---

[169]

[Vol . 12. No. 22. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, APRIL 29, 1904. No. 22.

[Dealbh]

An t-Olla Blackie Nach Maireann.

Tha nise naoidh bliadhna agus còrr o’n chaidh an t-Albannach ceanalta Iain Stiubhart Blackie fo’n fhòd. Ged nach eil an sin ach ùine bheag, gidheadh tha linn ùr air eirigh suas do nach aithne Blackie. Cha’n ’eil sin mar bu chòir dha bhith. Cha’n eil e iomchuidh gu’m biodh di-chuimhne dol air cliù, no gu’m biodh muinntir aineolach air eachdraidh-beatha an duine chliùitich so. Tha eagal oirnn gu bheil moran de Ghaidheil Chanada aig nach ’eil a’ bheag de dh’ eòlas mu ’thimchioll. Cha’n ’eil sin iomchuidh, oir chuir an Flath so fo chomhain mhor Gàidheil an t-saoghail gu h-iomlan. Tha na leanas air a sgriobhadh gu bhi cur clach air a chàrn.

Rugadh Iain S. Blackie ann an Glaschu anns a’ bhliadhna 1809 agus chaochail e anns a’ bhliadhna 1895, aig aois ceithir fichead ’sa sia. ’S e mac bancfhear a bh’ ann, agus a thaobh gur ann an Abaireadhain a bha ’athair ri bancfhearachd ’s ann ’s a bhaile sin a fhuair e a cheud chuid de ionnsachadh-sgoile. Na dheigh sin chaidh e do cholaiste Dhuneideann, agus as a sin chaidh e, a chur tuilleadh ri ’fhoghlum, gu tir mor na Roinn-Eòrpa. Chuir e da bhliadhna seachad anns a’ Ghearmailt agus anns an Ròimh. Bha e fad na h-uine sin gu dian ag ionnsachadh cainnt na Gearmailt agus na h-Eadailt. A bharr air sin bha e aig an àm cheudna a faighinn min-eolas air an dàimh anns am bheil seann chanainean ainmeil dhaoine a ’seasamh d’a cheile.

Thàinig e air ais d’ a thir fein na dhuine òg foghluimte agus geur-chuiseach. Ann an uine ghoirid an deigh sin bha e air a ghabhail a stigh an cuirtibh-lagha na h-Alba. Bha sin anns a’ bhliadhna 1834.

Ach cha do stad an diulnach òg aig a sin. Anns a’ bhliadhna 1841 fhuair e a’ chathair-theagasg Laiduinn ann an Oil-thigh Mharischal an Abaireadhain. Bha e anns a’ chathair sin aona bliadhna deug. Fad na h-uine sin rinn e saothair nach bu bheag, maille ri muinntir eile, gu cuideachadh le ard-fhoghlum an Oil-thighean na h-Alba.

Anns a’ bhliadhna 1852 chaidh a ghairm gu cathair-theagasg na Greugaisg ann an Oilthigh Dhuneideann. Shaothraich e an sin le mór dhurachd fad dheich bliadhna fichead, a leigeil dheth na dreuchd anns a’ bhliadhna 1882. Bha e mar sin an cathair an fhoghlum, eadar Abaireadhain agus Duneideann, da fhichead bliadhna ’s a h-aon. A bharrachd air obair na cathair-theagaisg bha e re na h-uine fhada sin gun tàmh le a pheann agus le a theangaidh a cuideachadh air aghart iomadh aobhar math anns an tir. Sgriobh e mu iomadh ni nuadh agus sean. Bha leabhraichean-mios na duthcha fosgailte dha gu bhi cur a bheachdan an ceill a thaobh caochladh nithean. Agus bha a bheachdan a ghnath airidh air cluas a thoirt dhaibh.

A bhàrr air gach òraid a liubhair e agus gach ni a sgriobh e ann an leabhraichean-mios chuir e ’mach àireamh de leabhraichean taitneach agus feumail. Nam measg sin tha aon leabhar sònraichte a thug moran cliu dha agus a tha air eadar-theangachadh gu àireamh de chànainean na Roinn-Eòrpa, ’s e sin “Fein-Eideachadh.” Bu chòir do na h-uile neach an leabhar so a leughadh, agus a theagasg a chur an cleachdadh.

Ach tha da leabhar shònraichte leis an Olla Blackie air am bu chòir do gach Gàidheal a bhi eòlach. ’S e sin “Laoidhean na Gàidhealtachd agus nan Eilein,” agus “Cainnt agus Litreachas Gàidhealtachd na h-Alba.” Bu choir do Ghàidheil an t-saoghail gu leir eòlas a bhi aca air a chuid so gu h-araidh de ’shaothair agus mor luach a chur air; oir cha’n e Gàidheal a tha a’ sgriobhadh cho caoimhneil anns na leabhraichean so mu ’n timchioll ach Gall. Cha’n fhiosrach sinn gu’n robh boinne de fhuil Ghaidhealaich a ruith na chuislean, agus gidheadh cha robh ann an Alba na la fein duine a b’ eudmhoire air taobh nan Gaidheal agus na Gàidhlig na ’n t-Olla Blackie.

Thuirt sinn gu’n robh e foghluimte ann an dàimh nam priomh chànain da ’cheile. (Philology) . ’S ann an uair a bha e dol a stigh anns an fhiosrachadh so a thug e fainear luach agus maise na Gaidhlig. Ghabh e tlachd anabarrach di. Dh’ ionnsaich e a sgriobhadh agus a labhairt gu snasail. Bha e fein na bhàrd agus bha tlachd mor aige de bhi leughadh obair nam bàrd Gàidhealach. Dh’ eadar-theangaich e gu bàrdachd Bheurla iomadh earran de ’n obair aca. Anns an leabhar mu dheireadh a dh’ ainmich sinn tha e toirt iomradh air còrr is fichead bàrd Gàidhealach.

Tha tri dhiu sin a tha e meas àrd os ceann chàich uile. ’S e sin Dughall Buchanan, Donnachadh Bàn, agus Alasdair mac Mhaighstir Alasdair. Chuir e am bàrdachd Bheurla gu snasail “An Claigeann” le Buchanan; “Birlinn Tighearna Chloinn-Raonuill” le Alasdair Mac Mhaighstir Alasdair; agus “Moladh Beinn Dòrain” le Donnachadh Bàn.

Anns an leabhar so tha e ’toirt min-chunntas air ar cainnt agus air ar litreachas. ’S e so gun teagamh an cunntas a’s mionaidiche agus is coimhlionta a thugadh riamh do luchd-labhairt na Beurla mu ar cainnt agus ar sgriobhaidhean. Bha e de’n bheachd gu ’n robh a’ Ghàidhlig cho comasach ri cainnt sam bith cho fad ’s a tha i dol, air gach smaoin a chur am briathran. Cha’n eil cainnt sam bith a b’ fhearr a dheanadh so na a’ Ghàidhlig nam biodh i air a cleachdadh na bu choitcheann le muinntir fhoghluimte, agus facail ur air an toirt a stigh innte ann an comh-cheangail ris gach ni ur a tha ri fhaicinn ’s ri chluinntinn anns an t-saoghal. Ann a so tha sinn a’ cur lan-aonta ris.

Tha e ’moladh na Gàidhlig gu mor mar chainnt thlachdmhor ri h-eisdeachd, agus a tha ann am binnead ’s am milseachd fuaime fad air thoiseach air cainnt charrach nan Gall. Tha e ag innseadh dhuiun gur ann air son nan Gall ’s nan Sasunnach a sgriobh e an leabhar so, gu bhi sgapadh ceò an aineolas fo ’m bheil iad ’nan luidhe a thaobh na h-uile ni Gàidhealach. Bha e eudmhor air son cliu na h-Alba thairis air moran, agus bha e fad a bheatha easgaidh, ealamh gu dol air feadh gach cearn de ’n tir a teagasg dhaoine ’thaobh ni sam bith a shaoil e bhi chum leas na duthcha.

Ach thar gach aobhar eile air cuimhne ’chumail air an Oilfhear Blackie tha an gniomh òirdheirc a rinn e ann a bhi na phriomh aobhar air cathair-theagasg na Gàidhlig a chuir suas an Oil-thigh Dhuneideann. Fad bhliadhnachan bha Gaidheal Alba a faicinn gu’m bu chòir cathair mar so a bhi ann, agus bha caochladh de oidhirpean air an toirt gus a cur air chois. Ach riamh gus na chuir Blackie a ghuala ris a chuis cha robh moran soirbheachaidh aca. Ach air ball an uair a ghabh esan a chuis os laimh cha do leig e le feur fàs o chois. Shiubhail e an tir o cheann gu ceann, a cur na cuis an làthair uaislean na rioghachd agus ag iarraidh cuideachaidh uatha. A bharr air sin sgriobh e a dh’ ionnsaidh gach cearn de ’n t-saoghal ’san robh Gaidheil ri fhaotuinn. ’S e a thainig ar a sin gu ’n do thaom airgiod a stigh bho chàirdean nan Gàidheal ’s na Gàidhlig aig an tigh ’san tìrean cein. Ann an uine ghoirid dh’ eirich an t-suim gu da mile dheug punnd Sasunnach, ’se sin mu $60 ,000. Air ball bha ’chathair Ghaidhlig air a cur suas agus an t-uasal ceanalta sin an t-Olla D. MacFhionghain air a chur na shuidhe innte; agus is math a tha e ’ga lionadh.

Tha nise cothrom aig gach duine òg leis an àill air dol a stigh ann am fiosrachadh domhain air eachdraidh, gnè, agus staid na cainnt Cheiltich, ’se sin an t-seann chainnt a tha air a labhairt fathast an Alba, an Eirinn, ’s an eilein Mhaneineach, &c .

Tha e iomchuidh, mata, gu’m biodh iomradh a àm gu àm air a dheanamh air Professor Blackie. Cha deid ainm air di-chuimhne; oir tha chathair-theagasg ud mar charra-chuimhne a sheasas suas gun mhilleadh, gun bhriseadh, fa chomhair gach àil a thig ’n ar deigh a deanamh iomraidh air a chliu neo-bhàsmhor.

---

[170]

[Vol . 12. No. 22. p. 2]

’Nuair a bhios gach òraid a liubhair e agus gach leabhar a sgriobh e air an còmhdach le stùr na di-chuimhne bidh ainm Bhlackie air a stampadh air clàr cuimhne nan ginealach nach d’thàinig fhathast agus bidh a chliu air altrum na’n cridhe tre iad a bhi ag òl á shruth an eòlais a bhios o linn gu linn a taomadh a mach o Chathair-Ghàidhlig Oil-thigh Dhuneideann, agus a bha air a’ cur suas le oidhirp dhurachdach an Olla Blackie.

C. C.

Baisteadh Cloinne.

Chaidh a chlann a leanas a bhaisteadh le Mr. Iain Mac-Gillinnein aigGrand Riveran Ceap Breatann air an t-siathamh latha diag de dh-Ogust, 1824:

Mairi, nighean Alasdair Mhic-Aoidh is Chiorstaidh Nic Calamain, a rugadh air Maigh 20, 1823. Anna nighean Dhonnachaidh Mhic-Coinnich agus Mhairi Nic-an-Toisich, 1823.

Seonaid, nighean Dhomhnaill Mhic-Coinnich is Sheonaid Nic-Coinnich, 1822. Peigi nighean eile leotha, 1824.

Fearchair, mac Iain Mhic Mhathain is Pheigi Nic Mhathain, 1823.

Domhnall, mac Alasdair Mhic Mhathain is Sheonaid Nic Coinnich, 1823.

Seoras, mac Uilleam Mhic Aoidh is Chatriona Nic Leoid, 1823.

Fionnaghal, nighean Choinnich Mhic Aoidh is Mhairi Nic Mhathain, 1823.

Peigi, nighean Alasdair Mhic Calamain is Shine Urchadain, 1823.

Cailein, mac Choinnich Mhic Leoid is Anna Ghreum, 1823.

Domhnall, mac Mhurchaidh Dhomhnallaich, is Chatriona Dhomhnallaich, 1823.

Iseabal, nighean Aonghuis Mhic-Gillemhaoil is Chatriona Nic-Gillebhràth, 1823.

Tha latha breith gach leinibh air a thabhairt seachad ann an leabhar a bhaistidh, ach cha robh mi a faicinn aobhar air a thabhairt seachad an so. Tha e soilleir gu’n robh tùr aig an t-seann t-sluagh. Cha robh iad an duil gu’m bu ghnothach mor e a dha no tri de dhainmeannan a thabhairt air leanabh. Cha ’n fheil ann an leanabh ach creutair lag agus tha gu leoir mhoir dha aon ainm a ghiulan.

Cia miad de ’n fheabhainn a bhaisteadh air Ogust 16, 1824, a tha beo an diugh?

GLEANN-A- BHAIRD.

Re an da sheachduin s’a chaidh fhuaras a mach a thaobh an t-soithich-chogaidh Petropavlovsk, nach robh a cheud sgeul a thainig mu ’call fior. A mheinn anns ’n do bhuail i ’s leis an robh i air a cur a dhìth, b’iad na h-Iapanaich a chuir i. Bha cheud sgeul ag innse gu’n do bhuail i le tuiteamas ann am meinn a bh’ aig na Ruiseinich fein an cur am beul na h-acarsaid. ’S ann mar a bha, rinn na h-Iapanaich re na h-oidhche meinnean a chur aig beul a mach na h-acarsaid, agus ’sa mhaduinn thainig iad le beagan shoithichean fa chomhair Phort Arthur m’a b’fhior air-son blar a chur. Thug na Ruiseinich as an deigh, ach an deigh dhaibh faighinn a mach astar beag thainig tuilleadh shoithichean Iapanach am fianuis, ’s b’ fheudar cur gu port a rithist. Nuair bha iad aig beul na h-acarsaid, bhuail am Petropavlovsk ann am meinn, ’s rinn an spraidheadh a lean uiread millidh oirre ’s gu ’n deach i fodha gu grad, a’ giulain do’n ghrunnd leatha coir is ochd ceud duine—am measg chach an t-Admiral Makaroff a bha air ur dhol a mach ’s anns an robh earbsa mhor is dochas aig Ruisia. Mu gach fios eile thainig, cha urrainnear a bheag a radh. Tha naidheachdan gann ’s an luchd-siridh pailt, agus air an aobhar sin ’s coir na thig uapa a dheagh chriathradh mu’n teid a aithris no idir a chreidsinn.

Tha cosdas baile-mor Shidni air a bhliadhna so ri bhi mu cheud gu leth mile dolair. Tha ceud is aona mile deug de’n t-suim sin ri bhi air a thogail ann an cìsean, a bhios mar sin na’s àirde na bha iad an so riamh roimhe. Tha roinn nach beag de’n t-suim a dh’ ainmicheadh nach buin do ’n bhliadhna so, ach do na bliadhnaichean a chaidh seachad.

Seachduin gus an dé chunnacas da mhuc-mhara anns an acarsaid. Bha aon dhiù, air an d’ fhuaireadh deagh shealladh, mu leth-cheud troidh a dh’ fhad. Tha daoine de’n bharail gu’n deach an ruagadh dh’ ionnsaidh nan criochan so leis an deigh mhoir. Faodar a bhi cinnteach nach dean iad céilidh na’s fhaide na’s fheudar dhaibh; cha ’n tig blàths na h-aimsir anns na cearnan so ri slàinte na muice-mara.

Tha a bhreac gu math pailt air feadh a bhaile so o chionn cheithir seachduinean, ach tha nise coltas gu bheil i dol air ais. ’S e bu choireach i sgaoileadh cho dona nach robh daoine gabhail cùraim dhiu fein a chionn an easlaint a bhi cho aotrom. Bha gu ruige so a mach ’sa stigh mu leth-cheud pearsa tinn leatha, agus bha cuid dhiu sin nach deachaidh fo làimh lighiche idir ’s aig nach robh fhios gu dé bh’ orra gus an deigh dhaibh a dhol am feobhas. Bu chruaidhe leis a chuid bu mhò an leigheas na’n tinneas, a bhi air an cumail fo chuing fad thri seachduinean ’s an sin air an cur gu cosdas a’ faighinn na h-easlaint cuibhteas iad fein ’s an taighean. Ach tha iad a nise tuigsinn gu bheil an t-àm a bhi toirt oidhirp làidir air a’ cur as na criochan gu buileach. Tha na lighichean a’ meas gu bheil mu’n treas cuid de shluagh a bhaile ’n deigh iad fein a dhion cheana leis a bhreac bheag a chur orra, agus cha’n eil fhios nach òrduich bòrd na slàinte gu feumar sin a dheanamh air an da thrian eile a dheòin no dh’ aindeoin. Ma mhaireas an easlaint ’sa bhaile àireamh mhios bidh e na chall mor do gach aon a tha gabhail còmhnuidh ann. Bhiodh e mar sin ceart gach ceum dligheach a ghabhail air-son an easlaint a chur fodha gun dàil. Bha na h-eagiaisean air am fosgladh air an t-Sàbaid s’a chridh an an deigh bhi dùinte fad tai seachduinean. Tha na sgoilean air am fosgladh air an t seachduin so cuideachd. Tha baile Ghlace Bay air deigh stad a chur air na càrs a bha ruith eadar an da bhaile, tha eagal orra gu ruig an easlaint an criochan fein.

Tha dùil ri obair a thoiseachadh an ùine ghoirid air dùnadh ceann a tuath acarsaid Phort Hood. Bliadhnaichean an deigh do’n cheud luchd-àiteachaidh geala tighinn do’n dùthaich bha rudha gainmhich a’ ceangal eilein Phort Hood ri tir, a’ deanamh acarsaid mhath anns an robh làn thearuinteachd bho stoirm ’s bho shruth. Ach chaidh bristeadh a dheanamh air an rudha sin agus an diugh tha uisge domhain far an robh e, agus cosnaidh e suim mhor airgid a lionadh suas a rithist. Ach tha’n cladach an iar gle fheumach air acarsaid.

Thairg an t-àrd-riaghladh àite-suidhe ’san t-seanadh do Mhr. C. C. Blackadder, fear paipeir-naidheachd ann a Halifacs. Dhiùlt e an tairgse a chionn nach b’ urrainn dha uiread ùine ’s bu chòir a bhuileachadh air dleasanasan na dreuchda, leigeil ris gu bheil aon fhear-deasachaidh anns an dùthaich a tha air an neòr-thiang. ’S e Mr. Blackadder an dara fear de mhuinntir Nobha Scotia a dhiùlt àite-suidhe ghabhail ’san t-Seanadh an taobh a stigh de bhliadhna.

AM MAC A B’ OIGE.

Leis an Urr. Iain Mac Ruairidh.

CAIBIDEAL X.

DHUISG mi iomadh uair mu ’n d’ thainig an latha, ach cha bhithinn fada ’nam dhùsgadh an uair a thuitinn a rithist ’nam chadal. Bha mi ’gam fhaireachadh fhin a’ fàs lag agus mar gu’m bithinn a’ fannachadh. Mu dheireadh bhuail goirteas cinn mi, agus thòisich mi ri tuiteam seachad ann an dùsal cadail.

Anns an àm bha mo thùr ’s mo chiall agam, agus bha mi coma dhe ’n t-saoghal, agus dhe na bha e ’gealltainn dhomh de shòlas agus de thoileachadh. Cha robh an dòchas bu lugha agam gu ’n cuirinn mo chas air talamh gu bràth. Cha b’ urrainn domh mu dheireadh m’ inntinn a shuidheachadh tiotadh air rud sam bith. Cha ’n ’eil cuimhne sam bith agam air mar a chuir mi seachad an corr dhe ’n ùine a bha mi ’nam shìneadh ceangailte anns an taigh lom, fhàs ud. Ach aithrisidh mi gun dàil na dh’ innseadh dhomh mu dheidhinn an t-suidheachaidh anns an robh mi an uair a fhuaradh mi, agus mar a chuir mi seachad iomadh latha ’na dhéigh.

Tha e coltach gu ’n do thuit mi ann am fiabhrus trom, cunnartach air an treas oidhche dhomh ’bhith anns an taigh ud. Bha mi ann am breislich anabarrach mòr, agus bha mi ri leithid de bhruidhinn gun tùr, gun toinnisg, agus a leithid de sgal cruaidh aig mo ghuth ’s gu ’n do shaoil an ciobair air an ath mhadainn, an uair a bha e ’gabhail cuairt air feadh nan caorach faisge air an taigh, gur e ’bh’ annam fear a bha ’searmonachadh ann an cànain nach robh e ’tuigsinn. Bha mi, tha e coltach, a’ bruidhinn ann an Gailig, agus mar sin cha robh esan a’ tuigsinn facal dhe na bha mi ’g ràdh.

An uair a chaidh e steach agus a chunnaic e ceangailte mi ghrad thuirt e ris fhein gur e duine air an dearg chaoch a bh’ annam, agus gu ’n do cheangladh an sid mi air eagal gu ’n deanainn cron orm fhin no air daoin’ eile.

Gun dàil sam bith chaidh an ciobair gu ruige taigh a mhaighstir, a bha mu dhà mhìle air falbh, agus dh’ innis e naigheachd gharbh mu m’ dheidhinn. An uair a chuala fear an taighe mar a bha, rinn e deiseil gus a dhol a dh’ fhaicinn ciod a ghabhadh deanamh rium. Gu fortanach dhomhsa bha ’n doctair a bh’ anns an àite ann an taigh an duine chòir an uair a chaidh an cìobair leis an naigheachd g’a ionnsuidh. Bha ’n doctair so ’na dhuine anabarrach sgileil, agus mar an ceudna ’na dhuine ro thruacanta, agus chaidh e comhladh ris na daoine ’dh’ fhalbh g’am iarraidh. An uair a chunnaic e mi thuig e anns a’ mhionaid nach b’ ann air a’ chaoch a bha mi, ach gur ann a bha mi ann an àird an fhiabhruis, agus ann an staid cho fìor chunnartach ’s gu ’n robh eagal air nach bithinn a’ bheag a dh’ ùine beò.

Bha mo lamhan agus mo chasan air at, agus bha na cùird leis an robh mi air mo cheangal an deaghaidh a dhol a steach ’nam fheòil. Bha mi air fàs glé lag, ach bha mi sior bhruidhinn mar gu ’m bithinn ann am meadhainn cuideachd a bha glé thaitneach leam. B’ fheudar na cùird a ghearradh mu ’n do ghluaiseadh mi as an àite an robh mi.

An uair a thugadh do thaigh an tuathanaich mi chuireadh ’nam laidhe mi ann am seòmar iomallach far nach cuireadh aon fhuaim a bhiodh air feadh an taighe dragh sam bith orm. Dh’ innis an doctair ciod bu chòir a thoirt dhomh, agus a réir mar a chuala mi, ghabh an tuathanach còir, agus a’ bhean chòir a bh’ aige, uiread de chùram dhiom ’s ged bu leotha fhein mi. Fhuair mi aire agus frithealadh fad na h-ùine a bha mi tinn a’ cheart cho math ’s ged a bhithinn ann an taigh m’ athar ’s mo mhàthar.

Bha ’n doctair a’ tighinn uair ’s an latha g’ am amharc fad nan deich latha ’bha mi ri uchd bàis.

---

[171]

[Vol . 12. No. 22. p. 3]

A réir mar a chuala mi cha robh ann ach gu ’n robh an anail sios is suas annam fad na h-ùine so. Cha b’ urrainn iad iomadh uair a dheanamh am mach ach gann co dhiubh a bha mi nam chadal no nam dhusgadh fad na cuid bu mhò dhe ’n ùine. Uairean eile bhiodh mo bhilean a’ gluasad mar gu ’m bithinn a’ feuchainn ri bruidhinn.

Mu dheireadh thuit mi ann an cadal trom sèimh, agus dh’ aithnich iad gu ’n robh mi air faothachadh fhaotainn.

Tha cuimhne mhath agam fhathast, agus bithidh, air an ioghnadh a ghabh mi an uair a chaidh mi na b’ fhearr agus a thainig tomhas de mo thùr ’s de m’ chiall air ais do m’ ionnsuidh. Bha mi air dùsgadh á cadal trom, sèimh, ach ged a bha mi nam dhusgadh, bha mo shùilean dùinte. Chuala mi dithis a’ bruidhinn gu beag ann am Beurla anns an t-seòmar. Dh’ aithnich mi air an guth gur e firionnach is boirionnach a bha ’bruidhinn. Bha m’ aghaidh ri cùl na leapadh aig an àm. Thuirt am firionnach: “Cia mar a chuir e seachad an oidhche?”

“Chaidil e,” ars’ am boirionnach, “cho socair ’s cho sèimh o thri uairean ’s a’ mhadainn ’s ged nach biodh cnead air. Bha Mairi anns an t-seòmar gus an robh e mu thri uairean, agus tha i ’g ràdh gu ’n d’ rinn e greisean beaga de chadal socrach roimhe sid, ach ged a bha e ’feuchainn ri car a chur dheth anns an leabaidh, cha b’ urrainn e. Ach tha mi ’smaointean gu ’n dean na sia uairean de chadal math a fhuair e feum mòr dha.”

“An robh e ann am breislich o’n a bha mi an so an dé?”

“Cha robh. Cha ’n ’eil mi ’n dùil gu ’n d’ fheuch e ri facal a radh o’n a chunnaic sibh mu dheireadh e. Tha sibhse ’g ràdh gur e Gàilig a tha e ’labhairt. Nach neonach nach cualas fhathast ach gann aon fhacal Beurla uaithe. Cha ’n ’eil mi ’tuigsinn cia mar a b’ urrainn da a rathad a dheanamh troimh ’n dùthaich gun Bheurla.”

“An uair a theid e beagan na ’s fhearr na tha e, cluinnidh sibh Beurla gu leòr uaithe, ar neo tha mise gu mòr air mo mhealladh. An uair a tha daoine ann an àirde tinnis agus ann am breislich is i a’ chainnt mhàthaireil a bhios iad a’ labhairt mar is trice. Tha sibhse an deigh dragh gu leòr fhaotainn an lorg a thinneis. Tha mi ’n dòchas gu ’n nochd e ’thaingealachd dhuibh an uair a dh’ éireas e bharr na leapadh ud. Mur b’e an fhaicill agus an cùram a fhuair e uaibh uile cha ’n ’eil mi ’creidsinn gu ’m biodh e beò an diugh. Ged a bhiodh a mhàthair ri thaobh cha b’ urrainn i dheanamh ris ach mar a rinn sibh.”

“Cha ’n ’eil fhios am bheil a mhàthair beò. Ach bitheadh no na bitheadh, tha mise ’creidsinn gu ’m b’e mo dhleasdanas deanamh ris mar a rinn mi. Chaill mise mo mhac bu shinne ann an tìr chéin, mar a tha fhios agaibh, agus tha eagal mòr orm nach robh aire agus ceartas aige mar a dh’ fheumadh e an uair a bha e ann an galair a bhàis. Shaoilinn nach bithinn ’g a ionndrainn a leith cho mòr nan robh dearbhadh agam gu ’n d’ rinneadh a h-uile rud a ghabhadh deanamh air a shon an uair a bha e tinn. Tha Dia ag ràdh: Gach ni bu mhiann leibh daoine dheanamh dhuibh, deanaibh-se a leithid dhaibhsan mar an ceudna. Fo laimh a’ Chruthifhir, a dhoctair, is sibhse a shàbhail a bheatha.”

Ma labhair no nach do labhair iad an corr mu m’ dheidhinn, cha ’n ’eil fhios agam, oir thuit mi ’nam chadal. Bha mi anabarrach lag; agus o ’n a bha iad a’ bruidhinn cho iosal air eagal gu ’n dùisgeadh iad mi, agus iad an dùil gu ’n robh mi ’nam chadal, shàraicheadh mi a’ feuchainn ris a’ chomhradh a bha eatorra a leantuinn agus a chumail air chuimhne.

Cha robh mi cho math an oidhch’ ud, no air an ath latha. Cha do thuig mi riamh gus a’ sid gu ’m bheil daoine ’deanamh cron mòr an uair a tha iad a’ labhairt mòran bhriathran ann an seòmar duine a tha glé lag agus tinn.

Beag air bheag thòisich mi ri tighinn air aghart. An deigh do ’n tinneas falbh dhiom bha mi fad iomadh latha glé lag. Bha eagal orm nach fhaighinn mo neart air ais gu bràth.

Cha leigeadh bean-an-taighe leam a’ bheag de bhruidhinn a dheanamh a’ cheud dhà no trì laithean an dèigh do ’n fhiabhrus falbh dhiom, ged a bha fior thoil agam fios fhaotainn mu deidhinn mar a thugadh do ’n taigh mi, agus cò bha cho iochdmhor agus cho truacanta ’s gu ’n d’ thug iad ann mi. Thuirt i rium gu ’n robh mi na bu laige na bha mi-fhin a’ creidsinn, agus nach freagradh mòran bruidhne orm.

An uair a fhuair mi cead o bhean-an-taighe mo naigheachd innseadh, dh’ innis mi dhi mu dheidhinn teaghlach m’ athar, agus a h-uile car mar a dh’ éirich dhomh o’n a dh’ fhalbh mi á taigh m’ athar. An uair a chual’ i mar a chuir an companach siubhail a bh’ agam lion mo mhillidh mu m’ chasan, ghabh i uamhas, agus thuirt i gur gann a chreideadh duine gu ’n deanadh daoine a ràinig aois a leithid de dhroch dhiol air duine òg mar a bha mise, agus gu ’m faoidteadh a ràdh gu ’n robh mo bhàs air an lamhan, mur b’e gu ’n do thuit do ’n chìobair a dhol rathad an taighe anns an robh mi ceangailte.

An deigh dhomh éirigh as an leabaidh cha b’ urrainn domh ceum coiseachd a dheanamh a’ cheud latha gun chuideachadh bata. Cha do chreid mi riamh gus a’ sid gu ’n tugadh greis de thinneas neart duine cho buileach air falbh. Bha mi tri seachdainean air mo chois mu ’n d’ thainig a’ bheag a b’ fhiach dhe mo neart air ais g’ am ionnsuidh. Ach an uair a thoisich mi ri fàs laidir, dh’ aithnichinn cuid gach latha ’tighinn orm fhin.

Cha b’e mhain gu ’n robh suim agus curam mòr aig muinntir an taighe dhiom, ach bha ’n doctair a’ gabhail suim dhiom mar an ceudna. Air lath’ àraidh an uair a bha mi ’coiseachd air mo shocair air an rathad mhòr mu mhìle air falbh o thaigh an tuathanaich, thachair e rium, agus an uair a thug e orm suidhe ri ’thaobh air bruaich an rathaid, thug e comhairle no dhà orm a rinn feum mòr dhomh gus an lath’ an diugh. Cha ruig mi leas an ainmeachadh an so, oir cha ’n ’eil mi ’smaointean gu ’m biodh e iomchuidh dhomh comhairlean diomhair a bheireadh dluth-charaid orm innseadh do dhaoine gu follaiseach.

(Ri leantuinn.)

DONNACHA BAN MAC-AN-T- SAOIR

LE IAIN ROTHACH ’SAN OBAN.

RUGADH Donnachadh Bàn ann an Druimliaghairt, an Gleannurachaidh, làimh ri màthair-uisge abhuinn Urachaidh, far an robh am bradan tarra-gheal am pailteas; agus mu ’n abhuinn so tha an sean-fhacal ag ràdh:—

“Fhad ’s a bhios sneachd air Cruachan
Cha bhi pathadh air Urachaidh.”

’S ann do Ghleann-Eite a bhuineadh Clann-an-t- Saoir. Bha e fad mòran lìnntean ’n a còir aig Clann-an-t- Saoir a bhi ’nan luchd-gleidhidh nam Frìth do ’n Rìgh agus do thighearnan Lathurna. ’S ann an Gleann-nodha a bha an ceann-feadhna, agus tha ’m bàrd ag ràdh,—

“ ’S rìoghail eachdraidh na chualas
Riamh mu d’ phàirtidh,
’S lìonmhor an taic na tha suas diubh,
Na ’m biodh càs ort:
Tha gach buaidh eile d’ a réir sin,
An Gleann-nodha féin an tàmhachd,
Pìob is bratach is neart aig Seumas,
An ceann-cinnidh nach tréig gu brath sinn.”

Tha seann eachdraidh ag innseadh gur ann mar so a fhuair Clann-an-t- Saoir an ainm: —Bha bàta a’ tighinn á Eirinn do ’n Ghàidhealtachd, agus dh’ fhalbh aon de na pinneachan aisde ’s bha coltas air a’ bhàta dol fodha. Chuir aon de na gaisgich ’òrdag anns an toll agus ghabh e an tuagh agus ghearr e dheth ’òrdag, agus shàbhail e am bàta; agus an dèigh sin bha a shliochd air an ainmeachadh “Clann-an-t- Saoir.”

“Bha sibh uair gu grinn a’ sèoladh
Air tuinn sàile,
Chaidh tarruing á aon do bhòrda
Druim a’ bhàta,
Leis a’ chabhaig spàrr e ’n òrdag
Sios ’na àite.
’S bhuail e gu teann leis an òrd i,
’S ceann d’ i fhàgail.
An onoir a fhuair an saor Sléibhteach,
Leis gach treuntas a dh’ fhàs ann,
Ghleidheadh fhathasd da shliochd féin i,
A dh’ aindeoin eucorach gach namhaid.”

Tha e air a ràdh gu ’n robh aig aon àm ceithir cheud teaghlach de ’n chinneadh ann an Gleann-Eite, ach gu ’n deachaidh am fuadach air falbh ’dh’ America, agus gu ’n deachaidh an ceann-feadhna maille riu, agus gu bheil oighreachan fhathast anns an dùthaich sin.

An àm bruidhinn air Gleann-Eite, faodaidh e ’bhi air ’ainmeachadh gu bheil e air a ràdh gu ’n d’ fhuair Mac Mhaighstir Alasdair a bhean, Sìne Dhòmhnullach, bho Dhail-an-Eas ann an Gleann-Eite; agus ’s e Mac Mhaighstir Alasdair an aon bhàrd a thig ann an uisge na stiùrach do Dhonnachadh Bàn: agus, mar sin, ’nuair a bheirear a cheud àite do Dhonnachadh Bàn gu ’n toirear an dara h-àite do Mhac Mhaighstir Alasdair; ’s e sin beachd an Oide fhòghluim Mac ’Ille Dhuibh agus sgoileirean ainmeil eile.

’S ann anns a’ bhliadhna 1724 a rugadh Donnachadh Bàn. Tha sinn an comain mhòr do Mhr. Uilleam Mac Coinnich an Dùnéideann air son an fhorfhais a thrus e a tha ’toirt eachdraidh na ’s mionaideiche na ’bh’ againn mu theaghlach a’ bhàird. Tha coltas follaiseach ann gu ’n robh aig a’ bhàrd triùir mhac—Seumas, Pàruig, agus Domhnull—agus dà nighinn, ’n a theaghlach. Bha Anna air a pòsadh ri Doctair Mac Neachdainn àraidh ann an Cill-Fhinn; agus tha fear Mr. MacNeachdainn iar-ogha do ’n bhàrd, fhathast a làthair ann an Dùn-éideann. Cha d’ fhuair Mr. MacCoinnich a mach sgrìobhadh mu phòsadh a’ bhàird, ach ann an leabhair cuimhne nam baisteadh tha sgrìobhadh a bhuineas gun teagamh do theaghlach a’ bhàird; agus ’s ann mar so a tha ’n sgrìobhadh a’ seasamh anns an leabhar: —“12th June, 1762, Donald, born to Duncan MacIntyre, fox hunter, Drumliaghairt. ”

B’ ann ’sa bhliadhna 1799, ’nuair a bha Donnachadh còig-deug is tri ficheadh bliadhna dh’ aois, a bha e air ’fhuasgladh bho na“Breadalbane Fencibles; ”agus ’nuair a bha e ’g am fàgail, thugadh dha sgrìobhadh mar theisteanas d’ a dheadh chaithe-beatha ré na h-ùine a bha e leò.

’Nuair a dh’ aonaich e e-fhéin do Fhreiceadan Baile Dhùin-éideann, ghleidh a bhean, Màiri Bhàn Og, bùthan anns an“Lawn Market; ”agus fhuair am bàrd a leithid de dheadh-ghean bho na h-uachdarain ’s gu ’n d’ thug iad cead dha mart a chur air feur ann an àite a bhuineadh do ’n Chaisteal.

Tha e air a ràdh nach robh sgoil aig a Bhàrd; faodaidh sin a bhith, ach tha na h-orain eireachdail aige a’ leigeil fhaicinn gu ’n robh ionnsachadh na b’ àirde na sgoilearachd chumanta aige; gu ’n robh tàlantan agus buadhannan inntinn

---

[172]

[Vol . 12. No. 22. p. 4]

agus cridhe aige a bha thar thomhas; agus ged a bha e coltach ri Homer, anns nach d’ fhuair e cothrom-sgoil’, gu’n robh e le sìor bheachd-smuaineachadh air obair nàduir an Uile-Chumhachdaich mu ’n cuairt air, bho latha gu latha, a’ faotainn teagaisg nèamhaidh d’a anam. Fhuair maisealachd nam beann agus na bha chòmhnuidh orra a leithid de ghreim air ’s gu ’n robh e air a chomh-éigneachadh na chunnaic ’s na chuala e, a chur ann am briathran a chum ’s gu’m bitheadh an t-àl a thigeadh ’n a dhèigh a’ faotainn sòlas agus buannachd bho na nithibh sin a bha ’toirt tlachd agus toilinntinn do’n bhàrd.

Tha na h-òrain làn de smuaintean domhain agus brìoghmhor; agus air son nam briathran snasmhor agus fileanta anns an do chuir e an cèill glòir agus oirdhearcas nam beann, nan gleann, ’s nan coireachan, agus maise nan damh-donn ’s na h-éildean, cho mhath ’s na thubhairt e mu’n bhradan tarra-ghlas agus am breicein, ’s a’ mheanbh-chuileig, tha sinn fo chomain do-labhairt do Dhonnachadh Bàn anns an dìleab luachmhor so a dh’ fhàg e againn. Cha deachaidh a leithid de bheirteas bhriathran ann an Gàidhlig a chur ri chéile bho làithean Oisiain.

Chaidh an ceud chlò-bhualadh de na h-òrain a chur a mach anns a’ bhliadhna aon mhile, seachd ceud, trì fichead ’s a h-ochd; agus an dara chlò-bhualadh anns a’ bhliadhna aon mhìle, seachd ceud, ceithir fichead ’s a deich.

Tha ’n gnàth-fhocal ag ràdh— “Cha ’n ’eil duine gun fhàillinn; ’s cha’n fheàrr a leabhar na e-fhein.” A nis, cha ’n ’eil mise so an nochd ag ràdh nach robh fàillinnean ann an Donnachadh Bàn; ach cha’n ann ris na fàillinnean a tha mo ghnothach aig an àm; their mise, “An duine a tha gun fhàillinn, tilgeadh e a’ cheud chlach!”

Tha ’m Bìoball ag radh mu Rìgh Solamh gu ’n do sgrìobh e mìle agus còig orain, agus gu’n do labhair e mu’n t-seudar ann an Lebanon gus an hisop a thig a mach as a’ bhalla. Mar an ceudna sgriobh Donnachadh Bàn mu bheanntan, agus mu bheathaichean na seilg; air craobhan agus air luibhean, air iasg agus air eunlaith, air an t-seillein agus air an amadan-fheòir, agus air an fhigheadair ud, an damhan-allaidh. Ach, a chàirdean, ciod è ’m maith dhomhsa a bhi ’feuchainn ri Loch Eite a thaomadh le gob an dreathan-duinn? ’S e sin an coimeas a’s dlùithe a tha ’tighinn fainear domh ann a bhi ’feuchainn ri bhi moladh agus a’ tomhas luach òrain Dhonnachaidh Bhàin.

Air aon latha chaidh Donnachadh Bàn do thigh-òsda Mhàm-Charaidh air son dram, agus thug bean-an-tighe a leanabh dha tra bha ise a’ freasdal. Thubhairt Donnachadh ’s e ’toirt d’i an leanabh air a h-ais:— “Sin do leanabh eireachdail! ’S gu dearbh ’s fhiach i aire mhath a thoirt oirre: théid a h-iomradh fad agus farsuinn; agus na dì-chuimhnich gu robh mise ’g a banaltrachd!” Mar sin, a chàirdean, tha sinn a’ faicinn gu’n robh Donnachadh Bàn ’n a fhàidh cho math ri bhi ’n a bhàrd; a chionn, an ceann bhliadhnachan an déigh sin ’nuair a dh’ fhàs an leanabh gu bhi ’n a maighdean, fhuair am bàrd i “Le pòsadh ceangailt’ o’n chléir,” agus tha i nis iomraideach feadh an t-saoghail mar “Mhàiri Bhan Og.”

Cho fhad ’s a mhaireas a’ Ghàidhlig mairidh “Beinn Dòrain” agus “Coire-Cheathaich:” agus c’ àite ’bheil facail na ’s blàithe na “Màiri Bhàn Og,” ged nach ’eil e fhathast air a dheanamh cinnteach co ’n sloinneadh a bha aice. ’Si mo bharail gu ’m b’ i nighean do’n Bharan Mac Neachdainn; agus tha ’m bàrd ag ràdh ri Màiri Bhàn òg:—

“ ’S mise ’bha aobhach t’ fhaotainn mar-rium,
’S crodh-laoigh a’ bharain a’ d’ dheigh.”

“ ’S i Màiri Nic-Neachdainn
Is dàicheile pearsa,
Ghabh mìs’ uiread bheachd ort
Ri neach a tha beò.”

“Fòghnaidh sud domh còrr a’s bliadhna
’Chumail snìamh ri nigh’nn a’ Bharain.”

Chuala mi seann daoine ag ràdh sin; agus ged a tha ceud agus ceithir fichead bliadhna bho ’n a rugadh Donnachadh Bàn, cha ’n ’eil an latha aige cho fada air falbh ma smuainicheas sinn gu ’m faca m’ athair Donnachadh Bàn; agus bha mi a’ labhairt ri ministear an latha roimhe a thubhairt rium gu ’n do thaghail Donnachadh Bàn agus a bhean air a sheanair-san, a bha ’n a mhinistear am Bàideanach, agus gu ’n dubhairt am ministear ris a’ bhàrd, “An i so Màiri bhàn òg?” agus fhreagair Donnachadh, “ ’S e sin ’n a bheil air fhagail dhi!” Bha sin bliadhna no dha mu ’n do chaochail am bàrd. Is maith a’s fhiach an co-dhùnadh agus a’ mharbh-rann aig a’ bhàrd a leughadh; tha iad a’ leigeil fhaicinn dhuinn gu ’n robh am bàrd a’ toirt aire do na nithibh spioradail, agus gu’n robh e ag earbsa ris an Fhear-Shaoraidh air son sith agus slàinte anaim. Tha e eucomasach domhsa dol gu mionaideach a dh’ fheuchainn ri bhi meas na h-òrain fa-leth; feumar sin fhàgail gu àm eile; ach ’s fhiach iad uile an leughadh gu bichionta.

Rinn Iain Mac-an-t- Saoir òran-molaidh do Dhonnachadh Bàn. B’e so an t-Iain Mac-an-t- Saoir ris an abradh muinntir an Obain “Cruachan;” agus bha Dòmhnull Mac-an-Aba agus e-fhéin aon latha aig ceidhe Carraig-a- ghràin agus chunnaic Donnachadh Sheana-chinn iad gu h-àrd air bòrd bàta-na-smùide d’ am b’ ainm “Ben Nevis.” agus ghlaodh e a mach gu’m b’e sud an sealladh gun a leithid, “Cruachan” air mullach “Ben Nevis!”

’Nuair a bha Donnachadh Bàn a’ dol feadh na Gaidhealtachd a’ trusadh ainmeannan luchd-cheannaich air son an leabhar-òran aige, a bha anns an àm ann an làmhan nan clò-bhuailteirean, thachair dha air Di-Sathuirne sònraichte a bhi ’s an Oban, agus a’ coiseachd dha am measg na sràidean choinnich e Uilleam Dubh Mac-an-t- Saoir. Bha aig Uilleam Dubh soitheach d’ am b’ ainm an “George,” agus bha i aig an àm an acarsaid an Obain. Chaidh an dà charaid le chéile do Thigh-Clach-a’ -Gheòidh, tigh-òsda a bha aig fear Iain Mac-an-t- Saoir. Bha Iain aig an tigh tra thaghail iad, agus chuir an triùir seachad beagan ùine còmhla. An déigh dhaibh siola no dhà a dh’ uisge-beatha òl, thubhairt Uilleam Dubh gu’m bu mhaith leis gu’n rachadh iad uile air bòrd an “George,” agus gu ’n gabhadh iad seòl còmhla.

Bha Iain agus Donnachadh toileach, agus chaidh an triùir air falbh air bòrd; agus cha do dhi-chuimhnich iad botul a dh’ uisge-beatha ’thoirt leòtha. Sheòl iad a mach am measg nan eileinean, agus bha e anmoch ’s an oidhche mu’n do phill iad.

Chaidh iad air an ais gu Tigh-Clach-a’ -Gheòidh. Anns an t-seomar far an robh iad ri cadal bha da leapa cas ri cois. Bha na daoine sgith agus cadalach, agus chaidh iad a laidhe. Chaidil Donnachadh Bàn agus Uilleam Dubh ann an aon leaba agus Iain anns an leaba eile.

Bha latha na Sàbaid gu maith air aghaidh mu’n do dhùisg iad. B’e Donnachadh Bàn a dhùisg an toiseach, agus ghlaodh e mach ri càch, “Ho ’fheara! Ciod e an saod a th’ oirbh an diugh?”

Freagair Iain Mac-an-t- Saoir mar so:—

“Cha chuir mi mo chas ’am bàt’
’S cha téid mi gu bràth air muir,
Oir leis na dh’òl mi ’n raoir de’n dram
Is bochd ’tha mo cheann an diugh;
Mo mhìle mallachd do Donnachadh Bàn,
’S mur a’s fheàrr do Uilleam Dubh!”

B’e sin an t-Iain Mac-an-t- Saoir a rinn an t-òran a’ moladh Donnachadh Bàn a tha air a thabhairt aig deireadh leabhair Dhonnachaidh Bhàin.

Tha e air a ràdh ’nuair a sguir Uilleam Dubh de obair na mara, gu’n do ghabh e-fhéin no h-aon d’a theaghlach an Tigh-òsda ann an Sràid Dheòrsa ’s an Oban, agus gu’n deachaidh ainm na soitheich a bh’ aig Uilleam Dubh, an “George,” a thoirt air an tigh. Tha an tigh fhathast ri fhaicinn fo’n ainm an “George Hotel.”

A’ Chleith-Sheanachais mu dheireadh a bha ’n Earraghàidheil de Bhàird Thuathaich nach buineadh do’n t-Siorramachd: —Rinn iad an rathad gu tigh-òsda Chùil-Phàil, ann am Meillàird, agus fhuair iad an fhàrdach dhaibh fèin, oir cha robh deasbair ’s an dùthaich a bheireadh còmhdhail dhoibh. Gu math fortanach do fhear-an-tighe ràinig Donnachadh Bàn Mac-an-t- Saoir o bhràigh Ghlinn-Urchaidh gun aon fhios a bhi aige gu’n robh leithid dhe sin roimhe. Cha d’ aithnich fear-an-tighe an coigreach, ach dh’ innis e dha nach b’ urrainn dha aoidheached na h-oidhche a thoirt dha; gu’n robh an tigh air a ghabhail a réir gnè an latha le trì bàird gus an tigeadh deasbair a bu mhurraiche na iadsan; gu’n robh Ailean Buidhe, bàrd na dùthcha, air falbh bho’n tigh aig an àm. Lìon an t-òsdair a’ chuach as an t-searrag agus thug e do’n choigreach i.

“Ni i so an gnothach air a’ cheud fhear dhiubh!” ars an coigreach, ’s e tionndadh na lùdaig. “O’n a tha mi cho fliuch, cuir an rathad a rithist i!”

Rinneadh i sa a thràghadh leis na fadail, “Ni i sb an gnothach; fàgaidh sinn am fear eile anns a’ bhuil. Leig fhaicinn an dorus!”

“B’ fhearr leam na bh’ agam ’thoirt dhuit na gu’n nàraicheadh tu’n dùthaich,” fhreagair fear-an-tighe; “fuirichidh sinn gus am pill Ailean Buidhe.”

“Tha mo chasan rùisgte, ceum na’s fhaide cha téid gus an toir mi còmhdhail do na coigrich!”

Ghrad dh’ fhosgail Donnachadh an dorus, ach b’i ’fhàilt o phrìomh-fhear na cuideachd, “Seas air ais gus an cluinn sinn do rann!”

An sin thubhairt Donnachadh:—

“Innsidh mise dhuibh mo rann
Mar mhaide cam ’an cuail.
Ma’s direach leibh cuiribh ann,
’S ma’s cam leibh cumaibh uaibh!”

Cha d’ fhreagradh a rann anns an tìm shuidhichte, agus thubhairt Donnachadh—

“Ged a chuireadh na bàird thuathach
An cinn chruaidh ri chéil’,
Bheirinn orra le eagal ’bhi
Gaolach air eaba a chéil’ .”

Air so thog na suinn an giobaill-uisge, agus dh’ fhàg iad Tigh Chuil-Phàil aig Donnachadh Bàn nan òran.

Air oidhche eile bha doctair àraidh agus dà mhaor ann an tigh-òsda Chùil-Phàil ’nuair a ràinig Donnachadh ’s a chaidh e stigh do’n t-seomar far an robh iad a’ suidhe aig a’ bhord le pailteas de bhiadh agus de dheoch f’ an comhair. ’Nuair a dh’ aithnich an doctair agus an dà mhaor cò ’bh’ aca, chuir iad fàilt air, agus thairg iad aoidheachd chàirdeil dha.

An déigh dhaibh a bhi ’g òl le cridhealas an cuideachd a chéile gus an robh e gu math anmoch ’s an oidhche, dh’ éirich Donnachadh Bàn agus thubhairt e ris an fheadhainn eile gu’m b’ iomchuidh dha-san a dhol d’a leabaidh, oir gu ’n robh aige ri bhi tràth air a chois ’s a’ mhadainn. Dìreach mar a bha ’m bàrd a’ fosgladh dorus an t-seòmar, thubhairt aon de na maoir ris— “Nis, a

---

[173]

[Vol . 12. No. 22. p. 5]

Dhonnachaidh, cha’n fhalbh thu gus an dean thu rann dhuinn!”

Sheas am bàrd aig an dorus air son tiota, agus an sin thubhairt e:—

“S iomadh rud a chunnaic mi riamh,
Is tha mi liath an déigh ’bhi bàn;
Ioghnadh a chunnaic mi an raoir,
Dà mhaor an tigh Chùil-Phàil;
Bha dà mhaor agus doctair,
’S bha ’n triùir air an daorach mhisg,
’S cha ’n iarr mi dh’ athchuinge ’n domhain
Ach mo chumail bho ’n iochd!”

Tha na naigheachdan a leanas air an innseadh ann an caochladh dhòigh a réir ’s mar a bha iad air an aithris, ach tha aon phong annta a’s fhiach ar n-aire; agus ’s i sin, gu’n do choinnich mac Mhaighstir Alasdair agus Donnachadh Ban, agus gu’n robh iad eòlach air a chéile.

Bha Mac Mhaighstir Alasdair aig faidhir a bha ’m baile a’ Ghearasdain, agus ’nuair a chuala e gu ’n robh Donnachadh Bàn an sin mar an ceudna, dh’ iarr e gu’n comharraicheadh cuideigin Donnachadh Bàn a mach dha. Thubhairt fear dhiubh ris, “Am faic thu am fear ud a’ tighinn a nuas aig creagan a’ Ghearasdain ’s a cheann bho na guaillibh na ’s àirde na ’chompanach? Sin agaibh Donnachadh Bàn!”

Chaidh Mac Mhaighstir Alasdair far an robh Donnachadh agus thubhairt e ris, “An tusa a rinn “Beinn Dòrain?”

“Cha mhise a rinn Beinn Dòrain,” arsa Donnachadh; “ ’s e Dia a rinn Beinn Dòrain an àm ’s an d’ rinneadh an còrr de na beanntainnean, ach thug mise oidheirp air a moladh!”

Aig faidhir eile a bha ann an Gleann-urachaidh bha Donnachadh Bàn ag iarraidh air Iain Caimbeul a’ Bhanca dlighe-a’ -bhàird air son an òran-molaidh a rinn e dha. Thubhairt Iain Caimbeul ris nach b’ urrainn da an còrr a dheanamh ach a mholadh. “U! nach urrainn?” arsa Donnachadh, agus an sin thòisich e air rannan-diomolaidh a dheanamh. So mar a thòisich e:—

“Iain Chaimbeul a’ bhanca,
Gu ’m faicinn thu slàn,
Le d’ churrain is le d’ chàl
’S le d’ bhuutàta gun fheòil;
’S tu marcaich an t-sean-eich
A ’s bramanta ceum
Le d’ shrathair ’s le d’ chléibh
A’ toirt dhachaidh nam moin’,
Maide-crom air a dhroll.”

Thug Iain Caimbeul air sgur, agus rinn e a dhlighe ris a’ bhàrd.

Tha e air ’innseadh gu’n robh Mac Mhaighstir Alasdair air latha aig Tighchreagain, Taobh-Loch-àtha, agus chunnaic e-fhein agus an fheadhainn a bha leis aig taobh an locha, bàta a’ tarruing dlù do’n àite far an robh iad ’n an seasamh. Cha robh ach aon duine anns a’ bhàta còmhla ri gillean-aiseig. Thubhairt fear a bha ’bruidhinn ri Mac Mhaighstir Alasdair, “Tha ’n duine ud a tha ’s a’ bhàta glé choltach ri Donnachadh Bàn nan Oran!” ’Nuair a ràinig am bàta far an robh iad, ghlaodh Mac Mhaighstir Alasdair a mach, “Cò a ’s àirde air a’ bhàta so?”

“Tha, an crann, ’nuair a bhitheas e ’n a sheasamh!” fhreagair Donnachadh, oir b’ esan a bh’ ann.

“Cha ’n e sin a tha mi a’ ciallachadh,” thubhairt Mac Mhaighstir Alasdair, “ ’sann a tha mi a’ ciallachadh cò a’s maighstir oirre?”

“Tha, an stiùir,” thubhairt Donnachadh, “nuair a bhitheas i oirre!”

’Nuair a fhuair iad air tir, thug an gille Donnachadh Bàn leis do thigh ’athar a chur seachad na h-oidhche. Thug bean-an-tighe dhaibh buntàta-pronn gu’n suipeir. Bha ’n gille ag itheadh gu dian togarrach, agus thubhairt Donnachadh ris— “Is math a luchdaicheas tu, ’ille!”

“Seadh,” ars’ an gille, “cha’n ’eil an uchdach ach goirid!”

“Ciamar a tha ’m buntàta a còrdadh ruibh?” dh’ fhaighnich bean-an-tighe.

“Bhitheadh e duilich a thoileachadh, am fear nach còrdadh am buntàta ris,” fhreagair Donnachadh; “am fear leis am bu mhaith leis pronn e, gheibheadh e pronn e, agus am fear leis am bu mhaith leis cnapach e, gheibheadh e cnapach e!” “Nach sibhse Donnachadh Bàn nan òran? thubhairt ise.

“ ’S mi,” thubhairt esan.

“Nach sibhse a rinn ‘Beinn Dòrain? ’” dh’ fhaighnich i.

“Ut, ut, cha mhi, cha mhi! Cha d’ rinn mise riamh meall cho àluinn ri sin, ach thug mi ruith-mholaidh oirre!” thubhairt Donnachadh.

“Obh, òbh!” ars’ ise, “ ’s truagh nach robh an dà theanga agaibh.”

“Ma-ta,” ars’ esan, “ ’nam bitheadh an dà chànain anns a’ bhun a’ th’ agam, dheanadh e ’n gnothach!”

Tha teudan agus freumhan anns a’ Ghàidheal nach bean agus nach gluais canain ach a’ Ghàidhlig. Nach math dhuinn gur e ar sochair coinneamhan agus ceilidhean a bhi againn air son na Gàidhlig a chumail a suas, agus gu’m faod sinn a bhi leughadh agus a’ seinn orain Dhonnachaidh Bhain agus a bhi cridheil càirdeil gun ni de dheoch-làidir a bhi againn a chur ar ceann troimh chéile ’s ar teangannan gu bhi a’ labhairt gu breisleachail. Mar sin deanamaid air dleasnas ri cuimhe Dhonnachaidh Bhàin leis gach uile oidheirp a thabhairt air son na Gàidhlig a ghleidheadh a suas, agus leis a bhi feuchainn ri tuille eòlas fhaotainn air Donnachadh Bàn, a chum ’s gu ’n téid leabhar ùr de ’òrain agus de ’bheatha a chur a mach air son buannachd na Gàidhlig. Thachair dhomh a bhi madainn bho cheann ’ghoirid ann an garbh-chriochan uachdrach Ghlinn-Urachaidh, agus bha a’ ghrian a’ dearsadh le boillsgeadh blàth air gach monadh is srath, a’ foillseachadh maisealachd agus mòralachd nam beann. Bha sneachd cho trom air na mullaichean agus gu’n robh na féidh ri fhaicinn a’ gluasad a sìos ri ìochdar nam beann far an robh fasgadh ann am preasalachd coille, agus feur ùr. Thug sin ’am chuimhne an sean-fhocal, “Meallaidh am biadh fiadh na beinne.” Chunnaic mi sin Righ na Frìthe le ’chròic eireachdail a’ fàgail na coille-bige is a’ tarruing a sìos ris an allt, agus thàinig an sean-fhacal am aire,

“Diomol a’ choille, ’s na fàg i;
Mol an lom-thir, ’s na ruig i.

Cha b’ urrainn domh ach beachd-smuaineachadh air an t-sealladh anabarrach a bha ri fhaicinn air gach taobh; gach beann le ’chòta de shneachd fior-ghlan, mar gu’m bitheadh gach aon deasaichte ann an aodach-bainnse, agus Beinn Dòrain ’n am meadhon mar Bhean-na-bainnse ann an sròltaibh geala, le ’maighdeanan, ’s an culaidhean a’ deàrsadh air gach taobh; agus tolman cruinn àrd air a chòmhdachadh le sneachd mar gu ’m b’e bonnach-bainnse deas air a shiùcarachadh geal air son cuirm-bainnse nam Beann.

Chaidh mo dhùsgadh as a’ bheachd-smuaineachadh so le feadaig chruaidh bho lon-dubh ann am preas-sheilich a bha làimh-rium; agus ’s e so, mar gu ’m b’ eadh, na thubhairt an lon-dubh:— “An ann ag iarraidh naigheachd mu Dhonnachadh Bàn a tha thu? Ma’s ann, cum do shùil air damh na cròic, agus éisd le cluais ealamh. Tha sibhse ’s an Oban a’ smuainteachadh gu bheil sibh fad air aghart; ach fada roimh latha Dhonnachaidh Bhàin bha againne còmhradh-dealanaich gun fheum air sreangannan-stàilinn. Eisd a nis;” agus dh’ éisd mi, agus thàinig a nall thar an t-srath mar gu’m bitheadh srann gaoith ìosal.

’S e, ann an seadh, a thubhairt an Damh-donn:— “Bu mhath a b’ aithne domhsa Donnachadh Bàn. B’e roghadh an t-sealgair a bh’ ann, agus ged a bha e dian oirnne air son ar marbhadh, ’s fada bho’n a thug sinn maitheanas dha, a chionn gu’n do mhol e ar cinneadh agus na beanntan far an robh sinn a chòmhnuidh; agus tha sinn ag ionndrainn nan ceileir binn a bha air am freagairt le mac-talla nan creag ’nuair bha Donnachadh Bàn a’ seinn nan òrain air Buachaill’ -Eite agus Beinn-Dòrain. Leig dhomh cagar a chur ’ad chluais. Ma’s math le Comunn Gàidhealach Lathurna cuimhne a ghleidheil air Donnachadh Bàn, bitheadh iad, anns a’ cheud àite, gun tuille moille a’ trusadh gach sgeul a ghabhas faotainn mu’n Bhàrd. Mur greas sibh oirbh bithidh am Fogharadh seachad.

“Anns an dara h-àite: cruinnicheadh iad leabhraichean Gàidhlig ann an àite far am bi cothrom air an leughadh. ’S aithne dhòmhsa fear-cinnidh do’n bhàrd aig am bheil dòrlach de sheann leabhraichean Gàidhlig deas air son co-chruinneachadh de ’n t-seòrsa.

“ ’S an treas àite: togadh iad Tigh-neònachais an cuimhne a’ Bhàird. Ni sin àite-coinneachaidh air son Comunn Gàidhealach Lathurna, agus àite-tasgaidh air son seudan a bhuineadh do’n Bhàrd. Tha mi dearbhta gu’m bheil mòran de Chloinn-an-t- Saoir agus de Ghàidheil eile, a bheireadh cuideachadh air son leabhraichean Gàidhlig agus nithean iongantach a bhuineadh do’n Ghàidhealtachd a chruinneachadh ann an Tigh-neònachais ’s an Oban Lathurnach. Tha mi dearbhta mar an ceudna gu’m feuchadh an t-àrd sàr-fhear, Dùghall MacIsaaic, air greim fhaotainn air a ghunna do ’m b’ ainm ‘Nic Coiseam,’ agus an spor ’s an stàilinn a bh’ aig a’ Bhàrd. Cò aig am bheil fios na nithean iongantach eile a ghabhadh trusadh!

“Anns an àite mu dheireadh: Na di-chuimhnichibh Faidhreinean matha a thabhairt do na Maighstirean-sgoile air Di-Luain-an-t- Sainnseil, na maighstirean-sgoile a tha a’ deanamh an dleasnas ris a’ Ghàidhlig a theagasg anns na sgoiltibh.” —Oban Times.

Bha fear Domhnull Gillios air a ghlacadh aig Orangedale ’s air a thoirt air ais do Shidni air amharus gu ’n do ghoid e da uaireadair is deise aodaich bho fhear eile bha ’san aon tigh ris aig Dominion No.l. Thugadh fa chomhair a Bhreitheamh Dodd e, agus an sin roghnaich e bhi air fheuchainn aig cùirt-mhor an t-samhraidh.

Tha na h-acarsaidean, na lochan ’s na h-aibhnichean a nis saor o dheigh, agus an ùine ghoirid bidh soithichean is bàtaichean a’ falbh gu siubhlach. Bhrist an deigh air acarsaid Shidni mu’n fhicheadamh latha, agus rinneadh na bàtàichean ullamh gu toiseachadh ri ruith an aiseig, ach thainig beagan de ’n deigh mhoir a stigh, ’s tha iad gu ruige so air an cumail na ’n tàmh air taille sin. Tha cuibhrichean a gheamhraidh mu dheireadh thall air am bristeadh, agus cha ’n fhada gus am bi nàdar uile a’ cur suas culaidh an t-samhraidh.

Tha an cruithneachd an dràsda sia sentichean deuga am buiseal na’s daoire na bha e mu’n àm so an uiridh. Tha pris an fhlùir a reir. Cha ’n eil teagamh nach b’e ’n cogadh a dh’ aobharaich sin. Bha dùil aig na ceannaichean gu ’m biodh Ruisia is Iapan ag iarraidh moran bidh a cheannach air choinneamh a chogaidh. Gu ruige so cha do cheannaich dùthaich seach dùthaich moran cruithneachd. Tha Ruisia a’ togail a’ ghràin sin gu pailt an taobh a stigh de ’criochan fein; agus cha ’n e cruithneachd a’s biadh do mhuinntir Iapan, achrice .An ceann ràidh eile, tha daoine an dòchas gu’m bi an cruithneachd, am flùr ’s an t-aran cho saor ’s a bha iad an uiridh.

---

[174]

[Vol . 12. No. 22. p. 6]

Robinson Crusoe.

CAIBIDEAL XIX.

NOBHEMBER 1—Chuir mi suas mo thent aig bonn creige, agus chaidil mi ann an oidhch’ ud. Rinn mi e cho mor ’s a b’ urrainn domh, agus chuir mi puist anns an talamh gus a’ hamac a chrochadh orra.

Nobh. 2—Chuir mi na cisteachan agus na buird, agus na maidean eile a bh’ agam anns an rath mor-thimchioll air an tent gus mi-fhin a dhion o chunnart, agus bha ’challaid so beagan an taobh a staigh dhe na criochan a chomharraich mi gus aite-daingnichte a dheanamh dhomh fhin.

Nobh. 3—Chaidh mi ’mach anns a’ mhadainn le mo ghunna agus mharbh mi da eun coltach ri tunnagan, agus bha iad gle mhath ri ’n itheadh. Air an fheasgar thoisich mi deanamh bord-beidh dhomh fhin.

Nobh. 4—Anns a’ mhadainn so thoisich mi suidheachadh mar a roinninn an uine a thaobh a bhith ’falbh leis a’ ghunna, a thaobh na h-uine a chuirinn seachad ’nam leabaidh, agus a thaobh na h-uine a chuirinn seachad ’nam thamh agus ’g am thoileachadh fhin. B’ ann mar so a shuidhich mi gu ’n deanainn: Bha mi ri dhol am mach trath ’s a mhadainn le mo ghunna fad a dha no tri de dh’ uairean an uaireadair, nam biodh an turadh ann; bha mi ’na dheigh sin gu bhith ’g obair gu aon-uair-deug; bha mi an sin gus mo bhiadh a ghabhail; agus o dha-uair-dheug gu da uair feasgar bha mi gus mi-fhin a leigeadh ’nam shineadh anns an leabaidh agus greis chadail a dheanamh; oir b’ e so am teas an latha, agus cha b’ urrainn domh obair a dheanamh. Agus ’na dheigh sin bha mi gu bhith ’g obair gus an tigeadh am feasgar anamoch. B’ e an obair a bh’ agam an latha so agus air an ath latha a bhith ’deanamh bord-beidh dhomh fhin. Cha robh mi suas ri obair dhe ’n t-seorsa aig an am, ach ri uine thainig mi gu bhith ’nam dheadh fhear-ceirde, mar, tha mi ’creidsinn, a dh’ fhaodadh fear sam bith a bhith a leagadh inntinn air obair a dheanamh.

Nobh. 5—Chaidh mi ’mach air a’ mhadainn so le m’ ghunna ’s le m’ chu, agus mharbh mi cat-fiadhaich. Bha craicionn briadh’ air, ach cha robh feum sam bith ’na fheoil. A h-uile creutair a bha mi marbhadh bha mi toirt dheth a’ chraicinn agus ’g a dheasachadh gus a ghleidheadh. Thainig mi air ais rathad a’ chladaich, agus chunnaic mi iomadh seorsa de dh’ eoin-mhara, ach cha robh fhios agam ciod na h-ainmeannan a bh’ orra. Ach bha ioghnadh orm, agus cha mhor nach robh eagal orm, an uair a chunnaic mi a dha no tri de roin. An uair a bha mi ’beachdachadh orra agus gun fhios agam gu ro mhath ciod na creutairean a bh’ annta, chuiriad car dhiubh am mach air a’ mhuir, agus theich iad orm air an turus ud.

Nobh. 6—An deigh dhomh a bhith air falbh le mo ghunna anns a’ mhadainn, thoisich mi ri obair air a’ bhord, agus ged a chuir mi crioch air cha robh mi toilichte leis; ach ann an uine gun bhith fada dh’ ionnsaich mi a dheanamh na b’ fhearr.

Nobh. 7—A nis thoisich an t-side ri fas gu math. Chuir mi seachad an seachdamh, an t-ochdamh, an naoghamh, an deicheamh, agus dara latha deug (oir b’ e an t-aonamh latha deug Di-domhnaich); gu buileach a’ deanamh na cathrach. Agus an deigh moran saoithreach thug mi gu rudeiginn de chumadh e, ged nach robh mi riaraichte leis. Agus an uair a bha mi ’g a deanamh thug mi as a cheile e caochladh uairean.

Faodaidh mi ainmeachadh an so nach robh mi fada gun dearmad a dheanamh air Di-domhnaich a chumail air cuimhne; oir, air dhomh dearmad a dheanamh air an latha chomharrachadh mar bu choir dhomh air a’ mhaide a chuir mi ’na sheasamh air son an aobhair, cha robh fhios agam co e Di-domhnaich seach lath’ aile dhe ’n t-seachdain.

Nobh. 13—Bha ’n t-uisge mor ann fad an latha so. Thug so urachadh mor dhomh, agus thug e fionnarachadh do ’n talamh. Ach bha tairneinnich is dealanaich uamhasach ann, agus chuir iad eagal mor orm. Bha eagal orm gu ’n rachadh mo chuid fudair gu leir ’na theine. An uair a sguir na dealanaich ’s na tairneinich ann chuir mi romham gu ’n cuirinn mo chuid fudair gu leir ann am bocsan beaga, a chum nach biodh e ann an cunnart.

Nobh. 14, 15, 16—Fad nan tri latha so bha mi ’deanamh bhocasan beaga a ghabhadh mu phunnd no da phunnd fudair. An uair a chuir mi am fudar anns na bocasan so, chuir mi iad ann an aite cho sabhailte ’s a b’ urrainn domh, agus air eagal gu ’n eireadh beud dhaibh cha do chuir mi faisge air a cheile iad idir. Air aon de na laithean so mharbh mi eun mor a bha gle mhath ri ’itheadh, ach cha robh fhios agam ciod an seorsa ’bh’ ann.

Nobh. 17—Air an latha so thoisich ri cladhach anns a’ chreig air cul an tent, gus aite freagarrach a dheanamh gus gach ni nach robh fo dhion ceart agam a chur ann.

Faodaidh mi ainmeachddh gu ’n robh tri rudan ann a bha dhith orm, agus a bhiodh anabarrach feumail dhomh nan robh iad agam, agus b’ e sin piocaid, agus sluasaid, agus barra-roth, no bascaid. Mar so sguir dhe ’n obair, agus thoisich mi ri smaointean cia mar a rachadh agam air na rudan ud a dheanamh.

An aite piocaid bha mi ’g obair leis a’ gheimhleig, agus ged a bha i car trom ri h-obrachadh, bha mi ’deanamh feum math leatha. Ach b’ e an ath rud a bha dhith orm sluasaid no spaid. Cha robh e comasach dhomh a bheag a dh’ obair a dheanamh as an aonais, ach cha robh fhios agam cia mar a dheanainn aon seach aon dhiubh.

Nobh. 18—Air an ath latha an uair a bha mi air feadh na coille thachair craobh orm ris an canadh iad ann am Brasil, a’ chraobh iaruinn, a chionn gur e fiodh anabarrach cruaidh a bh’ innte. Le mor-shaothair chaidh agam air sgonn a ghearradh as a’ chraoibh so, agus cha mhor nach do mhill mi an tuadh mu ’n do ghearr mi i. Agus bha ’n sgonn so cho trom ’s gur ann a’ cheart air eiginn a thug mi dhachaidh e.

Leis cho fior chruaidh ’s a bha ’m fiodh, agus le cion innealan freagarrach, thug mi uine mhor air deanamh na sluasaid. Ach chaidh agam mu dheireadh air a deanamh, eadar chois is cheann, coltach ris na sluasaidean ann an Sasunn. Ach o nach tobh iarunn air an fhaobhar aice, cha do mhair i gle fhada. Air a shon sin bha i gle fheumail dhomh air son na h-obrach a bh’ agam ri dheanamh leatha. Ach tha mi ’creidsinn nach fhacas a leithid de shluasaid riamh, agus nach mo a thugadh uine cho fad air te dhiubh a dheanamh. An deigh an t-sluasaid a dheanamh, bha mi ann am feum bascaid no bara-roth, gus an uir ’s na clachan a bha mi ’cladhach fo ’n chreig a thoirt air falbh. Cha b’ urrainn domh bascaid a dheanamh air chor sam bith, o nach robh slatagan agam a ghabhadh lubadh; co dhiubh cha robh fhios agam aig an am gu ’n robh iad ri ’m faotainn.

Agus a thaobh a’ bhara-roth bha mi ’smaointean gu ’n rachadh agam air a dheanamh gu leir ach an roth. Cha b’ urrainn domh a smaointean cia mar a thoisichinn ri deanamh roth. A bharrachd air so, cha robh rathad agam air suilean iaruinn anns an ruitheadh cinn an aiseil a bha agam ri chur anns an roth, agus air an aobhar sin sguir mi de dheanamh a’ bhara-roth. Ach gus an uir a bha mi ’cladhach as an uamhaidh a thoirt air falbh, rinn mi rud ris an canar amar-aoil, mar a bhios aig luchd oibre a’ tarruinn aoil gu clachairean.

Cha robh e cho doirbh dhomh an t-amar-aoil a dheanamh ’s a tha ’n t-sluasaid. Ach chaidh mi ceithir latha eadar a bhith ’g a dheanamh agus deanamh na sluasaid, agus an oidhirp a thug mi air bara-roth a dheanamh, tha mi ’ciallachadh a’ chuid sin dhe na laithean a bha mi ’cur air leith air son obrach. Bha mi ’n comhnuidh a’ falbh sgriob le mo ghunna a h-uile madainn, agus b’ ainneamh leam tilleadh dhachaidh gun rudeiginn agam a dh’ ithinn.

Nobh. 23—Fhad ’s a bha mi ’deanamh nan innealan a dh’ ainmich mi bha ’n obair eile a bh’ agam ’na tamh, ach cho luath ’s a bha iad deiseil, thoisich mi ri obair a h-uile latha cho math ’s a leigeadh mo neart agus an uine leam. Chosg mi ochd latha deug a’ deanamh na h-uamha domhain agus farsuinn a chum gu ’m biodh farsuinneachd gu leor, agus gus a h-uile rud a bhuineadh dhomh a ghleidheadh.

Fad na h-uine so gu leir rinn mi an uamha cho farsuinn ’s gu ’n robh seomar-gleidhidh, agus citsin, agus seomar-beidh, agus seilleir agam innte. Mar bu trice bha mi ’fuireach anns an tent. Ach an uair a bhiodh am fliuch na bliadhn’ ann, bhiodh an t-uisge cho trom ’s nach b’ urrainn domh mi-fhin a chumail tioram. Thug so orm ’na dheigh sid cabair fhada a chur as mo chionn, agus an tubhadh gu math le feur fada agus duilleach nan craobh.

Dec. 10—Bha mi nis a’ smaointean gu ’n robh an uamha deiseil. Ach tha e coltach gu ’n d’ rinn mi ro mhor i, oir thuit moran dhe ’n talamh as a’ mhullach aice, agus o ’n dara taobh dhi. Agus, rud nach robh ’na ioghnadh, chuir so eagal mor orm; oir nan do thachair do ’n uir so tuiteam air mo mhuin, bhithinn air mo thiodhlacadh beo.

An deigh do ’n tubaist so tachairt, bha obair mhor agam an uir ’s na clachan a thoirt am mach as an uamhaidh, agus b’ fheudar dhomh puist a chur fo mhullach na h-uamha gus a cumail gun tuiteam buileach mu m’ cheann.

Dec. 11—Thoisich mi ri obair gus an uamha dheanamh tearuinte. Ghearr mi puist fhreagarraeh anns a’ choille. Chuir mi da shreith dhiubh ’nan seasamh direach, agus buird tarsuinn eadar an cinn agus mullach na h-uamha. Chriochnaich mi so air an ath latha. Agus chuir mi tuilleadh phostachan suas air an doigh cheudna, agus an ceann seachdain bha ’n uamha tearuinte gu leor agam. Agus o ’n a bha na puist ’nan sreithean direach, bha comas agam air talla a dheanamh eadar a h-uile seomar.

Dec. 17—O’ n latha so gus am ficheadamh latha, bha mi ’cur sgeilpeannan anns na seomraichean, agus bha mi ’cur thairnean anns na puist gus rudan a chrochadh orra; agus a nis bha m’ aite-comhnuidh ann an rud-eiginn de dh’ ordugh.

Dec. 10—Thug mi nis a h-uile rud do ’n uamhaidh, agus thoisich mi ri innsreadh a chur innte. Rinn mi seorsa de dhreser gus mo bhiadh a chur air. Rinn mi bord-beidh eile; ach bha am fiodh freagarrach air a shon air fas gann.

Dec. 24—Bha ’n t-uisge mor ann fad an latha ’s na h-oidhche, agus cha deachaidh mi mach air dorus.

Dec. 25—Bha ’n t-uisge ’sileadh fad an latha.

Dec 26—Bha ’n turadh ann, agus bha ’n talamh na b’ fhionnaire na bha e roimhe, agus moran na bu taitniche.

(Ri leantuinn).

---

[175]

[Vol . 12. No. 22. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE 2,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal,

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3½% ’sa bhliadhna.

Tha Mo Run air a’ Ghille.

Tha mo rùn air a’ ghille,
’S e mo dhùrachd ga ’n tig thu;
’S mi gu ’n siùbhladh leat am fireach
Fo shile nam fuar-bheann.

Oidhche shamhraidh dhomh ’s mi ’m ònar,
Nam b’urrainn domh gu’n deanainn òran,
’S truagh, a rìgh, nach robh mi pòsd’
Air òigear a’ chùil dualaich!

O, gur e mo cheist an t-òigear,
Fear chùil duinn ’s an leadain bhòidhich;
’S mi gu ’n siùbhladh leat thar m’ eòlais,
Ged tha ’n còta ruadh ort.

’S mor a thug mi ’ghaol do ’n fhiùran,
Tha mach a teaghlach Chill-Iùnduinn;
Sealgair fhiadh thu ’m beinn a’ bhùiridh,
’S eilid lùth nan luath-chas.

Ged tha blàth na bric’ ad’ aodann,
Cha do lughdaich sud mo ghaol ort;
’S mi gu’n siubhladh leat an saoghal,
Na’n saoilinn do bhuannachd.

Phosainn thu dh’ aindeoin mo chàirdean,
Gun toil m’ athar, no mo mhàthar;
Iain saor a tha mi ’g àireamh,
Bho’n ’s e chnàmh a’ ghruag dhiom.

Tha ’n Nollaig a’ tigh’n as ùr oirnn,
Ged a tha, gur beag mo shùrd rith’;
’M fear nach fagadh anns a’ chùil mi,
Air chul nan tonn uaine!

’S beag a shaoilinn féin an uiridh
Gu ’n tréigeadh tu mi cho buileach;
Mar gu ’n tilgeadh craobh a duilleach,
Dh’ fhàs thu uman suarach.

Cumha

Do Mhaggie Ghunn a dh’ eug amBroad Cove,agus mar gu’m b’e ’piuthar a dheanadh e.

LE TEARLACH MAC FHIONGHAIN.

AIR FONN— “Cumha Chloinn Ghriogair.”

Cha dean mi gàir’ éibhinn,
An àm éirigh no laidhe.

Tha mo shùil fo na deuraibh,
O’n a thréig thu mi, ’Mhaggie.

Tha mi ’n comhnuidh ga d’ ionndrain,
’S cha ’n ’eil sùgradh air m’ aire.

Tha mo chridhe ro bhrònach,
’S tha mi ’m ònar a cadal.

Cha bhith d’ àit’ air a lionadh,
’S cha dean tìm do thoirt dhachaidh.

Tha thu ’ghaol ann ad shìneadh,
An anairt lìn air do phasgadh.

Thug an t-earrach thu bhuainn,
’S cha toir earrach nuadh thu air t’ ais dhuinn.

’S e chuir uisg’ air mo chluasaig,
Gur ann ’san uaigh tha thu ’n tasgaidh.

Bha thu sonruicht’ measg sluagh,
Is bha thu uasal an cleachdadh.

Bu leat urram na tire
Ann ad linn ’s ann ad latha;

Is cha’n fhacas riamh gruaim ort,
Ged bhiodh i tuath air na beannan.

Bha e soilleir o d’ ghluasad
Nach bu bhuan thu air thalamh:

Nach robh thu ann ach air chuairt,
’S gur ann shuas bha do dhachaidh.

O, a Bhàis, na dean uaill,
Ged thug thu bhuamsa na bh’ agam.

O, a Bhàis, lean do bhuaidh,
Is o’n a fhuair thu i gabh i.

Ach thig an latha ’s cha ’n ioghnadh
’S an caill thu t’ iochdarain fhathast;

Is cha ’n fhaic thu gu siorruidh
Do rian mar a bh’ agad.

An nochd cha dean mi gàir’ éibhinn,
An àm éirigh no laidhe.

Dh’fhalbh Mo Leannan Fein.

LE NIGHEAN FHIR IONAIR-SGATHADAIL.

SEISD—
Dh’ fhalbh mo leannan féin,
Dh’ fhalbh mo chéile lurach;
Misneach mhath na dhéigh,
Dhomhsa b’ éiginn fuireach.

Chunnaic mis’ thu ’n dé
’Tearnadh leis a’ bhruthach;
Bha mo shùil a’d’ dhéigh,
Ged a b’ fheudar fuireach.

M’ eudail am fear donn
’Thogadh fonn le furan,
Deas a falbh nan stùc,
’Chuireadh smùid a gunna.

’S e mo cheist an t-òigear,
Fear a’ chòta bhreacain;
’S truagh nach robh sinn còmhla,
’S againn còir air fearann.

Dh’ fhalbh mi leat an dé
Ceum a sios am Muilionn,
Thug mi dhut mo phòg,
’S shil mo dheòir le mulad.

’S mise ’th’ air mo leonadh,
O’n a sheol thu thairis;
’Nuair a gheibh thu thall
Sgriobh a nall do bheannachd.

Na ’n tigeadh tu, a rùin,
Chum do dhùthaich a rithist,
Rachainn leat a nùll,
Ged bhiodh triùir ga m’ thilleadh.

O’n a rinn thu seoladh
Air long mhor nan crannaibh,
Tha mo chridhe bronach,
’S cha ’n ’eil ceol air m’ aire.

’S mise tha gu cràiteach,
O’n la dh’ fhàg thu ’m baile,
’S mi mar uan gun mhàthair,
Ged is nàir’ dhomh aithris.

’S mise tha gu tùrsach,
’S tric mo shùil a sileadh,
O nach faic mi thu
’S a’ bhliadhn’ ùr a’ tighinn.

Oran a’ Bhaitsealeir.

Tionndaidh nis a nall is éisd,
Tionndaidh, tionndaidh, ’s gabh gu feum,
’S na dean-sa mar a rinn mi fhéin;
Thoir té a measg nan caileagan.

Tha mise ’n so an diugh leam fhéin,
Gun agam ni a ni dhomh feum,
Gun mhart, gun each, gun bheathach spréidh,
Gun chearc, gun gheadh, gun tunnagan.

’S ’nuair a bha mi am ghill’ òg,
Bha caoraich agam ’s crodh gu leor;
Co theireadh rium an sin ri m’ bheo
Gu ’m faicinn la cho muladach.

Mo mhallachd aig an fhear gu bràth,
Nach tagh a bhean ’nuair bhios e tràth,
Gun fheitheamh gus an tig an là,
No bithidh e bàit’ le cunnartan.

’S beag a shaoil mi ’n laithean m’ oig’
Gu ’m bithinn-sa gun neart, gun treoir,
Gun bhean, gun mhac, gun neach am choir
A bheireadh dhomhsa comhfhurtachd.

Chaill mi ’n storas, chaill mi ’n treud,
Cha d’ fhuair mi ’n te bha mi na déigh,
’S an te a gheibhinn ’s thug dhomh spéis
Thug mi le eucoir car aisde.

Is dh’ innis mise nis mar bha,
’S O, gabhaidh rabhadh uamsa tràth,
’S ma’s toigh leat té thoir dhi do làmh,
’S gu bràth na bi ad bhaitsealeir!

Tha sinn an comain Dhonnchaidh Dhomhnullaich ann am Montreal air son an orain so. Le cion rùm cha ’n urrainn duinn na h-orain eile a chur ’sa MHAC-TALLA gus an ath àireamh. Tha an t-oran “Sìne Chalum Bhàin,” le Niall Mac Leoid, ri fhaotainn an “Clàrsach an Doire.”

Iadsan a Phaidh.

Raonaid B Nic Amhlaidh, Sidni
Raibeart Barclay, Sidni
Domhnull Domhnullach, Glace Bay
Mrs Floiri Nic Gillinnein, Gillander ’s Mtn.
Ruairidh Mac Philip, Loch Lomond
Ciorstaidh A Gillios, Dunbheagain
R A Domhnullach, Long Island Main
Cailean Caimbeul, an Amhainn Mheadhonach
D I Mac Neill, Johnstown
Raoghall A Gillios, Broad Cove Chapel
Seumas I Mac Gilleathain, Glen Morrison
Domhnull I Domhnullach, Gabarus Lake
An t-Urr Iain MacFhionghain, Albert Bridge
Calum I Cuimein, Orangedale
Iain F Siosal, Siudaig
Seonaid C Caimbeul, S . W. Port Hood
Seumas Domhnullach, Ch ’town, P.E. I.
Am Breitheamh Domhnullach, Ch ’town, P.E. I.
Iain Mac Suain, Ch ’town, P.E. I.
Aeneas Domhnullach, Ch ’town, P.E. I.
Eoghan Stiubhart, Ch ’town, P.E. I.
Iain A Blue, Little Sands, P.E. I.
An t-Urr A M Sinclair, Belfast , P.E. I.
Iain Mac Calamain, Point Prim, P.E. I.
Alasdair W Mathanach, Gleann Uilleam
Donnachadh Domhnullach, Montreal , Que.
Tormad Moireasdan, Peveril , Que.
An t-Easbuig Domhnullach, Alexandria , Ont.
Iain D Mac Gillemhaoil, Dunbheagain, Ont.
Martainn Mac-a- Phearsain, Mendocino , Cal.
I S Ros, Cleona, Cal.
Seonaid Nic Gillinein, Taunton , Mass.
E N Domhnullach, Roxbury , Mass.
Mor Dhomhnullach, Boston , Mass.
Domhnull Moraidh, Northcote , Minn
Domhnull Calder, Butte , Mont
A M Dùghallach, Portsmouth , N. H.
Tearlach M Sinclair, Providence , R. I.
Amhlaidh Mac Gilleathain, Glasacho, Alba
Iain N Mac Leoid, Steornabhagh, Alba
An t-Urr M Mac Gillinein, Dunéidionn

Posadh.

Aig Amhainn nam Bradan, air an 12mh là de’n Ghiblin, leis an Urr. C. Caimbeul, Domhnull Mac Fhionghain a mhuinntir an aite sin agus Mairi Anna Mhoireasdan a Port Morien. Na h-uile soirbheachadh leis a chàraid og.

Ceannaich ri gréin is creic ri coinneil.

Cha b’e am fear a reiceadh a’ chearc ris an là fhliuch.

Cha b’ e ’n t-uisge nach ruitheadh ach am muileann nach bleitheadh.

Cha bhi cuimhne air an aran ach fhad ’sa mhaireas e ’s an sgòrnan.

Cha bhi meas air an tobar gus an traogh e.

Cha bhi meas air an t-slàinte gus an tig an euslaint’.

Chu bhi piseach air suirighe na Sàbaid.

Cha b’ iongantach leinn ach lionn air banais a’ chait.

Cha chuir bean-tighe ghlic na h-uighean uile fo aon chirc.

Cha chuirinn mo bheul anns an lite nach olainn.

Cha ghabhadh sin iongantas—an uaisle gun chasan.

Cha ’n ’eil lochd sam bith an cridhe a bhios a gabhail orain.

---

[176]

[Vol . 12. No. 22. p. 8]

Amhairc an So!
’san ath aireamh airson
SANAS UR
bho
The Canadian Bank of Commerce
Sydney, C. B.
P. C. STEVENSON, MANAGER.

Thill, gu’n do Thill thu, Bhlackie

LE MAIRI NIC-EALAIR.

FONN— “Theid i ’s gu’n teid i leam.”

’S coma có a thig no théid leinn,
Bho ’n a thill thu féin, a Bhlackie.

Thill, gu’n do thill thu ruinn,
Thill, gn’n do thill thu dhachaidh;
Thill, gu’n do thill thu ruinn.

Caraid’ ’s fear-tagraidh nan Gàidheal,
Mo chuis-mhànrain thu bhi fallain.

’S ged a bha thu anns an Eiphit
Gu’m b’e d’ éibhneas ’bhi ’s na gleannaibh.

B’ annsa leat ’bhi ’n Allt-na- Craige*
Na ’s an Eadailte ’bhi d’ bharan.

B’ annsa leat am fàile caoin
A thig o’n roid, o’n fhraoch, ’s o’n chanach,

No ged bhiodh tu ’n gàradh cùbhraidh
Spiosraidh ’s tùis an dùthaich d’ aineoil.

’S binn an ceol leat fuaim na tuinne
A bhuaileas ri Muile a’ bharraich;

’S gaoithean samhraidh ’tighinn le cronan
Bho ghlinn ard na mor-bheinn bheannaich.

Mile beannachd! fhir mo ghaoil thu!
’S mi tha aobhach thu bhi dhachaidh.

’S binn an naigheachd leis na Gaidheil
Thu ’thighinn sàbhailt’ as gach carraid.

Togar bratach, séidear pioban,
Lionar piosan a bhios barrach.

’S coma có a thig no théid leinn,
Bho ’n a thill thu féin, a Bhlackie.

* Far an robh tigh samhraidh aig Professor Blackie dluth do ’n Oban.

Iain Stiubhart Blackie.

LE NIALL MAC LEOID.

An d’ fhàg thu sinn, a laoich nam buadh?
Cha chluinn sinn tuilleadh fuaim do bheòil,
Cha’n fhaic sinn tuilleadh t’aghaidh shuairc,
Mar ghrian gun ghruain am measg an t-slòigh!

Ghearradh a’ chraobh bu torach blàth,
’S a dh’ àraich iomadh meanglan òg,
Bu taitneach leam a bhi fo ’sgàil,
’S mo chàil a’ faotainn brigh a lòin.

A Ghàidhlig aosd’ as binne guth,
Cuir ort an diugh do chulaidh bhròin;
’S t’ fhear-tagraidh treun bu mhaiseach cruth,
Gun cheòl gun chruit gu balbh fo’n fhòid!

Sheas e gu duineil thu mar sgiath,
Le chainnt ’s le ghniomh a’ dion do chliù,
’S do Chathair shuidhich e gu fial,
Nach leig do ghlòir an cian-s’ air chùl.

A ghlinn ’s a bheanntan tìr mo ghràidh,
Tha ’n ceò air tàmh umaibh fo sprochd;
Cha ’n fhaic sibh tuilleadh sùil a’ bhàird
A’ dearrsadh oirbh bho àird’ nan cnoc!

Cha chluinn sibh tuilleadh fuinn a chiùil,
A’ seinn gu sunndach feadh nan glac;
Bu tric e cuartachadh bhur stùc,
’S ag àrdachadh bhur cliù le tlachd.

A chlann mo dhùthcha is mo shluaigh,
Tha latha gruamach oirnn air teachd,
Tha ’n gaisgeach treun fo ghlais na h-uaigh,
A sheasadh leinn ri uair a’ ghleachd!

Sàr Albannach gun cheilg gun fhoill,
Bu mhùirneach e mu ’cloinn ’s mu ’cliù,
’S bidh cuimhn’ is ainm an laoich le loinn,
Mar dhaoimean lainnireach ’n a crùn.

Gach buaidh tha uasal, maiseach, àrd,
Le eòlas laidir agus glìc;
Bha sin le irisleachd is gràdh,
Mar theaghlach blàth a’ tàmh fo chrios.

Gach sòlas do t’ anam, a thriath,
Ruith thu gu sgiamhach, glan do réis,
Bu chliùiteach, taitneach, riamh do thriall,
’S tha sinne cianail as do dhéigh!

Litir o’n “Chiaran Mabach”

Chunnaic mi ann an té de litrichean Peigidh Phabach iomradh air a dheanamh air Donnachadh Mac Cuithein, ris an cainte mar bu trice Donnachadh Ruadh. Tha cuimhne mhath agam air Donnachadh còir—duine treun, socair. Is iomadh duan is òran a rinn e. Tha cuimhne agam air beagan rannan de dh’ aon aca. Anns an àm so ’nuair a bhiodh na tuathanaich a réiteach an fhearainn bhiodh iad a deanamh càrnain de na clachan. Bha aon diu so gu math mor, air clìreadh Dhonnachaidh. Chaidh sgeul mu’n cuairt, an uair a bhiodh a ghealach na h-àirde gu’m biteadh ’faicinn cailleach aig a chàrnan. Bha mar an ceudna caraid aig Donnachadh air an robh e glé mheasail, ris an canadh iad Iain mac Colla. Tharruing e esan a steach ’san òran. Bheir mi dhuibh na bheil agam dheth an dòchas gu’n toir cuideiginn an còrr deth dhuibh. Bha rathad aithghearr do’n bhaile-mhor dlùth air taigh Dhonnachaidh ’bu tric le daoine a bhith gabhail agus so far am faca e an cunnart do’n chloinn a bhiodh a tighinn bho ’n bhaile:—

An cuala sibh mu chailleach a’ chàrnain,
’S nach faicear air fàire i gu àirde na gealaich.

LUINNEAG.
’S cunnartach do’n chloinn ’bhios a tighinn o’n bhaile,
Ma theid i na’n caoimhneas cha bhi iad fallain.

An uair a thig na faoillich ’s am fuachd as na craobhan,
Bidh i ’n tigh an t-saoir, oir tha e daonnan falamh.

Iain mac Colla ’n còmhnuidh bidh e ’deanamh òran,
’S leibideach an dòigh dha ’bhi deanamh spòrs air caillich.

Agus mar gu’m freagradh Iain mac Colla :—

Donnachadh le ròlaist bidh e ’deanamh òran,
’S nuair a thig Mac Leòid gu ’m faigh e stòl gun ghainne.

Dhonnachaidh na biodh ortsa gruaman cha bhi suidhe suas ort,
O’n rinn a chailleach thruagh ud sinn fhuadach o’n rathad.

Nam b’ aithne dhomhsa Gàilig a sgriobhadh cho math ri cuid cha bhiodh MAC-TALLA gun litir bhuam uair is uair; oir nuair a gheibh mi e, ’se cheud sùil a bheir mi fiach am bheil litir ann o chuideiginn, ’s ma tha ’se ’cheud earrann a leughas mi dheth.

AN CIARAN MABACH.
Baile an Iaruinn, April 19, ’04.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

Tha sinn
A CREIC A MACH AR STOC IOMLAN
de dh’
Airneis ’s de Bhrait-Urlair
air na chosd iad.
Gordon & Keith,
A. T. Grant, Manager
350 Sraid Shearlot, Sidni, C. B.

Sydney & Louisbourg Railway

Tim Chlar Geamhraidh.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’October, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 8.01 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.40 a. m.

A fagail Shidni aig 4.00 p. m., Glace Bayaig 4.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 5.45 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’ sùire.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchda gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26, no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.