---

[161]

[Vol . 12. No. 21. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, APRIL 15, 1904. No. 21.

Ann an aon ni tha Iapan air thoiseach air gach dlùthaich eile—ann an saoiread a postachd. A dh’ aindeoin cho beanntail ’s cho garbh ’s a tha’n dùthaich, cho beag ’s a tha innte de ròidean-iaruinn—mu cheud mile uile gu leir—agus nithean eile tha ga ’cumail air ais, faodar litir a chur á aon àite sam bith gu àite sam bith eile de’n Iompaireachd air-son da sen, na’s lugha na sent gu leth an airgiod na dùthcha so.

Air a mhios a chaidh seachad thainig mu cheithir mile de luchd-imrich air tir ann a Halifacs, air an turus do’n Iar-Thuath ’s do chearnan eile de Chanada. Thainig faisg air mile dhiu sin air aon soitheach, agus b’ Albannaich, Eirionnaich is Sasunnaich a’ chuid bu mhòtha dhiu. Tha an àireamh a’s mò de’n luchd-imrich a tha tighinn a nis ann an deagh chothrom; tha roinn mhath airgid aca agus bidh iad mar sin comasach air fearainn a thogail ’s iad fein a shuidheachadh anns an dùthaich gun chosdas sam bith do’n àrd-riaghladh.

Tha Tigh nan Islean ann an Lunnainn an deigh am barail a chur an géill gu ’m bu chòir bhòtaichean a bhi aig na mnathan an àm taghadh luchd-pàrlamaid. Ma chuireas Tigh nam Morairean an aonta ri sin nithear lagh dheth, agus bidh na mnathan cho cumhachdach ann an riaghladh na seann dùthcha ris na fir. Cha’n eil fhios car-son nach bitheadh. Tha mnathan an diugh ann an iomadh dreuchd ’s ri iomadh obair a bha air an tur bhacadh dhaibh ginealach no dha air ais, agus cha’n eil an saoghal, air tàille sin, air a chur bun os cionn. Ann an New Zealand tha na ceart shochairean bhòtaidh aig na mnathan ’s a th’ aig na fir. Cha’n eil an sin, co-dhiù, ach aon de na dòighean anns am bheil muinntir na dùthcha deasaich sin air thoiseach air muinntir dhùthchannan eile ann an cùisean-riaghlaidh.

Cha bhi neach a thig air imrich no air chuairt do Chanada fada ’san dùthaich gun da sgeul bheag a chluinntinn, —aon a cur an géill cho aineolach ’s a tha muinntir na seann dùthcha air Canada, ’s an t-aon eile cho aineolach ’s a tha cuid de mhuinntir na dùthcha so air cùisean Bhreatuinn. Tha a cheud sgeul air innse mu fhear paipeir-naidheachd ann an Sasunn a bha toirt cùnntais air Canada ’s a thuirt gu’m bu dùthaich chòmhnard, gun chnuic, gun bheanntan, a bh’ ann an Canada; agus o nach robh fhios aig a chuid mhor de ’leughadairean air atharrachadh chaidh a chreidsinn. Tha an sgeul eile ’deanamh iomraidh air tuathanach beag Frangach a bha’n cearn iomallach de Chuebec. Nuair a dh’ innseadh dha gu robh righ Iomhar air tighinn dh’ ionnsaidh na cathrach, ars esan:— “Feumaidh gu bheil an duine sin gle mhor aig Laurier!” Bu luaithe ghabhamaid leisgeul an tuathanaich Fhrangaich air son dìth ’fhiosrachaidh na shaoramaid an Sasunnach air-son cho beag eòlais ’s a bh’ aig air earainn cho mor de’n Iompaireachd d’ am buin e. Bheirear breith air daoine a reir nan cothroman a tha air am buileachadh orra, ann am foghlum mar ann an nithean eile.

Tha dithis dhaoine fialaidh ann am Breatunn nach eil a’ sireadh molaidh o mhuinntir eile. Ann an Sasunn chuir cuideigin fichead mile punnd gu ard-easbuig York mar chuideachadh do bhantraichean ’s do dhìlleachdain mhinisteirean a shaothraich ann an sgìreachd sin. Ann an Alba chuir fear-eigin eile deich mìle punnd a stigh mar chuideachadh do mhaoin na h-Eaglais Shaoir Aonaichte. Cha do chuir fear seach fear dhìu so ’ainm ri ’litir, agus mar sin cha’n eil fhios có iad. Tha iad a’ reir coltais a’ creidsinn gun còir dhaibh an tabhartas a thoirt seachad air mhodh ’s nach bi fhios aig an làmh chlì ciod a tha ’n làmh dheas a deanamh.

Thatar ag iomradh gu bheil Breatunn ’s an Fraing an deigh tighinn gu còrdadh mu chladach a deas Newfoundland. Ma tha sin fior, is sgeul thaitneach e. Bha còmhstri eadar na Frangaich is muinntir Newfoundland o chionn iomadh bliadhna a bha bagairt aimhreit a dhùsgadh eadar an Fhraing is Breatunn. Bha na h-iasgairean Frangach ag agairt còir air barrachd ’s a bhuineadh dhaibh. Nuair chaidh Newfoundland a thoirt suas do Bhreatunn an toiseach dh’ aontaicheadh còir a thoirt do iasgairean na Frainge an cuid éisg a thiormachadh air a chladach a deas. Ach mar bha na bliadhnaichean a’ dol seachad bha ’na Frangaich a lion beagan is beagan a’ gabhail seilbh air a chladach gu buileach, agus mu dheireadh thall cha cheadaicheadh iad do iasgairean Newfoundland tigh no laimhrig a thogail air, mar gu’m buineadh e dhaibh fein saor a grunnd. Bha soithichean-cogaidh na Frainge daonnan deas gu pàirt an sluaigh fein a ghabhail, agus bha ceannardan nan soithichean-cogaidh Breatunnach mar bu trice a’ cur an aonta ris gach agartas a dheanadh na Frangaich. Cha b’ urrainn sin a dhol air adhart moran na b’ fhaide. Bha riaghladh Newfoundland a’ cur impidh air an riaghladh Bhreatunnach o chionn iomadh bliadhna, ach cha robh Breatunn ’s an Fhraing na’n deagh chàirdean, ’s cha ghabhadh còrdadh deanamh. Aig an àm so co-dhiù tha cùisean air atharrachadh; tha ’n da dhùthaich glé chairdeil ri cheile, agus so aon de na dòighean anns am bheil an càirdeas ri bhi air a thaisbeanadh. A reir a chòrdaidh a thatar ag iomradh a rinneadh, buinidh an cladach a deas an deigh so gu h-iomlan do mhuinntir Newfoundland; cha bhi còir sam bith aig na Frangaich air, ach gu’m bi cead iasgaich aca anns na h-uisgeachan f’a chomhair. Tha Breatunn a toirt stiall mhor fhearainn do’n Fhraing ann an Africa, agus a dol a’ phàidheadh suim airgid, sia ceud mile dolair, ma’s fior an seanachas, a ni suas an call do na h-iasgairean. Bu mhath an gnothuch e na’n ceannaicheadh Breatunn aig an àm cheudna eileinean St. Pierre bho’n Fhraing ’s gu’n toirte suas do Chanada no do Newfoundland iad; ach is còir a bhi taingeil air-son a bheagain so fhein. Thig ceannach St. Pierre gu crìch aig àm eile; aig an àm so cha ’n eil an Fhraing toileach dealachadh ris na h-eileinean sin, an aon ghreim fearainn a th’ aice ann an ceann a tuath America.

Tha amharus air a leagail air cuid de phaipeirean-naidheachd na Garmailt gu bheil iad a’ feuchainn ris an Fhraing a bhrosnachadh gu pàirt a ghabhail ann an cogadh na h-àirde ’n ear. Ma ghabhas an Fhraing taobh Ruisia feumaidh Breatunn, a reir a còrdaidh, pàirt Iapan a ghabhail. Anns a chasgradh a leanadh bhiodh araon Breatunn agus an Fhraing air an lagachadh gu mor, rud a thaitneach ro-mhath ris a Ghearmailt. Ach faodaidh e bhith gu bheil luchd-riaghlaidh na Frainge cho teòma ris na Gearmailtich fhein, gu’n tuig iad car-son a thatar ga’n spreòdadh, ’s gu’n abair iad mu aimhreit Iapan is Ruisia: “O nach leinn cha tarruinn.” Bidh e na’s furasda dhaibh sin a dheanamh o’n tha’n Fhraing is Breatunn aig an àm so na’n deagh chàirdean. Tha Iompaire na Gearmailt, o chionnn seachduin no dha, air chuairt air a Mhuir Mheadhon-thìreach. Chaidh righ na h-Eadailte ga choimhead air bòrd na luinge air am bheil e seòladh, agus bha conaltradh càirdeil eatorra.

Tha Gaidheil Ghlinn-garaidh, an Ontario, a’ cur mu dheidhinn réisimeid a thogail anns an t-siorrachd sin a bhios air a sgeadachadh ’san t-seann Deise Ghàidhealaich. Tha tri no ceithir de réisimeidean Gàidhealach ann an Canada cheana, agus tha iad air thoiseach air reisimeidean eile na dùthcha anns gach dòigh. Tha sinn ro-thoilichte fhaicinn gu bheil siorrachd Ghlinn-garaidh dol a chur aon eile ris an àireamh. Cha’n eil ach aon ni eile bu mhò bheireadh de thoileachadh dhuinn, agus ’se sin réisimeid mhath Ghàidhealach fhaicinn ann an Ceap Breatunn, an aon chearna a’s Gàidhealaiche de Chanada bho chuan gu cuan. Nuair bha Morair Dhùn-Domhnaill ann an Sidni, toiseach a’ gheamhraidh s’a chaidh, chuir e gluasad am meag ofigeach an airm a tha na’r measg a thug dòchas dhuinn gu’m biodh na “Gàidheil Earra-Ghàidhealach” an ùine ghearr air an éideadh anns

“An fhéille phreasaich deis’ mo rùin,
Osan nach ruig fad o’n ghlùin,
Còta gearr nam basa dlùth,
’S bonaid dhù-ghorm thogarrach.”

Tha eagail oirnn, co-dhiù, gu bheil an cosdas—am bòcan a tha ’cur tilleidh anns gach ni a shloinnear air na Gàidheil ach an t-uisge-beatha—a’ deanamh sin eu-comasach. Tha

---

[162]

[Vol . 12. No. 21. p. 2]

mu dheich air fhichead ofigeach anns an réisimeid agus chosdadh gach deise dhaibh sin mu thri cheud dolair, no naodh mile dolair uile gu leir. Cha tigeadh deiseachan nan saighdearan cumanta moran na bu daoire na na deiseachan a th’ aca ’n dràsda. Aig an àm so thatar a’ cur mu dheidhinn triubhais thartain, còtaichean is bonaidean Gàidhealach fhaotainn, air chor ’s gu’m bi an réisimeid beagan na’s coltaiche ri réisimeid Ghàidhealaich na bha i gu ruige so. Bidh sin na cheum math air adhart, agus an ceann beagan bhliadhnaichean eile bidh dòchas againn am faicinn a’ cur suas na feille-big ’s a bhreacain. An sin bi iad na’m fior Ghàidheil o’n leth a mach: o’n leth a stigh tha iad cho Gàidhealach ri buidheann shaighdearan a tha’n diugh a’ coiseachd an fheòir. Cha’n eil sinn a’ creidsinn gu’m bu mhearachd mhor a radh gu bheil barrachd de shliochd Ghàidheal ’s de luchd-labhairt Gàilig anns an reisimeid so ’s a th’ ann an aon sam bith eile tha ’n diugh ann an arm Bhreatuinn.

Tha daoine ann an Canada a tha dian-iarratach air cùirtean-dealachaidh(divorce courts)a shuidheachadh anns an dùthaich so mar a tha aca anns na Stàidean. Ré nan coig bliadhn’ deug air fhichead a dh’ fhalbh rinneadh tri fichead is naodh sgaoileadh pòsaidh ann an Canada. Anns na Stàidean ’san ùine cheudna, rinneadh seachd ceud mile. Tha mu dha uiread deug sluaigh anns na Stàidean ’s a tha ann an Canada. Na’m biodh an lagh anns na Stàidean mar a tha’n lagh an Canada, cha bhiodh aca ’san ùine dh’ ainmicheadh ach gann ochd ceud gu leth; agus na’m biodh lagh Chanada a reir lagh nan Stàidean, bhiodh thairis air leith-cheud is ochd mile pòsadh air a chur ma sgaoil. An deigh amharc mar so air eachdraidh nam bliadhnaichean a dh’ fhalbh saoilidh sinn nach leigear a leas fheòrach de mhuinntir Chanada ciod a’s àill leò ’sna bliadhnaichean a tha rompa—snaim a phòsaidh a bhi furasda no doirbh fhuasgladh.

Bha droch stoirm anns an Iar Thuath air a mhios a dh’ fhalbh. Mharbhadh moran cruidh leatha agus chaidh àireamh dhaoine a chall cuideachd. An uiridh bha stoirm dhe ’n t-seòrsa cheudna ann ceud mios an t-samhraidh.

Ann an tuasaid luchd-daoraich faisg airSt . Margarets Bay,an siorrachd Halifacs, bha fear Tearlach White air a bhualadh ’sa cheann le maide, ’s an ceann beagan uairean chaochail e. B’e fear-cumail an tigh-òil anns an robh iad, Boutilier, a thug a bhuille-bhàis dha.

Leis an taghadh a bh’ anns a cheathramh roinn de ’n bhaile air a choigeamh la de ’n mhios, bha Iain C. Larder air a chur a stigh le 187 bhòt, 42 a bharrachd air na fhuair Seumas A. Cleireach, a ruith na aghaidh. Ghabh Mr. Larder àite-suidhe ’sa chomhairle oidhche Dior-daoin an deigh sin. Bha an t-àite-suidhe air fhàgail falamh le Uisdean Ros a bhi air a dheanamh na fhear-lagha do ’n bhaile air a l5mh la de ’n Mhàrt.

Tha buidheann de dh’ arm Breatunnach aig an àm so a’ cìsneachadh Tibet. Bha eagal air an Riaghladh gu robh Ruisia a sanntachadh na dùthcha sin, air-son greim Bhreatuinn a lagachadh air na h-Innsean. B’ e ’n t-eagal sin a dh’ aobharaich an t-arm a chur ann. Chaidh a cheud bhlàr a chur ann an àite ris an canar “Gurn;” bha mu sheachd ceud de na Tibetaich air am marbhadh, agus àireamh bheag de na Breatunnaich air an leòn. Cha ’n eil dùil gu ’n lean an cogadh fada nuair a thuigeas na nàisinnich cò th’ aca. Tha Tibet air a suidheachadh tuath air na h-Innsean. ’Si dùthaich a’s àirde os cionn na mara tha air faotainn, agus theirear m’a deidhinn gur h-i “mullach an t-saoghail.” Gu ruige so bha i air a tur-dhùnadh do mhuinntir dhùthchannan eile.

Bhrist a’ bhreac a mach anns a bhaile o chionn cheithir la deug. Tha nis mu ochd duine fichead an deigh a gabhail, a mhor chuid dhiu air a dhol am feobhas roimhe so- Tha na sgoilean, na h-eaglaisean ’s gach àite-coinneimh ’sa bhaile air an dùnadh; ’s ri bhi mar sin gus am fàg an easlaint na criochan. Cha robh, gu ruige fo, neach sam bith cho tinn ’s gu robh bheatha ann an cunnart.

Ann an sabaid-duaise a bh’ ann am baile Chuebec an oidhche roimhe bha aon sabaidiche d’ am b’ ainm Drolett air a mharbhadh leis an fhear eile d’am b’ainm Wagner. Bhuaileadh an taobh a pheircill e, ’s cha robh e beò ach beagan mhionaidean. So a cheaird a tha Seoc Rothach is fear no dha eile mhuinntir Cheap Breatuinn a leantuinn anns na Stàidean, ’s air-son am bheil urram mor air a fhrasadh mu’n cinn le cuid de ar paipeirean.

Faisg air Maccan, an siorrachd Chumberland, N. S., chuir seachdnar dhiolacha-déirc an geamhradh seachad ann am bothaig shalaich nach robh freagarrach air-son a bhi na àite-còmhnuidh. De’n t-seachdnar, cha robh aon comasach air an aire thoirt dha fein. Bha cuid dhiù easlan, cuid dhiù as an céill, ’s a chuid eile na ’n cloinn òig. Bha siorrachd mhor bheartach Chumberland, á pailteas a h-ionmhais, a’ pàidheadh dolair is tri chairteil ( $1 .75) ’san t-seachduin air-son “cumail suas” ceathrar de ’n mhuinntir bhochd so; bha càch a’ deanamh mar a dh’ fhaodadh iad. Tha an sgeul a nis air a h-innse anns gach cearna dhe ’n dùthaich, a nochdadh cho coibhneil, cho iochdmhor ’s cho làn bàigh ’s a tha luchd-faire nam bochd ann an cearnan àraidh aig toiseach na ficheadaimh linn.

Cha ’n eil moran ri innse mu ’n chogadh ged tha gu leòir ri fhaicinn mu dheidhinn anns na paipeirean-naidheachd. Cha ’n eil Ruisia no Japan a ceadachadh do luchd nam paipeirean a dhol faisg air làrach na còmhstri. Tha na deagh reusoin aca air a chead sin a chumail uapa. Tha gach taobh air-son an gluasadan a chumail an cleith air an taobh eile. Sin cha b’ urrainn daibh a dheanamh na ’n toireadh iad fosgladh sam bith do luchd nam paipeirean, muinntir anns am bheil an aon fhàiling ’s a bha ann am mnathan an t-sean fhacail: “An ni nach fhios daibh ceilidh iad.” Tha Japan, a bharrachd air bhi toirt ionnsaidhean air càbhlach Ruisia a dhùnadh a stigh an acarsaid Phort Arthur, a greasad a h-airm air tir an Corea a feuchainn ri i fein a dhaighneachadh ann mu ’n faigh Ruisia g’a h-ionnsaidh. Tha Ruisia toileach dàil a chur ’sa ghnothach; mar as lugha chabhag ’s ann a’s fhearr a chòrdas e rithe, oir ’s ann leatha ’s dòcha tìm cuideachadh a dheanamh. Cha ’n urrainn moran ùine dhol seachad tuilleadh gun bhuillean troma bhi air am bualadh. Nuair a thachras sin, cha bhi an sgeul fada ruigheachd na dùthcha so. —Tha sgeul a thàinig o’n chaidh so a sgriobhadh ag innse gu’n d’ thàinig call uamhasach air Ruisia ann am Port Arthur: gu ’n deach aon de na soithichean-cogaidh a b’ fhearr a bh’ aice a chall le bualadh ann am mèinn a bha aig na Ruiseinich fhein air a suidheachadh am beul na h-acarsaid. Tha ’n call beatha air a mheas aig ochd ceud duine; na ’m measg sin an t-Admiral Makaroff, àrd-cheannard an airm-mhara anns a chearna sin, duine air an robh meas mor aig an t-Sàr. Bidh an call so na bhuille goirt do Ruisia ’san àird an ear.

Sugh an Fheoir.

Nuair tha am fodar gann tuigear gu bheil sùgh an fheòir air ’uidheamachadh ’s an doigh a leanas ro fheumail, agus ’na chaomhnadh mòr air an fheur, an droch earrach.

Gabh làn do ghlaice de dh’ fheur agus dòirt thairis air tri ghalain de dh’ uisge goileach, cuir bord os ceann an t-soithich sam bheil e, gus an tarruing an t-uisge an sùgh no a bhrigh as an fheur, ceart mar gum biodh tu deanamh tì, agus ’nuair bhios e fuar thoir do ’n spreidh e, no do na h-eich r’a ol—agus ma thuiteas doibh a bhi gu h-euslan no fo fhasgadh tighe, faodar a thoirt doibh meagh-blàth. Cha ’n òl iad so a cheud uair a thairgear dhoibh e, ach na toir deoch dhoibh gus am bi pathadh orra, agus an deigh dhoibh ol aon uair cha ’n iarr iad deoch eile ach so, ’s cha ghabh iad deoch eile a roghainn air. Tha e anabarrach biadhar, fallain; air son crodh bainne cha ’n ’eil ni a dh’ fhaodar a chur mu ’n coinneamh ’sa gheamhradh is fearr chum bainne maith a thoirt dhoibh! Tha e tarbhadh mar an ceudna air son laoigh a bheathachadh agus ro math airson each. Tha e ’na chaomhnadh mor air feur; theid aon cheannag fheoir cho fada ’s an doigh so ’sa ni deich air dhoigh eile. Tha ’n doigh so air a chleachdadh ’s an Fhraing agus ann an rioghachdan eile, agus shaoileamaid gu’m biodh e ro fhreagarrach anns an dùthaich so. Ni ’m feur an déigh a bhruich biadh math do na beathaichean, agus faodar beag no mor dheth chleachdadh a reir an fheum a th’ air.

LITIR A S. W. MARGAREE.

IS fhada bho nach fhaca mi facal ’s a MHAC-TALLA as a’ chearna so de ’n eilean. Beagan bhliadhnachan air ais, cha’n ann mar so a bha. An uair sin chiteadh litrichean glé thric á Margaree, —cuid diubh fada agus cuid diubh goirid; feadhainn diubh air an deagh sgriobhadh agus pairt eile dhiubh, ma dh’ fhaoidte, nach biodh cho math sin. A dh’ aon fhacal, bha gillean Mhargaree, anns na h-amannan ud, a’ deanamh uidhir da chuideachaidh MHIC-TALLA ’sa bha coltach dhaibh.

An uair ud bha ceathrar no coignear as an aite so a bha toileach agus comasach air litrichean a chuir ’g ur n-ionnsaidh; ach, is duilich leam a radh, nach mor nach do thréig iad, o chionn tacan ùine, gu buileach sibh. Tha mi cinnteach gu ’m bheil gach aon diubh a’ gabhail a’ MHIC-TALLA fhathast, ’s ’g a phàigheadh gu riaghailteach a h-uile bliadhna, agus gun teagamh, is mor sin fhein; ach na ’m bitheadh iad a’ deanamh comhnadh leibh le ’m pinn cuideachd, mar a b’ abhaist, cha bu mhisd iad fhein e, agus bu mhor an cuideachadh dhuibh e. A dh’ aindeoin eachdraidhean, sgeulachdan, agus orain, tha litrichean á caochladh aiteachan a cheart cho riatnach, na ’m bheachd-sa, gus am paipear a bhith taitneach r’a leughadh ’s a tha salann a chuir air a’ phoit gus gu’m bi am biadh blasda gu leoir r’a ithe.

Ged is mise ’tha gabhail os laimh sgriobhadh usaibh aig an àm so, is mi a’s neo-chomasaich de sgriobhadairean Gàidhlig an aite so air fad. Tha Gilleasbuig, Calum, Seumas agus Aonghas na ’n sgriobhadairean Gàidhlig moran na’s fhearr na mi, agus fada na’s comasaiche air am briathran a chuir an eagaibh a cheile ann an doigh a bhios taitneach le ’ur luchd-leughaidh. Ach, aig an àm cheudna, tha beagan lethsgeul ri ’ghabhail orra, —tha iad trang, gle thrang, a h-uile latha; agus tha mi creidsinn gur mi fhin an aon fhear ’san treud do’n fhasa tacan ùine fhaighinn corra uair, a dh’ fhaodas mi chuir seachad ann a’ sgriobhadh Gàidhlig. Their feadhainn, “O, nach suarach an ùine a chailleas tu a’ sgriobhadh litir bheag, agus thu cho math air a’ Ghàidhlig.” Cha ’n ’eil a chuis mar sin idir. Le cion cleachdaidh agus cion eolas gu leoir air a’ chainnt, bheir mi fhin moran na ’s fhaide a’ sgriobhadh Gàidhlig na bheir mi a’ cuir sios uidhir eile de Bheurla.

Tha fear de na seana gheamhraidhean mora, mar a thubhairt am facal, ’nise tighinn gu crich. Thainig am fuachd gle thràth, agus lean e, faodaidh mi radh, gun diobradh, gu deireadh a’ Mhàirt. Bha sneachda trom air an làr fad na h-ùine, agus gaoth chruaidh a séideadh á taobh air choireigin cha mhor a h-uile latha. Bha ’n reothadh glé throm an Ianuaridh ’s an Februaridh, a’ ghlaine-shìde sios air uairibh go 15° agus

---

[163]

[Vol . 12. No. 21. p. 3]

20° fo Sero. Ach ma thig blàths nàdurra ’n April, agus gu ’n lean side bhriagha slan as a chéile, faodaidh cuisean a bhi math gu leoir fhathast; oir cluinnidh mi daoine tric ag radh gur coma ciamar bhios an geamhradh, gur e ’n seorsa side a gheibh sinn deireadh an earraich agus toiseach an t-samhraidh is mo tha cùnntas. Le fuairead an t-samhraidh s’a chaidh, cha robh biadh na spréidhe cho pailt air a gheamhradh so ’s a bha e anns na bliadhnachan mu dheireadh; air an aobhar sinn faodaidh cuid de dh’ fheadhainn tàir gu leoir fhaighinn mu’n doir iad an cuid stoc roimhe gus an dig am blàths, gu h-àraidh an fheadhainn aig nach eil a bheag de dh’ airgiod air cùl an laimhe aig àm sam bith.

Bha a’ bhreac air feadh na tire bho chionn beagan mhiosan. Ged nach eil i na tinneas marbhteach, tha chuid a’s motha deònach a seachnadh. Rinn i call mor an iomadh dòigh bho’n a thainig i na’r measg. Chuir i maille air obair a’ ghuail aig Inbhirnis(Broad Cove Mines) ,agus chuir i stad car ùine air a’ mhalairt a bha eadar an t-àite sin is muinntir na duthcha mu’n cuairt. ’Thuilleadh air a sin, tha cosguis lighichean, buird na slàinte, agus iomadh luchd-frithealaidh eile ’bràth air a bhi glé àrd; agus tha e coltach gu ’m bi na tacsaichean, a tha tuilleadh is trom mar tha, moran na’s àirde air a bhliadhna so na bha iad riamh roimhe.

Thàinig an t-àite so air adhart glé mhath o chionn beagan bhliadhnachan. Bho ’n a ghabh cuideachd a’ ghuail agus cuideachd an iaruinn greim ann an siorramachd Cheap Breatuinn, thàinig atharrachadh mor air cùisean. Tha cosnadh furasd’ fhaighinn agus tha ’n t-airgiod na’s pailte na chunnaic sinn e riamh roimhe ’san àite so. Dh’ fhosgladh mèinnean guail aigPort Hoodagus aig Inbhirnis ’s an t-siorramachd againn fhein, o chionn dha no tri bhliadhnachan, agus tha iad so, mar an ceudna, ’sgapadh airgiod ’n ar measg. Chruinnich moran sluagh ann an tiota mu ’n cuairt air na mèinnean so, agus tha gach aite dhiubh a’ tarruinn coltais “baile mor” air fhein cho math ’s a dh’ fhaodas e. Tha cuideachd eile a’ sealltuinn airson guail sios an cladach eadar Dunvegan agus Acarsaid Mhargaree, ann an àiteachan do’n ainmSt . RoseagusChimney Corner. ’S e barail an t-sluaigh gu ’m bheil gual math gle phailt air a’ chladach so, agus tha h-uile coltas air a chuideachd gu ’m bheil iad a bràth air a dhol a dh’ obair da rireadh. Tha ’n rathad-iaruinn a’ tighinn luath a cheana cho fad ri Inbhirnis, agus tha suil is duil ri e dhol, tuath no mall, cho fada tuath, co dhiubh, ri Cheticamp. Tha na h-obraichean so a’ mealladh moran de dh’ fheadhainn air falbh bho ’n tuathanachas agus bho’n iasgach, an da obair sin as an d’ rinn a mhor chuid de luchd na dùthcha am beòlaint uige so. Saoil am bheil tuilleadh ’s a chòir de ’n òigridh a’ toirt an cùil ris a chrann-treabhaidh agus ris a bhàta, ’s a toirt an aghaidh air an toll-ghuail agus air a bhaile-mhor? Fàgaidh mi freagairt na ceiste so aig feadhainn is comasaiche air am fuasgladh na mi fhìn.

Dh’ eug moran de dhaoine measail, gasda an so bho chionn beagan ’us bliadhna. Tha h-uile bliadhna a’ deanamh bearn mhor am measg an t-sluaigh, agus glé thric ’s iad an fheadhainn is lugha shaoileas sinn ’théid a ghairm. Chaochail Eoghain Mac Aonghais ’ic Calum ’ic ’Illios, agus Iain, mac Dhonnachaidh a bhrathair; Eoghain mac Aonghais ’ic Eoghain ’ic ’Illios agus a bhean; Raoghall mac Dhomhuill ’ic Aonghais ’ic ’Illeolain; Uilleam Carrol; Mìcheil Coady (seoladair); Domhull mac Pheadail ’ic ’Illios; Catriona bhàn, nighean Domhuill ’ic Aonghais ’ic ’Illeolain; Dughall mac Anndra Dhomhnullaich; Gilleasbuig mac Iain Shiosail; Seumas, mac ’Illeasbuig Dhùghallaich; Ailean mac Eoghain Dhùghallaich; Ailean mac Aonghais Ailean Dhomhnullaich, agus feadhainn eile. Bha Coady agus Nic- ’Illeolain mu 95 bliadhna a dh’ aois; bha da Eoghain seachd air 85; Raoghall mac ’Illeolain 93. Cha robh anns an triuir mu dheireadh ach daoin’ oga. Bha ’n còrr caochladh aoisean eadar 60 agus 70 bliadhna, no air feadh sin.

Is e Aonghas Mac Phàrlain duine ’s sine ’s a’ pharaisde so a nise. Tha e 95 no 96, agus a bhean beagan bhliadhnachan na ’s òige. Tha Calum mac Phàrlain agus bantrach Anndra Dhomhnullaich 92, agus tha mu dhusan eile seachad gu math air 80 bliadhna.

Phòs àireamh mhath de charaidean ’s an sgireachd againn o chionn faisg air bliadhna. Tha eagal orm gu’n dean e ’n litir so tuilleadh is fada an ainmeachadh sios uile. Cha’n eil math aon fhàgail. Air an aobhar sin leigeamaid leotha air an turus so, agus co aig’ tha fios nach bi aon phòsach a bharrachd ri inns’ anns an ath litir.

An dochas gu’n dean sgriobhadairean agus sgoileirean Gàidhlig deadh chòmhnuidh leibh air a’ bliadhna so. Is mi ’ur caraide dileas,

D. D.
April 2, 1904.

AM MAC A B’ OIGE.

Leis an Urr. Iain Mac Ruairidh.

CAIBIDEAL IX.

CHA ghabh e innseadh an staid anns an robh mi an uair a fhuair mi mi-fhin ceangailte ann an taigh fàs, a bha, cho fad ’s a b’ fhiosrach mi, ann am meadhain monaidh, fad air falbh o thaighean sam bith eile. Thoisich mi ri spreartaich ’s ri cur nan car dhiom an dùil gu ’n rachadh agam air na ceanglaichean a bh’ orm a bhristeadh; ach cha robh agam air son mo shaoithreach ach mi-fhin a chlaoidh gu mòr, agus m’ fheòil ’s mo chnamhan a chiùrradh leis na cùird a bha ga m’ cheangal gu teann. Mu dheireadh thòisich mi ri caoineadh gu goirt, agus, ann an dòchas gu ’n cluinneadh cuideiginn mi a bheireadh, fuasgladh dhomh, thog mi mo ghuth cho àrd ’s a b’ urrainn domh. Tha mi ’creidsinn gu ’m faoidteadh mo ghlaodh ’s mo ghearain a chluinntinn mìle air astar air a’ chuid bu lugha.

An dràsta ’s a rithist dh’ fhanainn samhach agus dh’ éisdinn gu dlùth an dùil gu’n cluinninn farum chas a’ tighinn thun an taighe, ach cha robh fuaim sam bith ri chluinntinn.

Mu dheireadh thoisich solus an latha ri tighinn a steach troimh ’n uinneig bhig a bha mu m’ choinneamh air cliathach an taighe. Thug so toileachadh mòr dhomh ann an doigh no dhà. An toiseach, thog m’ inntinn ris an t-solus, agus dh’ fhalbh tomhas mòr dhe’n eagal dhiom.

Anns an àm ud bhiodh daoine gu cumanta ’toirt orra fhein a chreidsinn gu ’n robh mòran de bhòchdain ri ’m faicinn ann an iomadh àite, gu h-àraidh ann an glinn a bha uaigneach, iomallach far nach biodh daoine tathaich ach uair ainneamh. Agus bha mise mar a bha gu leòr eile a’ toirt lan-chreideas do ’n bheachd fhaoin so, ged a bha m’ athair anabarrach fad’ an aghaidh do neach sam bith a bhith ’toirt geill dha.

A barrachd air a’ so, bha eagal mòr air daoine, gu sonraichte air an òigridh, roimh spioradan nan daoine marbha, gu h-àraidh roimh spioradan dhroch dhaoine air an d’ thainig bàs obann, no a chaidh a mhort, agus bha mi fo eagal mòr gu ’m faodadh gu ’n do thachair bás obann, no mort anns an àite, agus gu ’n tigeadh spioradan nan daoine far an robh mi agus mi gun chomas agam air teicheadh uapa. Ach thug solus an latha aotromachadh mòr do m’ inntinn.

A bharrachd air an t-saorsa ’fhuair mi o phian an eagail an uair a thainig solus an latha, fhuair mi toileachadh eile, agus b’ e sin, nach robh mi ’faireachadh na h-uine cho fada aon uair ’s gu ’n do shoilleirich an latha. Cha ’n ’eil duine sam bith a’s urrainn a thuigsinn meud na péine a bhios air inntinn duine ann an tiugh dhorchadas ach duine ’dh’ fheuch e. Tha e air innseadh dhuinn ann am facal Dhé gu ’m bi a’ mhuinntir a theid do’n t-siorruidheachd ann an staid neo-iompaichte ann an dorchadas iomallach far am bi gul agus gìosgan fhiacal. B’e so mo shuidheachadh-sa gu litireil fad nan tri oidhche a bha mi anns taigh ud ceangailte. Dh’ fhairich mi a h-uile oidhche dhiubh cho fada ri bliadhna. Agus ar leam aig an àm gu ’m bu choltaiche mo staid ri staid dhaoine ann an ifrinn, na ri staid dhaoine ann an tìr nam beò.

Thug na smaointeanan so orm m’ aire ’thionndadh an dràsda ’s a rithist a dh’ ionnsuidh nan nithean a bhuineas do ’n bheatha spioradail, agus thuirt mi rium fhin gu ’m b’ amaideach an gnothach do dhuine sam bith e fhein a chur gu siorruidh anns an t-suidheachadh chianail anns an robh mise air son beagan de thoileachadh agus de shaoibhreas an t-saoghail so a shealbhachadh ré beagan ùine. Bha na smaointeanan so a’ tighinn a staigh orm gu math tric fad an latha. Agus faodaidh mi ràdh gu ’n d’ rinn iad mòran a bharrachd drùghaidh air m’ inntinn o’n uair ud.

Aig an àm ’s an d’ fhalbh mi á taigh m’ athar bha mi ’toirt orm fhin a chreidsinn gu’n robh mòran de shòlas agam ri ’fhaotainn o thoileachadh agus o shaoibhreas an t-saoghail. Ach is cinnteach gu ’m bheil so fior a thaobh mòran de dhaoin’ òga anns gach àite air feadh an t-saoghail.

An uair nach bithinn a’ smaointean air na nithean so, bhithinn a’ glaodhaich àird mo chlaiginn ann an duil ’s an dòchas gu ’m faodadh gu ’n tigeadh fear dhe na ciobairean a bhuineadh do ’n àite faisge air an taigh, agus gu ’n cluinneadh e mi. Ach mu dheireadh thùch orm, agus cha chluinnteadh mo ghuth ach gann an taobh am muigh de dhorus an taighe.

Ged a bha mi anns an t-suidheachadh thruagh so, gidheadh, bha ’n t-acras a’ cur dragh orm. An uair a tha duine òg, slàn, fallainn, agus caileachd mhath aige gu biadh a ghabhail, is ann anabarrach mòr a bhios an dragh a bhios air an inntinn aige an uair nach fhairich e gu ’m bheil feum aige air biadh. Cha ’n ’eil fhios agam an gabhainn a’ bheag de bhiadh ged a bhiodh e agam aig an àm; ach bu mhath leam agam e.

An uair a thòisich am feasgar ri ciaradh, thoisich mi ri fàs na bu mhuladaiche na bha mi riamh. Ged a bha fhios agam nach robh an oidhche ach goirid, bha eagal orm roimpe. A bharrachd air an dragh a bh’ air m’ inntinn, bha ’n ceangal teann a bha air mo chasan ’g am chiurradh. Dh’ innis mi mar tha gur e ceangal nan tri chaol a rinneadh orm—sin ri radh, cheangladh caol mo dhà dhùirn ri ’chéile air mo chùlaobh, agus cheangladh mo dhà chois os cionn nan aobrunn agus nan gluinean. Agus anns an t-suidheachadh so bha e neo-chomasach dhomh, ged a bhithinn

---

[164]

[Vol . 12. No. 21. p. 4]

na bu treise na bha mi, agus air làrach lom, sàbhailte, carachadh as an aite anns an robh mi na ’s lugha na rollainn mi-fhin mar gu ’m bithinn a’ dol le bruthach. Ach leis mar a bha mo lamhan ’s mo chasan air at leis cho teann ’s a bha na cùird, cha b’ urrainn domh an gluasad bu lugha dheanamh.

Mu dheireanh thainig an oidhche, agus cha robh agam ach feuchainn cho math ’s a b’ urrainn domh ri cur suas le mo shuidheachadh. Bha mi ’sior smaointean air taigh m’ athar, agus b’ fhearr leam na na chunnaic mi riamh gu ’n robh mi air fuireach ann. Ach bha mi taingeil nach robh fhios aig mo mhàthair air mo shuidheachadh, oir nam bitheadh, bhiodh i ann an droch staid mu m’ dheidhinn.

Bha m’ inntinn anabarrach mòr troimh a chéile, agus ged a bha mi ’feuchainn ri ùrnuigh a dheanamh, bu ghann a rachadh agam air mo smaointean a shuidheachadh air ciod bu chòir dhomh a labhairt. Chuir so an tuilleadh dragh’ orm; ach an uair a thug mi fa near gu ’n èisdeadh Dia ri osna ghearainich a’ phriosanaich a tha ’n sàs, ghabh mi misneach.

Thachair gu ’n robh an oidhche anabarrach dorcha de dh’ oidhche shamhraidh. Agus ged a bha i dorcha, cha bu leith chàs e gus an do thòisich tàirneinich is dealanaich. Bha mi air chrith cho luath ri slait ann an sruth. Bha m’ fhiaclan a’ snagadaich mar gu ’m biodh duine ’bhiodh am muigh fo ’n reothadh ’s fo ’n t-sneachda. Lochair mi le fallus. Bha mi ’faireachadh an taighe ’dol air chrith fodham, agus theirinn rium fhin uair is uair gur dòcha gur e latha bhreitheanais a bh’ ann. Thug mi mo dhùil dhiom fhin gu buileach. Leig mi a h-uile rud as mo chuimhne aig an àm ach m’ athair ’s mo mhathair, mo pheathraichean ’s mo bhràithrean.

An uair a b’ isle a bha mo spiorad, chuimhnich mi gur docha gu ’n robh m’ athair agus mo mhathair ag ùrnuigh ri Dia air mo shon, agus bha mi ’gam dheanamh fhin cinnteach, gu ’n éisdeadh Dia riutha air sgàth Chriosd. Thainig mòran dhe na briathran a bhithinn a’ cluinntinn aig m’ athair thun mo chuimhne, agus mheudaich iad mo mhisneach, agus thug iad orm gu ’n do sguir mi de chàineadh ’s de smàdadh an duine dhona, thruaillidh a ghabh os laimh mo threòrachadh gu sàbhailte gu ruige Struidhleidh, ach an àite sin a chuir lion mo mhillidh mu m’ chasan. Cha chuimhneach leam m’ athair a dheanamh dearmad riamh ann an ùrnuigh air a ghuth a thogail as leith gach neach a dh’ fhaodadh a bhith ann an naimhdeas dha. Agus thuirt mi rium fhin gu ’m bu chòir dhomh a bhith ’g ùrnuigh air son nan daoine a cheangail mi, agus a thug uam a h-uile bonn airgid a bh’ air mo shiubhal. Thainig na briathran a leanas ’nam chuimhne:—

“Oir ma mhathas sibh an cionta do dhaoinibh, mathaidh bhur n-Athair neamhaidh dhuibhse mar an ceudna; ach mur math sibh an cionta do dhaoinibh, cha mhò a mhathas bhur n-Athair dhuibhse bhur cionta.”

Bha mi ’lan-chreidsinn gu ’n robh mi glé fhaisge air crioch mo bheatha, agus nach fhaighinn do nèamh gu bràth mur tugainn mathanas do m’ naimhdean. Feumaidh mi aideachadh gu saor gu ’n robh mi an toiseach a’ faireachadh nach robh e idir furasda dhomh mo ghuth a thogail ann an ùrnuigh as leith mo nàmhaid; ach ghuidh mi air Dia comas a thoirt dhomh mathanas a thoirt do m’ naimhdean, agus dh’ fhairich mi gu’n d’ rinn e sin. “Is urrainn mi na h-uile nithean a dheanamh tre Chriosd a neartaicheas mi.”

An uair a sguir na tàirneinich ’s na dealanaich dh’ fhalbh tomhas dhe ’n eagal dhiom, agus ann an ùine ghoirid thuit mi ann an cadal trom.

(Ri leantuinn.)

ROBINSON CRUSOE.

CAIBIDEAL XVIII.

THUG mi seachad cunntas mar tha mu dheidhinn m’ aite-comhnuidh. B’e tent a bh’ ann faisge air bonn na creige, air a chuartachadh le callaid mhath laidir de phostachan fiodha agus de chablachan. Ach dh’ fhaodainn a nis a radh gur e balla bh’ ann; oir thog mi seorsa de bhalla phloc air an taobh a muigh dheth a bha mu dha throidh air tiugheadas. Agus ’na dheigh sid, mu bhliadhna gu leith, tha mi ’smaointean, chuir mi cabair air. Bha na buinn aca ’nan laidhe air a’ bhalla so, agus bha na barran aca an taice ris a’ chreig.

Chuir mi tubhadh air a’ bhothan so de mheanglain chraobh, agus do gach rud a shaoilinn a chumadh am muigh an t-uisge; oir aig amannan dhe ’n bhliadhna bhiodh an t-uisge anabarrach trom.

Dh’ innis mi mar a thug mi a h-uile rud a bhuineadh dhomh do ’n challaid so, agus do ’n uamhaidh a chladhaich mi fo bhonn na creige. Ach feumaidh mi ainmeachadh gu ’n robh na rudan so gu leir air an tilgeadh air muin a cheile, agus nach robh iad air an cur ann an ordugh doigheil sam bith, agus mar sin bha iad a’ fagail an aite gann de rùm.

Air do ’n chuis a bhith mar so thoisich mi ri deanamh na h-uamha na bu mho, agus ri cladhach a steach fo ’n chreig. B’ e clach phronn, ghainmhich a bh’ ann, agus bha e furasda gu leor dhomh an uamha a dheanamh cho farsuinn ’s a thograinn. Chladhaich mi gu math thun na laimhe deise, agus thun na laimhe cli, an uair a chunnaic mi gu ’n robh mi saor o chunnart o fhiadh-bheathaichean. Agus rinn mi rathad fo ’n talamh am mach fo ’n challaid a chum gu ’m faighinn am mach ’s a steach air aig am sam bith a thograinn.

Cha b’e mhain gu ’n d’ thug so dhomh cothrom air a dhol am mach ’s a’ steach mar a thograinn ach thug e barrachd aite dhomh gus a h-uile rud a bhuineadh dhomh a thasgaidh seachad gu doigheil sabhailte.

Thoisich mi nis ri deanamh rudan a bha mi ’faicinn a bhiodh ro fheumail dhomh, gu sonraichte cathair air an suidhinn, agus bord air an gabhainn mo bhiadh; oir as eugmhais nan nithean sin cha b’ urrainn domh feum ceart a dheanamh dhe gach comhfhurtachd a bh’ agam. Cha b’ urrainn domh mo bhiadh a ghabhail, no sgriobhadh a dheanamh doigheil as an aonais.

Mar so thoisich mi ri obair air na nithean a dh’ ainmich mi. Agus mu ’n teid mi na ’s fhaide air aghart le mo sgeul feumaidh mi ainmeachadh, gu ’m faod duine turail, tuigseach sam bith, a chuireas a reusan ann an cleachdadh, iomadh obair fheumail a dheanamh ri uine. Cha do laimhsich mise inneal na acfhuinn-obrach riamh roimhe, agus gidheadh thainig mi ri uine, an deigh moran saoithreach a ghabhail, agus mo reusan a chur gu dluth agus gu curamach an cleachdadh, gu bhith comasach air iomadh rud feumail a dheanamh, ged a bha mi gle ghann de dh’ acfhuinn, Ach air a shon sin rinn mi cuid mhath de nithean a bha gle fheumail dhomh, ged nach robh agam ach tuadh is tal gus a’ chuid bu mho dhiubh a dheanamh; ach ma rinn, cha b’ ann gun moran saoithreach.

Gus gach duilgheadas a thachair rium a leigeadh ris na ’s soilleire faodaidh mi ainmeachadh, an uair a bhiodh bord, no deidhle a dhith orm, cha robh agam ach a dhol do ’n choille agus craobh a ghearradh, agus toiseachadh air a snaidheadh leis an tuaidh gus an deanainn i cho tana ri planca, no ri deidhle. Agus an sin bheirinn greis mhath air a deanamh lom, comhnard leis an tal.

Tha e fior gu leor nach b’ urrainn domh ach an aon bhord a thoirt as a’ h-uile craoibh. Ach cha robh leasachadh air a’ so ach foighidinn a ghabhail ris; agus o nach robh obair fheumail eile agam ri dheanamh, bha e cho math dhomh a bhith rithe ri bhith ’nam thamh.

Ach air a shon sin, rinn mi bord agus cathair, anns a’ cheud aite, mar a dh’ ainmich mi mar tha, agus b’ ann air piosan de bhuird ghoirid a thug mi as an luing a rinn mi iad.

Ach an uair a rinn mi na buird deiseil, mar a dh’ ainmich mi roimhe, chuir mi sgeilpeannan anns an dara taobh dhe ’n uamhaidh gus a h-uile rud a chumail air leith ’na aite fhein, a chum gu ’m faighinn rud sam bith a bhiodh a dhith orm an uair a biodh feum agam air. Agus nam biodh an uamha ri ’faicinn, chithteadh gu ’n robh moran de rudan gle fheumail innte, agus gu ’n robh a h-uile rud agam deiseil ri m’ laimh. Bha e ’na thoileachadh mor dhomh a bhith faicinn a h-uile rud a bhuineadh dhomh ann an ordugh cho math, agus gu h-araidh a bhith faicinn gu ’n robh stoc math agam de nithean a bhiodh feumail dhomh. B’ ann aig an am so a thoisich mi ri cumail cunntais ann an sgriobhadh air an obair a bha mi ’deanamh a h-uile latha; oir gu dearbh bha mi an toiseach tuilleadh is cabhagach. Bha mi cabhagach leis na bh’ agam de dh’ obair ri dheanamh, agus a bharrachd air so, bha m’ inntinn tuilleadh is mor troimh a cheile. Air an aobhar sin bhiodh mo chunntais air m’ obair ’s air mo smaointeanan gach latha gun moran tlachd. Ma dh’ fhaoidteadh gur ann mar so a theirinn:—

Sep. 30—An deigh dhomh faotainn gu tir gu sabhailte, an aite bhith taingeil do Dhia air son gu ’n do ghleidh e mo bheatha dhomh, agus an déigh dhomh na shluig mi dhe ’n t-saile a chur am mach, agus fas beagan na bu treise, ruith mi timchioll a’ chladaich ’s mi fasgadh mo dhorn agus a’ bualadh mo chinn is m’ aghaidh a’ glaodhaich ’nam eiginn, gu ’n robh mi tur caillte. Lean mi air a’ chaitheamh so gus an d’ fhas mi cho sgith ’s cho fann ’s gu m’ b’ fheudar dhomh mi-fhin a leigeadh ’nam shineadh air an talamh agus fois a ghabhail; ach cha bu dana leam cadal air eagal gu ’m bithinn air m’ itheadh beo.

An ceann aireamh laithean na deigh so, agus an deigh dhomh a bhith air bord na luinge, agus a h-uile rud a b’ urrainn domh a thoirt aisde, cha b’ urrainn domh cumail orm fhin gun dol gu mullach beinne bige, agus sealltainn air a’ chuan mor-thimchioll ann an dochas gu ’m faicinn long. Ar leam gu ’n robh mi ’faicinn luinge astar anabarrach fad’ air falbh. Dhuisg so dochas annam; ach an deigh dhomh a bhith greis mhath ag amharc gus an robh mo shuilean, cha mhor, a’ call am fradhairc, chaidh an long as mo shealladh. Shuidh mi far an robh mi agus thoisich mi ri caoineadh mar gu ’m biodh leanabh, agus air an doigh so mheudaich mi mo thrioblaid-inntinn le mo ghoraiche fhin.

Ach air dhomh faotainn thairis air na nithean so ann an tomhas math, agus an deigh dhomh m’ aite-comhnuidh agus a h-uile rud a bhuineadh dhomh a chur an ordugh, agus bord is cathair a dheanamh cho math ’s a b’ aithne dhomh, thoisich mi ri sgriobhadh sios a h-uile car a bha mi ’dean-

---

[165]

[Vol . 12. No. 21. p. 5]

amh. Bheir mi seachad copaidh dheth an so (ged a dh’ ainmicheas mi iomadh rud a dh’ ainmich mi cheana). Lean mi romham air sgriobhadh fhad ’s a mhair an ince dhomh.

A’ CHUNNTAS LAITHEIL.

Sep. 30, 1659—Thainig mise, Robinson Crusoe, bochd, truagh, air tir air cladach an eilean udluidh mhi-shealbhaich so ris an can mi Eilean an Eudochais, agus mi faisge air a bhith marbh. Chailleadh a h-uile neach eile a bh’ air bord anns an luing.

Chaith mi a chuid bu mho dhe ’n latha ann am bron ’s an doilghios mu thimchioll na staid mhuladaich thun an d’ thainig mi. Cha ’n ’eil biadh, no taigh, no aodach agam. Cha mho a tha airm agam gus mi-fhin a dhion. Cha ’n ’eil aite agam do ’n teich mi, agus air dhomh mo dhochas a chall gu ’m faigh mi as a’ so gu brath, cha ’n ’eil mi faicinn dad romham ach am bas. Aon chuid ithear mi le beathaichean fiadhaich, ar neo marbhaidh na daoine borba mi, air neo gheibh mi bas le cion a’ bheidh. An uair a thainig an oidhche chaidil mi ann an craoibh air eagal roimh chreutairean fiadhaich, agus chaidil mi gu trom ged a bha ’n t-uisge sileadh fad na h-oidhche.

October 1—Anns a’ mhadainn ghabh mi ioghnadh mor an uair a chunnaic mi gu ’n do chuir an lan an long a steach gu math faisge air tir. An uair a chunnaic mi so, agus gu ’n robh i ’na suidhe gu comhnard air a’ ghrunnd, agus nach robh i air a cur as a cheile, bha dochas agam ’nan rachadh a’ ghaoth na bu lugha, gu ’m faodainn a dhol air bord innte agus biadh is rudan eile a bhiodh feumail dhomh a thoirt aisde. Ach air an laimh eile dh’ uraich mo dhoilfhios an uair a thug mi fa near gu ’m faodadh mo chompanaich a bhith fhathast beo nan d’ fhan sinn uile air bord innte, no gu ’m faodadh gu ’n rachadh againn air an long fhein a shabhaladh. Agus nan robh an sgiobadh gu leir beo is docha gu ’n rachadh againn air bata a dheanamh air fiodh na luinge a bheireadh do dh’ aite eile dhe ’n t-saoghail sinn. Chuir mi seachad a’ chuid bu mho dhe ’n latha so ann a bhith ’g am chur fo dhragh mu dheidhinn nan nithean so. Ach mu dheireadh an uair a chunnaic mi gu ’n robh an long faisge air a bhith traighte chaidh mi thun na traghad cho dluth dhith ’s a b’ urrainn domh agus shnamh mi gu bord. Bha ’n t-uisge ’sileadh gu trom fad an latha so, ged nach robh deo ghaoithe ann.

October 1 gu 24—Chaith mi na laithean so gu buileach a’ dol gu bord anns an luing, agus a’ toirt aisde air rath a h-uile rud a b’ urrainn domh an uair a bhiodh e muir-lan. Shil moran uisge anns na laithean so ged a bha greisean do shide tioram ann; ach a reir choltais gu ’m b’ e so aimsir sileadh an uisge.

Oct. 20—Chuir mi thairis an rath, agus chaidh a h-uile dad a bh’ agam air do ’n ghrunnd; ach o ’n a b’ ann air tannalach a thachair an tubaist so dhomh, fhuair mi a’ chuid bu mho dhe na chaidh fodha an uair a thainig an traghadh.

Oct. 25—Bha ’n t-uisge mor ann fad an latha ’s na h-oidhche, agus dh’ fhas a’ ghaoth gu math laidir. Re na h-oidhche chaidh an long as a cheile. Cha robh bior ri ’fhaicinn dhi ach beagan dhe ’n urlar aice a bhiodh os cionn na mara aig a’ mhuir-traigh. Chuir mi seachad an latha so a’ cur dion air a h-uile rud a thug mi as an luing air eagal gu ’m milleadh an t-uisg’ e re na h-oidhche.

Oct. 26—Bha mi, cha mhor, fad an latha coiseachd mu ’n cuairt a’ chladaich feuch am faicinn aite freagarrach anns an cuirinn suas aite-comhnuidh dhomh fhin. Bha mi fo churam air eagal gu ’m faodadh daoine fiadhaich, no fiadh-bheathaichean, mo chur gu bas. An uair a bha e faisge air an oidhche shuidhich mi air aite freagarrach aig bonn creige. Chomharraich mi am mach lathrach leith-chruinn, agus chuir mi romham gu ’n deanuinn aite daingnichte dheth le balla dubailte de phuist mhatha laidir a chur mu ’n cuairt air, air a linigeadh leis na cablachan, agus balla phloc an taobh am muigh dheth.

Oct. 26 gu 30—Fad nan laithean so dh’ oibrich mi gu math trang a’ giulan a h-uile rud a bhuineadh dhomh do ’n aite anns an do shuidhich mi air ionad-comhnuidh a dheanamh, ged a bha ’n t-uisge a’ sileadh greisean dhe ’n uine.

Oct. 31—Chaidh mi air feadh pairt dhe ’n eilean le mo ghunna feuch am faighinn rud a dh’ ithinn, agus gus an t-eilean fhaicinn na b’ fhearr. Mharbh mi gobhar-bhoirionn aig an robh meann. Lean am meann dhachaidh mi, agus an uair a chunnaic mi nach itheadh e dad, mharbh mi e.

(Ri leantuinn.)

AN GAIDHEAL AGUS NA H-INNSEANAICH.

ANNS a’ bhliadhna 1747, thug na Sasunnaich ionnsuidh air bailteachas nan Spaindeach aigSt . Augustinea ghlacadh, ach b’ eigin doibh an t-séisd a threigsinn. Chaidh cuideachd de Ghaidheil Albannach, a thug oidhirp air an ratreut a chomhdach, a ruagadh agus a ghearradh ’nam bloighdibh. Chaomhain na h-Innseanaich, a chog fo bhrataichean na Spaind, aon saighdear a chum a’ bhais chianail, fhadalaich do’n gnath leis na daoine fiadhaich sin an cuid priosanach a chur. ’Nuair a mhothuich an duine so do dh’ innealaibh na dòruinn eagallaich a bha feitheamh air, tha e air aithris gun do labhair e ris na h-Innseanaich fhuileachdach anns an briathraibh a leanas:—

“A Ghaisgeacha agus a chinn fheadhna an t-saoghail ùir, cha bu sibhse na naimhdean a bha mhiann orm a choinneachadh: gidheadh thug sibh buaidh. Cleachdaibh a’ bhuaidh sin mar is àill leibh. ’Se dan tubaisteach a’ chogaidh a thilg ’nur làmhan mi, agus cha ’n eil mi a’ cur an aghaidh bhur dlighe. Ach o’n is gnath le m’ luchd-dùthcha duais a thairgsinn airson am beatha, guidheam oirbh, éisdibh ri tairgse nach bu chòir a bhi air a diùltadh.

“Biodh fios agaibh uime sin, O! Americanacha gaisgeil, gu bheil anns an dùthaich ’san d’ rugadh mise dream àraid air am bheil feartan neo-chumanta air am buileachadh. ’Nuair a ghabh mise an tùs am shaighdear, chàirich aon diu so, a bha ’n dlù-dhaimh dhomh, sian orm a bheireadh mi gun bheud as gach gàbhadh. Chunnaic sibh mar a sheachain mi gach geurghath a thilg sibh orm. As eugmhais an t-sian so an robh e comasach dhomh teachd bho gach cruaidh-bhuille a chuimsich ’n am aghaidh? Tha mi ’togail na cuis ribh fein. An d’iarr mi aona chuid foir no teicheadh bho chunnart? Cha ’n e mo bheatha a ta mi an drasda cho mor ag asluchadh, ach cead a thabhairt dhomh diomhaireachd fhoillseachadh, a bhios cho anabarrach feumail a chum an cinneach is gaisgeile ’san domhan fhagail neo bhàsmhor. Fagaibh amhàin aon do m’ lamhaibh fuasgailte airson ioraltan a’ ghniomh agus bheir mi dearbhadh air a chumhachd, air mo phearsa féin ’nur làthair.”

Dh’ eisd na h-Innseanaich le fior aire, ri briathraibh a bha araon a co-fhreagairt ri ’n inntinnibh cruadalach fein, agus ri ’n gnath-thoradh gu nithibh miorbhuileach fhaicinn. An deigh beagan smuaintneachaidh dh’ fhuasgail iad aon de lamhaibh a’ phriosanaich. An sin dh’ aithn an Gaidheal a chlaidheamh-mòr a thabhairt do ’n ghaisgeach bu sgairteile a bh’ aca, a mhuineal fein a rusgadh agus a shuathadh agus le comharrainean buidseachail, agus focal no dha a mhonabanaich, ghlaodh e mach le guth ard agus le fiamh ghaire, “Feuchaibh a nis, Innseanachaibh glice, dearbh fhianuis air m’ fhirinteachd. Thusa, a churaidh, aig am bheil inneal a’ bhàis ’na d’ dhorn buail le d’ uile neart; cha ’n e amhàin gu bheil thu eu-comasach air mo cheann a sgaradh bho m’ chorp, ach eadhon deargadh air mo chraicionn!”

Mu ’n gann a labhair e na briathraibh so tharruing an t-Innseanach buille eagallach a thug air ceann an t-saighdeir leum fichead slat air astar! Sheas na daoine fiadhaich lan iongantais. Spleuchd iad air a’ charcais fhuiltich, an sin air cach a chèile, mar gu ’m beadh, an diumb riutha fein airson am faoineachd. Gidheadh dh’ ard-mhol iad an innleachd a chleachd an coigreach gu giorrachadh a bhàis agus gu seachnadh nam piantaibh dóruinneach a bha air an ullachadh fa chomhair, agus dh’ adhlaic iad a chorp le ard onairean an dùthcha.

Sgeul air Taibhse.

Bha na Gàidheil a bh’ ann o shean gu ìre bhig uile a’ creidsinn gu robh buidsichean is taibhsean ann. Tha a mhor chuid de Ghàidheil an latha ’n diugh de ’n bheachd nach eil anns a chreideamh sin ach faoineis is gòraiche. Is co math dhuinn aideachadh gu bheil sinn fein de ’n àireamh nach eil a’ creidsinn ann am buidseachd, agus nach robh sinn, gus o chionn gle ghoirid, a’ toirt géill do thaibhsean. Ach“ ’s iomadh car a dh’ fhaodas tighinn air na fearaibh.” Fhuair sinn an sgeul a leanas an la roimhe o dhuine còir, creideasach, air nach do chomharraich sinn breug riamh o’n chuir sinn ar ceud eòlas air; agus bu mhor leinn tòiseachadh ri teagamh a chur na ’sheanachas aig an àm so. Leigidh sinn leis a sgeul innse na dhòigh fhèin, ach tha sinn an dòchas nach bi a brìgh ’s a teagasg air an cur an neo-shuim le ar leughadairean. Oir, ma tha an sgeul fior, ’s bu dàna leinn a radh nach eil, tha e da-rìreadh iongantach.

“Beagan ro làithean na Bealltuinn, bha boirionnach ciallach, glic, grunndail, ann an àit araidh dhe’n dùthaich, agus thachair dhi a bhi ’na bantraich. Bha i na suidhe taobh a’ ghealbhain, beagan romh mheadhon oidhche, ag amharc air na caorain dhearg a bha ’losgadh, agus a smaointeachadh air na làithean a dh’ fhalbh. Cha robh leabhar ’na laimh, ged a b’ urrainn i a leughadh. Dh’ éirich i gu dol a luidhe, ach mar thog i a ceann co ’shaoil leatha chunnaic i a’ teachd g’a h-ionnsuidh ach a fear, nach bu mhairionn! Thug i sgreuch àrd aisde agus thuit i ’na paiseanadh air an urlar. Chual iad so an ceann eile ’n tighe, agus ghrad ruith iad a stigh far an robh i. Thainig i as an laigsinn; chuir iad na sineadh san leabaidh i, ach cha d’ innis i riamh na chunnaic i. Chuir i roimhpe gun diog a radh ri duine beo mu dheidhinn. Smuaintich i nach robh ann ach seorsa de mhealladh inntinn, seorsa de dh’ aisling no bruadar eadar an cadal ’s an dùsgadh. Ach, coma co dhiubh, oidhche no dha ’na dheigh sin, an déigh dhi dol a luidhe, agus i ’na lan fhaireachadh, mu mheadhon oidhche, co chunnaic i ach am fear nach mairionn, a rithist a’ tighinn gu taobh a leapach! Tharruing e an cùirtean agus dhlùth-bheachdaich e oirre. Thainig crith fhuar air a feoil; dh’ fhairich i mar gu ’n robh e ’ga tacadh. Bha fuil a curidhe mar gu ’m biodh i a’ ruith fuar ’na cuislibh; thainig gairisinn air a feòil. Dh’ amhairc i suas ’na aodann; bha ’shuil bàigheil, aoidheil, gràdhach, mar a b’ àbhaist di bhi. Thug so misneach dhi; dh’ fheuch i labhairt; thainig a cainnt: “Eoghain, Eoghain,” ars ise, “ciod a ghràidh tha ’cur smuairein ort? Ciod tha

---

[166]

[Vol . 12. No. 21. p. 6]

’dhìth ort? Nach labhair thu?” “A Sheònaid,” ars’ esan, “a Sheònaid, tha thu brònach, aonarach, muladach ’n am dhéigh. Ach ceannaich thusa, a ghràidh, MAC-TALLA, bi cinnteach gu ’m paigh thu e gu riaghailteach, ’s cha bi thu gun chuideachd.” Le so ghrad dh’ fhalbh e.

Am Piobaire agus na Madaidh-alluidh.

Tha am madadh-alluidh ’na chreutair fiadhaich, sgaiteach, agus an cuid do dhuthchannan tha iad anabarrach lionmhor, agus, ’nuair tha iad acrach, gu h-araidh ’s a gheamhradh, tha e cunnartach tighinn an rathad sgaoth dhiubh. Air uairean ma dh’ fhaoidte gu ’m bi na ficheadan dhiubh ann an aon dròbh, agus ged nach ’eil iad ro thogarrach tighinn an rathad dhaoine gidheadh ’nuair tha iad fada gun bhiadh, cha seachainn iad duine. Tha e cunnartach losgadh orra; ma dh’ fhaodar eagal a chur orra gun a h-aon diubh a mharbhadh, ’s e doigh a’s fhearr.

Thachair do dh’ oifigeach airm a mhuinntir na Gaidhealtachd e fein agus saighdear a bha na phiobaire, bhi air an turus troimh bheanntan na Spaind a’ gabhail ath-ghoirid thairis air gual’ ard beinne, dh’ ionnsuidh an aite ’n robh ’n t-arm d’ am buineadh iad, agus shuidh iad fo fhasgadh creige a ghabhail greim bidh a bha ’m maileid a phiobaire. Gu grad bha iad air an cuairteachadh le madaidh-alluidh a chuir suas an donnalaich bu ghràinde chual iad riamh, agus a sheas le’n craois fosgailte mu’n coinneamh a sior dhlùthachadh orra, agus do reir coslais, a brath bhi’n grad shàs annta. Thilg iad beagan feola d’an ionnsuidh agus chum iad air falbh iad car tamuill le criomain bheaga arain a bha iad a’ roinn orra; ach mu dheireadh cha robh greim tuilleadh aca ri sheachnadh, agus an àite falbh, ’s ann bha na madaidh-alluidh a’ fas na bu dàine—an t-acras air a bheothachadh agus air fhagail na bu gheire leis a bheagan a fhuair iad. Bha iad a’ teannachadh na bu dlùithe ceum air cheum air an da Ghàidheil. Mu dheireadh thuirt am phiobaire, “Tha bhuam port a thoirt do na béisdean.” Séidear a phiob, ach cha luaithe thug i cheud sgal ard na theich na madaidh, ’s mu ’n robh urlar a phuirt seachad bha iad as an t-sealladh taobh eile na beinne.

“Marbhaisg air na creutairean grànda,” ars’ am phiobaire, “nam biodh fhios agam gu’n tuigeadh iad ceòl bhithinn air port a thoirt daibh mu’n do ghaibh iad am biadh. Ach coma co dhiu, fhuair sinn a mach na dh’ fhoghnas doibh an ath uair a choinnicheas sinn.”

AISLING A GHAIDHEIL ANNS A’ BHAILE.

THACHAIR dhomh aon oidhche o chionn ghoirid a bhi ’leughadh na laoidh anns am bheil na briathran so, agus air dhomh a bhi ’nam aonar thòisich mi ri cnuasach, agus ri coimeas an t-saoghail ri cuan, agus an luchd-aiteachaidh ri bàtaichean. B’àrd da-rireadh am fonn inntinn ’san robh mi: nuair bheachdaichinn air Breatunn an àigh, bha mo chridhe ’cur thairis le taingealachd do Dhia gur h-ann a bha mi fein a’ seòladh, far nach ruiginn a leas cala fhagail gun chairt, gun chombaist, agus gun fhear-iùil; agus far an robh na reulta do ghnath r’am faicinn. Ach ’nuair a smuainich mi air na mìltean a ta seòladh fad am beatha gun ghealach, gun chairt, gun chombaist, gun reul-iùil, ghuil mo chridhe, agus shil mo shùilean.

Anns an staid inntinn so thuit mi am chadal agus air leam gu ’n robh mi ann an seòmar luinge. Chuala mi ùpraid fhuathasach os mo cheann, —na sèoladairean a’ seinn ’sa nuallanaich, —cuid ri iolach éibhnis, cuid ri éigh mhuladaich, —a ghaoth a’ feadaireachd a measg na cainbe shuas, agus an fhairge ’slachdradh a daraich.

Ghlaodh mi fein le graide ri fear a bha ’tearnadh an fhàraidh, “Ciod e so? Ciod e so? Càit am bheil sinn?” “Tha sinn,” ars’ esan, “a’ togail na h-acair ’sa gabhail a chuain, —cuan gábhaidh na beatha; tha naoidheineachd bhras air na stiuir, a dh’ aindeoin co theireadh e.” Rug e air sgòrnan air searraig uisge-bheatha a bha ann an cliabh, agus suas a ghabh e, a’ seinn

“O cha ’n ’eil mulad oirnn,
Ciod a chuireadh mulad oirnn?
Mulad cha ’n ’eil oirnn no gruaim,
Gur fada uainn a ghabhadh.”

Lean mi air a shail, ’s fhuair mi mi-féin a nis air clar-uachdrach na luing. Dh’ amhairc mi ann an ceithir àirde an athair. Bha ’n long direach air togail a mach o chala, —chunnaic mi air an stiuir eileanan beaga do-àireamh, —cuirn is sgeirean a nochdadh an cinn an sud ’s an so, air chor ’s gu ’n robh e mar mhiorbhuil dhomh cia mar a thainig sinn trompa. Thionndaidh mi ’n sin ri toiseach na luinge, agus chunnaic mi gu ’n robh sinn ag inntrinn air cuan udlaidh, iargalt. Cha robh na tonnan, gu dearbh, ag èiridh ro àrd, no fathast a bristeadh ’nan caoran, ach bha coltas cho gruamach air an iarmailt ’s gu ’n robh an cuan fèin mar gu ’m b’eadh a gabhail fiamh-eagail, agus bha ’n ceò co trom romhainn, ’s air gach taobh, s’ nach b’urrainn do’n neach a b’ fhearr fradharc thar seoladh mionaid fhaicinn. Cha b’ fhada gus an do thuig sinn nach robh linne tearuinte, oir shaoil sinn gu’n tilgeadh an long an stiuir tri uairean a cheud latha le sgeiribh làir, ’s le oitiribh gainmhich. Chunnaic sinn ceudan a’ dol fodha air gach taobh dhuinn, fo lan an aodaich, an uair a b’ àill, ’s iad a fanoid orrasan a dh’ fhag iad nan deigh. Bha ’n ceò da rireadh co dùmhail ’s nach mor a bha dol as o sgiorran éiginn; bha iad aon chuid ’gan taladh leis an t-sruth do chuartagaibh a shluig sios beò iad, no air an cur thairis a thiotadh le taobh-ghaoith o na beanntaibh; no ’bruthadh ’sa bàthadh a cheile anns an dorcha.

Ach ged a bha ’n sruth co laidir ’s nach robh dol as aig soitheach ni’s lugha na bhiodh a siùil an còmhnuidh lan, agus ged nach robh e comasach pilleadh, gidheadh cha robh e cho olc ’s nach faodadh stiuireadair math feum a dheanamh; gu sònruichte nan tuigeadh e’n seòl-sruth, agus na ’n tugadh e aire do’n chairt-iùil, agus do na reulta a bha do ghnath soilleir. So far robh ’n dìth: bha gach aon gun ghiorag gun fhiamh, ga bhreugadh fein nach b’ eagal da shoitheach-san ged a bha e le ’shùilean a faicinn a chompanaich, na dh’ fhàg cala maille ris, agus aig an robh iuraichean cho ùr, agus cho maith siùil agus acfhuinn ri thésan, ’gam milleadh ’s ’gam bathadh air gach taobh.

Bha mi fèin fo mhor iomaguin, agus cha robh mi gu h-uile saor o eagal. Thainig mo mhathair is m’athair, agus cuid-eiginn eile nach ainmich mi gu m’ chuimhne. Dh’ òrduich mi mo chas air tir. Chunnaic mi duine uasal air bord, ann an deise b’ fhearr na càch. “Le’r cead,” ars mise, “c’ait am bheil sinn?” “Tha sinn,” ars’ esan, “mu mheadhon cuan na beatha.” Leis a so thionndaidh e uam agus chuala mi e ’seinn dha fein

“Nuair a dh’eireas i shuas oirr,
Le sgualsaichibh bheann,
Cha bhi sgiobair fo mhighean
Gus an dìobair i ’n crann.”

Chuir mi fèin gloine ri m’ shùil agus air guala an fhuaraidh chunnaic mi cuairteag eagallach mar choire air ghoil, a thug gu m’ chuimhne Coire-bhreacain. Bha eileanan beaga mu dheas air fo mheasaibh ’s fo bhlàth, agus o’n d’thàinig an ceòl a b’àill’ a chuala cluas riamh. Bha na niltean soitheach agus bàta a’ stiùradh air na h-eileanan so, ach cha luaithe fhuair sruth na cuartaige greim orra na thòisich e air an tarruing lion beag is beag do ’n bhuinne; rachadh iad mu dheireadh mu ’n cuairt mar ghille-mirein, agus an sin shluigeadh an coire sios iad. Ach ’se chuir ioghnadh agus uamhann orm nach robh iadsan a bha tighinn nan deigh a gabhail rabhaidh.

Bha cuid de shoithichean foghainteach, gu dearbh, ach b’ainmic iad, a thug iad fein as a chuartaig; ach fhuair iad a leithid de bhruthadh ’s de mhi-mhodh am measg sgeirean coire ’mhacnuis ’s gu’n robh iad eu-dionach, agus breoite riamh na dhéigh.

Bha saoir-bhàtaichean gu leoir ann aig an robh mar obair a bhi calcadh ’s a tearradh, ach cha chuimhne leam gu’n do sheas a h-aon ro fhada a fhuair moran càradh; cha ’n e sin, ach bha na saoir iad fein ’g an call cho bitheanta ri daoin’ eile.

Am feadh a bha mi mar so ag amharc, air mo bhualadh balbh le h-ioghnadh agus le uamhann thainig guth d’am ionnsuidh a bha cho eagalach’s gu bheil mi fathast, air leam ’ga cluinntinn, a thuirt, A dhuine oig, c’arson a ta thu dian amharc air muinntir eile? Am bheil umhail agad gu’m bheil thu fein a dol fodha?

Dh’ amhairc mi, ’s chunnaic mi gu’n robh an soitheach a tòiseacheadh ri dol mu ’n cuairt ann am buine coire-mhacnuis. Bha fhad ’sa chithinn mu ’n cuairt domh lan do sgeirean, ’s do chlacha mora, ’s gu ’n orra ach mu thuaiream troidh de dh’ uisge. Ghrad dhùisg mi le giorag, agus cha do mheas mi gu’n robh mo bhruadar gun bhrigh, nuair fhuair mi mi-fein.

AN GAIDHEAL ANNS A’ BHAILE.

Riaghladh ar Duthcha.

Aig an àm so tha cùisean glé dhuilich a thuigsinn. Tha mòran ann an teagamh mu na h-oidhirpean a tha air an deanamh air a bhi cuideachadh nan aobharan ud a tha air an aideachadh mar ghnothaichean cinneadail. Agus air a’ bhonn so tha e freagarrach gu ’m biodh sinn uile aonaichte; ’se sin ri ràdh nach biodh còmhstri ’nar measg fèin mu rùintean agus mu ghluasaid agus mu dheanadais an Ard-Riaghlaidh. Tha so ’na bheachd a thaobh riaghlaidh nach urrainnear a chur a thaobh troimh chlabhas agus troimh chànain nach ’eil airidh air ar sliochd. As a so feudaidh sinn a bhi cinnteach. ’Se sin ri ràdh gu’m bheil ar luchd-riaghlaidh a’ deanamh an dichill air a bhi cur oifigean do gach seòrsa ann an cruth a bhios ’na chuideachadh ann an àm ri teachd agus ’na stiùradh dhaibhsan aig am bheil feum air gach crionntachd is gliocas a thàinig mar bhaisteadh cinneadail orra mar dhream d’ an d’ thug am Freasdal cumhachd ro shònruichte. Tha sinn aig an àm so fo sgàil tionndaidh; agus am measg nan atharrachaidhean ùr a tha dol air an aghaidh bu chòir do na Gàidheil a bhi a’ cumail an cùisean féin fa chomhair an Ard-Riaghlaidh. Mur iarr iad cha’n fhaigh iad. Agus an diugh tha cuid ann an ùghdarras aig am bheil cumhachd a bu chòir cobhair a dheanamh air na Gàidheil. Tha e ’nan comas; cuireadh na Gaidheil na geisean orra a réir rùin is geallaidh. —Oban Times.

Chaidh sabhaladh caol air trein faisg air Montreal air an t-seachduin s’a chaidh. Coig mionaidean an deigh dhi dhol thar na h-aibhne Richileu, chaidh an drochaid a ghiùlain thairis i a sguabadh air falbh leis an tuil.

Chaidh sianar dhaoine chur do’n phriosan ann an Toronto air-son slaoightireachd a rinn iad mu thimchioll bhòtaichean aig taghadh a bhaile-mhoir sin. Fhuair cuid dhiu da bhliadhna de’n ionad-smachdaidh, agus an còrr bliadhna.

---

[167]

[Vol . 12. No. 21. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE $2 ,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3½% ’sa bhliadhna.

An Gaidheal Uasal.

DUANAG DO ’N URR. CALUM CAIMBEUL.

LUINNEAG.
“ ’S toigh leam fhìn an Gaidheal uasal,
Nach cuir suarach cainnt a shinnsre;
’S toigh leam fhìn an Gaidheal uasal.

“Fhuaradh litir ghrinn an dé leam,
A dhùisg éibhneas suas a’m’ inntinn,

“Air a sgriobhadh sios gu soilleir,
Is coig dolair mar cheann-crìch oirr’ ,”

’Dheanamh còmhnuidh leinn ’san àm so
Chum an geamhradh ’thoirt gu crìch dhuinn

Chum nach faicteadh sinn an teanntachd
Le cion annlain, ’s sinn fo mhì-ghean,

Chum gu ’m biodh na fiachan pàighte
’S nach biodh nàmhaid a toirt cìs dhinn.

’S cuimhne leinn nach so an céud uair
A bha lamh an treun dhuinn sìnte;

Lamh a chàirdeis, lamh na fialachd—
’S e ar n-iarrtus nach bi dìth oirr’.

Ged a their sinn gu bheil pròis oirnn,
Cha ni neònach sin ri innseadh.

’S sinn tha guidh’ na deadh bhliadhn’ ùire
Do’n an diùnnlach nach d’rinn di-chuimhn’.

Nan robh agam gibht na bardachd
Dheanainn dan anns am biodh brìgh dha.

Tha ’luinneag agus an ceud da rann, air dhaibh a bhi cho fior fhreagarrach, air an toirt a duanag leis an Urr. Mr. Sinclair ann am “Filidh na Coille.”

Torradh Shir Iain Moore.

(A Caraid nan Gaidheal.)

Cha chualas fonn téise no bròn air a’ Mhùr,
Mar thog sinn a chorp air ar guailnibh;
Cha do loisgeadh urchair le saighdear mu’n ùir;
Druma cha chualas a’ bualadh.

Thìolaiceadh esan an uaigneas na h-oidhch,
Airm chatha a’ cladhach na h-ùrach,
A’ ghealach gu fann troi’ neulaibh a’ soills’,
Leus soluis ’g ar seòladh gu tùrsach.

Cha robh feum aig an laoch air cist’ a bhiodh buan,
No ollanachd anart ’ga chuairteach’;
Ach luidh e mar ghaisgeach a’ gabhail a shuain,
Le ’thrusgan cogaidh mu ’n cuairt air.

B’ aithghearr ’s bu tearc an ùrnuigh ’chaidh suas,
’Us shil sinn na deòir gu sàmhach,
Ag amharc air creubh an tréin a thug buaidh,
’Us buairte mu theachd an là màireach.

Oir thug sinn fanear a’ cladhach na h-uaigh,
’S mar bha sinn gu truagh ’ga dealbhadh,
Gu’n deanadh coigrich a saltairt le fuath,
Agus sinn’ air a’ chuan a’ seoladh.

Le tàir air a spioraid gu ’n deanadh an nàmh,
Air an uaigh so suidhe ’ga chàineadh;
Ach ’s suarach sin dhàsan a’ gabhail a thàimh
Far an d’ rinn a luchd-dàimh a chàradh.

Ghairmeadh air falbh sinn o obair a’ bhròin,
’Us cian mu’n robh crìoch air an tòrradh,
Chuala sinn toirm a’ chogaidh ’teachd oirnn,
’Us gaoir nan gunnachan mòra.

Ach leig sinn e sios gu h-athaiseach, ciùin,
Mar thuit e an tréin’ a mhòrachd,
Gun leac-lighe r’a cheann, gun chàrn os a chionn,
Ach sìnte le ’ghlòir ’na ònrachd.

An Teid Thu Leam, a Mhairi.

LE IAIN MUNRO.

ESAN.

An téid thu leam, a Mhairi,
’S am falbh thu leam air sàile?
An téid thu leam air bhàrr nan tonn,
Gu tìr nan gleann ’s nan àrd bheann?

Le d’ chumadh dhealbhach, aillidh,
Mar dhealradh reult na fàire;
’S e d’ nadar ciùin, do bhaigh ’s do mhùirn,
A leag mo rùn ’s mo ghràdh ort.

ISE.

Cha téid mi leat, a Ghaidheil,
Mo chairdean gaoil cha ’n fhag mi,
Cha teid mi null gu tir nam beann,
’S cha ’n fhag mi clann mo mhathar.

Cha teid mi leat, a Ghaidheil,
Mo dhùth’ch a chaoidh cha ’n fhag mi;
Gur bochd am fonn, ’s tha ’n t-aran gann,
An tir nan gleann ’s nan àrd-bheann.

Cha teid mi leat, a Ghaidheil,
Cha ’n ’eil do thigh ach tàireil,
Bhith’n fo sprochd, na’n robh mi bochd,
An tir nan cnoc ’s nan àrd-bheann.

ESAN.

Tha tigh agam cho aillidh
Ris ’n tigh ’s an d’ fhuair thu d’ àrach;
Bidh cuan is fonn riut fial gach àm
An tir nan gleann ’s nan àrd-bheann.

Mur ’eil mor chruinneachd fàs ann
An tir nan gleann ’s nan àrd-bheann,
Tha bàrr ni ’s leoir is fàs an fheoir
An tir nan lòn ’s nan àiridh.

Tha agam spréidh le ’n àiltean,
’S mo mheana’ -chro’ air na h-airdean,
’S bidh laoigh is uain air raon is cluain,
’S gur taitneach fuaim am bàirich.

’S mur ’eil mo long air sàile
Gu saibhreas dheanamh ’n aird dhomh,
Theid bàt’ is lion, gach la gu rian,
’S bidh agad iasg gu t-àilghios.

An téid thu leam, a ghràdhaig?
An téid thu leam air sàile?
An téid thu leam air bharr nan tonn
Gu tir nan gleann ’s nan ard-bheann?

Bidh agad éideadh bhlath-ghlan,
Is breacan mìn mu d’ bhraighe;
Cha téid thu mach gun ghille ’s each,
’S bidh h-uile neach riut cairdeil;

Bidh tu fallain, slainteil,
Le gaoith a’ chuain ’s nan ard-bheann,
’S bidh eoin na coill’ ’s nan sliabh gun fhoill
Le orain bhinn ’cur failt’ ort.

Bidh mis’ riut suilbheir’, baigheil,
Mar mhaduinn shamhraidh bhlath-gheal,
Cha tig ort beud nach dean mo chreuchd,
O’n thug mi gaol thar cach dhut.

ISE.

Stad a nis, a Ghaidheil,
Mo chridh’, mo rùn ’s mo làmh dhut,
Gu’n téid mi null gu tir nam beann,
O’n choisinn fonn do dhàn mi.

Laithean m’Oige.

LE MAIRI NIGHEAN IAIN BHAIN.

LUINNEAG.
’Cuimhneachadh air làithean m’ oige,
’S muladach mi ’n diugh ’s mi ’m onar.

Bho chionn deich is fichead bliadhna,
Bha mise is Catriona comhla.

’S iomadh car a chaidh dhe ’n t-saoghal,
Agus caochladh thàinig oirnne,

Bho ’n a dhealaicheadh sinn ri chéile,
Fuadach spréidhe far na mointich,

’Réiteach àite dha na féidh,
Coin is feudail is luchd-foirneart.

’Nuair a choinnich sinn an Grianaig,
Gu’m bu mhiorbhuileach a’ chomhdhail.

Choinnich sinn aig bùth Mhic-Aigh,
’S cha bu chrathadh làmh, ach pogan.

“An aithnich thu idir mi, ’Mhairi,
’S a liugha trath a ghabh sinn comhla?

Bheil cuimhn’ agad an uair a bha sinn
Na ar paisdean ris a’ ghoraich’?

’Nuair a bhiomaid air an àiridh
’Falach caise ’s a chruaich-mhòna?

’Ruith gu Fionnaghail an Dùin
Le lan ar sgùirde dhe gach seorsa?

Poca mine ’s stocan cail,
Is sguird bhuntata dh’ ionnsuidh Flòraidh;

Breac a Linne Poll-an-Dòbhrain,
’S ceathramh òisge air son ròstaidh.

Dh’ fhagteadh sud an Dùn-na-h- uamha,
’S badan luachrach air ’ga chomhdach.

’Nuair a bha sinn air bheag naire
’Gabhail fàth air fear na mointich,

Bhiodh tusa leagail a’ gharaidh,
’S Gèugo le do shàil le doirneig,

’Mach ri bealach Cnoc Mhic-Dhiarmaid,
’S cha bhiodh stiall air dhe na chota;

Dh’ ionndrainn a bhean bho ’n a bhiadh e,
’S i ’ga iarraidh feadh na mointich.

Chual’ i Gèugo ag éigheach,
‘Trobhad, éudail, ’s thoir as beo mi.

So obair Mairi is Catriona,
Chuir iad sios mi fo mo chròcan.

Ach ma gheibh mi a so sabhailt’
Ni mi ’m pàidheadh ma ’s a beo mi,

Mach ri Creagan-na-bà-ruaidhe,
Buain na luachrach ’s iad na ’n onar.

Ach ma bhios iad ann le chéile,
Cha’n ’eil feum dhomh dol na ’n còmhail.

Tha Mairi cho lugha ciall,
’S a bha Catriona riamh cho seolta. ’”

“An tus’ tha so, a Chatriona?—
Cha do liath thu ged a phos thu;

Ged tha mo cheann-sa cho soilleir
Ri canach goirid na mointich.

’S cinnteach gur i ’ghaoth an iar,
Chuir a Ghrianaig thusa chòmhnuidh.

Togail ort a Rudh-na-h- Airde,
’S mise ga d’ fhàgail cho doigheil.”

Cuimhneachadh air làithean m’ oige,
’S muladach mi ’n diugh ’s mi ’m onar.

Bais.

Aig Loch Uidhist, C. B., air an dara latha de’n Mhàrt, Domhnull Domhnullach, Eildeir, (Domhnull an t-saoir) anns a cheithir fichead bliadhna ’sa naoi deug de ’aois. Bha e ’na dhuine siobhalta, faicilleach ’na ghluasad agus ’na dhuine feumail, aig an robh roinn mhath de dh’ eolas, agus a bha glé fhritheilteach air tinneas ann an àm anns an robh dotairean tearc agus fad o laimh. Dh’ eug a bhana-chompanach chliùiteach, Mairi Nic ’Illemhaoil (Mairi nighean Dhonnachaidh) mu cheithir seachdainean roimhe fhein. Bha iad posda corr is tri fichead bliadhna ’sa h-aon deug. Bha iad “gràdhach agus taitneach ’nam beatha agus ’nam bàs cha do sgaradh iad.”

Air an dara latha de ’n Ghiblin, Eighrig Dhomhnullach, bean ghràdhach Aonghuis Dhomhnullaich, Eildear. Bha i stòlda, ciùin ’na gluasad, neo-lochdach ’na giùlan, agus ’na bean air an robh eagal an Tighearna. Dh’ fhàg i companach aosda, ceathrar mhac agus dithis nighean gu brònach ’na déigh.

---

[168]

[Vol . 12. No. 21. p. 8]

Amhairc an So!
’san ath aireamh airson
SANAS UR
bho
The Canadian Bank of Commerce
Sydney, C. B.
P. C. STEVENSON, MANAGER.

Dan

Mar gu ’n rachadh a dheanamh le Alasdair Selkirk, ’nuair a bha e ’na aonaran air eilean Juan Fernandes. Tha cuid a’ cumail a mach gur ann mu ’n duine so a’ sgriobhadh an sgeul “Robinson Crusoe.”

Tha mi ’m righ air na chi mi mu ’n cuairt,
Cha’n ’eil aon ann ’chur suarach mo reachd;
Fad na tire gu criochaibh a’ chuain,
Tha gach eun is fiadh-bheathach fo m’ smachd.
O aonarachd! c’àit ’eil gach buaidh
Chaidh a luaidh ort cho tric ann an dàn?
B’ fhearr gaoir-chatha gach latha bhi ’m chluais,
Na bhi ’m righ an àit’ oillteil mar tha.

Tha mi far nach faigh duine am chòir,
Am ònar thig crioch air mo réis,
Cha chluinn mi aon fhacal no cainnt,
Thig clisg orm le fuaim mo ghuth féin.
Tha gach beathach tha ’siubhal an raoin
’G am fhaicinn gun ioghnadh gun sgàth,
Tha iad sin cho neo-chleachdte ri daoin’,
Tha oillt orm am faicinn cho càlld’.

Co-chomunn is càirdeas is gaol,
Chaidh a bhuileach’ air daoinibh o’n àird,
Nam biodh agamsa sgiathan an eoin,
’S mi mhealadh a ris sibh gun dàil!
An sin gheibhinn fois agus sith
Ann an soisgeul na firinn, o m’ bhròn,
Dh’ fhaodainn foghlum o ghliocas na h-aois,
’S a bhi aobhach an cuideachd na h-òig’.

An soisgeul! an t-ionmhas thar luach
Tha ri fhaotainn am focal an àigh!
Tha e prìseil thar airgiod is òr,
No aon ni air thalamh a ta.
Ach cha chualas clag-eaglaise riamh
Ann an so, feadh nan liath-chreag ’s nan gleann,
Cha do fhreagair fuaim thiamhaidh a’ bhròin
’Is Sàbaid cha ’n aithnichear annt’.

A ghaothan a dh’ fhuadaich mi sios,
Do ’n dithreabh tha aonarach, fàs,
Cuiribh sgeul orm bheir aoibhneas do m’ chrìdh’
Mu thir do nach till mi gu bràth.
’Bheil mo chàirdean a dh’ fhag mi am dhéigh
’Cur guidhe no smuain air mo thòir?
O ìnns’ gu bheil caraid a là’ir!
Ged nach fhaic mise caraid ri m’ bheò.

Tha inntinn an duine na ’s luaith’
A’ gluasad na aon ni a th’ ann;
An coimeas, cha shiubhail a’ ghaoth
’S caol-shaighdean an t-soluis ach mall.
Nuair thig dùthaich mo shinnsiram bheachd
’S ann a shaoileas mi ’thiota bhith thall;
Ach tha cuimhne gu luath ’tigh’n a steach,
Is tréigidh gach dòchas a mheall.

Ach tha ’n eunlaith a’ falbh thun an nid,
’S gach beathach do chosaibh an t-sléibh;
Tha am fois againn eadhon an so,
’S theid mise do m’ bhothan leam fhéin.
Tha tròcair ri fhaotainn ’s gach àit’,
Is tròcair, nach àghmhor an smaoin!
A leigheas gach trioblaid is bron
Tha ’n tòir air clanna nan daoin’.

Litir a Montreal.

FHIR A’ PHAIPEAR, —Bha ann am MAC-TALLA Di-haoine s’a chaidh, litir phongail a chuir Peigidh Phabach ga d’ ionnsuidh, le orain, agus taing air a toirt do Dhonnachadh Domhnullach air son an geug Sgitheanach de fhraoch Chlann Domhnuill. Tha mi ’toirt do Pheigidh an oran mar bha cuimhn’ agam air bho m’ oige ’san Eilean Sgitheanach. So agad mar a chuala mis’ e:

LUINNEAG.
Hithill en na hillean i,
Hithill en na hillean o,
Fàill ill éile ’s hó ro i,
Mo thruaighe mi mur faigh mi thu.

Tha mi ’n so mar dhruid an crann,
An déigh a cuid eun a chall:
Seacharan air dol na m’ cheann,
’S ged thig an t-àm cha chaidil mi.

Thasgaidh mo chridhe is mo chléibh!
Chuireadh tu air feadan gleus,
Dhannsadh tu air urlar réidh
Gu lùghor, eutrom, aighearach.

Dh’ fhag thu mise dubhach, trom,
’S thaobh thu crannagan nan long;
Ged a bhiodh do phòca lom,
Gun ni, gun fhonn, gu’n gabhainn thu.

’S e mo cheisd fear ’chùil bhàin,
B’ aotrom do cheum air sraid:
O’n a chaidh thu null thar sàil,
Tha mi o’n là sin acanach.

Tha mi gun airgiod is gun òr:
Cha ’n e so a rinn mo leòn,
Ach nach fhaic mi thu ri m’ bheò
A’ seòladh taobh an fhearainn so.

So agad fear eile:—

Dh’ fhag mi ’n so na shìneadh e,
Na shìneadh e, na shìneadh e;
Gu’n d’ fhag mi ’n so na shìneadh e,
Nuair dh’fhalbh mi bhuain na braoileagan.

Fhuair mi lorg an dobhrain duinn,
An dobhrain duinn, an dobhrain duinn;
Gu ’n d’ fhuair mi lorg an dobhrain duinn,
’S cha d’ fhuair mi lorg mo choineachain.

Cha ’n ’eil fhios agam có ’rinn an t-oran eile ’tha mi toirt dhut, agus so agad e:—

Dh’ fhalbh mo leannan fhéin,
Dh’ fhalbh mo chéile lurach,
Misneach mhath ’na dhéigh,
Dhomhsa b’ éiginn fuireach.

Nuair a thog thu siùil,
Bha mo shùil a sileadh;
Dhutsa ghuidh gach beul,
Slan gu ’n dean thu tilleadh.

’S cianail leam an sgeul,
Ciod am feum ’bhith fuireach,
Bidh mi leat gun dàil,
’S gheibh mi fàilt is furan.
Dh’ fhalbh mo leannan, &c .

So agad oran eile. Agus ma bhios mi air mo mo chumhnadh cuiridh mi oran no dha ugad ann an Gàilig nach robh riamh ann am MAC-TALLA:—

LUINNEAG.
Ho ro Eileinich, ho gù,
Ho i rithill ho i thù;
Ho ro Eileinich, ho gu,
Gu bheil mo rùn ’san Landaidh.

Ged tha ’n Landaidh creagach, ciar,
’S moch a dh’ éireas oirre ’ghrian;
Innis nam ba-laoigh ’s nam fiadh,
’S gu ’m b’e mo mhiann bhi thall ann.

’S tric a leag mi air a bhruaich
Earba ghlas a mhuineil ruaidh;
Bhiodh na lachan air an t-snamh,
Is coileach ruadh an dranndain.

O, mo ghaol air Ile ’n fheòir,
Far an d’ fhuair mi m’ arach òg,
Far am bheil na h-uaislean còir,
Bu toil leo ceòl is dannsadh.

DONNACHADH DOMHNULLACH.
Montreal, April 8, 1904.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Tha sinn
A CREIC A MACH AR STOC IOMLAN
de dh’
Airneis ’s de Bhrait-Urlair
air na chosd iad.
Gordon & Keith,
A. T. Grant, Manager
350 Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

Sydney & Louisbourg Railway

Tim Chlar Geamhraidh.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’October, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 8.01 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.40 a. m.

A fagail Shidni aig 4.00 p. m., Glace Bayaig 4.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 5.45 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a ’sùire.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchda gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.