait-Urlair
air na chosd iad.
Gordon & Keith,
A. T. Grant, Manager
350 Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

Sydney & Louisbourg Railway

Tim Chlar Geamhraidh.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’ October, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 8.01 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.40 a. m.

A fagail Shidni aig 4.00 p. m., Glace Bayaig 4.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 5.45 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchd gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.