---

[153]

[Vol . 12. No. 20. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, APRIL 1, 1904. No. 20.

Comhairlean Aithghearr.

’Se an ni a’s fearr do dhuine san t-saoghal so, dearbh chinnteas a bhi aige air saoghal a’s fearr.

’S iad na tri nithean a’s mo tha dhìth air mac an duine ’sa bheatha so, a thaobh na colunn, lòn, aodach, agus tàmh.

Nam b’ àill leat tlachd a ghabhail ann ad lòn, agus blas taitneach a bhi air do ghnath, gabh mo chomhairle agus saothairich air a shon.

Nam b’ aill leat tlachd a bhi agad ann ad aodach, paigh e mu’n cuir thu ort e.

Nam b’ àill leat cadal agus tàmh agus suain shocrach fhaotainn, thoir deagh choguis ghlan leat do d’ leabaidh.

Dean na nithe so uile, agus bidh tu gu math dheth san t-saoghal so; agus a thaobh an t-saoghail a ta ri teachd—ma’s miann leat a bhi sona ann gu siorruidh, lean Esan a thubhairt, ’S mise an t-slighe. Earb ’na iobairt—lean ’eisimpleir—gluais ’na cheumannaibh; agus mar so tha thu sona tearuinte air son aimsir agus air son siorruidheachd.

Fionnaghal Nic Dhomhnuill.

An uair nach robh dol as aig Prionnsa Tearlach, agus e air a chlaoidh gu goirt, an déigh Blàr Chùilfhodair, dh’ earb e e-féin ri ainnir usail nach faodar ainmeachadh ach leis a’ mheas a’s àirde. B’i sin Fionnaghal NicDhòmhnuill, nighean do Fhear Bhaile-mhuilinn ann an Uidhist a’ chinn-a- deas; bean uasal òg, àillidh, a bha ainmeil r’a linn féin, air son gach beus a bu chliùitiche. Bha oide na mnà uaisle so ’na cheannard air feachd an rìgh, a thachair a bhi ’n Uidhist air an àm, agus fhuair ise cead sgriobhte fo a laimh air a son féin, a gille, agus a searbhanta, ’chum an leigeadh thairis do ’n Eilean Sgiathanach. B’e ’n gille a thug i leatha Niall Mac Eachainn, neach a b’e seanair an duin’ ainmeil, an t-àrd Cheann-feachd sin, Diùc Tharentum, a choisinn na h-uiread chliù ann an cogadh fo Bhonaparte; agus b’i ’n searbhant’ a thug i leatha, Prionns’ Tearlach, ann an éideadh boirionnaich.

Dh’fhàg iad Uidhist ’s an anmoch ann an sgoth bhig; bha’n oidhche dorcha, dòbhaidh; mu ghlasadh an là, fhuair iad iad féin fa chomhair Rudha Bhatarnis ’san Eilean Sgitheanach, ach mar a bha iad dlùth do thìr chunnaic iad na saighdearan dearga ’feitheamh orra air an tràigh. Bha iad mar urchair gunna dhaibh mu’n d’thug iad an aire; ach cho luath ’s a mhothaich iad an cunnart, thill iad a mach gu fairge. Ghlaodh na saighdearan riu iad a thighinn gu tir no gu’n loisgeadh iad orra, ach cha do ghabh iad suim d’am bagradh; loisg an t-arm dearg orra, agus bha na peileirean a’ feadail mu’n cuairt daibh; ach dh’iomair an sgioba gu tapaidh, agus chaidh iad as a’ chunnart.

Thàinig a’ bhean uasal mhisneachail so, agus a luchd-muinntir air tir aig Mugstat, ionad-còmhnuidh Shir Alastair, Triath Shléite. Bha fhios aice gu’n robh Sir Alastair o’n bhaile, agus chuir i fios a dh’ ionnsuidh na Baintighearna gu’n robh iad a’ tighinn. Dh’ fhàg i ’m Prionnsa fo sgòrr creige, aig a’ chladach, am feadh a ràinig i féin an tigh a dh’fhaotainn naidheachd nan crìoch. B’fhortanach gu’n robh i cho faicilleach, oir fhuair i àireamh de dh’ oifigich an rìgh a stigh. Chaidh i ’n an làthair, agus labhair i mar nach biodh iomaguin no cùram oirre.

O nach b’ urrainn Baintighearna Chloinn Dòmhnuill am Prionns’ a thoirt a dh’ ionnsuidh an tighe, chuir i duin’ -uasal as an robh i làn earbsach, Fear Chinnseburg, far an robh e, leis gach goireas a shaoil i a bha feumail; agus thug an duin’ -uasal measail sin leis e ’chum a thighe féin. B’e latha na Sàbaid a bh’ann; agus bha ioghnadh air muinntir na dùthcha, ’us iad a’ dol dachaidh o’n t-searmoin, ’nuair a chunnaic iad boirionnach cho ro àrd, agus cho neo-sgiobalta ’na coslas, ag imeachd le Cinnseburg. Chuir e ’n aon oidhche so seachad gu cridheil leis an duin’ -uasal shuairce so, a chaidh leis ’sa mhaduinn maille ri Flòra do Phort-righ; far an do dhealaich am Prionnsa riu le chéile, a’ gabhail a chead diubh le caomhalachd mhor, agus na deòir a’ ruith o ’shùilibh. —Caraid nan Gaidheal.

An Abaid Mhor.

( ’Sa BheurlaWestminster Abbey.)

Ma tha aite air thalamh tha na’s cumhachdaiche na ait eile chum trom shoilleireachadh a thoirt do dhuine air amaideachd agus faoineis gloir an t-saoghail so, ’s so an t-aite. ’Si so sgoil na h-irisleachd agus a’ ghliocais! ’S ann an so tha buaidh Righ-nam-fiamh air a leigeil ris. Tha iomadh gaisgeach ’na luidhe san aite so, ach tha esan, gaisgeach an eagail, a’ riaghladh an so. Tha an eaglais so mar ait aige anns a’ bheil e a’ leigeil ris a chumhachd—ann an so tha e ’tilgeadh tàir air morchuis agus gloir agus greadhnachas righrean! ’S ann a stigh an so a chi sinn cia faoin an ni uaill na beatha! cia suarach cliu dhaoine, ainm ard—amaideachd nan amaideachd!

’S beag suim an duigh do dh’ùir na feadhnach so aig an robh rioghachdan aon uair fo’n smachd. Tha na h-eachdraidhean a bha air an uaighean an deigh tuiteam gu h-ùir—cha’n urrainnear eadhon ainmeannan nan daoine mora air son an do thogadh iad a leughadh—tha an cuimhne agus an eachdraidh air dol seachad, direach mar gu’m biodh iad air an sgriobhadh air gaineamh mhìn tràigh a’ chladaich. Tha cuid do na togalaichean-cuimhne bu dreachmhoire san aite so air tuiteam gu smùr! Agus gidheadh tha daoine eile a’ strigh gu ainm ard a chosnadh, agus uaigh fhaotainn san aite so am measg muinntir urramach na talmhainn, anns a’ bharail ghòraich ged dhichuimhnichnear càch, nach leigear an cuimhne fein gu dilinn an dichuimhn! Tha cuid an so a chaochail o chionn seachd ceud bliadhna, cuid o chionn ghoirid; ach air an aon latha, eiridh iad uile suas le cheile! C’ ait a’ bheil ciste-mhairbh nan righrean uaibhreach sin a thog barrachaoil na h-Eiphit mar aiteachan tiodhlacaidh dhoibh fein? Tha an uir air ceithir ghaothaibh nan speur, agus an cistean-mairbh air an giulan a thigh nan iongantas an Sasunn! Tha na h-uaighean agus na h-aiteachan tiodhlacaidh a’s costala air a’ bheil cunntas ann an eachdraidh an t-saoghail, ’nan laraichean briste, air spealgadh as a cheile, gun fhios co thog iad; agus an saoil sinn nach eirich an ni ceudna do’n Abaid mhoir sin air a’ bheil sinn a nis a’ labhairt. Tha’n t-am a’ tighinn ’nuair thuiteas i ’na smur gu lar—an t-am ’nuair nach bi fuaim an orgain ard—teis nan clag—ceilearadh nan Salm, r’an eisdeachd innte! An aite sin bidh a’ ghaoth le monmhur tursach r’ a h-eisdeachd air feadh a laraichean briste—bidh a’ chomhachag bhronach thiamhaidh a’ togail a cronain mhuladaich air a’ chloich a’s airde dhi—bidh an eigheann uaine a’ direadh suas ris na ballachan briste—bidh an eanntag, lus nam ban sith, meuran nan cailleach marbh, a’ fas am measg nan leacan briste! Mar so tha mac an duine, gloir an t-saoghail so, agus gach greadhnachas cruthaichte a’ seargadh as, agus a’ dol seachad—tha ’eachdraidh agus a chuimhne mar sgeul a dh’innseadh! —Tormad Mac Leoid, D.D.

Tha plàigh a’ sgrios mhiltean de’n t-sluagh anns na h-Innsean. Ré na seachduin a chriochnaich air an naodhamh la deug de’n Mhàrt thugadh air falbh da fhichead mile coig ceud ’s seachd air fhichead (40,527) pearsa leatha. Bha ’n àireamh sin mu sheachd mile na bu mhò na ’n àireamh a bha caochladh seachduinean roimhe sin.

Bha tuiltean mora ann an Gleann Annapolis deireadh na seachduin s’a chaidh. Bha na h-aibhnichean a cur thairis agus ann an caochladh àitean bha an rathad-iaruinn air a chur fodha. Bha na tréineachan na’n tamh dha no tri làithean. Rinneadh call nach bu bheag air an rathad. Thòisich na h-uisgeachan ri traoghadh toiseach na seachduin so.

Tha an cogadh a dol air adhart mar bha e o chionn corr is mios, na h-Iapanaich a toirt ionnsuidh an drasda ’s a rithist air Port Arthur, gun a dhol leotha cho math ’s a dh’ iarradh iad. Tha iad air gach ionnsuidh a feuchainn ri seann soithichean a chur fodha am beul na h-acarsaid air-son cabhlach Ruisia a chumail a stigh. Tha cuid de ’n bharail gu bheil sin deante cheana, agus their cuid eile nach eil. Ach tha e fior nach eil na soithichean Ruiseanach a tighinn a mach as an acarsaid, co-dhiu tha sin air aobharachadh leis an eagal no le cion a chomais. Cha ’n eil teagamh nach bi blar ann an uine ghoirid, aon chuid air muir no air tir. Tha Ruisia a’ sior chur airm do Mhanchuria, ach tha ’n t-astar cho fada ’s gu ’n teid uine mhor seachad mu’n urrainn dhi a h-armailtean a dhaighneachadh ann gu sabhailte. Cha robh Ruisia ullaichte air-son cogaidh. Bha an t-Iompaire ’s iadsan anns a robh e ’g earbsa a lan chreidsinn nach rachadh Iapan a chogadh idir, uach robh i ach “mar mhagadh,” a’ feuchainn ri i-fein a neartachadh ann an sealladh an t-saoghail le

---

[154]

[Vol . 12. No. 20. p. 2]

blar beoil a chumail ruas ri Ruisia fhad ’s a bhiodh sin sabhailte. Air an aobhar sin dh’ fhas luchd-ionaid Ruisia na bu mhi-reusonta gach la mar bha ’dol seachad. Bu mhor an ioghnadh ’nuair nochd Iapan gu robh i a cheart da-rireadh, nuair a ghairm i cogadh ’s a thug i grad dheannal air a chabhlaidh chogaidh Ruiseanaich a’ cuir aireamh de na soithichean bho fheum.

Bha am mios Màirt cho fuar a reir fein ’s a bha’n da mhios a chaidh roimhe. Bha t-sìde briagha, grianach a chuid mhor de’n ùine, ach bha reothadh is sneachda gu leòr ann. Tha pailteas sneachd air an làr fhathast, agus ged tha teas na gréine a’ tòiseachadh ri cur ris gu dona, mur tig uisge mairidh na ròidean seachduin no dh’ fhaodte ceithir-la-deug eile. Tha deigh nan acarsaidean ’s nan lochan fhathast a’ giùlain eich is shleigheachan. Tha na daoine is beachdaile ’s a’s fhearr cuimhne ag aontachadh nach robh leithid eile gheamhraidh so anns an dùthaich o chionn leth-cheud bliadhna. Ach ged bha e cruaidh, feumar a radh mu dheidhinn gu’m bu gheamhradh fallain e, cha robh moran tinneis air feadh na dùthcha idir, agus cha robh uiread dhaoine air an toirt air falbh leis a bhàs ’s a bha air an toirt air falbh iomadh geamhradh roimhe a bha briagha blàth. Cha’n eil teagamh nach e ’n geamhradh fuar reòta a’s nàdarra ’s a’s fhearr do’n dùthaich thuathaich so an deigh na h-uile rud.

Naidheachdan.

Bha Tomas Moriarty air a ghrad mharbhadh aig an obair-iaruinn air an ochdamh la deug de’n Mhàrt. Bha e cladhach an taobh cùirn de chloich-aoil, dh’ fhuasgail a chlach agus thuit meall mor dhith air a mhuin. Nuair a fhuaireadh uige, bha e marbh. Bha e ochd bliadhna fichead a dh’ aois, bhuineadh e do Charbonear, an Newfoundland, agus b’e ’n aon mhac a bh’ aig a mhàthair a tha na bantraich a’ fuireach ’san aite sin.

Bha Eadailteach ’sa bhaile so air a ghlacadh an là roimhe a dol dhachaidh le eallach chearc a ghoid e faisg air naCoke Ovens.Bha sia cearcan air a shiubhal, agus air-son an goid fhuair e sia miosan prìosan. Bha goid chearc glé chumanta ’san sgìreachd sin o chionn treis a dh’ùine, agus fhuair am braidean creideas air-son barrachd meairle ’s a chaidh a dhearbhadh air. Tha meairle chearc na cionta an-tromaichte aig a cheart àm so, agus bithidh gus an fàs na h-uighean beagan na’s saoire.

Tha riaghladh baile na Méinne Tuatha a’ cur gu cruáidh ri luchd-reic dibh-làidir. Bha àireamh mhor dhiu air an toirt gu ceartas re an da sheachduin s’a chaidh. Fhuair aon duine coig sumanaidhean ’san aon seachduin. Ma leanas iad an ruith sin cha’n fhada gus am bi luchd nan taighean-òil seachd sgìth dheth. A reir seanachais an duin’ -uasail a bha gu ruige so na fhear-casaid ann an Sidni Tuath, cha’n eil anns a bhaile sin a nis ach coig àiteachan deuga anns am bheilear a creic stuth làidir.

Faisg air Souris, an Eilein a Phrionnsa, air an treas la de’n Mhàrt, chaochail Seònaid Dhomhnallach, bantrach Uisdean Mhic Gilleathain, aig aois ceud is ceithir bliadhna. B’ i gun teagamh an neach bu shine bh’ air an eilein. Rugadh i an Uidhist a chinn a deas ’sa bhliadhna 1800. Phòs i nuair bha i ochd bliadhna fichead a dh’ aois, agus bliadhn’ air fhichead an deigh sin thainig an teaghlach air imrich do’n dùthaich so. Bha da cheud pearsa air an t-soitheach air an d’ rinn iad an t-aiseag; bhrist a bhreac a mach na’m measg agus b’ ise an aon nach do ghabh an tinneas mharbhteach sin. Bha naodhnar chloinne aca, sianar nighean is ceathrar ghillean. Chaochail coignear ’san t-seann dùthaich; tha cheathrar eile beò fhathast agus na’n cinn theaghlaichean air an eilein. Tha’n aon mhac Domhnall, air an fhearann air ’n do shuidhich an teaghlach nuair thainig iad a nall.

Tha leth-cheud is tri fear-lagha ann an siorrachd Cheap Breatunn aig an àm so; ceithir deug air fhichead an Sidni, tri deug an Sidni Tuath, ’s a sianar anGlace Bay.Mur bi ceartas air a roinn gu cothromach na’r measg. cha’n ann a chionn luchd-lagha ’s luchd-ceartais a bhi gann.

Tha an t-àrd-riaghladh an deigh tri cheud ’s tri fichead mile dolair a chur air leth air-son obraichean a tha ri bhi air an cur air adhart ann an Ceap Breatuinn. De’n t-suim sin tha ceud ’s sia mile deug air fhichead dolair ( $136 ,000) ri bhi air a chosd ann an Sidni mu ’n rathad-iaruinn ’s mu thigh na postachd ’s na cusbuinn. Tha deich mile dolair air-son acarsaid Inbhirnis, coig mile deug air-son togalach cruin anSydney Mines,agus da fhichead mile ’s a coig air-son aiseag an rathaid-iarruinn aig Caolas Chanso.

Chaidh fear Hubert Wood a ghrad mharbhadh anns a choille faisg air Maccan, an siorrachd Chumberland, air an t-seachduin roimh ’n té s’a chaidh. Bha e leagail craoibhe, agus an àm dhi bhi tuiteam chaidh e ga seachnadh, ach bhuail i ann an seann stoc, ’s thuit meanglan, ga bhualadh-san ’sa cheann ’s ’ga ghrad mharbhadh. Bha e da bhliadhn’ deug air fhichead a dh’ aois; dh’ fhàg e bantrach is aon duine cloinne. Bha cnapach gille anns a choille còmhla ris nuair a thachair an sgiorradh a chuir gu bàs e.

Ma theid a bhliadhna so mar tha dùil aig an àrd-riaghladh a theid i, thig mu cheud gu leth mile de luchd-imrich do’n dùthaich mu’n teirig an samhradh s’a tighinn. Tha moran sluaigh deas gu tighinn á Breatunn ’s as na Stàidean, an seòrsa luchd-àiteachaidh a’s luachmhoire is urraiun do Chanada fhaotainn. Tha moran de na tha airson tighinn ag iarraidh cosnaidh, agus moran eile toileach fearainn a ghabhail no cheannach agus tòiseachadh air an cosd fein mar thuathanaich. Anns an iar-thuath thatar a meas gun cuirear feum air ceud mile duine bharrachd air na th’ anns na roinnean sin cheana air-son am bàrr a ghearradh ’sa bhualadh ’s an gràn a chur gu margadh. An uiridh thainig ceud is coig mile deug air fhichead de luchd-imrich do’n dùthaich. Tha lan dhùil gu’n toir a bhliadhna so bàrr oirre.

Tha seann daoine Newfoundland gle dhòchasach a thaobh iasgach nan ròn air an earrach so. Chunnacas ioghnadh mor ’san speur o chionn ghoirid, —tri grianan—aon la mu mheadhon a a mhios Màrt. Chunnacas an sealladh ceudna earrach na bliadhna 1840, agus air an earrach sin bha barrachd ròn air an glacadh ’s a bha air an glacadh bliadhna sam bith eile o’n thòisich eachdraidh na dùthcha. Co-dhiu bha no nach robh tri-fìlteachadh na greine air aobharachadh le lion-mhoireachd nan ròn, bidh na seann iasgairean a’ creidsinn gu robh gus am faic iad a’ chùis air atharrachadh.

Chuir Cuideachd an Iaruinn tomhas de stàilinn a null do Shasunn gus a bhi air a thionndadh gurails .Tha fios air tighinn a nall gu bheil narailsa rinneadh cho math ’s a tha air a’ mhargadh. Bha am beachd na cuideachd muileannrailsa thogail ann an Sidni; ni so iad na’s deònaiche dhol air adhart leis an obair sin, agus thatar a deanamh mach gu’m bi iad a tòiseachadh ri togail na muilne gun dàil. Bheir sin obair do mhoran dhaoine bharrachd air na tha ’g obair an dràsda. Tha e furasda gu leòrrailsa chreic, ach do’n chruaidh nach eil air a cur ann an cruth feumail tha e doirbh aig an àm so margadh fhaotainn.

AM MAC A B’ OIGE.

Leis an Urr. Iain Mac Ruairidh

CAIBIDEAL VIII.

GED nach robh mi ’toirt làn-aonta ’nam inntinn do na thubhairt e, cha do chuir mi facal ’na aghaidh. Dh’fheumainn a leantuinn o nach robh fear-treòrachaidh na b’ fhearr agam. Mar bu luaithe ruiginn mo cheann-uidhe ’s e b’ fhearr leam. Agus a bharrachd air a sin, cha do ghabh mi aig an àm ud an t-amhrus bu lugha gu ’n robh dad cearr fa near dha.

Suas mu naodh uairean ’s an oidhche ràinig sinn an taigh-òsda. Cha robh sinn ùine sam bith ann an uair a chuireadh biadh air ar beulaobh. Ghabh sinn na thainig ruinn dheth, agus eadar meadhain-oidhche ’s uair ’s a’ mhadainn dh’ fhalbh sinn.

Ghabh sinn an toiseach troimh achaidhean feòir is arbhair; ach bha mise pailt cho sgìth a’ dol troimh na h-achaidhean so ’s ged a bhithinn a’ siubhal troimh na monaidhean. Bha ’m feur agus am fochann faisge air a bhith cho àrd ris na glùinean againn. Agus a bharrachd air a’ so, bha ’n dealta cho trom ’s gu ’n robh ar casan cho fliuch ’s a ghabhadh iad.

An dràsda ’s a’ rithist bha againn ri dhol troimh bhadan coille a bha gu math tiugh agus àrd, agus ged a bha ’n latha air soilleireachadh gu math aig an àm, bha dubhar na coille a’ deanamh an àite cho dorcha ’s ged nach biodh soilleireachd latha idir ann.

Mu dheireadh dh’ fhàg ainn am fearann àitichte ’nar deigh, agus dhìrich sinn ri monadh a bha gu math àrd; ach bha e pailt cho soirbh ri ’choiseachd ris a’ thomhnard troimh ’n robh sinn a’ coiseachd greis mhath an deigh dhuinn falbh.

Bha ’ghrian air éirigh greis mhath mu ’n d’ ràinig sinn bearradh a’ mhonaidh, agus o’n a bha mise ’g am fhaireachadh fhin car sgìth, shuidh sinn greis a leigeadh ar n-analach, agus ghabh sinn rud dhe ’n bhiadh a thug sinn leinn as an taigh òsda.

Mu ’n do bhlais sinn air a’ bhiadh, rinn mo chompanach altachadh fada mar bu ghnàth leis a dheanamh aig a h-uile greim béidh a ghabh mise ’na chuideachd. Cha ’n fhiosrach mi gu ’n cuala mi duine riamh a’ deanamh altachaidh a bheireadh barr air.

An déigh dha crioch a chur air an altachadh thug e placaid mhòr as a phòcaid, agus i luma làn uisge-bheatha. Thairg e dhomhsa deur dhe na bh’ innte. Thug mi taing dha, agus thuirt mi ris nach robh mi ’g a ghabhail aig àm sam bith, agus gu ’n do gheall mi do m’ athair mu ’n d’ fhalbh mi o’n taigh nach blaisinn air ri mo bheò na ’s lugha na bhithinn tinn, agus gu ’n òrdaicheadh fear-sgile dhomh a ghabhail.

Ged a thairg e dhomh an t-uisge beatha, tha mi ’creidsinn gu ’n robh e pailt na bu toilichte mi ’g a dhiultadh na mi ’g a ghabhail. An oidhche roimhe sid, mu ’n d’ fhalbh sinn as an taigh-òsda, ghabh mi amhrus gu’n robh e ’ga bhlasad gu math tric, oir dh’ fhàs e anabarrach deas-bhriathrach; agus chuir e car de dh’ ioghnadh orm gu ’m biodh duine air an robh coltas glé chràbhach, agus a dheanadh a leithid de dh’ ùrnuighean agus de dh’ altachaidhean fada déidheil air deoch làidir sam bith. Cha robh mi ’g a fhaicinn cearr dha blasad air an uair a bhiodh fìor fheum aig’ air, gu sònraichte o’n a bha e ’na dhuine a ràinig meadhain aoise.

Cha robh a’ bheag de chomhradh eadrainn fhad ’s a bha sinn a’ dol troimh ’n cheud chuid dhe ’n astar; ach fhad ’s a bha sinn ’nar suidhe air bearradh a’ mhonaidh a’ leigeadh ar n-analach an deigh dhuinn ar biadh a ghabhail, bha e anabarrach aoidheil agus comhraideach.

Thug e greis air tarruinn m’ aire a dh’ ionnsuidh na bha de nithean maiseach ri ’m faicinn ann an obair a’ chruthachaidh. Agus gu cinnteach bha sealladh maiseach ri ’fhaicinn air a’

---

[155]

[Vol . 12. No. 20. p. 3]

mhadainn ud bhar bearradh a’ mhonaidh air an robh sinn ’nar suidhe. Bha ’n iarmailt gun sgò, gun cheò, gun smod; agus chitheadh duine aig am biodh deadh fhradharc, leis an t-sùil, nithean nach b’ urrainn e fhaicinn iomadh lath’ eile le glaine-amhairc. Bha aghaidh a’ chruthachaidh mór-thimchioll fad mo sheallaidh cho tur-dhealaichte o’n t-sealladh ris an robh mi cleachdte ann an dùthaich mo bhreith is m’ àraich ’s gu ’n robh mi ’smaointean aig an àm nach robh sealladh eile air ùr-uachdar an t-saoghail cho briagha ris an t-sealladh a bha fa m’ chomhair. Bha na h-aonaichean agus na monaidhean cho maiseach ’nan cumadh, agus cho blàthar ’nan dreach ’s nach b’ urrainn mi gun a bhith ’gabhail beachd gu dlùth orra. Anns an ùr-mhadainn shamhraidh mar sid, an uair a bhios an iarmailt soilleir, agus an t-sìde ciùin, agus a bhoinne driùchd fhein air barr gach bileig feòir agus fochainn, tha aghaidh a’ chruthachaidh ag amharc na ’s maisiche, a rèir mo bharail-sa, na bhios i aig àm sam bith eile dhe ’n latha. Tha iadsan a dh’ fhanas ’nan laidhe air an leapaichean gus am bi dòrn dhe ’n latha air a dhol seachad, agus mar sin nach fhaic aghaidh a’ chruthachaidh an uair a tha i ’na làn-mhaise, a’ call mòran de thoileachas-inntinn na beatha so. Ge b’ e leis am math slàinte agus saoghal fada shealbhachadh, agus soirbheachadh aimsireil agus spioradail a bhith aige, éireadh e gu math moch ’s a’ mhadainn, agus gabhadh e beachd gu dlùth air aghadh a’ chruthachaidh air a h-ùrachadh le fois, agus air a nigheadh le driùchd na h-oidhche.

An déigh dhuinn ar n-anail a leigeadh gu math, dh’ fhalbh sinn. Bha sinn a’ dìreadh mhonaidhean agus a’ tearnadh bhealaichean fad na cuid bu mhò dhe ’n ùine gus an robh e aon uair deug dhe ’n latha, an uair a ràinig sinn taigh-òsda, a bha ri taobh an rathaid, ann an àite, a réir mo bharail-sa, a bha glé iomallach.

Gun mòran dàlach cuireadh biadh air ar beulaobh, agus bha sinn glé fheumach air. Thuirt mo chompanach gu ’n robh sinn gu fuireach ann gus an tigeadh am feasgar, o’n a bha ’n latha anabarrach teith. Bha mise cho toileach ris fhein air so a dheanamh; oir bha mi air mo chlaoidh gu mòr araon le cion cadail, agus mar an ceudna leis na rinn mi de choiseachd.

Chomhairlich mo chompanach dhomh mi fhin a leigeadh ’nam shìneadh ann an aon dhe na leapannan a bh’ anns an taigh, agus greis chadail a dheanamh. Bha mi glè thoileach so a dheanamh, agus cha bu luaithe leig mi mi-fhin ’nam shìneadh na thuit mi ann an cadal trom.

Cha robh mi fada gun dùsgadh; agus an uair a dhùisg mi, chuala mi cath bruidhneadh ann an seòmar a bha faisge orm. Dh’ aithnich mi guth mo chompanaich, agus thuig mi gu ’n robh e fhein agus an dithis a bha ’na chuideachd gu mach eòlach air a cheile. Ach ged a bha iad a’ bruidhinn gu math àrd, cha b’ urrainn domh a dheanamh am mach ciod air an robh iad a’ bruidhinn.

Thug mi ceum am mach as an taigh, agus an uair a thug iad an aire dhomh troimh ’n uinneig, leag iad an guth gu mòr, agus mar sin, thuig mi nach robh toil aca gu ’n cluinninn facal dhe ’n chomhradh a bh’ eatorra.

Cha do chuir so ioghnadh sam bith orm aig an àm, ach thuig mi air mo chosg fhin ’na dhéigh sid nach freagradh dhaibh an inntinn a leigeadh ris dhomhsa no do deach sam bith eile.

Cha robh mi fada ’spaisdearachd am muigh mu ’n dorus an uair a thainig iad am mach ’nan triùir, agus coltas orra nach robh iad glè réidh. Thòisich iad ri connsachadh gu teith, teann mu ghnothaichean nach robh mise idir a’ tuigsinn. Ged a bha fhios agam gu ’n robh iad ag òl cuideachd, cha robh aobhar agam a bhith ’smaointean gu ’m b’ e na dh’ òl iad a chuir gu connsachadh iad. Mu dheireadh is e ’thainig as a’ chùis gu ’n robh iad air son a dhol a shabaid, Bha ’n dithis nach robh mi ’g aithneachadh air son a dhol le chéile sàs ’nam chompanach. Agus ged a bha e ’na dhuine air an robh coltas glé làidir, cha seasadh e fada ris an dithis a bha m’ a choinneamh. Bha coltas cho borb agus cho aingealta orra le chéile ri dithis a chunnaic mi riamh. Agus bha ioghnadh gu leòr orm an uair a chunnaic mi gu ’n robh mo chompanach mar gu ’m biodh e coma co dhiubh a rachadh iad a’ sàs ann, no nach rachadh. Cha b’ urrainn domh an gnothach a bh’ ann a thuigsiunn. Uair a theirinn rium fhin nach robh iad ach a’ feuchainn ri thoirt orm a chreidsinn gu ’n robh aimhreit theith air éirigh eatorra, agus uair eile theirinn rium fhin nach robh aobhar aig mo chompanach a bhith ’feuchainn ri leithid de mhealladh a chur air m’ inntinn.

Bha mi ’nam sheasamh beagan astair uapa agus mi fo dhragh mòr air son na h-obrach a bh’ aca. Ach an uair a chunnaic mi iad a’ dol an sàs ’nam chompanach, thuig mi nach seasadh e fada riutha ged a b’ e bu choltaiche agus bu treise na h-aon dhe ’n dithis. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh: “Is olc an dithis nach fhoghainn do dh’ aon duine.”

An uair a chunnaic mi mo chompanach ’na shìneadh aca, ghrad chaidh mi g’a theanacsa uapa; ach ma chaidh, fhuair mi buille ann an taobh a’ chinn a chuir bodhradh ’nam chluais, agus a leag air an talamh mi. Mar a tha ’n seanfhacal ag radh: “Bidh dòrn aig fear na h-eadraiginn.”

An àite miapadh a ghabhail, is ann a rinn a’ bhuile a fhuair mi mo bhrosnachadh gu mor. Cha bu luaithe ’dh’ èirich mi ’nam sheasamh na thug mi buille mhath no dhà do ’n fhear a bha air muin mo chompanaich.

Anns an àm leum fear an taigh-òsda ’mach as an taigh, agus an uair a rug e air ghualainn orm, thuirt e: “Cum do làmh air ais, ’ille òig. Tha e tuilleadh is tràth dhut a dhol a shabaid, oir cha ’n aithne dhut sabaid a dheanamh.”

Agus an sìn thionndaidh e ri càch agus thuirt e riutha, gu ’m bu ghnothach glé nàr do dhaoine air an robh coltas a bhith tùrail, tuigseach a dhol a shabaid gun aobhar sam bith. “Is ann a tha sibh uile coltach ris na ceardanan,” ars’ esan. An uair a mhaoidh e orra gu garg ’nan triuir, dh’ fhan iad samhach, agus leig iad orra gu ’n robh iad an deigh aithreachas a ghabhail.

Thog an dithis a bha toileach droch laimhseachadh a thoirt do m’ chompanach orra, agus dh’ fhalbh iad.

Thuirt mo chompanach rium gu ’m b’ fhearr dhuinn fuireach far an robh sinn gus an tigeadh am feasgar anamoch air eagal gu ’n deanadh an dithis a dh’ fhalbh tòrachd oirnn. “Cha ’n ’eil earbsa sam bith ri chur annta,” ars esan. “Cha b’ e ’n diugh a’ cheud latha ’thachair iad riumsa, agus a chur iad dragh gu leòr orm. Nam faigheadh iad greim oirnn air an oidhche, cha rachainn mionaid an urras nach tugadh iad uainn a h-uile sgillinn a th’ againn ris an t-saoghal, agus nach fàgadh iad leith marbh sinn.”

Mar a bha nàdarra gu leòr, chreid mi a h-uile facal a thubhairt e; agus o’n a dh’ innis e dhomh gu ’n robh suim mhath airgid air a shiubhal, cha robh ioghnadh sam bith orm ged a bha eagal air gu ’n rachadh ar spùinneadh le cheile.

Mu dhol fodha na gréine dh’ fhalbh sinn as an taigh-òsda. Agus an uair a rinn sinn mìle no dhà de dh’ astar air an rathad mhòr, thuirt e rium: “Feumaidh sinn gun dàil bristeadh bhar an rathaid mhòir agus aithghearrachd a ghabhail, araon a chum na tha romhainn dhe ’n astar a dheanamh na ’s giorra, agus mar an ceudna, a chum car-ma-chnoc a dheanamh air na fir ud.”

Cha robh mise deònach so a dheanamh idir; ort thuirt mi ris gu ’m b’ fhearr rathad fada glan na rathad goirid salach. Ach an uair a chuir esan roimhe gu ’m gabhadh e an aithghearrachd, b’ eiginn domhsa a leantuinn, ar neo tilleadh air ais.

Lean mi e glè aindeonach, agus mar a bha sinn a’ dol air aghart ceum air cheum, thòisich mi ri gabhail amhruis gur ann a bha e air thuar lion mo mhillidh a chur mu m’ chasan. Cha robh facal a’ tighinn a ceann fir seach fir dhinn.

An uair a bha e dlùth air meadhain oidhche, thòisich sinn ri tearnadh bhar a’ mhonaidh sìos do ghleann mòr anns an robh baideanan chaorach a’ tachairt ruinn an dràsta ’s a’ rithist. Mu dheireadh rainig sinn fang, agus aig an fhang bha taigh fada anns am biodh an tuathanach a’ smeuradh nan caorach. Thuirt mo chompanach rium gu m’ b’ fhearr dhuinn feuchainn ris na bha romhainn dhe ’n oidhche a chur seachad anns an taigh ud, o’n bha sinn gun a’ bheag a chadal a dheanamh an oidhche roimhe sid, agus o’n a bha coltas an uisge mhòir air an oidhche.

Dh’ aontaich mi gu toileach so a dheanamh. Fhuair sinn a steach troimh uinneig, agus dhìrich sinn thun na lobhtadh air am biodh na smeuradairean a’ cadal, agus leig sinn sinn-fhin ’nar sìneadh air bùird-urlair na leapadh.

Ma chaidil no nach do chaidil esan, cha ’n ’eil fhios agamsa. Ach thuit mise ann an cadal trom mu ’n do thàrr mi ach gann mo cheann a leagadh air a mhàileid.

B’ e ’cheud dhusgadh a bh’ agam a bhith ’faireachadh dithis dhaoine ’deanamh ceangal nan tri chaol orm. Ach ged a rinn mi spreathartaich is glaodhaich gu leòr, chaidh aca air mo cheangal. Thug iad uam a’ mhàileid agus a h-uile bonn airgid a bh’ air mo shiubhal, agus dh’ fhàg iad an sid mi.

(Ri leantuinn.)

MAC IAIN DIRICH.

(Air a leantuinn.)

AGUS b’ eiginn do Mhac Iain Dìrich falbh, ’s an uair a bha e mar bheagan do thaobh na mara, choinnich an gille màirtean air, ’s thubhairt e ris, “Beul sios ort a Mhic Iain Dìrich, cha do rinn ’s cha dean thu mar a dh’ iarras mise ort; is eiginn duinn an nis dol do’n Fhraing. Ni mise mi fhein ann a’m’ long, ’s rach thusa air bòrd, ’s cha’n fhada bhios mise gus an toir mi do ’n Fhraing thu.”

Chuir an gille-màirtean e fhein ann an riochd long, ’s chaidh Mac Iain Dìrich air bòrd oirre, ’s sheol an gille màirtein do’n Fhraing leis, ’s ruith e e-fhein an aird ri aodann creige air tir tioram, ’s thubhairt e ri Mac Iain Dìrich e a dhol an aird gu tigh an righ a dh’ iarraidh cobhair ’s e a radh, gu ’n deachaidh an sgioba a chall, ’s an long aige a thilgeadh air tìr. Chaidh Mac Iain Dìrich gu tigh an righ, ’s bhuail e aig an dorus, thainig a h-aon a mach a dh’ fhaicinn co a bha ann, dh’ innis e a sgeul, ’s chaidh a thoirt a stigh do ’n lùchairt; dh’ fharraid an righ dheth, cia as a bha e, ’s gu-dè a bha e deanamh an so. Dh’ innis e sgeul na truaighe dhaibh, —gu ’n d’ thainig stoirm mhòr air, ’s gun deachaidh an sgioba a bh’ aige a chall, ’s an long a bh’ aig a thilgeadh air tìr tioram, ’s gu ’n robh i an siod, air a cuir an aird ri aodann creige, leis na tonnan, ’s nach robh fios aige gu dé mar a gheibheadh e as i.

Chaidh an righ ’s a’ bhanrigh, ’s an teaghlach

---

[156]

[Vol . 12. No. 20. p. 4]

gu leir, gus a chladach, a dh’ fhaicinn na long, ’s an uair a bha iad ag amharc na luing, thòisich ceol anbharra bìnn air bòrd. Agus chaidh nighean righ na Frainge air bòrd a dh’ fhaicinn an inneal chiùil, comhla ri Mac Iain Dìreach; ’s an uair a bhitheadh iadsan ann an aon seombar bhitheadh an inneal-chiùil ann an seombar eile. Ach mu dheireadh chualas an ceol air clar uachdair na luinge, ’s chaidh iad an aird, air clar uachdair na long; agus sann a bha an long, a mach air a’ chuan á sealladh tìr.

Thubhairt nighean righ na Frainge, “Is olc an cleas a rinn thu orm. Càit am bheil thu los dol leam?”

“Thà,” thubhairt Mac Iain Dìrich, “mi a’ dol leat do dh’ Eirinn, gus do thoirt mar mhnaoi do righ Eirinn, ’s gum faigh mise uaidhsan an fhàlaire bhuidhe aige, gus a thoirt do mhnathan mòra Dhiùrath, ’s gu faigh mi uapasan an claidheamh geal soluis aca, gus a thoirt do fhamhair mòr nan coig cinn, nan coig mill, ’s nan coig muinealan, ’s gu’m faigh mi uaidhsan an t-seabhag ghorm aige, gus a toirt dachaidh a dh’ ionnsaidh mo mhuime, ’s gu’m faigh mi saor o m’ chrosan, ’s o m’ gheasan, ’s bho dhroch eusan na bliadhna.”

Agus thubhairt nighean righ na Frainge, “B’ fhearr leamsa a bhith mar mhnaoi agad fein.”

Agus tra thainig iad gu tìr aig Eirinn, chuir an gille-màirtean e fein ann an riochd mnaoi bhriagh, ’s thuirt e ri Mac Iain Dìrich, “Fàg thusa nighean righ na Frainge ann an so gus an till sinn; ’s theid mise leat gu righ na h-Eirionn; ’s bheir mise a dhìol mnatha dha.”

Chaidh Mhac Iain Dirich ’s an gille-màirtean gu tigh righ na h-Eirionn, ’s an gille-màirtean ann an riochd nighean bhriagh, ’s a laimh ann an asgailt Mhic Iain Dìrich. Tra chunnaic righ na h-Eirionn iad a’ tighinn, thainig e ’nan coinnimh, thug e a mach an fhàlaire bhuidh agus dìolaid òir air a druim, ’s srian airgiod as a ceann. Dh’ fhalbh Mac Iain Dìrich leis an fhàlaire, far an robh nighean righ na Frainge. Bha righ Eirinn ro thoilichte leis a’ mhnaoi òg a fhuair e; ’s bha cho beag foighidin aige, ’s gu ’n robh e a los dol a luidhe leatha mu’n d’ thainig an oidhche. Chaidh leaba a dheanamh deas daibh, ’s chaidh iad a luidhe, ach is beag fios a bha aig righ Eirinn gu ’m b’e an gille màirtean a bha aige. ’S cha robh iad fada nan luidh, gus an do leum an gille màirtean air an righ, ’s cha d’ fhàg e mìr feoil eadar cùl a mhuineil ’s a bhunamhàs, nach tug e dheth.

Dh’ fhalbh an gille-mairtean, ’s dh’ fhàg e righ na h-Eirionn na ablach truagh leònta, ’s chaidh e ’na ruith far an robh Mac Iain Dìrich ’s nighean righ na Frainge, ’s an fhàlaire bhuidhe. Thuirt an gille-màirtean, “Theid mise an riochd long, ’s rachadh sibhse air bòrd oirre, ’s bheir mi gu Diùrath sibh.

Dh’ fhàs e ann an riochd long, ’s chuir Mac Iain Dirich an fhàlaire bhuidh a stigh an toiseach ’s chaidh e fhein ’s nighean righ na Frainge a stigh as a déigh. Agus sheol an gille-màirtean leo gu Diurath ’s chaidh iad air tìr aig creag nan deargan, aig Cille-mhoire, aig ceann mo thuath Dhiùrath. ’S tra chaidh iad air tir, thubhairt an gille-màirtean, “Fag thusa an fhàlaire bhuidh, ’s nighean an righ ann an so gus an till thu, ’s theid mise ann an riochd fàlaire, ’s theid mi leat gu mnathan mòra Dhiùrath, ’s bheir mis’ an diol falaireachd dhaibh.”

Chaidh an gille-màirtean ann an riochd falaire; chuir Mac Iain Dìrich an diolaid òir air a dhruim, ’s an t-srian airgiod na cheann, ’s chaidh e a dh’ ionnsaidh seachd mnathan mòr Dhiùrath leis. Nuaìr a chunnaic na seachd mhathan mòr e a’ tighinn, thainig iad na choineamh leis a chlaidheamh gheal-sholuis, ’s thug iad da e. Thug Mac Iain Dìrich an diolaid òir far druim a’ ghille-mhàirtean, ’s an t-srian airgiod as a cheann, ’s dh’ fhàg e aca e, a’s dh’ fhalbh e fhein leis a chlaideamh gheal-sholuis, ’s chaidh e far an d’ fhàg e nighean righ na Frainge, ’s an fhalaire bhuidh a fhuair e o righ na h-Eirionn. Agus shaoil mnathan mòr Dhiùrath, gu’m b’e falaire bhuidh righ na h-Eirionn a fhuair iadsan, ’s bha cabhaig mhòr orra gu dol g’a marcachd. Chuir iad diolaid air a druim, ’s shrianaich iad a ceann, ’s chaidh te dhiubh an aird air a druim, gus a marcachd, chaidh tè eile an aird air cùlaobh na te sin, ’s te eile aig cùlaobh na te sin, ’s bha daonnan rùm air son te eile ann, gus h-aon an deigh h-aon gu’n deachaidh na seachd mnathan mòr air druim a’ ghille-mhàirtain, ’s dùil aca gu’m b’e an fhàlaire bhuidh a bhà aca.

Thug te dhiubh buille le slait do’n ghille mhàirtean, ’s ma thug, ruith is roideasairich e air ais ’s air aghaidh leo, air feadh a mhonaidh, ’s mu dheireadh chaidh e ’na leum-ruith, an aird thun mullach monadh Dhiùrath, ’s rainig e mull-aodann na creige mòr’ a tha ann an sin, ’s chàraich e aghaidh ris a chreige, ’s chuir e a dhà chas toisich ri beulaobh na creige, ’s thilg e an aird a cheann deiridh ’s thilg e na seachd mnathan mòr thar a’ chreig, agus dh’ fhalbh e a’ gàireachdaich, ’s rainig e far an robh Iain Direach ’s nighean righ na Frainge leis an fhàlaire bhuidh agus an claidheamh geal-soluis.

Thubhairt an gille-mairtean, “Cuiridh mise mi fhein ann an riochd bàta, ’s rach fein agus nighean righ na Frainge air bòrd, a’s thugaibh leibh an fhàlaire bhuidh, ’s an claidheamh geal soluis, ’s bheir mise gu tìr mòr sibh.”

Chuir an gille mairtean e fhein ann an riochd bàta; chuir Mac Iain Dirich an claidheamh geal-soluis ’s an fhàlaire bhuidh air bòrd, ’s chaidh e fhein ’s nighean righ na Frainge a stigh air bòrd as an deigh, ’s chaidh an gille mairtean gu tìr mòr leo. Nuair a rainig iad tìr, chuir an gille-mairtein e fhein na riochd fein, ’s thubhairt e ri Mac Iain Dirich. “Fàg thusa nighean righ na Frainge, an fhalaire bhuidh o righ Eirinn, ’s an claidheamh geal soluis ann an sin, ’s theid mise ann an riochd claidheamh geal soluis, ’s thoir thusa a dh’ ionnsaidh an fhamhair mi, ’s thoir thusa dha mi air son na seabhaig, ’s bheir mise ’dhìol claidheamh dha.” Chuir an gille màirtean e fein an riochd claidheamh geal soluis, ’s thug Mac Iain Dirich leis e a dh’ ionnsaidh an fhamhair. ’S tra a chunnaic am famhair e a’ tighinn chuir e an t-seabhag ghorm ann am mùrlag, ’s thug e do Mac Iain Dirich i, ’s dh’ fhalbh e leatha gus far an d’ fhàg e nighean righ na Frainge, an fhalaire bhuidh, ’s an claidheamh geal solus.

Chaidh am famhair a stigh leis a’ ghille-mhairtean ’na laimh, ’s e fhein a’ saoilsinm gu ’m b’ e claidheamh geal solus mnathan mòra Dhiùrath a bha aige. ’S thoisich e air fionnsaireachd ’s air sguaiseal leis; ach ma dheireadh, lùb an gille màirtein fhein, agus sguids e na còig cinn far an fhamhair, ’s chaidh e far an robh Mac Iain Dìrich ’s thubhairt e ris. “A Mhic Iain Dìrich, cuir an dìolaid òir air an fhàlaire, ’s an t-srian airgiod na ceann, ’s rach fein ga marcachd, ’s thoir nighean righ na Frainge aig do cùlaobh ’s an claidheamh geal soluis, ’s a chùl ri d’ shròin. Air neò mar bi thu mar sin, tra chì do mhuime thu, tha sealladh aic’ a tha cho nimh is gu’n gon i thu, ’s tuitidh tu ann a’d’ chual chrìonaich; ach ma bitheas cùl a chlaidheimh ri d’ shròin, ’sam faobhar rithse, an uair a dh’ fheuchas i ri do ghonadh, tuitidh i fein ’na cual chrìonaich.”

Rinn Mac Iain Dìrich mar a dh’ iarr an gille-màirtean air, ’s an uair a thainig e an sealladh an taigh, ’s a sheall a mhuime air le sùil nimheil, ghoimheil, thuit i ’na cual chrìonaich; ’s chuir Mac Iain Dìrich teine rithe, ’s bha e an sin saor o eagal, ’s bha aige a’ bhean a b’ fhearr an Albainn, ’s bha an fhàlaire bhuidh cho luath ’s gu’m fàgadh i an darna gaoith, ’s bheireadh i air a’ ghaoith eile, ’s chumadh an t-seabhag ghorm am pailteas sithinn ris, ’s chumadh an claidheamh geal-soluis air falbh gach nàmhaid, ’s bha Mac Iain Dirich gu socrach, sona dheth.

Thuirt Mac Iain Dìrich ris a’ ghille mhàirtean, “ ’S e do bheatha ’ille-mhàirtean gu dol feadh mo ghrùnnd ’s beothach air bith a shanntaicheas tu fein a ghabhail a thoirt leat, ’s bheir mise àithne do m’ ghillean, nach tilg iad saithead, ’s nach marbh iad tu fhein no gin do d’àl, ge b’e aon do’n treud a bheir thu leat.”

Thubhairt an gille-màirtean, “Gleidh thusa do threud dhuit fhein, is iomadh fear aig am bheil muilt a’s caoirich cho math ’s a tha agadsa, ’s gheibh mise am pailteas feoil an àite eile gun tighinn a chuir dragh ortsa.” Agus thug an gille-màirtean beannachd le Mac Iain Dìrich agus dh’ fhàlbh e, agus theirig an sgeul.

Robinson Crusoe.

CAIBIDEAL XVI.

CHA d’ fhag mi dorus air a’ challaid idir. Gus faotainn am mach ’s a steach oirre uair sam bith a thograinn, rinn mi faradh goirid a rachadh agam air a thogail thairis air a barr. Air an oidhche an uair a bhithinn a’ dol a ghabhail mu thamh thogainn leam am faradh a steach, agus chuirinn e far nach ruigeadh neach sam bith air a thigeadh an rathad. Mar so bha mi gu sabhaile fo dhion o gach creutair a dh’ fhaodadh tighinn an rathad gus dragh a chur orm, agus anns an oidhche bha mi ’cadal gu samhach, socrach, gun churam, gun eagal roimh namhaid sam bith. Ach mar a fhuair mi mach ’na dheigh sid, cha robh aobhar agam a bhith cho mi-shuaimhneach sid le eagal roimh naimhdean agus gun naimhdean ann.

Do ’n aite dhaimhnichte so thug mi steach, le mor-shaothair, a h-uile rud a bhuineadh dhomh ris an t-saoghal. Agus rinn mi tent mor dhomh fhin. Gus gu ’m biodh e dionach gu leor an uair a thigeadh uisgeachan troma na bliadhna, rinn mi dubailt’ e; sin ri radh, bha ’n tent beag air a thogail ann am broinn an tent mhoir. Chomhdaich mi an tent mor leis an aodach thearradh a thug mi as an luing.

Na dheigh so cha do laidh mi anns an leabaidh a rinn mi an toiseach, ach anns a’ h-amaic a thug mi as an luing. Bha h-amac so gle mhath, oir b’ ann aig met na luinge a bha i.

Thug mi na bha agam de bhiadh gu leir, agus a h-uile rud eile a ghabhadh milleadh leis an uisge, do ’n tent. Agus an deigh dhomh so a dheanamh, dhuin mi am bealach a dh’ fhag mi air a’ challaid, agus mar a dh’ ainmich mi mar tha, bha mi ’dol am mach agus a’ tighinn a’ steach air a’ challaid leis an fharadh.

An uair a chuir mi crioch air a’ so, thoisich mi ri cladhach a steach fo’n chreig, agus bha mi ’cur na h-urach agus nan clach a bha mi ’toirt as, an taobh a staigh dhe ’n challaid, gus, mu dheireadh, an robh troidh gu leith air an talamh dhe ’n uir dhe na clachan so. Air an doigh so rinn mi

---

[157]

[Vol . 12. No. 20. p. 5]

uamha air cul an tent, agus bha i ’na taigh-stodhair agam.

Chaith mi moran laithean ris an obair so, agus chosg mi moran saoithreach rithe mu ’n do chuir mi crioch oirre. Agus a nis feumaidh mi iomradh a thoirt air nithean eile a bha togail m’ aire aig an am.

An deigh dhomh an tent a thogail agus an uamha a dheanamh, thainig stoirm agus uisge trom. Dhubh na speuran agus thoisich dealanaich is tairneinich a bha uamhasach. Cha do chuir so uiread de dh’ uamhas orm ’s a chuir a bhith ’smaointean air a’ chunnart anns an robh mo chuid fudair. “Oh mo chuid fudair,” arsa mise. Thuit mo chridhe an uair a smaoinich mi gu ’m faodadh mo chuid fudair gu leir a dhol ’na lasair ann an tiotadh. Bha am fudar ro fheumail dhomh, cha b’ ann a mhain gus mo dhion o chunnartan, ach mar an ceudna gus biadh fhaotainn domh. Cha robh a leith urad de dh’ eagal orm mu m’ dheidhinn fhin ’s a bh’ orm mu dheidhinn an fhudair.

Rinn so a leithid de dhrughadh orm aig an am ’s gu ’n do chuir mi romham gu ’n cuirinn dail anns gach obair fheumail eile a bha agam ri dheanamh, agus gu ’n cuirinn mo chuid fudair ann an aite sabhailte. Rinn mi pocannan agus bocsaichean gus am fudar a chur annta a chum, ciod sam bith a thachradh gu ’m biodh am fudar sabhailte, agus nan tachradh gu ’n rachadh cuid dheth ’na theine, gu ’m biodh a’ chuid eile dheth sabhailte.

An deigh dhomh a bhith ’g obair gu trang fad cheithir latha deug fhuair mi deiseil pailt coig fichead soire eadar phocannan is bhocsachan, agus chuir mi na bh’ agam a dh’ fhudar annta. Tha mi ’smaointean gu ’n robh mu dha cheud is da fhichean punnd fudair agam gu leir. O nach robh mi ’smaointean gu ’n eireadh beud do ’n bharrailte anns an robh am fudar a fhuair beagan fliuchaidh, chuir mi anns an uamhaidh e mar a bha e. Chuir mi an corr dhe ’n fhudar ann an tuill an sid ’s an so anns a’ chreig, far nach ruigeadh fliuchadh air, agus chuir mi comharradh air a h-uile aite anns an do chuir mi e.

An uair a bha mi ris an obair so, bha mi ’dol greis uair ’s an latha am mach le mo ghunna air son cur seachad uine dhomh fhin, agus feuch am faighinn biadh, agus mar an ceudna, feuch am faicinn ciod a bha ri ’fhaotainn anns an eilean. A’ cheud uair a chaidh mi am mach, thuig mi gu ’n robh gobhair anns an eilean, agus thug so toileachadh mor dhomh. Ach thug mi an aire gu ’n robh iad anabarrach fiata, seolta, agus cho luath-chasach ’s gu ’n robh e anabarrach doirbh faotainn dluth gu leor dhaibh. Ach cha d’ thug so mo mhisneach uam, oir cha robh teagamh agam nach fhaighinn cothrom uair is uair air aon diubh a mharbhadh; agus fhuair mi sin; oir an deigh dhomh fhios fhaotainn air far am bu ghnath leotha ’bhith ’tathaich, rinn mi feall-fholach orra anns an doigh so: thug mi an aire gu ’n teicheadh iad gu luath do na creagan na ’n tachradh dhaibh m’ fhaicinn air a’ chomhnard; agus na ’n tachradh dhaibh m’ fhaicinn anns na creag an uair a bhiodh iad fhein air a’ comhnard, cha chuireadh iad uidheireachd sam bith orm. Uaithe so thuig mi gu ’n robh sealladh an sul air a leithid de dhoigh ’s nach d’ thugadh iad an aire do nithean a bhiodh na b’ airde na iad, a leith cho math ’s a bheireadh iad an aire do nithean a bhiodh na b’ isle na iad. ’Na dheigh so b’ e an doigh a ghabh mi, direadh suas anns na creagan, agus an sin bha mi ’faotainn deadh chothrom orra.

A’ cheud uair a loisg mi air na creutairean so thachair gur e gobhar bhoirionn a mharbh mi. Bha meann beag comhladh rithe a bha ’ga deothal. Bha mo chridhe goirt air son a’ chreutair bhig so. An uair a thuit a’ ghobhar sheas am meann gu socrach ri ’taobh gus an d’ thainig mi agus an do thog mi i. Agus cha b’ e mhain so, ach an uair a ghiulainn mi an t-seana ghobhar leam air mo ghualainn, lean am meann mi gus an d’ rainig e a’ challaid. Thog mi steach leam e do ’n challaid, agus mi ’smaointean gu ’n deanainn peata dheth; ach cha ’n itheadh ’s cha ’n oladh an creutair bochd dad. Agus an uair a chunnaic mi nach biodh e beo, mharbh mi e, agus dh’ ith mi e.

Chum a’ ghobhar agus am meann feoil rium car uine mhath; oir cha robh mi ag itheadh ach cho beag ’s a’ b’ urrainn domh. Bha mi ’caomhnadh an arain cho math ’s a dh’ fhaodainn.

An deigh dhomh m’ aite comhnuidh a chur air doigh cho math ’s a b’ aithne dhomh, chunnaic mi gu ’m feumainn aite teine a dheanamh, agus gu ’m feumainn connadh fhaotainn. Ach aig an àm so cha toir mi iomradh air mar a rinn mi aite teine, mar a mheudaich mi an uamha, agus a h-uila goireas eile a rinn mi, ach bheir mi seachad lan-chunntais mu ’n deidhinn ’na dheigh so. Ach mu ’n teid mi na ’s fhaide air aghart, innsidh mi mu dheidhinn nan smaointeanan a bha ’g eiridh suas ’nam inntinn mu m’ thimchioll fhin, agus mu thimchioll mar bu choir dhomh mo bheatha ’chaitheamh agus, mar a dh’ fhaodar a thuigsinn, bha na smaointeanan so gu math lionmhor.

Bha mi ’gabhail fior dhroch shealladh air mo shuidheachadh. Bha mi air eilean a bha fada fad’ air falbh o ’n t-slighe air am biodh loingeis an t-saoghail a’ seoladh, air do ’n luing air an robh mi bhith air a fuadachadh le stoirm ro laidir bhar a’ chursa air am bu ghnath le luchd-falbh na mara ’bhith tathaich. Agus bha mi ’g am deanamh fhin cinnteach gu ’n robh e suidhichte ann an run siorruidh Dhe, gu ’n robh mi gus na bha romham dhe mo bheatha chaitheamh ’nam onar air an eilean fhasail ud, agus gus crioch a chur air mo bheath’ anns an t-suidheachadh aonaranach anns an robh mi.

An uair a thigeadh na smaointeanan so a steach orm, bhithinn a’ sileadh nan deur gu frasach. Agus bu tric leam a bhith ’smaointean, c’ar son a bha am freasdal air an doigh so a’ cur chreutairean ann an suidheachadh truagh, trioblaideach, gun chuideachadh, gun chomhnadh o neach sam bith. B’ ainneamh leam a bhith cho taingeil ’s bu choir dhomh air son nam beannachdan a bha mi sealbhachadh.

Ach bha smaointeanan eile gu tric a’ tighinn a steach orm, agus ’g am chronachadh. Gu sonraichte, air lath’ araidh, agus mi falbh ri bruaich a’ chladaich agus mo ghunna fo m’ achlais, bha mi gle throm-inntinneach mu dheidhinn an t-suidheachaidh anns an robh mi. Ach thog reusan a ghuth an taobh a staigh dhiom, agus thuirt e mar so: “Seadh, tha e fior gu leor gu ’m bheil thu air eilean fasail. Ach, cuimhnich, guidheam ort, c’aite am bheil na daoine a bha comhladh riut anns an luing? Nach deachaidh aon duine deug do ’n bhata? C’aite am bheil an deichnear eile? C’ar son nach robh iadsan air an tearnadh, agus thusa air do chall? C’ar son a chaidh thusa a ghleidheadh beo? Co dhiubh is fhearr dhut a bhith beo air an eilean fhasail so, na bhith baithte ann an grunnd a’ chuain?” Agus an sin shin mi mo lamh ris a’ chuan.

Tha gach olc a thig an rathad duine ri bhith air a thoirt fa near maille ris a’ mhaith a tha ’na fhochar.

CAIB. XVII.

’Na dheigh sid thoisich mi ri toirt fa near cho math agus cho pailt ’s a bha an t-ullachadh a bh’ agam air a dheanamh air son mi-fhin a chumail suas, agus bha mi ’smaointean air an t-suidheachadh thruagh anns am bithinn nan do thachair dhomh tighinn air tir ’s gun dad dhe na bh’ anns an luing agam. Dh’ fhaodadh so a bhith air tachairt. Agus thug mi fa near mar an ceudna gu ’n do chuir a’ ghaoth agus an fhairge an long cho dluth air tir ’s gu ’n d’ fhuair mi cothrom agus uine air na nithean ud gu leir a thoirt aisde. Ciod a bhiodh air tachairt dhomh nam biodh agam ri feuchainn ri bhith beo anns an t-suidheachadh anns an d’ thainig mi air tir an toiseach, gun bhiadh gun aodach agam, no doigh air biadh is aodach fhaighinn?

Gu sonraichte, thuirt mi rium fhin, agus mi ’togail mo ghuth, ciod a dheanainn gun ghunna, gun fhudar is luaidhe, gun inneallan gu rud sam bith a dheanamh, a chuirinn umam, no aodach-laidhe, gun tent, no doigh air dion is fasgadh a chumail orm fhìn?

Agus a nis o ’n a bha na nithean so gu leir agam ann am pailteas, agus o ’n a bha chuis coltach gu’n rachadh agam air mi-fhin a chumail suas an deigh do ’n fhudar ’s do ’n luaidhe teirigeachdainn, bha mi ’faicinn gu ’n robh aobhar agam air a bhith taingeil, toilichte. Mar so bha h-uile coltas gu ’m faighinn mo lon, agus nach biodh eis sam bith orm fhad ’s a bhithinn beo. O ’n fhior thoiseach thug mi fa near cia mar a dheanainn ullachadh an aghaidh nan tubaistean a dh’ fhaodadh tachairt dhomh anns an am a bha ri teachd, cha b’ ann a mhain an deigh do ’n fhudar ’s do ’n luaidhe teirigeachdainn, ach eadhoin an deigh do m’ neart ’s do m’ shlainte failneachadh.

Tha mi ’g aideachadh nach do smaoinich mi idir an toiseach gu ’m faodadh mo chuid fudair gu leir a dhol ’na theine leis an tein’ -adhair, agus an uair a thoisich dealanaich is tairneanaich, mar a dh’ ainmich mi mar tha, ghabh mi ioghnadh nach do smaoinich mi air a’ chuis roimhe sid.

Agus a nis o ’n a tha mi dol a thoirt cunntais mhuladach seachad air an doigh aonaraich anns an do chaith mi mo bheatha air an eilean fhasail ud—doigh ma dh’ fhaoidteadh na ’s aonaranaiche na chualas riamh roimhe anns an t-saoghal, toisichidh mi aig an toiseach, agus cuiridh mi sios mo naigheachd ann an ordugh.

A reir na cunntais a bha mi cumail, b’ ann air an deicheamh latha fichead de mhios meadhanach an fhoghair ’s a’ bhliadhna 1657, mar a dh’ ainmich mi roimhe so, a chuir mi an toiseach mo chas air tir anns an eilean oillteil ud. B’ e sid am stoirmeannan an fhoghair, agus anns an aite ud bha ’ghrian ann an cridhe a’ mheadhain-latha direach os cionn mullach mo chinn. Mar a dh’ ainmich mi mar tha, bha ’n t-eilean beagan astair a tuath air meadhain an t-saoghail.

An deigh dhomh a bhith mu dheich no dusan latha air an eilean bhuail e anns an inntinn agam gu ’m faodadh gu ’n caillinn cunntas air mar a bha ’n uine dol seachad, o nach robh leabhraichean is peannd is inc’ agam, agus nach biodh fhios agam co e Latha Sabaid seach laithean obrach na seachdain. Ach gus mo chumail ceart, chuir mi maide mor ’na sheasamh anns an talamh aig a’ chladaich far an d’ thainig mi air tir, agus ghearr mi air ann an litrichean mora leis an sgein na briathran so: “Thainig mi air tir an so air an deicheamh latha fichead de Sheptember, 1695.”

Air taobhann a’ mhaide so (agus rinn mi ceithir-chearnach e mu ’n do chuir mi suas e) ghearr mi eag a h-uile latha leis an sgein, agus a h-uile seachdamh latha ghearr mi eag a bha moran na b’ fhaide ’s na bu doimhne na na h-eagan eile. Agus air a’ cheud latha dhe gach mios bha mi ’gearradh eagan a bha na b’ fhaide na eagan na

---

[158]

[Taobh -duilleig 153 san leabhar fhèin]

[Vol . 12. No. 20. p. 6]

Sabaid, agus air an doigh so bha mi ’cumail cunntais air na laithean, na miosan, agus air na bliadhnachan.

Anns an ath aite feumaidh mi iomradh a thoirt air gu ’n d’ thug mi gu tir as an luing iomadh ni nach robh ro luachmhor, ach a bha gle fheumail dhomh, ged nach d’ ainmich mi iad roimhe so. ’Nam measg so bha pinn, inc’, agus paipear. Bha iad so anns na seomraichean aig an sgiobair ’s aig a’ mhet, ’s aig a’ ghunnair ’s aig an t-saoir. Fhuair mi mar an ceudna tri no ceithir de chombaistean, innealan a bhiodh aig an sgiobair gus cunntais a chumail air an astar a bhiodh an long a cur ’na deigh, uaireadairean-greine, glaineachan-amhairc, cairtean-iuil, agus leabhraichean marachd. Thilg mi comhladh iad, ged nach robh fhios agam co dhiubh a chuirinn feum orra no nach cuireadh.

Fhuair mi mar an ceudna tri Biobuill mhatha a chuireadh g’ am ionnsuidh a Sasuinn, agus a chuir mi iad am measg gach ni a bhuineadh dhomh an uair a sheol sinn air an turus mhi-fhortanach ud. Bha leabhraichean ann an canain Phortugal ann mar an ceudna. ’Nam measg so bha a dha no tri de leabhraichean-urnuigh papanach, agus caochladh de leabhraichean eile, agus thug mi leam iad uile.

Agus cha ’n fhaod mi dichuimhn’ a dheanamh air innseadh gu ’n robh cu agus da chat againn air bord anns an luing, agus feumaidh mi cunntas a thoirt seachad mu ’n deidhinn. Thug mi leam an da chat gu tir. Agus mu dheidhinn a’ choin, leum e bhar buird agus shnamh e gu tir as mo dheigh a’ cheud latha thug mi luchd gu tir leis an rath, agus bha e ’na sheirbhiseach dileas dhomh fad iomadh bliadhna. Bheireadh e g’ am ionnsuidh a h-uile rud a dh’ iarrainn air; bhiodh e ’n comhnuidh ’nam chuideachd, agus bhiodh e ’na chompanach gle mhath nam b’ urrainn da bruidhiuinn a dheanamh, ach cha ’n robh an comas sin aige.

Mar a dh’ ainmich mi mar tha, fhuair mi pinn agus inc’ agus paipear, agus bha mi ’g an caomhnadh cho math ’s a b’ urrainn domh. Agus fhad ’s a mhair an ince dhomh bha mi sgriobhadh mion-chunntais air a h-uile rud a bha mi deanamh; ach an uair a theirig an ince dhomh, cha b’ urrainn domh cunntais a chumail air mo ghnothuichean na b’ fhaide, oir cha b’ urrainn domh’ ince dheanamh, ged a thug mi oidhirp air a deanamh.

Agus chuir so ’nam chuimhne gu ’n robh iomadh rud a dhith orm a dh’ aindeoin lionmhorachd nan nithean a bha mi ’n deigh a chruinneachadh comhladh; agus b’ ann diubh so ince, agus mar an ceudna spaid, agus piocaid, agus sluasaid gus an talamh a chladhach agus an uir a thoirt air falbh. Bha snathadan is snath is frineachan g’ am dhith mar an ceudna; agus mu dheidhinn anairt bha mi ann an uine ghoirid a’ deanamh a’ ghnothaich as aonais gle mhath.

Dh’ fhag cion innealan freagarrach a h-uile obair a bha mi deanamh anabarrach doirbh ri dheanamh, agus gle fhadalach. Bha dluth air bliadhna air a’ dhol seachad mu ’n do chuir mi crioch air a’ challaid a bha timchioll air an tent. Bha h-uile fear dhe na postachan a chuir mi innte cho trom ’s gur ann air eiginn a rachadh agam air an togail. Agus thug iad uine mhor dhiom mu ’n do ghearr mi anns a’ choille iad; agus thug iad moran a bharrachd uine dhiom mu ’n d’ thug mi dhachaidh iad. Is minic a thug mi da latha air fear diubh a ghearradh agus a thoirt dhachaidh, agus lath eile air a chur anns an talamh.

Bha mi ’n toiseach a’ bualadh nam postachan sios anns an talamh le sgonn trom maide, ach mu dheireadh chuimhnich mi gu ’n robh na geimhleagan agam, agus an deigh dhomh te dhiubh fhaotainn bha e doirbh gu leor dhomh na postachan a chur fodha leatha.

Ach ciod an t-aobhar a tha agam air a bhith gearain gu ’n robh an obair a bha agam a’ dol air aghart cho mall, o ’n a bha uine gu leor agam gus a deanamh? Agus cha robh mi faicinn gu ’n robh obair shonraichte sam bith eile agam ri dheanamh an deigh do ’n obair ud a bhith criochnaichte, ach sgriob a thoirt air feadh an eilean feuch am faighinn dad a dh’ ithinn, rud a bha ’toirt greiseag dhe ’n uine dhiom a h-uile latha. Thoisich mi ri toirt fa near gu durachdach dluth an t-suidheachaidh anns an robh mi, agus an staid gus an d’ thainig mi, agus chuir mi sios ann an sgriobhadh mo staid agus mo shuidheachadh, cha b’ ann idir gus am fagail aig aon neach a thigeadh ’nam dheigh, oir cha robh a’ chuis coltach gu ’m biodh oighreachan orm, ach gus faothachadh a thoirt do na smaointeanan a bha ’g eirigh suas ’nam inntinn a h-uile latha, agus a bha ’cur doilghios mor orm. Agus o ’n a bha mo reusan a nis a’ faotainn buaidh air an eu-dochas a bha ’n comhnuidh ’na laidhe gu trom orm, thoisich mi ri comhfhurtachd a thoirt dhomh fhin cho math ’s a b’ urrainn domh, agus ri cur a’ mhath agus an uile mu choinneamh a cheile, a chum gu ’m bithinn comasach air a leigeadh ris na b’ fhearr dhomh fhin nach robh mo shuidheachadh cho fior dhona ’s a bha mi gu tric a’ smaointean. Chuir mi sios mo staid gun chlaonadh gu taobh seach taobh, mar a dheanadh duine onarach air a chuid fiachan agus air a theachd a steach. Chuir mi na comhfhurtachdan a bha mi sealbhachadh agus na truaighean a bha mi fulang mu choinneamh a cheile mar so:—

An t-Olc—Tha mi air mo thilgeadh air eilean udluidh, fasail agus gun dochas sam bith agam ri faighinn as.

Am Math—Ach tha mi beo, agus cha do bhathadh mi mar a thachair do gach aon eile a bha anns an luing maille rium.

An t-Olc—Tha mi air mo thaghadh, mar gu ’m b’ eadh, a measg sluagh an t-saoghail uile gu bhith truagh.

Am Math—Ach tha mi air mo thaghadh a measg sgiobadh na luinge gu leir, gu bhith air mo shaoradh o ’n bhas, agus tha Esan a shaor mi gu miorbhuilleach o ’n bhas, comasach air mo shaoradh o ’n t-suidheachadh so.

An t-Olc—Tha mi ’n so ’nam aonar, air mo dhealachadh o ’n chinne-daoin’ gu leir.

Am Math—Ach cha ’n ’eil mi ’dol bas leis an acras, agus a’ dol a dhith air aite fasail anns nach ’eil dad a chumas suas mi.

An t-Olc—Cha ’n ’eil aodach agam a chomhdaicheas mi.

Am Math—Ach tha mi ann an aite blath far nach b’ urrainn domh a’ bheag a dh’ aodach a chaitheamh ged a bhiodh e agam.

An t-Olc—Tha mi gun chomas air mi-fhin a dhion, agus cha mho is urrainn domh cur an aghaidh ainneart dhaoine no fhiadh-bheathaichean.

Am Math—Ach tha mi air mo thilgeadh air eilean anns nach ’eil mi faicinn fhiadh-bheathaichean a ni cron orm mar a chunnaic mi air corsa Africa, agus ciod a thachradh dhomh nan deachaidh an long a bhristeadh an sid.

An t-Olc—Cha ’n ’eil duine agam a bhruidhneas rium, no bheir fuasgladh dhomh.

Am Math—Ach chuir Dia gu h-iongantach an long dluth gu leor do ’n chladach air chor ’s gu ’n d’ fhuair mi iomadh rud ro fheumail dhomh a thoirt aisde gus cuideachadh a dheanamh leam fhad ’s a bhios mi beo.

An uair a ghabhas sinn beachd air a’ so gu leir, tha e ’na dearbhadh ro shoilleir nach ’eil ach gann suidheachadh truagh anns am bheil daoine ’san t-saoghal anns nach ’eil ni eiginn air a chumail uapa, no ni eiginn air a thoirt dhaibh, air son an coir dhaibh a bhith taingeil. Biodh so ’na chomharradh air a tharruinn o fhein-fhiosrachadh neach a bha ann an suidheachadh cho truagh ’s a b’ urrainn a bhith anns an t-saoghal so, a chum gu ’m faigh sinn an comhnuidh ni-eiginn ann gus comhfhurtachd a thoirt dhuinn, agus gu ’n cuir sinn am math ’s an t-olc mu choinneamh a cheile.

Air dhomh mi-fhin a thoirt gu bhith car beag riaraichte le mo staid, agus sgur a bhith ’g amharc rathad na mara feuch am faicinn long: tha mi ’g radh, an deigh dhomh sgur dhe na nithean so, thoisich mi gu dichiollach ri obair gus gnothaichean a dheanamh cho freagarrach ’s a ghabhadh deanamh air son na doigh anns an robh mi gu bhith caitheamh mo bheatha.

(Ri leantuinn.)

Sgeul a’ Bhiobuill.

(Oban Times. )

Tha so air innseadh dhuinn as ùr le Mr Canton co-cheangailte ri Comunn a’ Bhìobuill an Lunnuinn a bha air a chuir air chois direach ceud bliadhna roimhe so air a’ mhios so. Air an 7mh là do’n Mhàirt 1804 choinnich feadhainn a bha ’n am buill do eaglaisean Stéidhichte agus Saor, agus rùnaich iad gu’m bu chòir oidhirp do’n t-seòrsa so a bhi air a deanamh; agus ’nam measg-san aig an robh làmh anns a’ chùis o thoiseach bha iomadh fear tuigseach comasach a bhuineadh do Albainn. Lean soirbheachadh mòr an Comunn so ann am beagan bhliadhnachan. Tha e air ìnnseadh mar chaidh am Bìobull eadar-theangadh do 370 cànain. Ach aig a’ cheart àm tha e air a ràdh gu’m bheil 400,000,000 (ceithir cheud muillein) do shluagh aig nach ’eil am Bìobull ’nan cànain féin. Tha am Biobull a nis cho saor ’s gu’m faighear an Tiomna Nuadh air son sgillin. Cha’n ’eil e ’na ioghnadh idir nach robh am Bìobull coitcheann am measg nan Gàidheal ceud bliadhna roimhe so, a chionn nach robh eadar-theangachadh air a chrìochnachadh gus a’ bhliadhna 1801. A bharrachd air a sin cha robh e idir saor r’a cheannach, agus cha robh ach beagan do’n t-sluagh a b’ urrainn a leughadh ann an ceàrnan farsuinn do’n Ghàidhealtachd far nach robh sgoilean idir ann. Thàinig Comunn Lunnuinn an sin gu cuideachadh nan Gàidheal, agus chuir iad a mach am Bìobull aig na prìsean so: tri tastain is sé sgillin air son a’ Bhìobuill, agus deich sgillin air son an Tiomna Nuaidh. Rinn comuinn an Albainn cuideachadh mar an ceudna. Tha an Comunn so an Lunnuinn a’ deanamh obair mhòir feadh an t-saoghail gu léir ann a bhi a’ sgaoileadh solus an Leabhair so anns gach dùthaich fo’n ghréin. Tha ar bàird féin ag aideachadh gu’n robh sinn aineolach a chion an leabhair so. B’e ar cliù—

Bha na Gàidheil ro aineolach dall,
Bha ionnsachadh gann ’nam measg.

Thàinig atharrachadh air cùisean gun teagamh; tha Bìobuill saor gu leòir; ach am bheil an toradh a réir nan sochairean?

Maduinn Di-luain air an t-seachduin s’a chaidh bha crith-thalmhuin air a faireachadh ann anNew Brunswick ’s an Stàid Maine. Thainig i beagan an deigh aon uair, agus bha an sluagh air an dùsgadh as an cadal leis an troimhe-cheile rinn i. Ann an St. John ’s am Fredericton, bha soithichean air an leagail bhar sgeilpichean ’s air am bristeadh; ann an caochladh chearnan de Mhaine bha simileirean air an leagail ’s beagan calla air a dheanamh air tighean-còmhnaidh is togalaichean eile. Cha do mhair a chrith ach tiotadh. ’S ann uair gle aianeamh a dh’ fhairichear a leithid anns na cearnan tuathach so idir.

---

[159]

[Vol . 12. No. 20. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE 2,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal,

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3½% ’sa bhliadhna.

Litir a Lag an t-Slocain.

FHIR A’ PHAIPEAR, —Bha anns an litir a chuir “Bodach cùl na beinne” gu MAC-TALLA aig toiseach na bliadhna duan calluinn a rinn Donnachadh Ruadh Mac Cuithein, air an d’ thug mi iomradh uair no dha roimhe; agus ’s e mo mhor bharail gu bheil barrachd is aon duan dhe na rinn e aig “Bodach cul na beinne.” Bha e ag innseadh dhomh gu ’n do rinn am bàrd an duan ’s a phiob thombaca ’na bheul. Is pongail an litir a chur e ga d’ ionnsuidh, agus is gasd’ an teist a thug e seachad mu Dhonnachadh. O’n a chaidh am bodach ’na ruith tha dochas agam gu ’n téid e ’na dheann-ruith.

A réir ’s mar a chuala mise b’e Iain Mac Cuithein, Iain Ruadh Piobaire, do’n d’ rinn am bàrd ainmeil Gilleasbuig Domhnullach, Gille na Ciotaig, an da òran, “Marbhrann” agus “Aiseirigh” Iain Ruadh Piobaire, brathar athar Dhonnachaidh Ruaidh. Tha e air innseadh gu ’n do chòrd na h-òrain cho math ri Iain Ruadh Piobaire ’s gu ’n do phaigh e am bàrd air son a shaothair.

B’ e màthair Dhonnachaidh Ruaidh a rinn am port aighearach so:—

Siream suas, stream sios,
Cha robh ball de Ruairidh agam;
Siream suas, siream sios,
Cha robh ball de Ruairidh.

’Nuair a dh’ éirich mi ’sa mhaduinn,
Cha robh ball de Ruairidh agam;
’Nuair a dh’ éirich mi ’sa mhaduinn,
Cha robh ball de Ruairidh.
Siream suas, &c .

O chionn dlùth air da fhichead bliadhna sgriobh an t-Urr. Donnachadh Mac Gilleathain, bàrd a tha airidh air ainm àrd am measg a luchd-dùthcha, mar a leanas:— “Ann an aon ni tha ’bhàrdachd a’ toirt buaidh thar gach modh teagaisg agus gnè sgriobhaidh eile, —agus is e so e, gu’n dean a chuimhne greim ni ’s luaithe agus ni ’s buaine oirre na air gnè chainnte no chomhraidh air bith eile; agus tha ’chuis mar so gu sonruichte ’nuair a tha i féin agus ceòl binn, blasda air an nasgadh ann am bannaibh pòsaidh r’a chéile.” Agus tha Gilleasbuig Mac-na-Ceardadh, a chur am mach an t-Oranaiche, cruinneachadh eireachdail de dh’ orain Gàilig, anns a’ bhliadhna 1879, a’ sgriobhadh mu ’n bhàrdachd mar so:— “Cainnt an duine an uair is géire ’inntinn, is beòthaile a chuimhne, is fosgailtiche a thuigse, is làine a chridhe, agus is blàithe ’aignidhean.”

So agad mar a chuala mi an t-oran, “Fear air bith cha’n àill leam,” a bha ’san àireamh mu dheireadh de ’n MHAC-TALLA. Bha na sreathan ’san òran sin, mar gu ’m b’ eadh, air an gearradh na bu ghiorra na sreathan an òrain so:—

Cha téid mi idir do ’n tuathanach,
Bidh moran uallaich mu ’n àit’ air.

LUINNEAG.
Cha teid mi do dh’ fhear a’ bhàta,
Fear a’ chomhraidh chiùin a’s fhearr leam;
Cha teid mi do dh’ fhear a’ bhàta.

Cha teid mi ’chìobair nan caorach,
Bidh e daonnan air an sàiltean.

Cha teid mi ’mhuillear an t-sadaidh,
Cha leig e cadal no tàmh dhomh.

Cha teid mi ’dh’ iasgair an sgadain,
Bidh e roimh latha ga m’ fhàgail.

Cha teid mi ’shealgair na h-eala,
’S eagal orm gu ’n teid a bhàthadh.

Cha teid mi idir do ’n fhìdhleir,
Feumaidh e ’n teud fìdhl’ a chàradh.

Cha teid mi idir do ’n phìobair’,
Tha a bhrìgh a’ dol ’sa mhàla.

Cha teid mi idir do ’n ghreusaich’,
Tha na breugan a’ co-fhàs ris.

Cha teid mi do shaor na locrach,
Cha dean e fortan no stà dhomh.

Cha teid mi idir do ’n tàilleir,
’S olc an seisreach meuran ’s snàthad.

Chuir mi nis air chul iad uile;
’S e mo roghainn muillear an t-sàbhaidh.

Cha ’n ’eil fhios agam air an t-saoghal co ’n té a rinn an t-òran a thug mi seachad, mur ’eil fhios agad fhéin. Cha mhotha na sin tha fios agam có ’n té a rinn an t-òran so. Tha fonn anabarrach briagha air, an uair a bhios e air a sheinn mar is còir dha:

LUINNEAG.
Hìlinn ù uileann ì,
Hìlinn ù uileann ì,
Fàill ìll éile hó ro ì,
’S mo thruaighe mi mur faigh mi thu.

’S mi mar smeorach ann an coill,
An déigh na h-iseanan a’ chall;
Seacharan air ’dhol na m’ cheann,
’S gur beag tha ’shannt a chadail orm.

’S e mo cheisd an gille bàn,
Nach leig a leannan le càch:
Teann a nall ’s thoir dhomh do làmh,
Cha leig mi dàil na ’s fhaide leat.

’Nuair bha thu ’d ghlas-ghiullan òg,
Gun airgid, gun òr a’d’ phòc’ ,—
Tha thu ’n diugh air long nan seòl,
Gu riomhach, bòidheach, baganta.

Cha ’n e airgid ’s cha ’n e òr,
Cha ’n e ni a rinn mo leòn,
Ach thu bhith air long nan seòl,
’S a chaoidh ri m’ bheò cha ’n fhaic mi thu.

Mo cheisd an Domhnullach thu,
Cas a’s deise ’theid am bròig;
Leannan falaich nam ban òg,
Cha leig mi ’n Olaint thairis thu.

Le m’ fhiosrachadh cha robh na h-òrain a thug mi seachad agus an t-òran a leanas riamh ’sa MHAC-TALLA. Dh’ fhairlich orm Fhaotainn dhiubh ach na rannan a thug mi seachad. Is fhurasd’ a thuigsinn nach ’eil iad an déigh a chéile mar bu chòir dhaibh a bhith. Tha iad dìreach mar a chuala mi iad air an seinn:—

’S ann ort fhéin a dh’ fhàs a ghruag,
’S i ’na camlagan mu d’ chluais,
Ribinean ’ga ceangal suas,
’S frìne cruaidh ’ga teannachadh.

LUINNEAG.
A’ Mhairi dhubh, o hù o hó,
’S a’ Mhairi bhuidh’, o rì o ró,
A’ Mhairi dhubh ’s a’ Mhairì dhonn,
Tha mi gun fhonn o dhealaich mi
Ri Mairi dhubh, o hù o hó.

’Nuair thig an samhradh ’s am blàths,
’S a thoisicheas nam flùrs ri fàs,
Togaidh sinn na siùil gu h-ard,
’S gu ’n gabh sinn sraid ’dh’Astralia.

Cha ’n ’eil i dubh ’s cha ’n ’eil i donn,
’S boidheach, deas thu air an fhonn;
’S mor mo dhùil nach cùm thu teann
An gealltanas a bh’ agam ort.

Latha dhomh ’s mi gabhail sraid,
Co thachair rium ach mo ghradh
’Taomadh uisg’ a tobar tamh;—
Cha bhith mi slan mur faigh mi thu.

A’ tighinn an ear ’s a’ dol iar,
’S i té ùr cha bhith mo mhiann,
Ged tha mi nise air fàs liath,
’S mo chiabhagan air tannachadh.

Is iomadh deadh oran Gàilig nach robh riamh fhathast air an cur an clò. Tha rannan air an co-chumadh ris na seann fhuinn—moran dhiubh nach fhiach an t-saothair—ach a tha nam meadhain air na seann fhuinn a chumail air chuimhne. Bhiodh e na ni cliùiteach nam biodh na seann òrain air an cruinneachadh cruinn, cothrom ’s air an cur am mach ann an leabhar.

Ma ’s criochnaich mi an litir so, tha mi a toirt moran taing do Dhonnachadh Domhnullach ann am Montreal air son an geug de fhraoch Sgitheanach agus an litir a chur e ga m’ ionnsuidh fo chùram fear-deasachaidh MHIC-TALLA. Mar a thuirt an seann sgeul: “Soirbheachadh leat ge b’ e àit’ an téid thu—sonas na d’ shiubhal ’s na d’ ghluasad.”

Ma bhios mi air mo chùmhnadh, cuiridh mi òran no dha eile ugad.

PEIGIDH PHABACH.
Là Fhéill Pàdraig, 1904.

Tha cuid de phaipeirean nan Stàidean ag radh gu bheil an còrdadh a thatar a deanamh eadar Breatunn ’s an Fhraing a thaobh cladach a deas Newfoundland an aghaidh “Creud an Rothaich;” nach bu choir leigeil le da dhùthaich Eorpaich iomlaid chòirichean a dheanamh an cearna sam bith de dh’America gun chead fhaighinn bho na Stàidean. Is bochd nach robh na sgriobhadairean so ann ri linn an fhàidh bréige Mahomet; ’s iad na ceart dhaoine bha dhìth air mar ofaigich na ’armailt nuair bha e sparradh a Chórain an amhaich gach sluaigh air am faigheadh e lamh-an-uachdair. Ach cha fhreagair an doigh iompachaidh sin air an la an diugh. Tha “Creud an Rothaich” air laidhe gu trom air inntinn luchd nam paipeirean Geancach. Ach ’s i chreud-riaghlaidh d’ am bheil muinntir dhùthchannan eile a’ toirt aonta, gur còir do gach rioghachd is cumhachd an aire chumail air na gnothuichean sin a bhuineas daibh féin.

Tha baile ùr Inbhirnis ri bhi air a chorpachadh. Dh’ aontaich an sluagh a tha fuireach ann sin a dheanamh Di-Màirt s’a chaidh le 164 an aghaidh 12 bhòt. Bidh sin na cheum feumail do’n bhaile. Dh’ fhàs e gu grad ré an da bhliadhna so ’chaidh, agus cha robh de riaghladh thairis air ach na b’ urrainn comhairle na siorrachd a thoirt dha. Le comhairle do’n bhaile fhein theid aig an t-sluagh air cùisean a dheanamh gu math na’s fhearr na tha iad an ùine ghoirid. Bidh dòchas againn ri baile Inbhirnis fhaicinn na bhaile rianail, soirbheachail.

Tha daoine deanamh mach gu ’m bi barrachd is bruidhinn mu dheidhinn drochaid a chur thairis air Caolas Chanso. Faodaidh e bhith gu’n gabh an riaghladh os laimh e, ’s gu ’m bi an cosdus air a phàidheadh á ionmhas na dùthcha. Tha Ceap Breatunn a’ sior fhàs an sùilean Chanada; agus bhiodh e iomchuidh an turus thar a’ Chaolais a dheanamh na b’ealaimhe ’s na bu shocaire do luchd falbh is tighinn. Tha an t-aiseag mi-chomhartail do luchd-turuis agus anabarrach cosdail do ’n dùthaich.

Tri aois coin, aois eich;
Tri aois eich, aois duine;
Tri aois duine, aois féidh;
Tri aois féidh, aois fìrein;
Tri aois fìrein, aois craoibh-dharaich.

Treubhantas an duine bhig—fead is fuaim.

---

[160]

[Vol . 12. No. 20. p. 8]

Amhairc an So!
’san ath aireamh airson
SANAS UR
bho
The Canadian Bank of Commerce
Sydney, C. B.
P. C. STEVENSON, MANAGER.

Laoidh

Le Iain Màrtuinn an Eilein a Phrionnsa sa bhliadhna 1855.

Dhealbh is chruthaich thu, Dhia, sinn
Ann ad choltas ’s a t’ iomhaigh air thùs;
Chuir thu dreach agus sgiamh oirnn
Nach gabh aithris am briathran a chiùil;
Samhladh ’s coltas na Trianaid,
’S dealradh maiseach na diadhachd na ’r gnùis;
Firinn, naomhachd, is siochaint,
Saor o eagal ’s o iargain ’s o thnùth.

Am measg chraobhan a ghàrraidh,
’S sinn fo dhubhar ’s fo sgàil nan crann ùr,
’S iad gu reachdmhor fo làn mheas,
’S b’ àrach inntinn an sàsachadh sùl;
’S boltrach cubhraidh nam blàthan,
A bha ’g eiridh a gàrradh nam flùr,
Cha chuir cainnt no deas bhàrdachd
Ann an doimhne no ’n àirde ’m blagh ciùil.

Ann an lios nan lus cùbhraidh,
Ann an Eden fo ùr chruth ’s fo sgeimh;
Lios bu taitniche ’shiubh’lteadh,
’S cha robh shamhuil an dùthaich fo neamh.
Chiteadh toradh nan ùrchrann
Le trom chudtrom a lùbadh nam meur,
’S chiteadh taitneach fo dhrùchd e
Anns a mhaduinn a brùchdadh o fhreumh.

’S craobh na beatha fo làn dhreach
Ann am meadhon a ghàrraidh lan sùigh;
Gloir is urram gach faillein
Riamh a chinnich na thàrmuich o ùir.
Cha robh leigheas no àrach
A co-sheasamh do nàdur gu cùl
Nach robh iomlan na ’blàthan,
’S beatha shiorruidh neo-bhàsmhor mar chrùn.

’S uisge fior-ghlan a cròiceadh
’S a ruith seachad le cronan gu sèimh
Ann an cuisle nan òr leac,
Ann am piosan a b’ òirdheirce sgèimh;
’S cha ’n fheil aithris air sòlas
Ann an ealaidh, an òran, no ’n sgeul
Nach robh iomlan fo chòir dhuinn
Mar a labhair Iehòbha le ’bheul,

Gus ’n do bhrist sinn air àithne,
Fo dhubh innleachdan Shàtain gu’n d’ghéill,
’S thainig truaigh’ agus bàs oirnn,
’S thainig eagal is nàire ro gheur,
’S mhallaich Dia air an là sin
Grunnd is machair is fàsaichean céin;
’S aobhar tuiridh gach àil sin
Do gach aon de shliochd Adhamh gu léir.

Dh’ fhag sin rùisgte gun dion sinn
Ris gach doinionn is sion ’thig o ’n speur,
’S sinn fo amhladh ’s fo fhiamh-gheilt,
’S chaochail buadhan ar diadhachd gu léir,
Dhùisg a chogais mar fhianuis,
’S dh’ fhàilnich lùth na céis chriath’ mar ghlas fheur,
’S ged bu bhrònach ar n-iargain,
Cha bu leòir sin gu dioladh ar Dé.

’N àite maise na naomhachd
Dh’ fhuaigh sinn duilleach croinn fhìge ri chéil’
Gus ar còmhdach o mhì-nàir’;
Fhuair sinn sealladh ro-iseal oirnn féin,
’S sinn ag iarraidh cùl-didein
Gu ar folach ’feadh chraobhan nan geug.
Och! mo bhròn ar cruaidh chaochlaidh,
’S tric na deoir air ar n-aodann na dhéidh.

Chuir guth Dhia ’feadh a ghàrraidh.
Ann am fionnachd an là sinn gu gluas’d,
’S sinn a teicheadh o ’làthair
Gus ar folach is nàir’ air ar gruaidh,
Ach do threun ghuth an Ard-Righ
B’ éigin géilleadh gun dàil ge bu chruaidh
Nuair a dh’ éigh e, Thus’ Adhaimh,
C’àit a bheil thu? ’n e ’m bàs ’thug ort buaidh?

Fhreagair Adhamh gu brònach,
Bha mi rùisgte gun chòmhdach, gun dion,
’S chaidh mi ’m folach o d’ Mhòrachd,
Cha ’n fheil treise no còmhnadh sa chriath,
On a bhrist mi air t’ òrdagh
Mar is aithne ’s is eol dhuit, a Dhia,
Dh’ fhalbh mo mhisneach ’s mo dhòchas,
’S gann is urrainn do d’ throcair mo dhion.

Och! mo thruagh’ arsa Dia ris,
Mar a dh’ eirich do t’ iarmad ’s dhuit féin;
Fhuair am bàs sibh na ghiallaibh,
Chaill sibh comunn na diadhachd ’s nan neamh.
Theid ur fògradh o ’n fhion-lios
Na ur dìobaraich chianail an céin,
’S bidh an talamh na bhlianaich
Nach doir tuilleadh ur diol dhuibh gun phéin.

Ann am fallus do ghruadhach
Gheibh thu t’ aran fad buantas do là,
Gus am pill thu gu ruadhain,
Oir is duslach is luaithre do chrè;
’N aite pòr nam fras luachmhor
Fàsaidh droigheann is cluaran le chéil’,
’Chionn gu ’n d’ éisd thu ri buaireadh
Guth do mhnatha roimh bhuan reachd nan neamh.

Labhair Dia air an dòigh so
Ri ar màthair an òigh mhaiseach, Eubh;
Eiridh cinneas gu mor dhuit,
’S eiridh doilgheas is bròn dhuit d’a réir,
’Chionn gu ’n d’ éisd thu gu gòrach
Nathair lùbach na seoltachd ’s nam breug,
Thig do ghineil is t’ oigridh
Ann an trioblaid, an dòruinn, ’s am péin.

Laighidh mallachd gu siorruidh
Air an nathair thuirt Dia mar a thoill,
’S eiridh naimhdeas na ’siol
An aghaidh gineal is iarmad na mnà
Bruthaidh ise a shàil-san
Ach bruthaidh E-san gu làidir a ceann,
’S bidh easaontas na ’n nàdur
Chaoidh gun cheangal, gun chàirdeas no daimh.

’S an taobh an ear ann an Eden
Bha claidheabh lasrach buan gheur ann an laimh
Aingil chumhachdaich, threunmhoir,
A bha tionndadh grad bheumnach, gun daimh,
A gleidheadh sligh’ agus ceuman
Craobh na beatha gu léir o ar laimh,
Air chor ’s nach maireadh mar dhé
An duine faoin-chridhech, cré-chruthach, fann.

Ghluais a nise o ’n ghàrradh
Sinn gu machraichean fàsail an céin,
’S fhuair sinn còir is sealbh nàdair
Air a chruthaitheachd àlainn gu léir.
Bhrist mar chraoibh fo h-ùr bhlàthan
Teaghlach sìnnsre ’s ceann àireamh nan treubh,
’S rugadh Càin is Abel,
’S dhearbh gach aon diu a nàdar ’s a ghnè.

’S trath a dhùisg an easaonachd
Ann an teaghlach na daonnachd o’n stéidh,
’S trath a dhoirteadh an naomh fhuil
Ann an eud air son iobairtean Dhé
’S tràth a chasgradh am fìrean;—
’S cruaidh ri aithris ’s ri innse mo sgeul,
Tha buan ghuth agairt an dioltais
A seirm o’n talamh le iargain gu neamh.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Tha sinn
A CREIC A MACH AR STOC IOMLAN
de dh’
Airneis ’s de Bhrait-Urlair
air na chosd iad.
Gordon & Keith,
A. T. Grant, Manager
350 Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

Sydney & Louisbourg Railway

Tim Chlar Geamhraidh.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’October, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 8.01 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.40 a. m.

A fagail Shidni aig 4.00 p. m., Glace Bayaig 4.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 5.45 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchda gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.