---

[177]

[Vol . 12. No. 23. p. 1]

MAC-TALLA

AN NI NACH CLUINN MI AN DIUGH CHA’N AITHRIS MI MAIREACH

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, MAIGH 13, 1904. No. 23.

Tha tuathanaich Mhanitoba ’s an Iar-Thuath an teis-meadhon na curachd. Mar a thachair an taobh so fhein, bha ’n t-earrach na b’ anmoiche na b’ àbhaist, ach tha iad a dh’ aindeoin sin ag amharc air-son deagh bhuain. Tha an grunnd ann an deagh shuidheachadh, an ùir cho tais ’s nach cuir i feum air uisge gu ceann dha no tri sheachduinean.

Thainig 11,824 de luchd-imrich do Chanada air a mhios a dh’ fhalbh: —6,698 á Sasunn, 2,280 á Alba, 485 á Eirinn, agus 2,260 á duthchannan céin. Is math a bhi faicinn gur Breatunnaich an àireamh a’s mò de’n luchd-imrich a tha tighinn do’n duthaich, agus gu bheil i faighinn cuibhrionn nach beag eadhon de shalann na talmhainn—sliochd na h-Alba.

Anns na ceithir bliadhna bho thoiseach Aprail 1900 gu toiseach Aprail 1904, bha tri cheud gu leth bàs le sgiorradh ann an siorrachd Cheap Breatunn. Bha tri fichead dhiu sin ’sa bhliadhna 1902, agus leth-cheud ’s a dha an uiridh. Bha a mhor chuid de na bàis sin mu thogail na h-obair-iaruinn agus anns na mèinnean guail. Bha moran dhiu gun teagamh a dh’ fhaodte sheachnadh le bhi cleachdadh barrachd faicill.

Tha’n Seanair Wark, an “ceud-bhliadhnach,” ann an Ottawa a gabhail pàirt an cùisean-riaghlaidh na dùthcha mar tha càch. Air an t-seachduin roimh ’n té s’a chaidh thug na Seanairean mar ghibht dha a dhealbh fein, air a tarruinn gu h-eireachdail le dealbhadair ainmeil, agus chuir ceannardan na da phàirtidh ’san da thigh fàilte air os leth luchd na pàrlamaid gu h-iomlan. Anns an òraid a rinn am Priomhair, Sir Wilfrid Laurier, thug e iomradh air a ghealladh a tha’n co-cheangal ris an àithne, “Thoir urram do t’athair agus do d’ mhàthair,” ag radh gu robh iad ri thuigsinn o bhuainead làithean Mhr. Wark gu robh e na bhalachan math an àm na h-òige, agus air mhòdh sònruichte dleasanach ri phàrantan.

Riamh o’n chaidh Dawson a shuidheachadh, tha na paipeirean-naidheachd a’ toirt iomraidh air cho rianail ’s cho òrdail ’s a bha’m baile sin air a chumail an coimeas ri bailtean dhe’n t-seòrsa cheudna a tha ri’m faotainn an dùthchannan eile. ’Se bu phriomh aobhar dha sin gun teagamh gu robh e fo’n bhrataich Bhreatunnaich, suaicheantas a tha anns gach àite ’m faicear e a’ ciallachadh ùmhlachd do lagh cuide ri saorsa ’s ceartas. Ach chithear ann an litir an Ard-bhàillidh Dhomhnullaich, a gheibhear air taobh eile de’n MHAC-TALLA so, gu robh aobhar eile ann air Dawson a bhi faighinn cliù cho mor. ’Se ’n t-aobhar sin gu robh sluagh a’ bhaile gu ruige so cho glic ’s gu’n do thagh iad Gaidheil mar àrd-bhàillidhean. Ged a chitheadh iad iomchuidh an deigh so daoine de shloinneadh eile a chur na’n àite, bu dàna leinne radh gu’n imicheadh a chliu ’s a dheagh bheus o’n bhaile, oir is tric le deagh oibre dhaoine mairsinn an deigh dhaibh fein siubhal; ach cha’n urrainn duinn a chleith gu bheil uaill oirnn mar Bhreatunnaich ’s mar Ghàidheil gu bheil Dawson fo chliu cho mor. Agus tha sinn cinnteach nach teid an cliu sin an lughad ach am meud fhad ’s a chumar air ceann a riaghlaidh Gàidheal a fhuair a bhreith is àrach air eilein Ceap Breatuinn, Gàidhealtachd Chanada.

Thug Iapan dha no tri de bhuillean troma do Ruisia ré an da sheachduin a dh’ fhalbh. Air a cheud là de’n Mhàigh chuireadh blàr mor air tìr aig an Abhainn Yalu, anns an deachaidh còrr is tri cheud deug de na Ruiseinich a mharbhadh agus sia no seachd a cheudaa de na h-Iapanaich. ’S i ’n Abhainn Yalu a chrioch eadar Corea agus Manchuria; bha ’m blàr air a chur air a bruaich a tuath. Air an treas là de’n mhios chaidh aig cabhlach Iapan, an deigh caochladh ionnsaidhean, air beul acarsaid Phort Arthur a dhunadh cho buileach ’s nach faigh soitheach a mach no stigh. Air an t-siathamh latha chaidh buidhnean de h-arm Iapan a chur air tir an ceithir no coig a dh’àiteachan faisg air Port Arthur. Ghabh iad seilbh air an rathad-iaruinn a tha ruith dh’ionnsuidh a bhaile sin, ’ga ghearradh air falbh o chuideachadh sam bith. Cuiridh iad a nis gun teagamh séisd ris. Thatar ag iomradh gu bheil na Ruiseinich cheana a smuideadh nan soithichean-cogaidh a th’aca ’s an acarsaid sin as a cheile ’s a’ deanamh deiseil gus teicheadh as a bhaile gun dàil. Tha nise tri miosan o’n chaidh a’ cheud bhuille bhualadh ’sa chogadh, agus gu ruige so tha bhuaidh gu h-iomlan aig Iapan. Tha e gach la a fàs na’s soilleire nach d’ rinn Ruisia ullachadh ceart air a shon—nach robh duil aice ri cogadh idir. Tha na h-Iapanaich an deigh cliu mor a chosnadh dhaibh fein, cha’n ann a mhàin mar luchd-cogaidh ach mar dhaoine iochdmhor, truacanta. De na priosanaich a bh’air an glacadh leò tha iad a’ gabhail deagh churam, agus cha chualas gu ruige so a bhi cur an-iochd no droch dhiol sam bith as an leth. Mur tig atharrachadh mor air cuisean an uine ghearr bidh guth laidir aig Iapan an deigh so ann an comhairle nan rioghachdan.

Mar a’s eòlaiche tha daoine ’fàs air Righ Iomhar ’s ann a’s mò tha iad a’ gabhail de mheas air. O’n thainig e dh’ ionnsuidh a’ chruin tha e air caochladh dhòighean a leigeil ris gu bheil gleusdachd is tuigse aige a tha deanamh feum mor do’n Iompaireachd. ’S ann dha thatar a’ toirt an urraim air-son a chòrdaidh a rinneadh o chionn ghoirid eadar Breatunn is an Fhraing, agus tha daoine cheana ’g amharc ris air-son sìth a dheanamh eadar Ruisia is Iapan. Ach ’s i bhuaidh bu mhò a thug e mach gu ruige so mar a choisinn e deagh-ghean mhuinntir na h-Eirinn. Ged tha’n duthaich sin o chionn cheudan bliadhna fo’n aon riaghladh ri Breatunn tha a sluagh gus an la an diugh ag amharc air Sasunn mar dhuthaich chéin ’s ag altrum naimhdeis d’a luchd-riaghlaidh. Aireamh mhath bhliadhnachan air ais, nuair nach robh Iomhar ach na phrionnsa, chaidh e ghabhail cuairt troimh Eirinn, agus ann an cearna no dha cha b’i ’n fhàilte b’ fhearr a chuireadh air. Ann an Corc, thug an sluagh as a dheigh leis na clachan ’s leis gach spitheig a thigeadh deiseil gu’n laimh, agus b’e ’n geard a bha ga ’chuartachadh a chum e o bhi air a dhochann na bu mhò na rinneadh air le uinnein a bhuail ’san t-sroin e. O’n thainig e gu bhi na ’righ bha e ’san eilein uaine turus no dha, agus an àite naimhdeas a nochdadh dha, ’s ann tha’n sluagh a leigeil fhaicinn nach eil dad na’m beachd dha ach càirdeas is comunn is gaol. Thatar a toirt a chliu sin gu h-iomlan dha fein. Na labhairt ’s na ghluasad tha e cur an géill gu bheil làn earbsa aige na’n dìlseachd. Cha’n fhuiling e geard no luchd-faire bhi ga ’chuairteachadh nuair theid e d’ an duthaich, ’s theid e mach ’s a steach am measg bhochd is bheairteach, ìslean is uaislean, gun sgàth, gun eagal. Tha cridheachan blàtha na h-Eirinn air tàille sin air an cìsneachadh, agus cha ’n eil iad ag amharc air an diugh mar phrionnsa coimheach ach mar an righ dligheach fein. Faodaidh Iomhar cliu mor a chosnadh mar fhear deanamh na sìthe eadar dhuthchannan céin, ach na dhuthaich fein ’s e ’n cliu as mò ’s a’s fhaide mhaireas dha gu’n do tharruinn e muinntir na h-Eirinn g’a ionnsaidh fein ’s gu’n d’ fhàg e iad na bu riaraichte na bha iad riamh roimhe le’n crannchur mar iochdarain Bhreatunnach.

Paidh am Maighstir-sgoile.

(Blue Banner. )

Cha bhi a’ chloinn ach dall mur a faigh iad sgoil. Tha cuimhne agam, nuair a bha mi mu dheich bliadhn’ a dh’aois, gu faca mi ann an leabhar an tigh m’ athar na briathran bochda so:—

“Bha na Gaidheil ro aineolach, dall,
Bha ionnsachadh gann nam measg.”

Bheachdaich mi orra agus chuir iad fo mhor mhulad mi. Cha robh annam ach balach beag, ach bha beagan sgoile agam. Fhuair mi pàirt dhe sin an ceann tigh m’ athar aig maighstir-sgoile cliùiteach, Tearlach Mac-Mhanainn, a tha nis na eildear ann an comhthional Shidni-a- Tuath, agus pàirt eile ann an tigh-sgoile làmh ruinn o dheagh mhaighstir-sgoile eile, Tormod Mac Ionmhuinn, nach maireann. Ach ’s e bha cur truas orm daoine mora an Gàidhealtachd na h-Alba a bhi na’n daoine dalla le cion sgoile, agus mar sin air an cumail fodha le daoine eile nach robh idir cho math riutha fhein. Tharruing e deòir o mo shuilean.

Ach a nis, a chàirdean ionmhuinn, tha moran thaighean-sgoile duinte againn an

---

[178]

[Vol . 12. No. 23. p. 2]

diugh an eilean Cheap Breatunn, agus saoilidh mi gu faic mi réiseamaidean de chloinn bheag na’n seasamh aig na dorsan duinte sin agus a’ bualadh air son faighinn a stigh agus ag ràdh: “Leigibh a stigh sinn air eagal gum bi sinn aineolach, dall, ’us ionnsachadh gann ’n ar measg. Tha sinn fhathast beag, ach, a dhuine, tha sinn bòidheach, cridheil, dàimheil, ciallach, gealltanach ’us tuigseach; agus cha ’n fhada gus am bi sinn mor. Mur a faigh sinn sgoil bidh e gle dhoirbh dhuinn eirigh gu suidheachadh àrd sam bith, ’san eaglais no ’san duthaich. Gun sgoil tha e buailteach gu’m bi moran dhinn ’nar seirbhisich aig muinntir eile nach bi idir cho math ruinn fhìn. Nach fosgail sibh dhuinn an taigh-sgoile?”

Ach cha’n ann an nasgaidh a gheibhear maighstir-sgoile.. Ciod, mata, a ni sinn ris a chloinne? Tha maighstirean-sgoile ag iarraidh tuarasdal ni’s motha na b’àbhaist dhaibh, agus tha sin ceart gu leòr. Tha daoine eile ag iarraidh tuarasdal ni’s motha na b’àbhaist. Tha cuid a so a’ gearradh guail, nach deachaidh gu dad a chosguis ag ionnsachadh an dreuchd, agus ni iad gu tric coig dollair ann an latha gun iad fhein a sharachadh gle mhor. Tha cosguis mhor air maighstirean-sgoile ag ionnsachadh an dreuchd, agus tha e iomchuidh gu’m biodh an deagh mhaighstir-sgoil air a dheagh phaidheadh.

Feuchadh gach neach againn, mata, gu dìleas ri tuarasdal freagarrach a dheanamh suas air son maighstirean-sgoile; agus ma ni sinn sin, agus gu faigh sinn cuideachadh mar is còir á pòcaidean ionmhais na siorrachd agus na mor-roinn, cha leig sinn a leas a bhi fada gun na dorsan dùinte ud fhosgladh.

D. DOMHNULLACH.
Strathlathuirne.

Naidheachdan.

Tha a bhreac ann an cóig taighean air Intervale Mhargaree. Bha an easlaint air faighinn gu math air adhart mu’n d’ fhuaireadh a mach gu’m b’i bhreac a bh’ ann. Tha muinntir nan taighean sin a nis air an cumail air leth ’s gach curam air a ghabhail dhiu an dòchas gu’m faighear cur as do’n easlaint gun i dh’ fhaighinn na’s fhaide.

Chaochail Sir Eanruic M. Stanley ann an Lunnuinn maduinn Di-mairt s’a chaidh, aig aois tri fichead is tri bliadhna. Thainig ainm air tns fa chomhair an t-saoghail nuair chaidh e do theis-meadhoin Africa a shireadh Dhaibhidh Mhic-an-Léigh. Rinneadh Ridire dheth ’sa bhliadhna 1899, Bha e na bhall de’n phàrlamaid Bhreatunnaich bho 1895 gu 1900. Sgriobh e grunnd leabhraichean ainmeil mu dheidhinn Africa.

Tha aon duine brònach an diugh anGlace Bay. Chuala sinn uile mu’n t-soitheach-chogaidh “Maine” a bha air a cur na smuid ann an acarsaid Havana. Am measg nam beagan nithean a bh’ air bòrd an t-soithich sin a chaidh a shàbhaladh bha beagan bhrioscaidean. Chaidh na brioscaidean cuide ris gach ni eile a cheannach le daoine bha deidheil air rudan annasach dhe gach seòrsa. Fhuair aon de dh’ofaigich Cuideachd a Ghuail greim air te dhiu ’s phàidh e air a son ceud ’s tri fichead ’s coig dolair dheug ( $175 .00). An la roimhe thug e bhrioscaid luachmhor so leis do’n ofais air-son a sealltuinn do aon no dithis de chàirdean. Bha saoir aig an àm so ag obair ’san ofais, agus air do shealbhadair na brioscaide dhol a mach thainig fear de na saoir a stigh. Chunnaic e ’bhrioscaid, ’s ma chunnaic cha b’fhada thug e ga ’cur thar a chìoch-shlugain, far nach gabhte ’n còrr ioghnaidh dhi. Tha fear na brioscaid a nis air tòir an t-saoir, ach ma tha e cho marbhteach ’s a tha e cho maoidhteach tha sinn an dòchas nach beir e air. Cha’n ann a h-uile latha gheibh duine greim bidh a chosd uiread sud a dh’airgiod.

Chuir Deòrsa Marsh ann an Campbelton, N. B. geall ri fear eile gu’n òladh e sia gloineachan de dh’ uisge-beatha an taobh stigh de chairteal na h-uarach. Chaidh aige air sin a dheanamh ach beagan an deigh dha an siathamh gloine chur sios thuit e marbh. Choisinn e an geall ach chaill e a bheatha.

Tha mèinn Dominion No.1 a nise tioram, agus air dòigh no dha ann an suidheachadh na’s fhearr na bha i riamh. Tha ceithir miosan deuga air dhol seachad o’n chaidh i na teine ’s a b’ fheudar a lionadh le uisge air-son an teine chur as. Bhatar aon uair an duil gu ’m biodh a mhèinn air a cur o fheum gu buileach, ach cha robh an duil sin ceart. Air an t-samhradh so thatar ag radh gu’m bi e comasach eadar da mhile gu leth is tri mile tunna guail a chur a mach aisde gach latha.

Leis na tuiltean a bh’air an aobharachadh le leaghadh an t-sneachda air na beanntan, bha dam muillne air a bristeadh air an Abhainn Fhrangaich, St. Ann’s, agus ceithir cheud loga air an giulan air falbh leis an t-sruth. Tha an call air a mheas aig ochd ceud gu leth dolair. Bhuineadh an dama do Thòmas Domhnullach. Thachair an ceart ni do dhama bh’air a h-ur thogail le Tormad Mathanach aigBreton Cove,a’cur call mor air fein ’s air muinntir na duthcha mu’n cuairt.

Tha Maighstir Raonull Domhnullach, sagart Ghlace Bay, air tilleadh dhachaidh an deigh dha bhi anns an Ròimh agus air chuairt ghoirid troimh chearnan eile de ’n Roinn-Eòrpa. Chuir muinntir a pharraist fàilte chridheil air an oidhche rainig e dhachaidh, oidhche Di-sathuirne s’a chaidh. —An oidhche sin fhein thainig an t-Olla D. A. Siosal, sagart Shidni Tuath, dhachaidh, an deigh dha an geamhradh a chur seachad ann am Florida air-son a shlàinte. Chuir a chuairt do’n tìr chubhraidh, bhlàth sin gu math am feobhas e.

Seachduin gus a bhòn-de, chuir bean Eanruic Jesso, anGlace Bay,crioch air a beatha fein. Bha i bhar a dòigh o chionn beagan mhios, ach cha robh curam sam bith air a càirdean gu’n cuireadh i làmh na beatha. Feasgar an latha so chaidh i d’a seòmar ag radh gu robh toil aice cadal ’s ag iarraidh nach cuirte dragh oirre. Nuair thainig a fear dhachaidh ghabh e ’n t-eagal nach robh cuisean ceart. Chaidh e stigh do’n t-seòmar agus fhuair e a bhean marbh air an urlar, a sgòrnan air a ghearradh, agus ràsar fosgailte faisg air a làimh.

Tha muinntir Sidni Tuath isSydney Minesfeumach air tighean-eiridinn, agus tha iad a feuchainn ri aontachadh mu aon tigh mor a chur suas an àite dha na’s lugha. Bha coinneamh aig comhairlichean is dotairean an da bhaile air an t-seachduin s’a chaidh, ach cha d’thainig iad gu còrdadh. Faodaidh e bhith gu’n soirbhich leotha aig an ath choinneamh. Tha’n da bhaile cho faisg air a cheile ’s nach teid moran bhliadhnachan seachad gus am fàs iad na’n aon. Tha iad air an aobhar sin toileach air gach dublachadh cosdais de’n t-seorsa so a sheachnadh ma ghabhas e deanamh.

Thàinig seòladairean bhar soitheach iasgaich Frangach air tir ann an Louisburg air an t-seachduin s’a chaidh, agus ghoid iad coig no sia de chaoraich is beagan chearc o dhithis thuathanach a tha fuireach an cois a chladaich. Chaidh an soitheach air an robh iad an deigh sin a stigh do Shidni Tuath, agus an sin chuireadh ceartas air tòir nan ciontach. Tha sinn a creidsinn nach eil eagal sam bith air daoine gu’n beothaich so an t-seann aimhreit eadar an Fhraing is Breatunn, ged chaidh iad roimhe so gu cogadh air-son aobhar bu lugha, mar a thachair nuair a ghabh righ na Frainge “a’ chailleach” mar ainm air righ Shasuinn.

Bas.

Ann an New York air an naodhamh la fichead de dh’ April, Iain Fearghasdan, aig aois cóig bliadhn’ deug air fhichead. Bha a chorp air a thoirt dhachaidh guCaribou Marsh,agus bha e air a thiodhlacadh ri taobh ’athar ann an cladhMarion Bridgeair a cheathramh là dhe ’n mhios so. Dh’ fhàg e mathair, sianar bhràithean is ceathrar pheathraichean as a dhéigh a’ caoidh mac is bràthair caoimhneil, gràdhach, a bha fo mhor mheas aig gach neach a chur eolas air.

Litir a Albainn.

’FHIR MO CHRIDHE,— ’S éiginn dhomh feuchainn ri sgrìobag a chur thugad a dh’ innseadh dhuit gum bheil mi beo fhathasd ged a tha tacan bho nach cuala tu bh’uam. Ged a’s nàr ri ìnnseadh e, ’s gann gum bheil mi a’ sgrìobhabh facal Gàidhlig ’s an t-saoghail so ach am beagan a tha mi cur ’g a d’ ionnsuidh fhéin, agus leis a sin tha mi air fàs car leisg air dol ’an greim. Tha mi a’ mach á cleachdadh gu h-olc. Mur a bhi MAC-TALLA tha eagal orm nach cuirinn facal idir dh’i air paipear bho cheann gu ceann de ’n bhliadhna.

Bi’dh Gàidheil aig an tigh agus thairis toilichte ’chluinntinn gum bheil an oidheirp ùr a thatar a’ toirt air carragh cuimhneachain a chur suas aig uaigh an Lighiche Mhic Lachainn a nis air bheul tighinn gu buil. Có leis nach bu mhiann clach a chur an càrn an Doctair Ruaidh—doctair nam bochd ’us nam feumach! C’àite ’n diugh am faighear lighiche a bheir seachad sgil agus cungaidhean ’an nasgaidh mar a dheanadh esan! Cha ’n ’eil iad idir ann. Tha na h-òrain ’s na duanagan aige air an cunntas am measg na bàrdachd a’s mìlse a chaidh a chur r’a cheile bho linn Uilleam Rois. Chuala sinn iomadh duine a’ toirt iomradh air Doctair Rathuaidhe—agus a’s ainneamh oidhche gheamhraidh nach toirear tarruing air, air aon dòigh no dòigh eile, ann an tighean na céilidh anns na Garbh Chrìochan—ach, cha chuala mi a h-aon riamh a’ labhairt uime ach le gràdh, le uaill agus le cliù. Tha an t-Urramach D. Mac Phàrlain, ministear na Marairne, an déigh airgiod a thional air son carragh grinn a chur ’suas dha ann an cladh na Cille, agus tha mi a cluinntinn gum bheil a’ chlach ’cheana air a snaidheadh agus nach fada gus an cuirear air a bonn i. A’s iomadh naigheachd gasda a tha air aithris m’a thimchioll an Lighiche Mhic Lachainn. Bu mhaith agus b’ fheumail an obair do chuid-éiginn a b’ urrainn an ùine a sheachnadh iad so a thional agus a chur a’ mach maille ris na h-òrain aige. Tha na h-òrain, an ceart-uair, a’ mach á clòdh.

Ged a’s iomadh atharrachadh a thainig air a’ Ghàidhealtachd bho cheann leth-cheud no tri-fichead bliadhna tha ’n dròbhaireachd, mar cheird, a’ mairsinn, ach beag, cho farumach ’s a bha i riamh. Bha eagal air móran dhaoine gun tugadh na “roupan” a tha a’ nis air fàs cho lìonmhor, a bhuille-bhàis dh’i; ach, cha do thachair sin fhathasd. Cha bu mhaith leam fhéin an latha ’fhaicinn anns nach biodh an dròbhair còir a’ gabhail sgrìob troimh ’n dùthaich, an tràsda agus a rithisd, a’ cur seirm bho thuathanaich agus a’ cur meas air ainmhidhnean. ’S e daonnan meadhoin an Earraich àm cho trang ’s a tha aig an drobhair, ’chionn, ’s e sin an t-àm gu ceannach nan gamhna. Le ’dheise chluthar de chlòdh Gàidhealach agus le ’bhreacan glas thar a ghuala tha e ’siubhal bho mhoch gu dubh bho chlachan gu clachan, a’ cònsachadh ’s a’ cath-labhairt gun stad mu phrìsean bheathaichean. ’S i ’n t-seann riaghailt nach ’eil na gamhna ri ’bhi air an togail air falbh gu Bealltuinn ged a tha iad air an ceannach mu Fhéill Pàruig. Tha aig an tuathanach ri ’m biadhadh ’s ri cùram a ghabhail dhiubh gus an téid an liubhairt. Tha ’n dròbhair mar a’s trice a’ seasamh gach féill ’us faidhir, ged a’s gann gur fhiach dha sin a dheanamh. Tha na “roupan” an déigh na seorsa mhargaidhnean so a mhilleadh cho mér agus nach ’eil annta ach an rud a dh’ fhalbh. Théid iomadh linn fhathast seachad mu ’n sguir an dròbhair de bhi ’gabhail cuairtean bho am gu am a’ measg tuath na Gàidhealtachd; agus, tha mo chead aige! So mar a dh’ aithnichear deagha ghamhainn:—

---

[179]

[Vol . 12. No. 23. p. 3]

“Am bronnach Geamhraidh
’S an seang Earraich.”

Ach

“Ceann mor ’us amhach chaol,
Aogasg na droch ghamhna.”

Tha leabhar no dha a chòrdas ris gach fìor Ghàidheal an ceart-uair anns na beairtean. Tha an t-Urramach Dòmhnull Mac ’Illeathain, ministear Dhiùirinis, trang a’ sgrìobhadh eachdraidh litreachas na Gàidhlig. Cha’n ’eil leabhar a chaidh a chur a’ mach riamh anns a’ chànain aosda air nach bi iomradh air a thoirt. Cha ’n e so a cheud no ’n dara h-oidheirp a chaidh a thoirt air mion-chunntas a thoirt seachad air litreachas Tir nam Beann; ach, cho fhad ’s a’s fhiosrach mi cha’n ’eil moran an diugh beo a’s eolaiche air sgrìobhaidhnean Gàidhlig, sean no ùr, na Mr. Mac ’Illeathain. ’S gann gun gabh leabhar Gàidhlig ainmeachadh nach ’eil ri fhaighinn ’an taobh a’ stigh de’n fhàrdaich aoidheil aige.

Tha Faclair Gaidhlig le dealbhan ’g a cur a’ mach le Mr. E. Dòmhnullach, ’an Kent; agus, tha cóig earrannan de’n leabhar ’cheana ullamh. Tha an obair air a stéidheachadh air an fhaclair aig Mac Leoid ’s an Deorach, ach, a bharrachd air a sin tha i a’ gabhail a stigh na facail Ghàidhlig uile a tha anns gach faclair Gàidhlig air am bheil iomradh. Cha’n e sin a mhain, ach tha Mr. Domhnullach a’ cur nam“proofs”uile gu Gàidheil a tha gu math a suas ri sgrìobhadh na seann chànain—mar a tha an t-Urramach Iain Mac Ruairidh, Mr. Calum Mac Phàrlain, “Fionn” agus cóignear no seathnar eile. Théid móran fhacal a chruinneachadh air an dòigh so nach robh ann am faclair riamh roimhe. Tha na dealbhan grinn, snasail, agus tha an clòdh-bhualadh air a dheanamh gu glan, soillear air paipear làmh-dheanta ’an Albainn. Buaidh ’us soirbheachadh air Mr. Dòmhnullach!

Bha geamhradh agus Earrach anabarrach ciùin, fosgailte againn—toilichte, araon do dhuine agus do ainmhidh. Slan leat aig an àm.

Do charaid dìleas,
A. MAC E.

AM MAC A B’ OIGE.

Leis an Urr. Iain Mac Ruairidh.

CAIBIDEAL XI.

MAR is trice tha na meirlich glé ghleusda, ach iomadh uair tha iad a’ deanamh dearmaid air falach a chur air nithean a dh’ fhaodadh a bhith ’na mhàthair-aobhair air an glacadh. Gu fortanach dhomhsa, agus gu mi-fhortanach do’n triuir robairean—agus cha’n urrainn mi ainm a’s fhearr a thoirt orra—cha do chuir iad falach air an olc a rinn iad cho math ’s a dh’ fhaodadh iad a dheanamh.

An uair a cheangail iad mi, thug iad an leabhar-pòcaid á pòc-achlais na peiteig agam, agus cha ’n fhoghnadh sin leotha ach thug iad á pocaid na briogais am beagan de dh’ airgiod pronn a bh’ agam.

An déigh dhaibh a dhol astar math air falbh thug iad na notaichean as mo leabhar-pocaid, agus air eagal gu’n rachadh an glacadh, agus gu ’m faighteadh aca e, thilg iad am mach air an amhainn e far am bu bhraise a bha’n sruth. Gun teagamh sam bith bha iad an dùil gu’n rachadh e fodha, agus nach fhaicteadh gu bràth tuilleadh e.

Is cinnteach gu’n deachaidh e fodha, ach thug sruth làidir na h-aimhne sios air astar mòr e, o’n a thachair gu’n robh tuil mhòr anns an amhainn aig an àm. Am meadhain a ghabh iad gus falach a chur air an olc a rinn iad b’e sid a’ cheart mheadhain tre an d’ thainig an t-olc gu follais. Tha e air innseadh dhuinn ann am facal Dhé nach ’eil ni sam bith falaichte nach foillsichear, no uaigneach nach tig gu follais.

An uair a thill Fear Bhaile-nan-Slochd o’n mharagadh an déigh dha an spréidh a reic air prìs cho math ’s a fhuair e riamh, thaghail e air fear an taigh-òsda anns an d’ fhàg e mise, agus dh’ fheòraich e mu m’ dheidhinn. Dh’ innis fear an taigh-òsda dha gu’n d’ fhalbh mi gu ruige Struidhleidh ann an cuideachd duine air an robh coltas caoimhneil agus earbsach, agus thuirt e gu ’n robh e cinnteach gu’n ruiginn mo cheann-uidhe gu sàbhailte.

An déidh dha an oidhche a chur seachad anns an taigh-òsda dh’ fhalbh e gu math moch ’s a’ mhadainn, agus thug e aghaidh air Struidhleidh. Bha toil aige a charaid ann an Struidhleidh, a dh’ ionnsuidh an d’ thug e dhomhsa litir, ’fhaicinn. Agus bha toil aige mis’ fhaicinn mar an ceudna, a chum gu’m faigheadh e mach cia mar a bha mi, agus cia mar a bha ’n obair a fhuaradh dhomh a’ còrdadh rium; oir bu mhath leis fios a thoirt do m’ athair ’s do m’ mhàthair an uair a ruigeadh e dhachaidh cia mar a bha gnothaichean a’ dol leam.

Le treòrachadh dhaoine a bha ’tachairt ris air an rathad, ghabh e aithghearrachd no dhà; oir bha toil aige an t-astar a chur ’na dhéigh ann an ùine cho goirid ’s a ghabhadh deanamh.

Chaidh e tarsuinn air amhainn no dhà gun dragh gun chunnart sam bith; oir bha’n t-each glas glé eolach air a dhol troimh fhaoghlaichean ’s troimh aimhnichean, ’s troimh mhonaidhean àrda garbha, agus bha e-fhein ’na mharcaiche cho math ’s a bha ri ’latha ’s ri ’linn. Mu dheireadh ràinig e amhainn mhòr, agus ghabh e eagal nach rachadh aige air faighinn thairis oirre; oir bha na bruaichean aice cho cas ’s nach robh e furasda dha tearnadh leotha eadhoin ged a thigeadh e bhar muin an eich. Agus a bharrachd air a’ sin bha sruth na h-aimhne cho bras agus cho làidir ’s gu’n robh eagal air gu’n tugadh e an t-each bhar a chas. Mur faigheadh e seachad oirre, bha eagal air gu ’m feumadh e tilleadh air a’ chois-cheum cheudna.

An uair a bha e ann an iomacheist mu dheidhinn ciod bu chòir dha dheanamh, thug e an aire do dhuine air leith-oir a’ mhonaidh. Mharcaich e far an robh an duine, agus dh’ fheoraich e dheth an robh àth no drochaid air an amhainn faisge air laimh. Thuirt an duine ris e dhol sios mu mhìle ri bruaich na h-aimhne, agus gu ’m biodh e furasda gu leor dha a dhol tarsuinn oirre, ma bha ’n t-each eòlach air grunnachadh aimhnichean.

Mharcaich e sios ri bruaich na h-aimhne mar a dh’ iarr an duin’ air gus an d’ ràinig e àite anns an robh an amhainn gu math leithinn, agus a bruaichean gu math iosal. Bha i mòran na bu doimhne na bha e’n dùil, agus mu ’n deachaidh e dà shlait o thìr bha ’n t-each air an t-snamh fodha. Mu ’n d’ rainig e an taobh thall thug neart an t-sruth sios e-fhein ’s an t-each pailt fichead slat. An uair a chaidh an t-each air snàmh chaidh e air a chliathaich, agus b’ ann a’ cheart air eiginn a dh’ fhan Fear a’ Bhaile anns an diollaid. Cha deachaidh e cho dlùth riamh roimhe air a bhith air a bhàthadh.

An uair a fhuair e air tìr thainig e bhar muin an eich agus bha e glé dhiumbach dheth fhein air son nach do lean e an rathad mòr.

Leig e as an t-each fhad ’s a bha e fàsgadh an uisge as na bha fliuch dhe ’chuid aodaich. Bha stocainnean tioram aige anns a’ mhàileid, agus mu ’n do chuir e uime iad, chaidh e do’n amhainn a nigheadh a chas. Ciod a b’ iongantaiche leis na leabhar-pòcaid fhaicinn am measg a’ mhoroghain far an d’ fhàg tuil na h-aimhne e beagan laithean roimhe sid an uair a bha’n tuil àrd agus bras. Ged a bha ’n leabhar fliuch bha e gun dol buileach as a cheile. Ma bha ioghnadh air an uair a fhuair e an leabhar, is ann a bha ’n t-ioghnadh air an uair a dh’ fhosgail e e agus a chunnaic e m’ ainmsa sgriobhte ann an àite no dhà ann.

Anns a’ mhionaid thuirt e ris fhein gu ’n deachaidh mo bhàthadh anns an amhainn cinnteach gu leòr. Ach an uair a sheall e anns an leabhar gu léir agus a thug e an aire nach robh na notaichean ann, smaoinich e nach b’e mo bhàthadh a rinneadh idir; oir nan robh mi bàithte, bhiodh an leabhar-pòcaid air mo shiubhal agus an t-airgiod ann.

Chuir an gnothach a bh’ ann dragh mòr air an inntinn aige. B’fhearr leis aig an àm nach d’ thug e cuireadh dhomh riamh gu falbh comhladh ris. Bha e ’g a dheanamh fhein cinnteach gu ’m biodh mo mhàthair is m’ athair a’ cur coire air a chionn nach d’ fhag e mi gu sàbhailte aig mo cheann-uidhe.

Mharcaich e gu math cabhagach gus an d’ ràinig e taigh-osda a bha aig snaim dà rathaid. Dh’ ordaich e biadh a dheanamh deiseil dha anns a’ mhionaid; oir ged a bha ’n dragh-inntinn a ghabh e mu m’ dheidhinn-sa an déigh a chàileachd a thoirt ann an tomhas air falbh, bha fhios aige gu ’m feumadh e biadh a ghabhail.

An uair a bha e ’na shuidhe aig a bhiadh, agus e gu dluth a’ smaoineachadh air mar a thachair dhomhsa, thainig triuir dhaoine thun an taigh-òsda, agus chaidh iad a steach do sheòmar an òil. Bha deoch orra nan triuir mu ’n d’ thainig iad, agus gun dàil dh’ iarr iad tuilleadh. Ann an ùine ghoirid dh’ fhas iad gu math blàth leis an deoch, agus thòisich iad ri bruidhinn cho àrd ’s ru ’n robh Fear a’ Bhaile ’cluinntinn, cha mhòr, a h-uile facal a bha iad ag ràdh. Cha robh eadar an dà sheòmar ach tallan de dh’ fhiodh tana, agus ged a bhiodh na fir a’ bruidhinn na b’ isle na bha iad cha bhiodh e doirbh an comhradh a bha eatorra a chluinntinn.

Cha b’ ann air a’ chomhradh a bha eatorra a bha aire Fir a’ Bhaile aig an àm, ach, air a shon sin, an uair a chual’ e iad ag iomradh air m’ ainm-sa, chuir e a chluas ri claisneachd feuch an deanadh e ’mach a’ bheag dhe na bha iad ag ràdh. Chual’ e iad a’ bruidhinn air “leabhar-pocaid,” air “sruth na h-aimhne,” agus ghabh e amhrus gu ’m faodadh gu ’n robh fhios aca air rudeiginn mu m’ dheidhinn-sa. Ged a dh’ éirich e o’n bhòrd, agus ged a chuir e ’chluas ri sgaineadh a bh’ air an tallan, dh’ fhairlich air bun no barr a dheanamh dhe na bha iad ag ràdh. Mu dheireadh bhuail e’n glag, agus thuirt e gu beag ris an t-searbhanta ’thainig a steach, gu’n robh toil aige fear an taighe fhaicinn.

Ann an ùine ghoirid thainig fear an taighe steach do’n t-seomar far an robh e, agus dh’ fheòraich e dheth ciod e an seòrsa dhaoine a bha ’comhradh anns an t-seòmar eile.

“Cha ’n aithne dhomhsa dad mu ’n deidhinn. Ged a chunnaic mi uair no dha a’ cheart triuir ud, cha ’n ’eil fhios agam co iad, no co as a thainig iad, no c’ aite am bheil iad a’ dol. Bidh mo leithidsa ’faicinn iomadh seòrsa dhaoine aig iomadh àm, agus ma phàigheas iad na gheibh iad, cha ’n ’eil an tuilleadh gnothaich agamsa riutha,”

---

[180]

[Vol . 12. No. 23. p. 4]

arsa fear an taigh-òsda.

“Ach co ’n taobh as an d’ thainig sibh fein, ma ’s e bhur toil e? Is cinnteach gu ’n cuala sibh air bhur turas an sgeul’ a tha ann am beul gach duine mu ’n droch ghnìomh a rinneadh air balach òg a thainig as a’ Ghàidhealtachd.”

Thug Fear a’ Bhaile an aire gu ’n robh na fir a bh’ anns an t-seòmar eile ’nan tosd aig an àm mar gu ’m biodh toil aca an comhradh a bh’ eadar e-fhein ’s fear an taigh-òsda ’chluinntinn, agus thuirt e ri fear an taigh-òsda gu ’m bu cho math dhaibh a dhol ceum am mach o nach robh toil aige a’ phiob a lasadh anns an t-seomar.

Chaidh iad am mach agus shuidh iad. “Cha chuala mise,” arsa Fear a Bhaile, “guth no iomradh air an sgeul a dh’ ainmich sibh. Tha mi dìreach air mo thurus o mharagadh na h-Eaglaise-Brice, agus tha mi ’dol gu ruige Struidhleidh a dh’ amharc air caraid dhomh. Ach bu mhiann leam an sgeul a chluinntinn, oir is ann as a’ Ghàidhealtachd a thainig mi fhin, agus tha bàigh agam gu nàdarra ri muinntir mo dhùthchadh.”

“Tha e air aithris, agus tha e coltach gu ’m bheil e fìor gu leòr, gu’n do cheangail triuir dhaoine an duin’ òg ud ann an taigh fàs a th’ anns a’ mhonadh, agus an deigh dhaibh a h-uile sgillinn a bh’ aige ris an t-saoghal a thoirt uaithe gu ’n d’ fhàg iad ceangailte e. Tha e coltach gu ’n robh e air thuar a bhith marbh an uair a fhuaradh e. Ach tha e nis air tighinn air aghaidh gu math. Bha ’n Doctair Morton, a bha ’frithealadh dha an uair a bha e ann an staid bhàis, ann an so an diugh anns an dol seachad dha gu ruige Cartadail, agus ma dh’ fhanas sibhse an so gus an tig e anamoch a nochd, gheibh sibh am mach uaithe a h-uile car mar a thachair. Tha ’n duin’ òg ag ràdh gu ’n aithnich e an treas fear dhe ’n triuir a cheangail e, oir bha e ’na chuideachd a’ dol troimh ’n dùthaich fad a dha no trì de laithean. Ach a thaobh an dithis eile, cha ’n aithnicheadh e iad, oir bha ’n oidhche dhorcha ann an uair a cheangail iad e. Tha ’n Doctair ag ràdh gur dòcha gu ’m faighteadh greim orra fhathast nam b’e ’s gu ’m faighteadh an leabhar-pòcaid. Bha ochd puinnd Shasunnach aige anns an leabhar, agus bha àireamh a h-uile aon dhe na puinnd Shasunnach sgriobhte anns an leabhar, agus ainm nam bancaichean do ’m buineadh iad mar an ceudna.”

Fhad ’sa bha fear an taigh-òsda ag innseadh so chuimhnich Fear a’ Bhaile gur e fhein a dh’ iarr orm àireamh nan notaichean a sgrìobhadh. Bha e anabarrach toilichte gu ’n do thachair dha an aithghearrachd a ghabhail ged a theabadh a bhàthadh anns an amhainn.

Mu ’n gann a chuir Feor a’ Bhaile agus fear an taigh-òsda crioch air a’ chomhradh a bha eatorra mu m’ dheidhinn-sa, thainig an triuir fhear am mach as an taigh-òsda. Dh’ fheòraich fear an taigh-òsda dhiubh anns a’ mhionaid an cual’ iad mar a thachair dhomhsa, agus an d’ fhuaradh forofhais air na robairean.

Thuirt iad gu ’n cual’ iad mu dheidhinn mar a thachair, agus thuirt iad nach robh a’ chùis coltach gu ’m faighteadh greim gu bràth air na daoine a rinn an cron. Ach am feadh ’s a bha iad ag innseadh mu na chual’ iad, agus a’ toirt am barail air co dhiubh a gheibhteadh greim air na fir a rinn an t-olc, bha Fhear a’ Bhaile ag amharc orra gu geur, agus ghabh e amhrus làidir gu ’n robh iad ciontach; ach cha do leig e dad air.

An uair a chaidh iad a steach a rithist, dh’ òl iad tuilleadh, agus thug iad leotha botul no dhà. O nach robh de dh’ iomlaid aca na phàigheadh na dh’ ith agus na dh’ òl iad, thug fear dhiubh am mach a sporran, agus thug e punnd Sasunnach a dh’ fhear an taigh-òsda gus a chuid fhein a thoirt as. Thug Fear a’ Bhaile an aire dha so, agus dh’ iarr e sealladh dhe ’n phunnd Shasunnach air fear an taigh-osda, agus ciod a b’ iongantaiche leis na an àireamh a bh’ air a bhith sgrìobhte anns an leabhar-phòcaid agamsa.

(Ri leantuinn.)

Litir o Ard-Bhaillidh Dawson.

A CHARAIDE CHAOIMH, —Chunnaic mi an aon de do ghasaidean ’sa Mhàirt iomradh caoimhneil a rinn thu orm an uair a chaidh mo thaghadh air son Ard-bhàillidh ’sa bhaile so. Tha e cinnteach ri fhaicinn gu bheil na Gàidheil a seasamh an cor féin an so. A chiad bhàillidh a chaidh a thaghadh b’e Mac Amhlaidh a bh’ ann, agus an ath fhear b’e Mac Gillinnein a bh’ ann, agus an treas fear do sheirbhiseach simplidh an so. Mar sin faodaidh tu fhaicinn gu bheil na h-Albannaich an còmhnaidh air an toiseach.

Bha geamhradh meadhonach blàth againn an so seach mar a b’ àbhaist dha bhith na tri bliadhnachan roimhe so. Tha daoine trang an dràsda a feitheamh agus a deanamh deiseil air son an uisge ’nuair a thig an aiteamh, agus ’s ann an sin a bhios an ùpraid ’nuair a thig an t-uisge ’nuas na glinn.

Tha sùil againn ri céilidh o ’n Phriomh Mhinisteir an so ’san t-samhradh, co dhiu thig e no nach tig.

Cha ’n ’eil moran agam ri radh an dràsda. Tha mi an dòchas gu bheil na càirdean agus luchd-leughaidh MHIC-TALLA uile slàn.

Is mi ’ur caraide,
SEUMAS F. DOMHNULLACH.
Ard-Bhàillidh Dawson.
Dawson , Yukon Territory, April 12, ’04.

P. S. —Thoir mo bheannachd do Pheigidh Phabach, agus do Bhodachan a’ Ghàraidh, agus gus an duin’ -uasal a sgriobh “Eóghain bàn mac an t-saighdeir.”

Robinson Crusoe.

CAIBIDEAL XX.

DEC. 27—Mharbh mi gobhar og, agus leon mi te eile cho mor ’s gu ’n deachaidh agam air breith oirre agus a toirt leam dhachaidh air sreing. An uair a rainig mi dhachaidh chuir mi slisnean ris a’ choise bhriste aice, agus cheangail mi suas i cho math ’s a b’ aithne dhomh. Thug mi an aire mhath dhi, agus ri uine dh’ fhas a’ chas aice cho math agus cho laidir ’s a bha i riamh. Leis mar a bha mi ’toirt an aire dhi cho math, dh’ fhas i ciallach, agus bhiodh i ’g itheadh an fheoir air an reidhlein a bh’ aig an dorus agam, agus cha ’n iarradh i teicheadh air falbh idir. B’ e so a’ cheud uair a smaoinich mi gu ’m bu choir dhomh teannadh ri arach ’s ri ciallachadh chreutairean, a chum gu ’m biodh biadh agam an uair a theirgeadh mo chuid fudair is luaidhe.

Dec. 28, 29, 30—Bha teas mor ann, agus cha robh deo ghaoithe ann; agus air an aobhar sin cha deachaidh mi ceum o ’n taigh gus an deachaidh mi, an uair a thainig fionnaireachd an fheasgair, feuch am faighinn rud a dh’ ithinn. Chuir mi seachad an uine a’ cur mo ghnothaichean air doigh a staigh.

Ianuari 1—Latha gle theith. Moch ’s a’ mhadainn agus anamoch feasgar, chaidh mi mach sgriob leis a’ ghunna, agus bha mi staigh ’nam shineadh ann an teas a’ mheadhain latha. Air an fheasgar so, air dhomh a dhol na b’ fhaide na b’ abhaist dhomh suas an gleann a bha mu mheadhain an eilean, thug mi an aire gu ’m robh pailteas de ghobhair ann ged a bha iad anabarrach fiata, agus doirbh faotainn dluth dhaibh. Agus chuir mi romham gu ’m feuchainn ri breith orra leis a’ chu.

Ian. 2—Uime sin, chaidh mi mach le mo chu air an ath latha, agus leig mi anns na gobhair e; ach bha mi air mo mhealladh, oir thionndaidh iad uile an aghaidh air a’ chu. Thuig an cu an cunnart ann an robh e gle mhath, agus cha rachadh e am faisge dhaibh.

Ian. 3—Thoisich mi ri cur balla suas, agus air dhomh a bhith fo eagal gu ’n cuireadh neach sam bith dragh orm, chuir mi romham gu ’n deanainn gle thiugh agus gle laidir e.

O ’n a thug mi seachad cunntas mu dheidhinn a’ bhalla so roimhe, runaich mi gun iomradh a thoirt air anns an am so. Foghnaidh dhomh a radh gu ’n d’ thug mi o ’n treas latha de Ianuari gus an ceathramh latha deug de dh’ April ag obair air mu ’n do chuir mi crioch air, ged nach robh ann ach mu cheithir slatan fichead air fad. Bha e leith chruinn air beulaobh na creige agus a dha cheann ris a’ chreig beagan shlatan air gach taobh de dhorus na h-uamha.

Fad na h-uine so dh’ oibrich mi gle chruaidh, ach bha mi iomadh latha, agus air uairibh seachdainnean, gun chomas air car a dheanamh leis an uisge. Ach bha mi ’smaointean nach b’ urrainn domh a bhith sabhailte gu leor gus am biodh am balla so criochnaichte. Agus is gann a chreideadh daoine an t-saothair mhor a ghabh mi ri a h-uile car a rinn mi, gu h-araidh ann a bhith toirt nam maidean as a’ choille, agus ’gan cur gu domhain teann anns an talamh; oir bha iad moran na bu mho na ruigeadh iad a leas a bhith.

An uair a chuir mi crioch air a’ challaid so agus a chuir mi balla phloc an taobh am muigh dheth, bha mi ’g am dheanamh fhin cinnteach, ged a thigeadh daoine air tir, nach tugadh iad an aire gu ’n robh aite-comhnuidh ann. Agus b’ fhortanach an gnothach dhomh gu ’n d’ rinn mi m’ aite-chomhnuidh ann an aite cho falachaidh, mar a dh’ fhaodar a thoirt fa near ’na dheigh so. Re na h-uine so, bha mi ’toirt cuairt air feadh an eilean a h-uile latha air toir seilge an uair a bhiodh an turadh ann. Agus fhuair mi mach mu iomadh rud a thainig gu mo bhuannachd na dheigh sid; gu h-araidh fhuair mi mach gu ’n robh seorsa de chalamain fhiadhaich air an eilean, a bha neadachadh, cha ’n ann an craobhan mar a ni calamain-choille, ach ann an tuill ’s na creagan coltach ris na calamain-thaighe.

Ghlac mi feadhainn oga dhiubh, agus chaidh agam air an deanamh ciallach; ach an uair a dh’ fhas iad sean theich iad air falbh. Is docha gu ’n do theich iad a chionn nach robh mi ’g am biadhadh math gu leor; ach cha robh biadh freagarrach dhaibh. Ach air a shon sin, fhuair mi na neadan aca tric gu leor, agus mar an ceudna an fheadhainn oga, agus bha iad gle mhath ri ’n itheadh.

A nis, an co-cheangal ri riaghladh mo thaighe, thuig mi gu ’n robh iomadh rud a dhith orm, agus bha mi ’n toiseach a’ smaointean nach rachadh agam air an deanamh; agus gu dearbh dh’ fhairlich orm cuid dhiubh a dheanamh. Agus b’ ann diubh buideal. Bha buideal beag no dha agam mar a dh’ ainmich mi cheana, ach cha b’ urrainn domh fear a dheanamh coltach riutha ged a thug mi iomadh seachdain air feuchainn ri fear a dheanamh. Cha b’ urrainn domh mas a chur

---

[181]

[Vol . 12. No. 23. p. 5]

ann, no idir na clair a dhluthachadh cho math ’s gu ’n cumadh e uisge; agus air an aobhar sin leig mi an obair as mo cheann.

Anns an ath aite, bha mi gle éiseil a chion choinnlean; air an aobhar sin, b’ fheudar dhomh a dhol a laidhe an uair a thuiteadh an oidhche, sin ri radh, mu sheachd uairean. Chuimhnich mi air a’ chnap de cheir sheillean dhe ’n d’ rinn mi coinnlean an uair a bha mi air theicheadh air corsa Africa; ach cha robh dad agam dheth a nis. B’ e an doigh a ghabh mi a’ gheir a bh’ anns na gobhair a bha mi ’marbhadh a ghleidheadh, agus cruisgean beag a dheanamh de chriadh, air a thiormachadh leis a’ ghrein, agus siofag a dheanamh de chainib. Mar so chaidh agam air solus fhaotainn, ged nach robh e cho math ri solus coinnle.

Air dhomh a bhith trang a’ rùileach am measg nan gnothaichean lionmhor a thug mi as an luing, thachair poca beag rium, mar a dh’ ainmich mi cheana, a bha lan de ghran gus a bhith biadhadh na h-eunlaith a bha air bord ’s an luing, cha b’ ann air son an turuis so, ach roimhe sid, tha mi ’smaointaan, an uair a thainig an long a Lisbon. Dh’ ith na rodain am beagan nach d’ fhuair an eunlaith dhe na bh’ anns a’ phoca, agus cha ’n fhaca mi dad anns a’ phoca ach cath, agus smurach. Agus o ’n a bha toil agam am poca chur gu feum eile, tha mi ’smaointean gur ann gus fudar a chur ann, an uair a bha mi ’g a roinn air eagal roimh dhealanaich, dhoirt mi as an smodal a bh’ ann aig bonn na creige faisge air a’ challaid.

Thachair so beagan uine mu ’n d’ thainig na h-uisgeachan troma a dh’ ainmich mi. Cha do ghabh mi suim sam bith dheth, agus cha mho a bha cuimhn’ agam gu ’n d’ rinn mi e. Mu mhios ’na dheigh sid thug mi an aire gu ’n robh beagan de ghasan gorma a’ fas as an talamh, agus bha mi smaointean gur e luibh araidh a bh’ ann nach fhaca mi roimhe. Ach bha ioghnadh anabarrach mor orm, an uair a thug mi an aire, an ceann beagan uine, do dheich no dusan dias de dh’ eorna gorm air tighinn am mach—a’ cheart sheorsa de dh’ eorna ’s a tha fas ann an Sasunn.

Tha e neo-chomasach dhomh cainnt a chur air an ioghnadh a ghabh mi, agus air a liuthad smaointean a’ dhuisg suas ’nam inntinn. Gus a so cha robh srad dhe ’n diadhachd annam. A dh’ innseadh na firinn, cha robh ach gann smaointean mu Dhia ’s mu dhiadhachd ’nam cheann idir, agus bha mi ’smaointean gu ’n do thachair a h-uile rud a thachair dhomh air thuiteamas, no mar a their sinn gu neo-smaoineachail, a reir toil Dhe. Cha mho a thug mi fa near gu ’n robh crioch araidh sam bith aig an Fhreasdal anns an amharc anns na nithean so, no gu ’n robh e riaghladh an t-saoghail a reir riaghailt agus orduigh. Ach an deigh dhomh an t-eorna fhaicinn a’ fas ann an aite bha fhios agam nach robh freagarrach air son a leithid de bharr a thoirt am mach, agus gu h-araidh o nach robh fhios agam cia mar a thainig e an sid, ghabh mi ioghnadh anabarrach mor.

Thoisich mi ri smaointean gu ’n d’ thug Dia, ann an doigh mhiorbhuillich, air a’ ghran so fas gun siol sam bith a bhith air a chur ann le lamh duine, agus gu ’m b’ ann gu sonraichte a chum biadh a chumail rium fhin anns an aite thruagh ud a thachair e.

Bhean so ri mo chridhe ann an tomhas beag, agus thainig na deoir do m’ shuilean, agus thoisich mi ri mi-fhin a chliuthachadh a chionn gu ’n do thachair a leithid so de ghnothach miorbhuilleach a chum math a dheanamh dhomh. Ghabh mi am barrachd ioghnaidh dheth so, an uair a thug mi ’n aire gu ’n robh gasan de sheorsa grain eile a’ fas faisge air an eorna. Dh’ aithnich mi gu ’m b’ e rais a bha ’n so, oir chunnaic mi a’ fas e an uair a bha mi air tir ann an Africa.

Cha b’ e mhain gu ’n robh mi ’smaointean gur ann air mo shon fhin gu sonraichte a chuir am Freasdal an da sheorsa grain so gu fas, ach cha robh tuilleadh dhe ’n cheart sheorsa anns an aite. Chaidh mi air feadh na cuid sin dhe ’n eilean anns an robh mi roimhe, agus bha mi ’sealltainn gu dluth anns a h-uile cuil agus aig bonn gach creige feuch am faicinn tuilleadh dheth, ach cha robh e ri ’fhaicinn.

Mu dheireadh bhuail e anns an inntinn agam gu ’n do chrath mi am poca anns an robh biadh nan cearc anns an ait’ ud, thoisich an t-ioghnadh a bh’ orm ri dhol an lughad. Agus, feumaidh mi aideachadh gu ’n d’ fhas mo thaingealachd do Dhia na bu lugha mar an ceudna, an uair a thug mi fa near nach robh ann ach rud a dh’ fhaodadh tachairt gu cumanta, ged bu choir dhomh a bhith cho taingeil air son obair iongantach an Fhreasdail ’s ged a thachradh e gu miorbhuilleach. Is e ulluchadh an Fhreasdail dhomhsa a bh’ ann da rireadh gu ’m biodh e air ordachadh gu ’m fagadh na rodain deich no dusan grainean eorna gun itheadh dhe na bh’ anns a’ phoca. Bha so mar gu ’n tuiteadh na grainnean a nuas o neamh. Bha e mar an ceudna ’na ni comharraichte gu ’n do thachair dhomh an smodal a bh’ anns a’ poca a thilgeadh anns a’ cheart aite ud far an robh a’ chreag ard a’ cumail sgail air o theas na grein, agus far an d’ fhas e ann an uine ghoirid; oir nan do thachair dhomh a thilgeadh ann an aite anns an ruigeadh teas na greine air bha e air a losgadh.

(Ri leantuinn).

Litir a L’ Ardoise.

A DHEAGH CHARAID, —Thug mi fa near an cunntais goirid a thug “Gleann-a- bhàird” seachad anns an àireamh mu dheireadh dhe ’n MHAC-TALLA, mu “Bhaisteadh cloinne” aigGrand River,dlùth do ’n àite so. Tha e ’feòrach cia miad tha fhathast a làthair de’n àireamh a chaidh a bhaisteadh air an latha ud, Ogust 16, 1824. Bheir mise oidhirp air beagan fhacal a thoirt seachad mar is aithne dhomh, mu ’n fheadhainn air am bheil eolas agam, de’n mhuinntir ud.

Tha “Anna, nighean Dhonnachaidh Mhic Choinnich” beo fhathast agus gle thapaidh dhe h-aois. Tha mi eolach oirre o’n bha mi ’nam bhalach, còrr agus fichead bliadhna, agus cha’n fhaic mi ’bheag de chaochladh a thighinn oirre ’san ùine sin. Cha ’n ’eil ach mu sheachduin o’n thug i turus á cladach L’Ardoise, astar sia mile; agus dh’ fhàgadh coiseachd an astar sin air ais ’s air adhart ri droch rathad muinntir tha moran na ’s òige na Anna gle sgìth. Thadhail i stigh oirnn air a tilleadh ’s bha i coltach gu leor gu uiread eile a dheanamh ’nam b’ éiginn e, ged a bha i ’g radh gu ’n b’ fhasa leatha turus a thoirt as a Bhagh an Iar, uair gu’n robh i. Tha Anna mo seana mhaighdeann, gle chuireadach, gleusda ’na seanachas, agus toilichte le staid, ni, tha mi creidsinn, tha cuideachadh leatha gu aois mhor a ruigheachd.

Tha “Seoras, Mac Uilleam ’Ic Aoidh” a còmhnuidh an L ’Archeveque. Thug e moran bliadhnachan air falbh o’n dachaidh. ’Se duine mor calma bha ann, cosannaiche math, gus an d’ thug an lòinidh buaidh air. Tha e gle dhoirbh dha gluasad, ach le cuideachadh a bhata theid aige air a dhol a mach ’sa steach, gearraidh e’n connadh aig an dorus ’s ni e nithean beaga mu ’n cuairt an taighe. Tha Seòras ’na dhuine còir, diadhaidh; seanachaidh math aig am bheil iomadh naigheachd fhirinneach mu nithean a bha tachairt ’s na làithean a dh’ aom. Cha robh e pòsda riamh uige so, ’s tha mi creidsinn nach bi.

Tha “Peigi, nighean Alasdair Mhic-Calamain” beò mar an ceudna. Bha i ’na nighean thapaidh, agus bha feum aice air a sin iomadh uair. Cha robh a bheag a dh’ eolas agam oirre. Bha i tinn air an earrach so, ach tha mi ’tuigsinn gu bheil i ’dol am feobhas. Cha ’n eil fhios agam a bheil aon eile de ’n chlann ud a làthair no nach eil, ach ’se barail is fhearr a th’ agam nach ’eil. Tha e iongantach nach robh aon dhe’n triùir a dh’ ainmich mi posda. Ma dh’ fhaoidteadh nach misd’ iad sin dad ann an deanamh suas nam bliadhnachan. Guidhean àireamh dhaibh fhathasd!

Tha moran ’san àite a b’ fhearr gnothuch na mise gus an cuspair so a laimhseachadh—daoine tha air teachd gu aois, aig am bheil barrachd eolas mu na cùisean na th’ agamsa. Ach ’s fhearr leotha a bhi cosg an tìm a bruidhinn mu pholitics na suidhe sios gu facal a’ sgriobhadh mu na seann daoine còire o’n d’thainig iad.

Chaidh muc-mhara ’mharbhadh an acarsaid L’Ardoise, air April 26. Cha robh i ach beag—mu ochd troidhean fichead. Bha i na h-ionghadh le moran, ni a bh’ air a nochdadh leis an àireamh a chaidh ’ga coimhead. An urrainn do neach air bith innse a bheil ainm sam bith eile orra ’sa Ghàilig? Bu ghlé thoigh leam an t-oran a tha toiseachadh le na briathran “Ciamar dh’ faodas mi bhi beo, ’san duine breòite, truagh agam?” fhaicinn ’sa MHAC-TALLA. Bha beagan rannan agam fhein dheth, ach tha iad air a dhol air di-chuimnhe orm.

COINNEACH A. MAC FHEARGHAIS.
L’Ardoise, Maigh 5, 1904.

Litir a Eilein a’ Phrionnsa.

FHIR-DEASACHAIDH, —Bho iomadh bliadhna bha dùil agam sgriobhadh ugaibh, ach leis a h-uile trioblaid ’s mi-shonas a bha ’cumail mo chinn troimhe-chéile, cha do dhùirig mi riamh tòiseachadh gus an diugh. ’Sa cheud àite tha mi air son mìle taing a thoirt do na Gaidheil treun, uasal, blàth-chridheach a tha sgriobhadh litrichean snasail agus an cainnt fhinealta as gach cearua dhe ’n t-saoghal gu MAC-TALLA mu dheidhinn treòrachadh agus caithe-beatha nan Gàidheil anns gach àite sam beeil iad. ’S iomadh uair sin a thug e togail do m’ chridhe, ’nuair a bhithinn trom, dubhach, a bhith leughadh MHIC-TALLA, agus a faicinn cho dìleas, duineil ’sa tha Gàidheil a seasamh gualainn ri gualainn ann an cumail suas cainnt an dùthcha ’bh’ aig ar màthraichean. Tha MAC-TALLA na dheagh phaipeir teaghloich, a toirt seachad naigheachdan, eachdraidh, sgeulachdan, bàrdachd agus leughadh eile nach urrainn ach a bhith taitneach do luchd-leughaidh Gàilig, agus bu chòir gach fior Ghàidheal cuideachadh leis agus cothrom a thoirt do ’n òige gus eòlas fhaotainn air a chainnt a labhair an athraichean anns a ghleann ’san robh iad òg. C’ar son a dheanamaid a leigeil air diochuimhn? Tha h-uile reusan againn air a bhith deanamh uaill aisde mar an oighreachd a’s luachmhoire a dh’ fhàgadh againn le ar n-athraichean; agus cha ’n ’eil dòigh air an fhearr is urrainn dhuinn a cumail suas na le bhith toirt gach cuideachadh a dh’ fhaodas sinn do ’n phaipeir so.

Rinn an sneachda agus sero greim math air an tir so aia a’ gheamhradh, ach tha iad a taiseachadh a nis ’s tha an t-àm ann. Tha mi ’n dùil nach d’ thainig geamhradh bho chionn fada cho cruaidh, agus fuar, reòta bho thoiseach gu deireadh. Fada roimh ’n àm so an uiridh is ann le cuidhleachan a b’ urrainn dhuinn falbh air an rathad, ach faodaidh sinn am bliadhna falbh fhathast le sleighe. Tha biadh spréidhe a’ fàs gu math gann oirnn. Is iomadh aon a bha ’n dùil gu ’m biodh gu leòr aige agus ri sheachnadh a

---

[182]

[Vol . 12. No. 23. p. 6]

dh’ fheumas a bheag no mhor a cheannach.

Tha iomadh Gaidheal a gabhail còmhnaidh anns an Eilean so, ach mar tha nàdarra tha iad a falbh ’s a tighinn, ach tha barrach a fabh ’s a tha tighinn. Tha na fior sheann daoine ’fàs gann, agus mar an ceudna òige nach deach fad’ air réis na beatha ga’n leantuinn.

B’ fhior thoil leam a bhith cluinntinn o “C.C. ” Tha meas mor againn air a chuid litrichean, agus tha sinn an dòchas gu ’n sgriobh e moran dhiubh air an t-samhradh so.

Ma theid aig neach a tha leughadh a’ phaipeir so air an òran “Eilean Sgitheanach nam buaidh” fhaotainn ’sa chur a dh’ ionnsuidh a MHIC-TALLA dhuinn, bidh mi gu mor na chomain.

Tha Pàrlamaid an Eilean so cruinn an dràsda, ach cha ’n ’eil moran gnothuich ’ga dheanamh. Tha ’chuid mhor dhe ’n ùine air a caitheamh le connsachaidhean mu nithean beaga nach ’eil a chum moran feuma do ’n dùthaich.

Tha mi a’ cur dolair anns an litir so feuch an cuidich e le MAC-TALLA ’chur ugainn uair ’san t-seachdain mar a b’ àbhaist dha.

Tha mi a smaoineachadh gu bheil mo litir fada a nis fada gu leòr; agus ged nach ’eil annamsa ach tuathanach gun moran sgoile no comas air sgriobhadh Gàilig ach na dh’ionnsaich mi le bhith leughadh ’ur paipeir, tha mi ’n dòchas nach dean sibh tàir air mo litir. Slàn leibh aig an àm so.

Is mi do charaid dìleas a h-uile latha chi ’s nach fhaic.

ALASDAIR MAC MHANAINN.
Braidalbainn, E. P. I., April 28, 1904.

Seann Sgeul Gaidhealach.

B’i boirionnach do Chloinn-Dhiarmaid a thug cìoch do dh’ Alasdair Stiùbhart, fear Ghart. Bha dithis mhac aice, agus chaidh eucoir a dheanamh air an fhear dhiu ’bha na cho-dhalta do’n tighearna, le Mac Mhic Iomhair Glinnlìbhit. Dh, fhalbh an dithis bhràithrean gu Dùn Ghart air ghearan. Bha fios aig Mac Mhic Iomhair gu’n éireadh fear Ghart an aobhar nan òganach, agus dh’ orduich e, uime sin, an ruaig a chur orra agus gun leigeadh dhoibh dol as. Chunnaic Clann- ’ic-Dhiarmaid an tòir a’ tighinn cas orra, ’s o nach robh dol as aca leum iad do’n abhainn Lìbhinn, an dùil nach leanadh an luchd-tòrach iad, ach ged a leum chaidh co’dhalt’ an tighearn a lot le saighead agus bhathadh e. Theirear ris an àite gus an la ’n diugh Linne Dhòmhnuill. Shnàmh am fear eile gu tìr agus thug e mach Gart.

Cha luaithe chuala Fear Ghart mar a bhà, na thog e air, e féin ’s a ghillean a thoirt a mach éiric a cho’dhalta. Dh’ aithnich Mac Mhic-Iomhair mar bhiodh a’ chùis, agus chruinnich esan a dhaoine, agus choinnich na seòid a chéile mu mheadhon a’ ghlinne. Dh’ fhàg na cinn-fheadhna an cuid daoine agus chaidh iad an còmhdhail a chéile, feuch an réiteadh iad a’ chùis eatorra féin.

Bha breacan-an-fhéilidh air Fear Ghart, ’s bha’n dara taobh dhe dorcha, ’s an taobh eile dearg. Mu ’n do dhealaich e r’a ghillean thuirt e riutha fhad ’s a chitheadh iad taobh dorch’ a’ bhreacain a mach mar bhà e gu’n iad a ghluasad, ach ’nam faiceadh iad e ’tionndadh an taobh dheirg iad a tharruinn an lann.

Cha robh an dithis fada ’seanachas ’nuair rinn Mac Mhic Iomhair fead; chual a dhaoine e, agus tharruinn gach fear a chlaidheamh. “C’arson an fhead?” arsa fear Ghart. “Cha ’n ’eil,” ars’ esan, “ach a thional mo chuid éildean o na beannta.” “Ma’ s ann mar sin a thà,” arsa fear Ghart, “ ’s mithich dhòmhsa mo mhìolchoin a ghairm,” ’s e ’tionndadh a mach taobh dearg a bhreacain. Thug na suinn ’na chéile, —thòisich an slachdradh, ’s b’e sin an cath fuileachdach! Mu dheireadh ghabh Clann Mhic-Iomhair an ruaig, ’s lean càch iad ochd mìle suas an gleann; ann an so thionndaidh iad a rithist, ach cha b’fhada ’sheas iad; thuit mu sheachd fichead dhiu! Am beagan dhiu ’chaidh as theich iad gu cearn eile de’n dùthaich. Ghlac Fear Ghart ’sa chuideachd an tighean ’s an cuid fearainn, agus an ni a bhuannaich e mar so leis a’ chlaidheamh chaidh a dhaingeachadh dha le lagh na rìoghachd fo làimh righ Seumas an treas anns a’ bhliadhna 1477.

’Nuair bha na Stiùbhartaich a’ pilleadh o’n chath chaidh iad a thaobh do’n abhainn a nighe na fola bhàrr an claidhean. ’S ann uaith so a fhuair an gleann an t-ainm. Mu’n do thòisich an cath chuir na Stiubhartaich dhiù seòrsa chuaran a bh’ orra, agus dh’fhàg iad iad ri sgàth creige. Lean Leac-nan-cuaran rithe gus an la’n diugh—Dail an Rùsgaidh ris an àit anns an do rùisg iad an claidhean—Laggan a’ chath ris an àit an d’ thàinig iad gu buillean, agus Camus-nan-carn ris an aite ’n do thill Clann Mhic Iomhair an déigh an ruaig a ghabhail agus far ’n do mharbhadh a’ chuid bu mhò dhiu.

Chaidh claidheamh agus aon de na tuadhan-airm a chladhach á Laggan-nan-cath anns a’ bhliadhna 1816, agus bha iad an sin aig an t-seanalair Daibhidh Stiubhart, mar a chaidh innse dhòmhsa.

Righ Raibeart Bruce.

Air do’n laoch ainmeil so, a sheas cho duineil airson a dhùthcha an aghaidh ainneart nan Sasunnach, ’bhi mach air là araidh a’ gabhail seallaidh air an fheachd choimheach a bha teachd na aghaidh, ghabh e mu thàmh an oidhche sin ann an sobhal beag a bhuineadh do dhuine bochd a bhuanaich dileas dà. Anns a’ mhaduinn ’nuair a dhùisg e, ’se na shìneadh air a leabaidh chonnlaich, mhothaich e os a cheann damhan-alluidh a’ streap gu mullach a bhothain. Thuit e gu làr, ach gun dàil thug e’n ath-oidhirp. Chunnaic an righ so agus bu duilich leis fhaicinn a’ tuiteam an dara h-uair. Dh’ fheuch e ris an treas uair, ach ma dh’ fheuch cha b’ann a b’ fhearr a shoirbhich leis. Dhùisg e iomaguin agus truas an righ fhaicinn a’ tuiteam sia uairean, ach air an t-seachdamh uair bhuadhaich e, agus rainig e mullach an t-sobhail. ’Nuair chunnaic an Righ so dh’ éigh e le deothas, Theagaisg am beathach faoin so dhomhsa bhi adhartach, agus gun ghéilleadh. Leanaidh mi a shamhladh. Nach do bhuadhaich an nàmhaid sia uairean a’m’ aghaidhsa, agus ma dh’ fhaoidte gur ann ri aon deuchainn eile a tha saorsa mo dhùthcha an earbsa. Chrioslaich e e-fein, agus beagan làithean an deigh sin chuir e ’n cath buadhar air blàr Bhanocburn, a bha co cliùiteach do’n rioghachd, agus co dosguinneach do’n fheachd anabarrach air an do chuireadh an ruaig.

Foghlumadh an Criosduidh o’n fhaoin bheathach, sgus o’n laoch ainmeil so, a bhi gu h-adhartach, seasmhach ann an cur cath a chreidimh, chum gu’m faigh e coron na glòire. “Uime sin, bithibhse daingean, neo-ghluasadach, a’ sior mheudachadh ann an obair an Tighearn, air dhuibh fios a bhi agaibh nach ’eil ’ur saothair diomhain anns an Tighearna.”

Tha chuideachd a bha ’g obrachadh meinn ghuail Joggins, an siorrachd Chumberland, an deigh bristeadh. Tha a mhèinn aig an àm so gu ìre bhig na ’tàmh, na mèinneadairean a diùltadh an còrr obrach a dheanamh gus am faigh iad an tuarasdail. Tha coig seachduinean obrach air-son nach d’ fhuair iad paidheadh. An deigh dhaibh seasamh a mach thòisich a mhèinn ri lionadh le uisge, ach dh’ aontaich iad an ceann beagan laithean na taomadairean obrachadh air sgàth a mhèinn a shàbhaladh.

Righ Alfred.

Bha’n righ ainmeil so ’nam measgsan bu ghlice, a b’ fhearr, agus a b’ fhiughantaiche a rioghaich riamh am Breatunn agus bha ’chaithe-beatha ro chomharraichte. Bha aig gach uair d’ a bheatha a gnothach fein air a chur air leth. Roinneadh e an la agus an oidhche ’nan tri earrannan le ochd uairean do gach aon diubh; agus ged a bha e gu mor air a chlaoidh le galar craiteach, cha do ghabh e ach ochd uairean eadar chadal, theachd-an-tir, agus shraidimeachd; agus ochd uairean eile do leughadh, do sgriobhadh, agus ùrnnigh; agus an treas earrann do ghnothaichean na rioghachd. Bha’n duine mor so cho mothachail air feumalachd aimsir ’s nach bu mhiann leis earrann air bith dhi a mhi-bhuileachadh; agus gu ’m b’ eiginn da cunntas ìocadh Dhàsan a bhuilich air i. Agus gu cinnteach ma bha ’leithid-san de dhuine, anns an inbh’ a b’ airde air thalamh, ann am measg gach buairidh le socair, pailteas, agus toilinntinn, mar so cùramach gu banastighe mhath a dheanamh air ’aimsir agus ’ùine gu h-iomlan a bhuileachadh ann an cuisean feumail, nach nàr mi-chiatach a thig e dhoibhsan aig nach ’eil a shamhuil sin de bhuairidh, an aimsir a struidheadh ann an dearmad agus mi-bheus! An deigh d’a naimhdean an ruaig a chur air fein agus air ’fheachd, agus e ga fholach o na Lochlannaich, bha e fein agus a theaghlach air ro bheagan loìn, mar chi sinn o na thachair air latha àraidh. Thainig bleidire dh’ ionnsuidh a lùchairt bhig a dh’ asluchadh déirce. Thuirt a’ bhanrighinn ris, nach robh aca ach aon bhuilionn arain, a bha ro bheag air an son féin agus an càirdean a bha air ionnsuidh chum lòn fhaotainn, ged nach robh mor fhiughair aice gu’n soirbhicheadh leo. Ach thuirt an righ rithe, “Thoir leth na builionn do’n duine bhochd. An Ti a bha comasach air coig mile a shasachadh le coig breacagan agus da iasg, tha e lan-mhurrach air sinne a riarachadh leis an leth eile de’n bhuilionn.” Fhuair an duine bochd a bhloidh fein; agus chaidh luigheachd iomchuidh ìocadh airson a’ ghniomh fhiughantaich so, le a luchd-muinntir a thighinn dachaidh trom luchdaichte le goireasan iomchuidh.

Chaidh a chuid bu mhò de bhaile Fernie, B. C. a losgadh gu làr air an naodhamh la fichead de dh’ Aprail. Tha’n call air a mheas air coig ceud mile dolair. Cha deach fhàgail ach mu’n deicheamh cuid de’n bhaile.

Chaidh muc-mhara ochd troidhean fichead a dh’ fhad a ghlacadh air cladach L’Ardoise o chionn da sheachduin. Bha i air a cròthadh gu tìr leis an deigh mhoir, agus an sin chuir diùlnach d am b’ ainm Paddy Sampson agus beagan de luchd cuideachaidh crioch oirre le forcannan-feòir ’s inn ealan bàsmhor eile. Thatar ag radh nuair a bha i marbh ’s a dh’ fhosgladh a beul gu’n do sheas gille da bhliadhn’ deug a dh’ aois eadar a da chàirein.

Chaidh soitheach seòlaidh d’ am b’ ainm Onora a chall faisg air beul acarsaid Halifacs, oidhche Di-sathuirne an la mu dheireadh de dh’ Aprail. Bha ceò trom ann toiseach na h-oidhche, chaidh an soitheach bhar a cùrsa, ’s bhuail i air creig. Bhàthadh an sgioba gu h-iomlan, sianar eadar sgiobair is sheòladairean. Bhuineadh dithis dhiù do Nobha Scotia, dithis eile doNew Brunswick, ’s aon do Newfoundland. Cha d’ fhuaireadh fios ciod a b’ ainm no dùthaich do’n t-siathamh fear.

Tha an t-iasg ris an canar am biorach o chionn thri bliadhna a’ deanamh call mor air iasgairean nan roinnean iochdrach—a’ cur as do n iasg a bhios iad a glacadh agus a bristeadh nan lion orra. Timchioll chladaichean Cheap Breatunn tha moran de na h-iasgairean an deigh call mor fhulang, agus tha daoine dhe’n bharail gu bheil e dleasanach air àrd-riaghladh na dùthcha ionnsaidh a thoirt air cur as do’n bhiorach gu buileach. Dh’ aontaich comhairle na siorrachd so air an t-seachduin s’a chaidh a chùis a chur fa chomhair an àrd-riaghlaidh, agus tha dòchas aca gu’m faicear iomchuidh mi-eigin a dheanamh air-son an t-iasgach a chumail o bhi air a thur mhilleadh.

---

[183]

[Vol . 12. No. 23. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

A. J. G. MACEACHUINN,
FEAR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
McDonald Building, Charlotte Street.

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE 2,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3½% ’sa bhliadhna.

Oran.

LE AONGHUS MAC-AN-TOISICH.

Dh’ fhag sinn cladach Alb’ an dé,
’Us gach gleann, beann ’us tulach
Air am bi gu bràth ar déigh,
’S far am bheil luchd-gaoil a fuireach.

FONN—
Sgoltadh thonn, sgoltadh thonn,
Sgoltadh thonn cuan nan gailleann;
Sgoltadh thonn, sgoltadh thonn
Leis an long ’s fearr aig Ailean.

Cha ’n ’eil mulad air aon ghnùis,
Cha ’n ’eil aon sùil a sileadh:
Tha gach neach an geall air òr,
’Us le stòr ’dol a thilleadh.

’Us an aite port a bhroin,
Cumha Dhomhuill Bhàin Mhic Cruimein,
’S ann tha ’m piobaire ’th’ air bord
’Cur na seoid ’dhanns’ ’sa mhireadh.

’Us tha ’n long gun bhréid, gun seol,
Ach le innleachdan teine,
’Srachdadh tonnan garg le ’sròin,
’Us ’gan cuir na ’n ceo le deireadh.

Air tir chrannach mhor an iar
Tha a sroin air a cumail,
Leis na fir nach stiùireadh clì,
Gillean Il’ agus Mhuile.

Cluinnear aon a seinneadh cliù
Tir nam buirda gun ghainne,
Air am bheil gach smuain ’us suil,
’S air am bheil sinn dluth a teannadh.

’Us neach eile ’g inns’ mu ’n fhonn
A tha saor, farsuinn, torrach;
’Us a leithid éigneach lom
Tha an Alb’ chreagach, chorrach.

Soraidh leibh, a chuideachd chaomh,
Tha Cuebec ’nis am fradharc,
’S mar a sgapar moll le gaoth,
Bidh sinn sgaoilte gu goirid.

’Us mur coinnich sinn gu bràth,
’Us ’s e ’s docha nach coinnich,
Cumaidh gaol ar n-oige blath
Do thir bhoidheach nam bonnach.

An t-Each Donn.

LE DONNACHADH RUADH MAC CUITHEIN.

Thuirt an t-each donn aig Gilleasbuig,
“Fhuair mi greiseagan sàruich:
Bha is’ as mo dheaghaidh
’S mi ’ga draghadh gu làidir,
Bha mi greis aig tigh Dhòdd leath’,
’S aig cornair tigh Larraidh,
Is ’nuair ghabh mi fuachd
Thug mi suas an t-sraid ard orm.
Na hoigh ho ró.

“Thuirt Seost, ’s e dol seachad,
’S e ’cur orm fàilte,
‘Dé nise do naigheachd,
No cia mar a thà thu?
Dé ’n t-ait’ an robh t-eolas,
No còmhnuidh do mhàthar?’
Bha mi greis ’sa Bhras d’Or,
Far ’n robh moran do m’ chairdean;
’S ged a thug iad gu cùl mi,
Cha bu diumbach mi ’Phadraig.
Na hoigh ho ró.

“ ’S e tarruinn an sgadain
A’ lagaich cho tràth mi,
’Dol fodh’ anns na barrain
’S a bristeadh na bàire
’Ga thoirt thun a’ ghriasaich’,
’S gu Iain a bhrathair,
’S gu Aodh is gu Eachunn,
’S gu mac Iain ’ic Phadraig.
Na hoigh ho ró.

“Bha mi turus aig Eachunn
’Fhuair mi pailteas de shàradh,
Ged nach d’ rainig mi ’m baile
Chaidh mi faisg air tigh Chearnaidh,
Nuair a thainig am feasgar,
Nach deanamaid càll dheth,
Bha tigh air a chùl
A bha dlùth dhuinn an càirdeas.
Na hoigh ho ró.

“Mu ’n d’ rainig mi Lachlainn,
B’e mo charaide bàigheil,
Thiormaich e m’ fhallus
’S chuir e steach mi dh’an bhàthaich,
Thug e ultach de dh’ fheur dhomh,
Is siol air a chàthadh,
Is deoch dh’an an uisge,
’S cha bu mhisde mo chàil e.
Na hoigh ho ró.

“Gach neach ’tha mu ’n cuairt dhomh
’Tha tighinn air mo shàiltean,
’S ann a labhair iad Beurla,
’S cha tuig mise Gàilig;
Ged dheanainn mo dhichioll
Ri direadh ’s ri tearnadh,
’S fheudar dhomh fuireach
Ri ’m buillean ’s ri ’n stràcan.”
Na hoigh ho ró.

Thugadh an t-each donn aFrench Valemu ’n bhliadhna 1842. B’e a cheud each a thainig do ’n chearn’ ud dhe ’n duthaich, agus cha ’n ’eil teagamh nach robh e faighinn a dhiol ri dheanamh. Anns a’ cheud rann tha air a chiallachadh le “is’ as mo dheaghaidh,” muc a bha e slaodadh a stigh dh’ an bhaile agus a thug damaiste gu leor dha, oir cha robh ach fior dhroch rathad ann. A bharrachd air a sin cha tuigeadh e facal Gailig; oir ’s e each Frangach a bh’ ann; agus cha robh Fraingis aig na daoine ann. Cha ’n ’eil neach a th’ air ainmeachadh anns an oran an diugh beo.

Fhuair mi an t-oran so o’n Tàillear Moireasdan, duine sunndach, mar a tha na tàillearan mar is trice.

Anns an àireamh mu dheireadh dhe ’n MHAC-TALLA thug “An Ciaran Mabach” seachad a dha no tri de rannan dhe ’n oran “Cailleach a’ chàrnain.” So agad da rann eile:—

Thuirt bean Fhionnlaidh Ormond,
Chunnaic mis’ am bòcan,
’S o’n bha mi na m’ ònrachd
Cha do dheonaich mi fantainn.

’S mor an t-aobhar smaointean,
Ma bhualas an t-aog i,
’S gu ’m faighear na slaoid i
An taobh so dhe ’n bharrain.

PEIGIDH PHABACH.

Oran Stuamachd.

AIR SEANN FHONN.

Rachadh cuideachd òg na stuamachd
A thoirt sguabadh air na frògan.

Ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn,
Ho-gaidh ho, na ho-ro hù-o;
Ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn.

Sud na lasgairean tha buadhach,
Gillean stuama, fallain, stòlda.

Togaibh bratach ghlan na stuamachd,
Thugaibh buaidh, is leanaibh tòrachd.

A cur teicheadh air gach grùdair,
Gus an dùinear tighean pòiteachd.

Sud an stuth ’sa bheil am puinsein,
’S beag tha loinn air fear a dh’ òlas.

Sud an stuth a bheir a sgoinn as,
Ga ’chur air a dhruim ’san òtraich.

Salach, diblidh ’s mar a thà e,
’S e ar bràthair: deanaibh còmhnaidh.

Eireamaid a mach mar aon neach,
Biomaid uil’ air taobh na còrach.

Eireamaid le rùn cur as da,
’S mac-na-braiche ’deanamh dòbheart.

Cuim am fuilgeadhmaid ’nar measg iad,
Tighean misgearachd is fòirneart.

Bidh na h-ighneagan leinn uile:
’S math an cuideachadh ’san tòir iad.

Theid na mnathan leinn le dùrachd:
’S iomadh té dhiubh chiùrr an t-òsdair.

’S iomadh té tha caoidh gu cràiteach
Mac, is bràthair, is fear-pòsda.

Cumamaid ar bratach suas
Gu faigh sinn buaidh air stuth na tòiseachd;

’S gus nach faighear anns an dùthaich
Neach a thairgeas drùgh ri òl dheth.

Nuair a dh’ fhàsas daoine stuama
Bidh an gluasad mar is còir dha.

Ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn,
Ho-gaidh ho, na ho-ro hù-o;
Ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn, ho-rinn.

Mar ’eil eolas aig an leughadair air an t-seann fhonn so, faodaidh na rainn a bhi air an seinn air fonn, “Sud agaibh an deoch a dh’ òlainn.”

Ho ro, Mo Nigh’n Donn, Bhoidheach.

LUINNEAG.
Ho ró, mo nigh’n donn, bhoidheach,
Hi rì, mo nigh’n donn, bhoidheach,
Mo chaileag laghach, bhoidheach,
Co ’phosainn ach thu?

A Pheigi dhonn nam blàth-shul,
Gur trom a thug mi gradh dhuit:
Tha d’ iomhaigh, ’ghaoil, is d’ ailleachd
A ghnath tigh’n fo m’ ùidh.

Cha cheil mi air an t-saoghal
Gu bheil mo mhiann ’s mo ghaol ort;
’S ged chaidh mi uat air faondradh,
Cha chaochail mo rùn.

’Nuair bha mi ann ad lathair,
Bu shona bha mo laithean,
A’ sealbhachadh do mhanrain,
Is aille do ghnùis.

Gnuis aoidheil, bhanail, mhalda
Na h-oigh is caoimhe nadar;
I suairce, geanail, baigheil,
Lan grais agus muirn.

Ach riamh o’n dh’ fhag mi d’ fhianuis,
Gu bheil mi dubhach, cianail;
Mo chridhe trom ’ga phianadh
Le iarguin do rùin.

Ge lurach air a’ chabhsair
Na mnathan oga Gallda,
A righ! gur beag mo ghealls’
Air bhi sealltainn ’nan gnùis.

’S ann tha mo rùn ’s na beanntaibh,
Far bheil mo ribhinn ghreannar,
Mar ròs am fasach shamhraidh,
An gleann fad’ o shùil.

Ach ’nuair a thig an samhradh,
Bheir mise sgriob do ’n ghleann ud,
’S gu ’n tog mi leam do ’n Ghalldachd,
Gu h-annsail, am flùr.

CUISEAN CLEIREACHAIL—Oidhche Di-haoine, an naodhamh la fichead de’n mhios a dh’ fhalbh, bha an t-Olla W. H. Smith air a shuidheachadh mar mhinisteir an Eaglais Sràid Falmouth ’sa bhaile so. Shearmonaich e a cheud uair ’san Eaglais air Latha Bealltainn. Tha Mr. Smith na dhuine og an tréine neart, air am bheil cliù mor mar dhuine ’s mar shearmonaiche. Bha e roimhe so ann an Summerside, E. P. I. —Tha Mr. Mac-Fhraing, a bha anns an eaglais so roimhe, a nis air a shuidheachadh ann am parraiste ’san t-seann dùthaich. —Tha Mr. Forbes, ministeir St. Andrew’s, air a thurus dhachaidh a tir Chanàain. Tha duil ri e ruigheachd Shidni air an t-seachdain so. —Tha Mr. Tearlach Mac-an-Toisich, a bha tinn ré a gheamhraidh, a nis gu slan, fallain, ’s air ceann a shaoithreach aigReserve Mines.

---

[184]

[Vol . 12. No. 23. p. 8]

Amhairc an So!
’san ath aireamh airson
SANAS UR
bho
The Canadian Bank of Commerce
Sydney, C. B.
P. C. STEVENSON, MANAGER.

Marbhrann.

LE UILLEAM MAC LEOID.

’S bochd an sgeul aig luchd-eolais,
’Bhliadhn’ ùr a dh’ fhàg brònach luchd-dàimh,
O’n a chaill iad an t-òigfhear
A bha ’n Hògh, nuair bu bheo e, na thàmh;
Bu tu smior an duin’ -uasal,
’Bha aoidheil ad ghluasad ’s ad ghnàths,
’S mi nach aithnicheadh ort gruaman,
Ged a chluinneadh tu tuairisgeul cearr.

’S e bha tùrsach na h-eolaich
’N àm dhaibh d’ fhaighinn gun deo leis a’ bhàs,
Bha do phàrantan brònach,
Chuir e saighead ’n am feoil gun bhi slàn;
Chaill iad fiùran na maise,
Bha ro chliùiteach ri fhaicinn air blàr,
Dh’ aithnicheadh càch ort le t’ fhaicinn
Gu robh aoidh agus tlachd ann an ghnàths.

’S beag an t-ioghnadh do bhràithrean,
’S bidh do pheathraichean cràiteach ri ’m beo,
Iad gun sunnd ri ceol gàire,
Bho ’n la chuireadh tu ’n càradh fo ’n fhòd,
Fhuair iad greadan a chràdh iad,
Leag an cridhe gu làr leis a bhron,
’S beag an t-ioghnanh le càch sud,
’S gu robh cridhe gach nàbaidh fo leon.

Bha thu ’d chompanach sàr mhath,
Nach robh sgrubail ad ghnàths air aon seol;
Bha thu siobhalt ad nàdar,
’S bidh do dhuais ann an làthair a’ Mhòid;
’S bochd a chuideachd a dh’ fhàg thu,
Bhi ga d’ chumha ’s e ’s dàn dhaibh ri ’m beo,
O’n a chaidh do chàradh
Ann an an ciste chaol chlàraidh nam bord.

Bha thu caranta, càirdeil,
Thug thu barrachd air àireamh an t-sloigh,
Ged a thainig am bàs ort,
’M fear nach caomhain aon stàl anns an fheoil,
Bheir e uainne na ’s tràithe
A chuid is airidh air gràdh an Ti Mhoir,
’Chum an togail gu Pàras,
Gun bhi siubhal am fàsach nan deoir.

’S aobhar smaointean gach la dhuinn
Gun tig teachdair a bhàis oirnn mar cheo
Ged a bhiodhmaid ’n ar slàinte
’S sinn gun fhios nach e màireach an lò;
A bhi lag no bhi laidir
No bhi sean thig am bas air ar tòir,
’S a dh’ aindeoin spionnadh nan gàirdean
Cha bhi fuireach no dail aig an òig’.

Ciod e ’m feum bhi ga àireamh,
Ged a gheibheamaid cradh na bu mhò?
Thig sud uile gun dail oirnn,
Cha ’n ’eil neach ann a thearnar le sgleo;
Thug am bas leis na fàidhean,
’S thug e buille do ’n t-Slànuighear Mhor,
’S ged bu treibhdhireach Dàibhidh,
Rinn a chumhachd a chàradh fo ’n fhòd.

Ach leam is cinnteach bho d’ nadar
Gu ’n d’ fhuair d’ anamsa fabhar aig gloir,
Thainig cuireadh o’n Ard-Righ,
Aig ’bheil iuchair na slaint’ is na neoil,
Ga d’ ghairm thun a Phàras
’Sa bheil sonas is gairdeachas mor,
’Steach air geata nan grasan
Far nach coinnich am bas riut na’s mò.

Rugadh Uilleam MacLeoid ann an Uidhist a chinn a’ Deas, agus chaochail e aig na Forks, faisg air Sidni, ’sa bhliadhna 1876. ’S ann ’san t-seann dùthaich a rinn e am marbhrann.

Oran

LE DUGHALL MAC PHAIL.

Air dha bhith air an rathad do Shasunn, ’s e ’n déigh a bhean agus a mhac, Domhnull beag, fhagail.

A Dhòmhuill bhig, o hù o hó,
A Dhòmhuill bhig, o hù o hó,
A Dhòmhuill bhig, o hù o hó,
Tha m’ inntinn trom o’n dhealaich sinn.

A Dhomhuill bhig, ’s tu m’ ùigh is m’ annsachd!
’S i do bhlàth-shuil grian mo shamhraidh;
Chlaon gach ni gu duibhre ’gheamhraidh,
Bho’n a chaill mi sealladh ort.

Dh’ fhag mi ’n nochd thu measg nan dù-Ghall,
Ghabh mi fàth ’nuair bha do chùl rium;
’S cinnteach leam gu ’n dean thu m’ ionndrainn,
Mu ’n tig dùiseal cadail ort.

Dh’fhag mi’n diugh thu fein ’s do mhàthair
As mo dhéigh ro chianail, craiteach;
Cruas na bliadhna, ’s cha’n e ’n t-ailghios,
’Chuir an dràsd’ do Shasunn mi.

’S trom mo ghleus ’s mi ’nochd ga’r n-ionndrainn,
’S mi air barr nan strachd-thonn dùmhail,
’Fagail Albainn air mo chùlaobh,
’Dol a null thar Berwick.

Chi mi mach thar guala ’n fhuaraidh
Cladach garbh is gailbhich nuallan;
’S mor gu ’m b’ fhearr ’bhi ’fagall Chluaidh
’S a stiùireadh tuath air “Ealasaid.”

’S beag tha dh’ fhios aig fleasgaich aosda
’Liuthad ànradh is cruaidh-fhaochnadh
’Th’aig fear-teaghlaich air bheag maoin
A’ stri ri saoghal carraideach.

Ach ged tha mi bochd ’n am chrannchur,
’S beag na th’ agam fhéin de fharmad
Ris na fleasgaich sheasga, bharr-chruaidh,
Ged robh sealbh air fearann ac’.

Am fad ’sa gheibh mi biadh is aodach,
’S comunn blàth mo chéile ghaoil
Le ’fiùrain oga ’fas ri ’taobh,
Cha chuir an saoghal smalan orm.

Ged tha mise cian air fògar
Bho na glinn ’s an goir an smeorach,
’S iomadh linn o’n bha mo sheorsa
Eadar Ròthaill ’s Brathadal.

’S iomadh cearn do’n d’ rinn iad sgaoileadh
Deas is tuath air feadh an t-saoghail;
’S iad na Goill ’s na caoirich mhaola
’Chuir mo dhaoin’ air allaban.

’S iomadh fàrdach fhialaidh, aoibheil
’Bh’ anns a’ ghleann am faight’ an aoidheachd,
’Tha gun cheann, gun chrùb, gun taobhan,
Fo na caoirich Shasunnach.

Gleann mo chridhe! gleann mo dhùthchais!
Gleann nan raon ’s nam fuaran cùbhraidh!
Nam bu leam ach trian de m’ dhùrachd,
Sud an ùir ’s an caidilinn.

ChaidhRichmond Corner,baile beag ann anNew Brunswick,a dhubhadh as le teine toiseach na seachduin so. Bha ceithir taighean deuga air an losgadh, ’s cha deach a bheag sam bith de bhathar no de dh’ innsridh a shàbhaladh.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

A’ Ghailig:
“ ’S i labhair Adhamh
Ann am Parras fein.”

“ ’S i a’s fear gu togail inntinn
Le binn-ghuth comhraidh tlath,
’S i a’s sgaitiche gu mi-mholadh
’S a’s mine ’nochdas gradh;
’N am cruinneachadh nam miltean
Le piob gu iomairt lann,
’S i a dhuisgeadh colg air oigridh,
’Nuair ’thogteadh srol ri crann.”
—Donnachadh Bàn.

Cuir a dh’ iarraidh “Mhic-Talla.”

Sydney & Louisbourg Railway

Tim Chlar Geamhraidh.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’October, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 8.01 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.40 a. m.

A fagail Shidni aig 4.00 p. m., Glace Bayaig 4.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 5.45 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’ sùire.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchda gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton