---

[49]

[Vol . 12. No. 7. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. XII. SIDNI, CEAP BREATUINN, DI-HAOINE, OCTOBER 10, 1903. No. 7.

Cha d’ thainig ach gann cogadh air Breatunn riamh gun a faighinn neo-dheas air a shon. Nuair thòisich Stàidean aonaichte America ri iad fein a sgaradh uaipe, bha moran de’n chall a dh’ fhuiling i air aobharachadh leis cho neo-dheas ’s a bha luchd-stiùiridh a h-armailtean air-son aimhreit de sheòrsa sam bith. Bha an ceart ni fior mu deidhinn nuair thòisich cogadh Bhonipart, agus bha e fior da-rireadh aig àm cogadh a Chrimea, nuair a fhuair miltean de cuid shaighdearan bàs le fuachd ’s le acras agus am pailteas bidh is aodaich faisg air làimh ged nach robh iad g’an ruigheachd. Tha comhairle chaidh a shuidheachadh air-son fhaighinn a mach ciod a b’ aobhar do chogadh nam Boerach a dhol an aghaidh nam Breatunnach ’sa cheud dol-a- mach, ag innse gu’m b’e bu choireach nach robh an dùthaich deas air a shon, gu robh ceannardan an airm cho aineolach air dùthaich ’s air sluagh Africa mu Dheas ’s a b’ urrainn dhaibh a bhith. Bha cùisean an Ofaig an Airm na’n droch bhrochan, agus a reir coltais tha iad mar sin fhathast. Tha daoine air an cur an dreuchd nach urrainn an dleasanas a choilionadh. Tha na h-uaislean dhe’n bharail gu’m buin gach ofaig airm dhaibh fein; ma tha uaisle ’s beairteas aig duine, cha’n eil ofaig sam bith air a cumail uaithe air-son dìth eanachainn. Tha na daoine ’s comasaiche mar sin gu tric air an cumail fodha. Cha robh Sir Eachann Domhnullach air streap na b’ àirde nasergeantmur b’e gun do ghabh ecommissiona roghainn air Crois Victoria, a choisinn e le threubhantas anns na h-Innsean. Agus eadhon an deigh dha direadh cho àrd ’s a bha na ’chomas faighinn, ’s a bha e faotainn cliù air fad ’s air leud na h-iompaireachd, bha e air a gheur-leanmhuinn gu la a bhàis leothasan nach robh deònach a chòir air ’ofaig aideachadh a chionn nach bu spealg de theaghlach uasal e. Gus an teid am pòr sin a chartadh a mach, ’s am bi cothrom aig gach duine theid do’n arm dreuchd fhaotainn a reir a chomais, cha bhi cùisean na’s fhearr na tha iad; bidh Breatunn cho neo-dheas fa chomhair an ath chogaidh ’s a bha i fa chomhair nan cogaidhean anns an robh làmh aice roimhe.

Tha gearain mhor ri chluinntinn o àireamh de’n luchd-imrich a thainig a nall a Breatunn o chionn bliadhna no dha. Cha’n eil iad a reir coltais a’ faighinn gach goireas ’s gach sochair ris an robh dùil aca ga’m feitheamh ’san dùthaich so. Bha moran dhiu air am briagadh a nall le luchd-gnothuich a tha riaghladh na dùthcha so a’ cur a null ga’n iarraidh. Thatar eadhon a’ pàidheadh faraidh cuid dhiu, ’s a’ toirt cuideachaidh dhaibh an deigh dhaibh ruigheachd. Agus bha sin a’ toirt orra bhi ’g altrum an dòchais gu’n seasadh an riaghladh eadar iad ’s gach cruaidh-chàs is bochdainn gu ruige ’s eodhon nithean a dh’ fhaodadh iad-fein a sheachnadh. Agus nuair a thuig iad nach deanadh an riaghladh gach ni a bha iadsan an dùil thòisich an gearain. Cha b’ ann mar so a bha ’san t-seann aimsir. Bha aig an luchd-imrich ri ’m faradh fein a phàidheadh, ’s dh’ fheumadh iad deanamh air an son fein mar a b’ fhearr dh’ fhaodadh iad anns a choille mhoir d’ an robh iad a’ tighinn. Cha’n eil teagamh nach robh moran dhiu air am mealladh a thaobh na dùthcha, ach ged bha cha robh dùil ri cuideachadh o neach no o ni ach o’n saothair fein. Agus tha’n seòrsa sin na’s buanachdaile do dhùthaich na’s urrainn do’n t-seòrs’ eile bhi. Cha ’n eil duine no cuideachd dhaoine nach dean am beolaint fein gun bhi tarruinn á ionmhas na duthcha na’n saibhreas sam bith dhi. Iadsan a tha deònach obrachadh ’s am beòlaint fein a chosnadh, gun chuideachadh iarraidh no ghabhail, air nach cuir cruaidh shaothair eagal no reòtachd a gheamhraidh greann—is iad sin an seòrsa dhaoine is còir fhaighinn mar luchd-àiteachaidh do roinnean Iar-Thuathach Chanada.

Tha Righ Iomhar a’ faighinn cliù mor o’n thainig e dh’ ionnsuidh a’ chrùin, co-dhiu tha no nach eil e ga ’chosnadh. Thatar a’ toirt creideis dha air-son crioch a chur air Cogadh Africa mu dheas, air-son muinntir na Frainge a thoirt gu bhi na’s càirdeile ri Breatunn na bha iad o chionn iomadh bliadhna, agus air-son riarachadh cho mor fhaotainn do mhuinntir na h-Eirinn ’s gu bheil sith is sàmhchair air an aiseag do chriochan na duthcha buaireasaich sin. Agus tha iadsan a tha ’toirt creideis dha air-son sin uile dheanamh a làn-chreidsinn, ma dh’ fheuchas e, gu’n teid aige air an troimhe-cheile th’ anns an àirde ’n ear a thoirt gu crich. Ma tha iad sin ceart na’m barail d’a thaobh, tha Iomhar an impis bàrr a thoirt air uile righrean na talmhainn mar fhear deanamh na sithe.

O chionn beagan bhliadhnachan air ais tha seorsa de chungaidhean-leighis ris an canar anns a’ Bheurlapatent medicinesair fàs glé lionmhor. Air an duthaich, tha iad ri’m faighinn air chul gaeh cunntair, agus ann an iomadh buth-ceannachd thatar a’ deanamh barrachd airgid air an creic ’s a thatar a’ deanamh air creic siucair is siabuinn. Ruithidh daoine ga’n iarraidh air-son gach eucail a thig na’n rathad. Ma’s déideadh no caitheamh e, gabharlinimentnopanaceadha, agus cha chuirear fios air dotair gus am fairtlich a chuis orra fhein. Cha’n eil fhios aca-san a tha ’g uisneachadh nan cungaidhean sin ciod air am bheilear ga ’n deanamh, agus cha’n eil iad a’ feorach. Foghnaidh leo gu bheil iad air am moladh ann an sanasan nam paipeirean-naidheachd, agus air na an cliuthachadh anns na paipeirean beaga ’sam bheil iad air am pasgadh. Tha’n t-aineolas sin, co-dhiu, buailteach air beatha dhaoine chur an cunnart. Cha’n ainneamh leis na dotairean fhein mearachd a dheanamh a thaobh thinneasan is chungaidhean-leighis, agus nuair thachras sin dhaibhsan aig am bheil ionnsachadh is sgil, nach docha gu mor e thachairt dhaibhsan aig nach eil de sgil no de dh’ fhiosrachadh ach am barail fhein. Is tric le tinneas gle bheag tighinn gu bhi na thinneas bàsmhor mur gabhar aige na àm, agus cha’n ann aig na h-uile tha fios nuair dh’ fhàsas iad tinn ciod an tinneas a tha cur orra. Faodaidh e bhith gu’n gabh moran ioghnadh nuair a dh’ innsear dhaibh gu bheil anns a’ chuid a’s mo de na‘cure-alls’a tha iad a cleachdadh stuthan a tha glé chronail do’n bhodhaig ’s do’n inntinn. Thaalcoholann an àireamh nach beag dhiu; gheibhearopiumismorphineann feadhainn eile, agus sin ann an tomhas nach beag. Tha lighichean urramach a’ togail an gutha gu làidir an aghaidh a bhi ga’n gabhail, ag radh gu bheil iad na’m meadhon air bhi treorachadh dhaoine dh’ ionnsuidh na misge, agus dh’ ionnsuidh tràillealachd anopium ,rud a tha sheachd mhiosad. Is coir a bhi faiceallach mata, agus barrachd earbsa chur anns na dotairean a tha na’r measg, agus na’s lugha annta-san a tha ’cur suas nam botull ’s nam bocsaichean beaga, muinntir ma dh’ fhaodte nach faca colaisde riamh, mur fac’ iad o’n taobh a muigh e.

Tha geur-leanmhuinn nan daoine dubha a’ sior dhol air adhart anns na Stàidean a Deas. Tha crochaidhean is losgaidhean air fàs cho cumanta ’s nach eil eadhon na “paipeirean buidhe” a’ toirt moran iomraidh orra. Mar is trice tha esan a th’ air a chur gu bàs aon chuid ciontach de choire-eigin, beag no mor, no air a ghabhail an riochd duine chiontaich. Ach rinneadh gniomh air a mhios so a tha nochdadh nach e peanasachadh nan ciontach a tha fa-near do’n t-sluagh gheal idir, ach cumail fodha no cur as gu buileach a dheanamh air na daoine dubha. Bha ministeir d’am b’ ainm Planving, duine dubh cliuiteach, air a chur gu bàs gun choire sam bith a bhi air a chur as a leith. Bha e ’cumail colaisde anns an robh e toirt foghluim d’a cho-luchd-duthcha. Cha robh an sluagh toileach a leigeil air adhart, cha robh iad a’ faicinn iomchuidh foghlum sam bith a thoirt do na daoine dubha a dh’ àrdaicheadh iad os-cionnn an ionaid anns am bheil iad. Air an aobhar sin bha Planving air a chur as an rathad.

Tha sgeul ur aig muinntir Halifacs. Bha’n fhéill a bh’ anns a’ bhaile sin an dara seachduin de September gle shoirbheachail. Ge b’e de bha cearr cha do shil an t-uisge mar a b’ àbhaist dha bliadhnachan roimhe; bha turadh ann o’n cheud la gu la deireannach na feille. Bha àireamh mhath sluaigh cruinn, agus thainig barrachd airgid a stigh ’s a thainig o chionn àireamh bhliadhnachan.

Tha aon de phaipeirean Halifacs ag innse gu bheil e cluinntinn gu bheilear a creic deoch-laidir gu mi-laghail ann an Sidni ’s anGlace Bay.Tha an sgeul cheudna ri chluinntinn a bhos an so mu bhaile Halifacs. Agus tha sinn a’ creidsinn gu bheil i cho fior mu’n aon aite ’sa tha i mu’n da ait eile.

Tha Post a bhaile so a nis air churam fir-deasachaidh ur. Leig Mr. A. D. Gunn dreuchd an deasachaidh uaithe, agus tha ’aite air a ghabhail le Mr. F. T. MacKeen. Agus tha “Padra Tursach” air eirigh o na mairbh a dh’ earalachadh do ’n chinne-dhaonna cul a chur ris anScott Act.

A reir orduigh a thainig o’n ard-riaghladh tha e nise mi-laghail bradan a mharbhadh le sreang is dubhan o mheodhon a mhios a dh’ fhalbh gus a cheud la de dh’ Iun air an ath-bhliadhna.

---

[50]

[Vol . 12. No. 7. p. 2]

Tha cuideachdan ceannachd is ròidean-iaruinn ann am baile-mor Chicago a nise nach toir obair do dhuine sam bith a bhios ri òl, ri cluich air-son airgid no bhios ga ghiùlain fein gu mi-bheusach. Duine gheibhear ciontach an aon dòigh no dòigh eile caillidh e ’obair. Bu mhath an gnothuch feuchainn ri stad a chur air moran de’n òl a tha ’dol air adhart am measg luchd nan ròidean-iaruinn an Canada. Cha bu chòir fear-òil a bhi air fhàgail aig obair sam bith anns am bheil e buailteach air beatha dhaoin’ eile chur an cunnart. Ach ’s ann a bhios a’ chòir mar a chumar i.

SGIORRAIDHEAN—Chaidh fear Iain Ricketts a mhuinntir Wales a mharbhadh ann am meinnDominion No. 2,anGlace Bay,Di-sathuirne s’a chaidh, le spraidheadh fùdair. Bha e-fein coireach ri ’bhàs, air dha tilleadh dh’ ionnsuidh àite ’n spraidhidh mu’n d’ ràinig an teine ’m fudar.

Bha fear Iain Shepherd, a mhuinntir Newfoundland, air a bhàthadh aigPort HoodDidòmhnaich, ’s e tilleadh gu soitheach air an robh e na mheat. Bha e leis fein aig an àm agus ged nach robh e fada bho thir cha robh comas air dol ’ga chuideachadh. Cha robh ann ach duin’ òg, coig bliadhna fichead a dh’ aois.

Tha rabhaidhean ga’r ruigheachd cheana nach eil sinn fada o’n gheamhradh. Bha reothadh ann an caochladh chearnan de’n dùthaich o chionn ghoirid. Cha robh e ro-throm, agus mar sin cha d’ rinn e moran cron.

AN DUTHAICH.

THA ’m fogharadh am measg Roinnean farsuing na dùthcha ann an tomhas mor seachad. Ann an toiseach an t-samhraidh bha tart mor anns an tir. Chunnaic gach neach ann an doigh glé dhùrachdach cia mar ’tha an Ti a’s àirde daonnan caoimhneil ruinn, agus a’ buileachadh oirnn gach beannachadh ’us soirbheachadh a tha sinn a’ mealtuinn. Bho cheann bliadhna no dha bha na samhraidhean fionnar agus cha robh teas mor no dian idir againn. Re an t-samhraidh a tha gabhail seachad a nis le ceum deifireach cha robh a’ ghrian fuasach làidir no loisgeach. B’ àbhaist duinn a bhi ’creidsinn mur bitheadh teas làidir againn nach tigeadh am bàrr gu staid mhaith, agus, mar so, nach bitheadh ach fogharadh suarach, bochd againn. An uiridh agus anns a’ bhliadhna ’tha ’nis a làthair, ged nach robh teas laidir idir againn, thug na h-achaidhean lionmhor air feadh Chanada toradh reachdmhor, brioghmhor seachad. Tha sinn toilichte ’s taingeil gu leoir gu bheil anns gach cearna de ’n dùthaich daoine gle thoilichte leis gach pailteas a tha againn, ann an cruithneachd ’s ann an eorna ’s coirce, ’s anns gach seorsa eile de thoradh beartach na talmhainn. Tha teachdaireachd thaitneach a’ tighinn bho Iar-thuath na dùthcha gu bheil an cruithneachd araon pailt ’us reachdmhor agus mar so gu cum e suas an t-ainm agus a chliù a tha aige cheana ann am margaidhean farsuing an t-saoghail gu léir. Is i so da rireadh linn nan rathaidean iaruinn ann an eachdraidh Chanada. Tha sinn a’ faicinn le toileachas mor gu bheil rathad iaruinn ann an ùine ghearr a’ dol a nasgadh Uinnipeg ri Bagh Hudsoin. Chaidh cuideachd uair no dha cheana suas gus a’ Bhagh ud, a chum ’s gu faiceadh iad no gu faigheadh iad a mach co dhiu ’tha e comasach no nach ’eil do shoithichean seolaidh no do bhàtaichean smùide tighinn bho ’n Roinn Eorpa gus a’ Bhàigh ud re cuibhrionn de ’n bhliadhna. Chaidh cuideachd no dha cheana suas gus a’ Bhàigh ud agus is glé bheag maith a rinn iad. Co dhiu a bha iad ’nan cadal no nach robh, dh’ fhaodadh iad fantuinn aig an tigh airson an fhiosrachadh bhochd a thug iad dachaidh leo. Tha dòchas làidir againn gu dean a’ chuideachd a tha ’nis a dol gu Bàgh Hudsoin, moran maith ann a bhi ’nochdadh ’s a dearbhadh gu bheil e comasach agus furasda slighe ’fhaotuinn troimh an Bhàgh re ceithir no cuig de mhiosan anns a’ bhliadhna. Tha aig na Ruisianaich innleachd a tha ’tabhairt doibh comas air an reothadh chruaidh dhomhainn a bhuineas do cheann mu thuath an dùthcha, ’bhristeadh agus ’fhosgladh suas. Chi sinn uile gle fhurasda gu bitheadh moran maith air a dheanamh do ’n Iar-Thuath nam bitheadh cothrom air ’fhaotuinn no air a dheanamh airson cruinneachd ’us beathaichean reamhar a thabhairt bho Bhàgh Hudson ann an slighe dhireach, ghoirid gu margaidhean na Roinn-Eorpa. Is e da rireadh astar eagalach fada ’tha eadar Manitoba ’s an Iar-Thuath gu léir agus Montreal ’us Halifacs ’us cearna air bith de ’n chuan a tha air taobh an ear de Chanada. Tha mar an ceudna iasgachd àluinn anns a’ Bhàgh ud, a bhuineas do Chanada ’s do Chanada ’mhàin. Tha ’r coimhearsnaich anns na Staidean a’ tabhairt gach bliadhna moran airgid as a’ Bhàgh le bhi ’g iasgach ann, ged nach ’eil coir air bith aca ’bhi dol idir ann. Tha ’n t-àm aig iasgairean nan Roinnean a tha ri taobh na fairge ann ar dùthaich, sealbh a ghabhail agus a ghleidheadh air iasgaireachd Bàigh Hudsoin gu duineil, gaisgeil, dichiollach, neo-sgathach.

B’ àbhaist do mhoran daoine ann an Canada ’bhi ’creidsinn agus ag radh gu bitheadh uisge ’s frasan ni bu lugha againn samhradh an déigh samhraidh, do bhrigh gu robh a choille daonnan air a ghearradh sios, agus mar so, gu fàsadh an aimsir gu nàdurra ni ’s tiorma. Is ann gun teagamh air atharrachadh dòigh ’tha ’n aimsir a nis. Ann an Ontario gu sònruichte, ’s ma dh’ fhaoidte ann an Roinnean eile de Chanada, tha frasan lionmhor a’ tuiteam re ’n t-samhraidh. Cha do thuit uibhir uisge riamh roimhe ’s a tha ’tuiteam bho shamhradh gu samhradh air còmhnardan ’us cnoic agus lagan Chanada. On tha frasan sèimh, ùrail a’ tuiteam gu tric air feadh an t-samhraidh, tha ’n t-ionaltradh maith, gorm, reamhar anns an dùthaich. Tha aobhar laidir aig tuathanaich Chanada a bhi fior-thaingeil gu bheil an t-ionaltradh co fallain pailt, oir, air an aobhar so, tha na mairt ann am mile baile ’tabhairt moran bainne seachad. Tha càise ’s ìm air an deanamh air an dòigh so, agus tha na tuathanaich a’ faotainn moran airgid airson an càise ’s an ìm. Is iad gun teagamh na tuathanaich daoine ’s modha sonais ’us soirbheachaidh anns an dùthaich gu léir. Tha iad a’ fàs gle bheartach, on tha bliadhna an deigh bliadhna air an taobh, agus tha ’n càise ’s an t-ìm a’ faotuinn prìse mhor ann am Breatunn. Is coir do na tuathanaich a bhi eudmhor daonnan airson deagh ainm a bhi aca ann am margadh àluinn Bhreatuinn. Anns a bhliadhna ’chaidh seachad, fhuair Canada faisg air ochd muillion deug dollair airson a chàise ’chur iad do Bhreatunn. Phaigh Breatunn an uiridh gle dhlùth air ceud muillion dollair airson ìm a thainig bho dhùthchannan céin. Fhuair Canada eadar ceithir ’us cuig muillion dollair airson a h-ìm. Cha ’n ’eil ceann no crioch air an airgiod a dh’ fhaodas sinn ann an Canada ’fhaotainn ann am margadh beartach, riomhach, urramach Bhreatunn airson gach ìm ’us càise, airson gach cruinneachd ’us coirce, airson gach damh reamhar ’us gach each laidir a chuireas sinn thar a’ chuan. Gabhaidh mi comhairle Mhic Fhearghais, agus ni mi anns an ath litir luadh air gnothuichean eile—air Parlamaid ’us rathaidean iaruinn ùra Chanada.

CONA.

LITIR A ALBA.

FHIR MO CHRIDHE: —Tha seorsa foghluim ann ris an canar Eun-eolas, agus ged nach ’eil ach fior bheagan dhe’n fhoghlum so agamsa, faodaidh mi beagan dhe ’n bheagan a th’ agam a chur fa chomhair luchd-leughaidh a’ MHIC-TALLA. Agus is docha gu’n tarruinn mi aire fir a’s fhearr foghlum na mi fhin a dh’ ionnsuidh a’ ghnothaich, agus gu ’m feuch e ri mo chur ceart, ma tha mi cearr.

Bha na Gaidheil o shean ’nan daoine tùrail, toinnisgeil, a bha ’gabhail beachd gu tric, dlùth air gach ni a bha ri ’fhaicinn mu ’n cuairt dhaibh. Mar bu trice, dh’ fheuchadh iad ri aobhair ghnothaichean ’fhaotainn am mach, agus a mhineachadh cho math ’s a b’aithne dhaibh, araon do ’n mhuinntir oig, aineolaich, agus mar an ceudna do ’n t-seana mhuinntir nach robh gle mhath gu beachd a ghabhail air na nithean a bha ri ’m faicinn gu tric mu ’n cuairt dhaibh o àm gu àm.

Thug iad aire gu ’n robh tri eòin àraidh ri ’m faicinn aig àm blàth na bliadhna, agus an uair a thigeadh am foghar gu math a steach, nach robh na h-eòin so ri ’m faicinn idir. Bha so a’ cur ioghnaidh orra, agus an fheadhainn bu bheachdaidhe dhiubh, agus bu mhò déigh air fiosrachadh fhaotainn mu dheidhinn a h-uile rud annasach a bhiodh a’ tighinn fa ’n comhair, bhiodh iad gu tric a’ smaointean air cia mar a bha na h-eòin so a’ dol as an t-sealladh an uair a thigeadh am fuachd, agus a’ tighinn a rithist an uair a thigeadh am blàths.

B’ iad na tri eòin so, an clachairean, a’ chuthag, agus an treabhna, no, an treun-ri-treun, mar a theirear ris an eun ann an iomadh àite dhe ’n Ghaidhealtachd.

Anns an àm, bha iomadh beachd glé fhaoin am measg nan Gaidheal, glic, gleusda, tùrail agus tuigseach ’s mar a bha iad, agus b’e aon de na beachdan so, gu’n robh sìtheanan agus sithichean ann, agus o nach robh dòigh eile aca air cunntas a thoirt seachad air an aobhar air son an robh na h-eòin a dh’ ainmich mi a’ tighinn an àm a’ bhlaiths, agus a’ falbh an àm an fhuachd, thainig iad gu bhith ’creidsinn gu ’n robh iad a’ dol do na sìtheanan, agus, air an aobhar sin, theireadh iad, “Eoin Shìthe” riutha. Cha do smaoinich iad riamh gu’n robh eòin ann a bha ’tighinn do ’n Ghaidhealtachd á dùthchannan fad’ air falbh an àm a’ bhlàiths, agus a’ tilleadh air ais an uair a thigeadh am fuachd.

Bha eagal air daoine gu nàdarra roimh na sìthichean. Bha e air a chreidsinn, am feadh ’s a nochdadh iad caoimhneas mòr, agus a bheireadh iad cuideachadh is fuasgladh mor do dhaoine a bhiodh ’nan éiginn, na’n tachradh gu ’m biodh daoine réidh riutha, gu ’n robh iad ro dheas gus dioghaltas a dheanamh air daoine an uair a bhiodh iad air am brosnachadh gu feirg. Air an aobhar sin, bheireadh daoine an aire mhath nach cuireadh iad corruich orra ann an doigh sam bith. B’ e sin an t-aobhar nach robh daoine deonach clachairean, no cuthag, no treabhna a mharbhadh. Rud eile a bha glé chomharraichte, agus b’ e sin, gu’n deanadh daoine toileachadh ris na h-eoin shìthe an uair a thigeadh iad, cha b’ ann idir a chionn gu’n robh meas mòr aca air na h-eòin shìthe, ach a chionn gu’n robh teachd nan eun so ag innseadh dhaibh gu’n robh blàths na bliadhna a’ tòiseachadh ri tighinn.

B’ e an clachairean a cheud eun dhe na trì a thigeadh. Agus bhiodh daoine a’ gabhail beachd air an àite anns am faiceadh iad ’na sheasamh e, na ’m b’ ann ’na sheasamh a chitheadh iad an toiseach e. B’ fhearr leotha gu mòr ’fhaicinn air iteig na ’fhaicinn ’na sheasamh; oir, mar is trice

---

[51]

[Vol . 12. No. 7. p. 3]

is ann air cloich is fhearr leis seasamh. Tha aobhar a bhith ’creidsinn gur ann a chionn cho tric ’s a chithear ’na sheasamh air cloich e, agus a chionn, ma ni e nead ann an garadh, no ann am bruaich an rathaid, gur math leis clachan a bhith mu ’n cuairt de ’n nead, a thugadh an clachairean mar ainm air. Tha na briathran a leanas a’ nochdadh gu ’n robh daoine ’s àm a dh’ fhalbh a’ creidsinn nach robh e ’na chomharradh math air an t-soirbheachadh a bhiodh aca fad na bliadhna nam faiceadh iad an clachairean ’na sheasamh air cloich luim: “Chunnaic mi an clachairean air cloich lùim; chunnaic mi seilcheag air talamh-toll; chunnaic mi searrach na seann làradh ’s a chùl rium; chuala mi chuthag ’s gun am biadh ’nam bhroinn; agus dh’ aithnich mi nach rachadh a’ bhliadhna leam.”

Gus an gabh duine beachd gu dlùth air na briathran so cha bhi e furasda dha a thuigsinn c’ar son a labhradh iad; agus a bha iad air an creidsinn fad iomadh lìnn. Tha cuid dhiubh air an creidsinn ann an tomhas beag eadhoin gus an latha ’n diugh.

B’e an clachairean a’ cheud aon de na h-eoin shithe a bha ri fhaicinn. Thigeadh e anns a’ mhios mu dheireadh dhe’n earrach mar bu trice. Dheante toileachadh ris an uair a thigeadh e, do bhrigh gu’n robh a theachd a’ cur dhaoine ann an cuimhne gu’n robh an samhradh am fagusg. Ach mar a dh’ ainmich mi mar tha, cha bu toigh le neach sam bith a’ cheud shealladh dhe fhaicinn ’na sheasamh air cloich luim. Ar le daoine, gu ’n robh a’ chlach lom ’na comharradh air ganntar, agus air eis teachd-an-tir làitheil. Ged a bha ’n saoghal cruaidh air iomadh neach aig an àm ud, bha soirbheachadh aig iomadh neach mar an ceudna. Bha e air a chreidsinn gu ’n robh fortan agus mi-fhortan dhaoine ann an tomhas mor a’ tighinn ’nan rathad troimh na chitheadh ’s na chluinneadh iad. Agus feumar aideachadh gu’m bheil so ann an tomhas fior gu leòr, ged nach ann anns an t-seadh anns an robh daoine ’g a chreidsinn o shean. Is iongantach da rireadh ri thoirt fa near a’ bhuaidh a chum math no uilc a tha aig na tha sinn a’ cluinntinn agus a’ faicinn thairis air ar cridhe agus air ar n-inntinn.

Cha robh an t-seilcheag fhaicinn air talamh-toll ’na aobhar misnich do ’n duine bhochd a bha cothachadh an t-saoghail le cruadhs a dhorn agus le fallus a ghruadhach, na’s mò na bha an clachairean fhaicinn air cloich luim. Mar is trice, is ann air fearann math a chithear an t-seilcheag; ach is e talamh-toll fearann a’s miosa gu toradh a thoirt am mach a b’ urrainn a bhith. Tha fhios aig na h-uile a dh’ fheuch ri barr a thoirt á talamh toll nach fhàs dad ann. Cha ’n fhàs am fraoch fhein gu math ann an talamh-toll. B’ olc an comharradh aon chreutair nach fhaicteadh ach ann an àm blàth na bliadhna fhaicinn ann an àite air an robh coltas ganntair agus bochdainn.

Bu ghlé thoigh le daoine, agus is glé thoigh leotha e gus an latha ’n diugh, uan, no laogh, no searrach fhaicinn agus ’aghaidh riutha. Is iomadh uair a chuala sinn na briathran so: “Chunnaic tu rud ’s a’ chùl riut.” Bha “searrach na seann làradh ’s a chùl rium,” ’na dhroch comharradh. Cha tig uan na seana chaorach, no laogh na seana bhà, no idir searrach na seann làradh, gu bhith ’na bheathach math. Tha tuathanaich ghlice na dùthchadh gu leir ’g a chreidsinn so; oir reicidh iad crodh is eich is caoirich an uair a thig iad gu aois àraidh.

Bha ’chuthag ri tighinn aig a’ Bhealltainn. Mar a tha am facal ag radh: “Gug, gùg,” ars’ a’ chuthag, “latha buidhe Bealltainn.” Cha robh e air a mheas ’na chomharradh math air an t-sìde gu’n cluinnteadh a’ chuthag roimh Bhealltainn; oir cha tig i gus an tig am blàths. Agus na’n tigeadh am blàths tuilleadh is tràth, dh’ fhaoidteadh ’bhith cinnteach gu ’n tigeadh sìde fuar ré an t-samhraidh. Bha daoine a’ faicinn gu’m b’ fhearr an t-sid’ fhuar a thighinn ’na h-àm fhein na i bhith fada gun tighinn. Ach bha daoine gu nàdarra toilichte an uair a chluinneadh iad guth na cuthaig aig an àm cheart. Cha bu toigh leotha a cluinntinn an uair a bhiodh am biadh cho gann ’s gu ’m feumadh iad a dhol am mach as na taighean gun ghreim bìdh a ghabhail. Theirear gus an latha ’n diugh “greim cuthaig,” ris a’ bheagan bìdh a tha daoine cleachdadh a bhith ’gabhail mu ’n teid iad am mach as na taighean anns a’ mhadainn.

Ged a chluinneadh duine a’ chuthag a’ gairm mu’n éireadh e as a leabaidh, no, an deigh dha eiridh, agus mu’n rachadh e ’mach as an taigh, cha bhiodh e ’na aobhar mi-thoileachaidh sam bith dha. Is e a’ chuthag a chluinntinn a’ cheud uair air a’ bhliadhna, agus e gun a bhiadh a ghabhail a bha ’na aobhar mi-thoileachaidh, agus ’na chomharradh air mi-fhortan. Ma’s ann air feasgar a chual’ an duine a labhair na briathran ud a’ chuthag, agus ma bha e gun ghreim bìdh a ghabhail fad an latha, cha’n ’eil e idir ’na ioghnadh ged a smaoinich e nach rachadh a’ bhliadhna leis.

Is e eun iongantach a th’ anns a’ chuthaig. Cha d’ rinn i nead riamh. Is minic a chuala mi daoine ag radh, an uair a bhiodh rud ann nach b’ urrainn daibh fhaighinn: “Bu cho fasa dhomh nead na cuthaig fhaighinn ris.” Cha bhi aice ach an aon ugh, agus cha mhò e na ugh glaisein. Tha i ’g a bhreith ann an nead eoin bhig mu mheudachd glaisean no ann an nead a’ ghlaisein fhein, an uair a gheibh i an cothrom, mu ’n toisich an glaisein ri gur air na h-uighean. An uair a thig na h-eoin am mach ann an nead a’ ghlaisein, bidh eun na cuthaig gu nàdarra na’s treise na eoin a’ ghlaisein, agus bidh barrachd ’s a roinn fhein aige dhe’n bhiadh a bheir an dà ghlaisein do’n nead. Ann an ùine ghoirid fàsaidh e cho mor ’s nach bi rùm gu leòr aige fhein ’s aig eoin a’ ghlaisein anns an nead, agus tilgidh e ’mach as an nead iad. Rud glé iongantach, bidh na glaiseanan an dùil gur e an eun fhein a bhios aca, agus leanaidh iad air a bhith ’ga bhiathadh, cha’n ann a mhàin gus am falbh e mu ’n cuairt air iteig, ach eadhoin gus am bi an t-àm aige falbh gu ruige dùthaich bhlàth.

Is ainneamh a chluinnear a’ chuthag an deigh do dhara mios an t-samhraidh a dhol seachad. Mar a tha am facal ag radh: “Lath’ Fheill Peadair a’s t-samhradh theid a’ chuthag dh’a taigh geamhraidh.” Is minic a chunnaic mi a dhà no trì dhe na cuthagan fad seachdain an deigh Lath’ Fheill Peadair; ach cha tigeadh diog as an cìnn. Ann am fior bheagan laithean an deigh Lath’ Fheill Peadair, dh’ fhalbhadh a h-uile seana chuthag as an duthaich, agus rachadh iad do dhùthchannan blàtha.

Tha na cuthagan òga ri ’m faicinn gus an tig an Seann-Liunasdal. Cha ’n ’eil còig latha deug o’n a chunnaic mi a’ chuthag og air barr balla a’ ghàraidh, agus an glaisean ’g a biathadh. Bha ’n glaisean an dùil gur e an t-eun aige fhein a bha e biathadh. Tha a leithid so a’ tachairt gu tric anns an t-saoghal. Tha iomadh aon a’ toirt di-beatha agus aoidheachd glé fhialaidh do chreutairean a tha gu nàdarra nam fior naimhdean dhaibh.

Chuala sinn uile iomradh air “gocan na cuthaig.” Is e so an t-ainm a bha, agus a tha, gu cumanta, air an eun a tha ri fhaicinn a’ falbh an déigh nan cuthag. Bha daoine anns an àm a dh’ fhalbh a’ smaointean gu ’n robh na h-eoin so a’ falbh as deigh nan cuthag mar chomharradh air a’ mheas a bha aca oirre. Ach tha e nis soilleir gu leor do gach neach aig am bheil cothrom air beachd a ghabhail air dòigh nan eun so, gur ann le naimhdeas a tha na h-eoin bheaga a’ dol an deigh nan cuthagan. Tha iad ’gam faicinn ag itealaich dluth air na neadan aca, agus tha iad gu nadarra toileach a bhith ’g an fuadach air falbh. Cha toigh le eun sam bith eun eile fhaicinn a’ tighinn dluth air an nead aige.

Chithear na glaiseanan truagha a’ falbh ann an cuideachd nan cuthagan òga, agus iad ’g am biathadh an duil gur e an sliochd fhein a tha iad a’ biathadh; agus o nach ’eil e furasda na cuthagan oga a dheanamh am mach o na seana chuthagan, tha daoine aig nach ’eil eolas orra a’ smaointean gur ann as deigh nan seana chuthagan a tha na glaiseanan an uair a tha iad a’ biathadh nan cuthagan òga.

Dh’ fhaodainn tuilleadh a radh mu na creutairean a dh’ ainmich mi, ach cha’n ’eil uine agam an diugh. Is mi do charaid,

BODACHAN A’ GHARAIDH.
Taobh an Locha, 10, 9, ’03.

EOBHAIN BAN MAC AN T-SAIGHDEIR.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. XV.

ANNS AM BHEIL PASGAN NEILL MHOIR AIR FHUASGLADH—IS ANNS AM BHEIL EOBHAIN AIR SEALLADH FHAICINN NACH DO CHORD RIS.

DHUIN an dorus mor air chùl ar curaidh, a’ dùnadh a mach fuaim an t-saoghail gu léir ’s ga ’fhàgail gu math brònach, o nach rachadh aige air pàirteachadh ’san àr, a chinn na thùs na crìche a bha ri tighinn gu dlùith gun dàil aig Waterloo, a mùchadh lòchran dearrsach Bhoni gu bràth gu math na ba chlise na thàinig e am bith a cheud uair. Dh’ fhan Eobhain bàn àireamh mhionaidean na ’sheasamh le ceann crom, a caoidh mu ’n char a chuir a chuibheall dhi a dh’ fhàg e na aonar air a thiodhlacadh beò, an uair a bha ’chompanaich ag imeachd gu lùthmhor, a chosnadh, is docha cliù dhaibh fhéin ’s do ’n dùthaich air àr glòrmhor aghaidh ri aghaidh ri naimhdean tapaidh. Thug na smaointean so air leum o thalamh am feirg ris na dàin; oir os cionn gach ni bha diomhaireachd aige thun an àrd-chomanndair nach robh gu fortanach air paipear, ach air a thoirt dha air mheomhair. Leis a ghluasad so thuit am pasgan trom a chuir Niall mor na lamhan thun an làr, ga ’thoirt gu chuimhne fhéin. A cromadh sios thog Eobhain am pasg, ’s le laimh ag iathadh mu ’n cuairt air ’san dorchadas fhuair e mu dheireadh bocsa mor ri ceann an t-seilleir, ’s a suidhe sios air dh’ fhosgail e am pasgan. Fo lamhan fhuair e aodach agus air dha ’chumadh a leantainn le barraibh a mhiar, dh’ aithnich e gu’m bu thrusgan sagairt a bh’ ann agus paisgte na ’luib bha geighleag bheag làidir iaruinn, agus, rud a thug mor thoileachadh do dh’ Eobhain, dòrlach bhriosgaidean agus da bhotul de dheagh fhion. Gun dàil chaidh an Gaidheal na ’n dàil, ’s mu ’n deach deich mionaidean seachad ’s ann a bha e faisg air a bhi subhach aon uair eile. Bha e na shuidhe gu taingeil a nis, ’s a lamh gu diomhain a siubhal an aodaich, an uair a thachair pasgan beag paipear ris do nach tug e ’n aire roimhe. Ga ’fhuasgladh an tiotadh fhuair e dearbhadh eile air cho domhain ’s a bha e ’n comain Nèill mhoir, an riochd da choinneil chéire agus lasadain Fhrangach. An ùine ghearr bha coinneal laist’ aig Eobhain a caitheamh rionnag fhaoin bhuidhe sholuis mu ’n cuairt, a leigeil ris do shùil fheòrachail Eobhain nam ballachan

---

[52]

[Vol . 12. No. 7. p. 4]

dorcha air an còmhdach le clòimh-liath ’s le fraigh-shnidhe. Sheall e an sin air a bhocsa air an robh e cho comhfhurtail na ’shuidhe, ach a cheud shùil a fhuair e dhi leum e air a chois cho ealamh ris an fhùdar, ’s aig a cheart àm chaidh an solus faoin as. Ciod bu bhòrd ’s bu chathair dha ach ciste-laidhe! agus leis cho daingeann ’s a bha i cumail a làraich bha e tuigsinn nach robh i falamh. Thòisich gaoir fhuar neònach air siubhal pòraibh Eobhain bhàin; oir co an neach a tha no bha beò nach bi gisreagach na uairean aig amannan sònruichte na ’bheatha. Tha miachd dhe so co-cheangailte ri nàdar gach aon—cuid aig am bi e ’n uachdar daonnan, ach a chuid a’s motha bidh ga chuibhrigeadh gu math, ’s mar so ga fhalach buileach o shùilean an coimhearsnaich. Ach tha ’n t-sradag beò, ’s mar sin ged a theireadh Eobhain bàn ris fhein ’s ri càch nach robh e creidsinn na leithid, dh’ fhairich e e-fhein gu math neònach ’san àit’ ùdlaidh ud an cuideachd nam marbh. Ach a cruinneachadh a chumhachd reusain chrath e dheth na faireachdainnean so, ’s a cromadh thug e làmh air a choinneil a’ lasadh a rithist feuch am faiceadh e ’n robh rathad no dòigh air faighinn as an àite uamhasach. An uair a bha i gu bhi laiste aige, thainig gu soilleir osna throm, dhomhain gu chluais, mar gu ’m b’ ann troimh ’n bhalla aognaidh, a toirt air an lasadan a chaitheamh gu làr le fiamh. “Cha b’ ann á com mairbh a thainig an osna ud,” ars’ esan ris fhein, agus a smaointinn gu ’n robh co-chreutair an gàbhadh no ’n cràdh na bu mhiosa na staid fhein, chuir e roimhe gu ’m biodh fios aige air barrachd mu ’n chùis gun mhòran dàlach. Le so fhuair e ’n solus air ghleus a rithist, is ghabh e gu socair suas ag amharc mar a bha e triall air-son fosglaidh ’sa bhalla, ach na bu mhotha na toll rodain cha ’n fhaigheadh a shùil, no ni eile ’san àite, ach torran sprùillich is connalaich—tiurra nam bliadhnachan a dh’ aom—agus gach ni air a chòmhdach le bron aognaidh na h-aoise ’s le cloimh-liath. Mu dheireadh ann ann an oisinn chunnaic e tri no ceithir de bhloighean bhord tholltach na ’n seasamh, agus tòrr de chonnlaich linn air a dinneadh eadar iad ’s am balla. Rug Eobhain air na buird ’s bhrist e nuas iad, ’s a cur a laimhe a stigh ’sa chonnlaich tharruinn e uige i, ’s an ath mhionaid bha sgaoth rodan m’a cheann ’s m’a chasan—cuid dhiu beag, ’s cuid dhiu cnapach, ’s cuid eile a thug aghaidh gharbh dha, air an robh feusag fhada ghlas na h-aoise, is coltas gu math acrach orra uile gu léir. Thoisich Eobhain bàn air deanamh bualadh nam brat orra leis a gheimhleig, a cur an ratreut air a chuid nach do mharbh e ’n ùine ghearr. A tionndadh aire air an oisinn a rithist fhuair e fosgladh ann, far an robh a réir coltais dorus uaireiginn dhe ’n t.saoghal. A’ cromadh a chinn ghabh an Gàidheal a stigh gun sgàth is fhaair e e-fhein ann an seilleir eile air chumadh an fhir a dh’ fhàg e, ach na bu mhodha. A seasamh am meadhain an àite sheall Eobhain mu ’n cuairt air, ’s aig an àm thainig an osna chràidh gu chluais a rithist ach gu math na bu dluithe. A gabhail suas thun a chinn eile chunnaic e coltas duine na ’shìneadh aìr an ùrlar anns an oisinn, ’s an toiseach ’s e crom os a chionn cha robh fios aige co-dhiu bha e beò no marbh. A dol air a ghlùinean ri thaobh chunnaic e gu ’n robh a chuid aodaich na shròicean, ’s e còmhdaichte le fuil, ’s le dha laimh ceangailte air a chùlaobh bha e da rireadh na ’chulaidh-thruais.

“Deoch! deoch, an ainm Dhé!”

Thàinig na briathran gu fann o ’bhilean anns a chainnt Shasunnaich, agus ged a bha ’n laige air atharrachadh mor a thoirt as a ghuth, dh’ aithnich ar caraid Eobhain bàn gu ’n cual’ e roimhe e barrachd is aon uair. Anns an atharrais thruagh duine bha ’n so dh’ aithnich e ’sheann nàmhaid, Caiptean Adam, an aon duine air uachdar an t-saoghail a bha e feuchainn ri sheachnadh ’bha tachairt ris anns gach àit’ an tionndaidheadh e ’aghaidh. Le ’r féin-fhiosrachadh chi sinn so a tachairt daonnan mu choinneamh ar sùilean. Rachamaid do ’n bhaile-mhor agus ma tha aon duine eadar a cheithir oisinnean air a bheil gràin againn, no aig a bheil fiachan oirnn nach teid againn ’san àm a phaigheadh, tachraidh e oirnn aig gach oisinn ’s anns gach taobh an tionndaidh sinn. Bha so a tachairt mar a chunnaic sinn do dh’Eobhain bàn mac an t-saighdeir ’s do Chaiptean Adam. A réir choltais bha ’n ceumannan daonnan a triall thun an aon mhargaidh.

Cha do thionndaidh Eobhain bàn air falbh o nàmhaid na ’airc, ach le truas dh’ fhuasgail e ’lamhan, ’s a glanadh na fala o ’bhilean thug e air pàirt dhe ’n fhion òl, rud a thug faothachadh mor dha, ’s a tionndadh air a thaobh bha ’anail a tighinn gu nàdarra aon uair eile. An ceann tacain dh’ éirich e air uilinn is ghlaodh e air-son tuilleadh fìon. Chum Eobhain am botul ri ’bheul, ’s leis an laimh eile bha e ’cumail suas a chinn. An uair a bha Adam réidh thog e ’shùilean gu aodann Eobhain bhàin agus sheall e gu dùr air, agus sheall Eobhain air, ach cha robh gnù no naimhdeas idir na ’shealladh. Aig a mhionaid sin thainig atharrachadh mor air aodann a Chaiptean, ’s leis na deoir a sruthadh ri ghruaidhean ’s a measgadh le ’fhuil, dh’ eirich e na shuidhe le cuideachadh Eobhain.

“Ah!” ars’ esan, “Eobhain, an toir thu mathanas gu bràth dhomh air-son na rinn ’s na dh’ fheuch mi ri dheanamh ort?”

“Na can an còrr mu dheidhinn,” ars’ Eobhain, ’s e fàsgadh na laimhe a shìn e dha. “Tha againn uile ri mathanas fhaighinn; agus ciamar a thogamaid ar sùilean ag iarraidh mathanas air Dia, na ’n dùineamaid fhìn ar cridheachan ri glaodh ar co-chreutairean, ma thachair dhaibh a dhol uair is uair na ’r solus ’sa bheatha so. Mar sin tha mi ’toirt làn mhathanas dhut, ’s na doireamaid iomradh gu bràth tuilleadh air.”

“Ah, Eobhain,” ars’ a chompanach, “tha do nàdar fialaidh, tròcaireach, mar nach robh mise riamh, ach le cuideachadh Dhé, ma tha ’n dàn dhomh bhi beò, bheir mi ionnsuidh air a bhi na ’s fhearr. Ach Eobhain, Eobhain, bi taingeil nach do dh’ fhàgadh aig droch mhuime thu na d’ òige, a chruadhaicheadh do chridhe mar a dh’ éirich dhòmhsa, agus cha robh bhuaithe sin, a charaid, ach ceum no dha thun nan droch companach ’s an òil, ’s na gìll, ’s an deamhain.”

Dh’ innis Adam a nis mar a dh’ eirich dha o’n dh’ fhàg iad ceangailt’ aig an dìg e. Thainig buidheann dhe na Frangaich na rathad, agus o nach rachadh aige air e fhein a shaoradh le fianuis sam bith ach fhacal beòil cha do chreid iad a chùnntais. Mar sin rinn iad priosanach dhe, agus air dha ionnsuidh a thoirt air teicheadh bhuatha chaidh a ghlacadh a rithist, agus anns an ùpraid fhuair e ’lot gu dona agus a ghiulan an sud gus an rachadh a chur gu bàs ’sa mhaduinn. Gu fortanach dha chaidh a dhi-chuimhneachadh an uair a thainig gnothaichean is cuspairean bu chùramaiche fa chomhair a naimhdean air feadh na h-oidhche.

Bha e nis air fàs gu làidir air tàille fìon is briosgaidean Nèill mhoir chòir, agus air dhaibh sealltainn air a lotan chunnacas nach robh ’h-aon dhiu bàsmhor, ’s gur e bruthadh agus lotan ao-domhain feòla a chuid bu mhiosa. Air do Adam e fhein fhaighinn cho math bha e air chrith gus faighinn as an àite mu ’n tigeadh na Frangaich a chur crioch air a bhinn. Bha ’n duine bochd gealtach agus eagallach, ’s gun chomas na airc air e fhein a chuideachadh, ’s gach rodan no ni a ghluaiseadh faisg dhaibh dheanadh e greim bàis air Eobhain, an dùil gu ’n robh am bàs air a mhuin. An deigh a chomhairleachadh agus misneach a thoirt dha, dh’ eirich Eobhain na ’sheasamh, ’s aig an àm chaidh an solus as. Air dha sealltainn uaithe chunnaic e rionnag fhaoin dhearrsach mu choinneamh, ’s a tarruinn na bu dluithe fhuair e balla ’n t-seilleir air tuiteam gu h-àrd ’san oisinn, agus gath faoin soluis mu uiread gob snàthaid a tighinn a stigh fo stéidh an tighe. Ruith Eobhain agus fhuair e ’gheimhleag, ’s a cur a neart mor an géill rinn e ann an uair no dha fosgladh air an rachadh duine cumanta ’mach, ach gu mi-fhortanach nach gabhadh gun saothair mhor deanamh na bu mhotha air tàille da chreig ’san stéidh, té air gach taobh anns an robh meudachd mnor. Bha nis an solus aca na b’ fhearr, ged a bha craobhan mheas ’s na luibhean mu ’n cuairt a cumail a chuid bu mhotha ’muigh. Làn falluis is duslaich chaidh Eobhain far an robh Adam, ’s a toirt làmh air an trusgan a thug Niall mor dha, thuirt e ris: “A nis, a charaid, crioslaich thu fhein agus cuir so umad, agus tha mi cinnteach gu ’m faigh thu rathad réidh mu ’n àm so dhe ’n latha do dh’ àite sam bith a thogras tu. Na cuir na m’ aghaidh,” ars’ esan, ’s e faicinn Adam a dol a dheanamh sin, “tha fios agam dé theireadh tu, ’s cha bhi ann ach call ùine. Tha ’n trusgan beag dhòmhsa (cha robh so fìor) agus a bhàrr air a sin tha ’n toll beag dhomh, is leigidh e thusa ’mach, agus ged nach bitheadh ’s ann mar so a bhiodh a chùis, oir thogadh e am barrachd amharuis na ’m faicteadh sinn còmhladh, ’s mar sin gabhaidh mise m’ ùine, ach leanaidh mi thu an uair a gheibh mi ’n toll mor gu leor.” Fhad ’s a bha Eobhain a labhairt bha e cuideachadh Adam ga ’éideadh fhein, ’s leis na briathran ma dheireadh bha e aige aig beul an tuill is phut e ’mach e, agus le aoibhneas chunnaic e e dol as a shealladh am measg nan craobh.

A faighinn na geimhleig thòisich ar curaidh ri cladhach fo thé dhe na creagan, ’s an ùine ghearr thainig i nuas, na bu luaithe na bha e ’n dùil, ’s mur biodh e air leum aotrom as an rathad bha e air a phronnadh. A leigeil a sgìos shuidh Eobhain sios air a chreag, ach mu ’n do shocraich e e-fhein chual’ e coiseachd fhàillidh air a chùlaobh ’san t-seilleir.

(Ri leantuinn.)

CATH NAN EUN.

(Air a leantuinn.)

IS ann an sin a bha bhanais, ’s b’e bhanais i, famhairean ’s daoine uaisle, ’s mac rìgh na Cathair uaine ’nam meadhon. Chaidh am pòsadh, ’s thòisich an dannsa, ’s b’e sin an dannsa. Bha tigh an fhamhair air chrith bho ’mhullach gu ’bhonn. Ach thàinig àm dol a luidhe, ’s thubhairt am famhair, “Tha ’n t-àm dhuit dol a luidhe, a mhic rìgh na Cathair Shìomain; thoir leat do bhean as am meadhon sin.” Chuir ise mach a làimh dheth ’n robh an lùdag agus rug e oirre air làimh.

“Dh’ amais thu gu maith air an àm so cuideachd, ach cha ’n ’eil fios nach coinnich sinn thu air dòigh eile,” thubhairt am famhair.

Ach a luidhe chaidh ìad. “A nis,” thuirt ise: “cadal cha dean thu, air neo bàsaichidh tu; feumaidh sinn teicheadh gu luath, oir gun teagamh marbhaidh m’ athair thu.”

A mach ghabh iad, agus air an loth dhuinn a bha anns an stabull, chaidh iad.

“Dèan socair beagan,” ars ise, “agus cluichidh mise cleas air an t-seann laoch.”

---

[53]

[Vol . 12. No. 7. p. 5]

Leum i stigh, agus ghèarr i ubhall ’na naoi earannan, ’s chuir i dà, earrann dhi aig ceann na leapa, agus dà earrann aig casan na leapa; dà earrann aig an dorus-chadha, agus dà earann aig an dorus mhòr, agus a h-aon air taobh a mach an tighe.

Dhùisg am famhair, agus ghlaodh e, “Am bheil sibhse ’nur cadal?”

“Cha ’n ’eil fathast,” ars an ubhall a bha aig ceann na leapa. An ceann ghreis ghlaodh e rithist. “Cha’n ’eil fathast,” ars’ an ubhall a bha aig casan na leapa. Greis an déigh sin, ghlaodh e rithist. “Cha ’n ’eil fathast,” thubhairt an ubhal aig dorus a chadha. Ghlaodh am famhair a rithist, ’s fhreagair an ubhal a bha aig an dorus mhòr. “Tha sibh a’ dol ni’s faide uam,” ars’ am famhair. “Cha ’n ’eil fathast,” ars’ an ubhal a bha air taobh a mach an doruis. “Tha sibh a teicheadh,” ars’ am famhair.

Leum am famhair air a chasan, agus gu ruig an leabaidh chaidh e; ach bha i gu fuar, fàs. “Tha cuilbheartan mo nighinn féin a feuchainn rium,” thubhairt am famhair. Air an tòir ghabh e.

Am beul an latha, thuirt nighean an fhamhair, gu ’n robh anail a h-athar a losgadh a droma. “Cuir do làimh gu luath,” ars’ ise, “ann an cluais na loth dhuinn, agus ge be ni gheibh thu innte tilg ’na d’ dhéigh e.”

“Tha bior de sgitheach an so,” thubhairt esan.

“Tilg as do dheigh e.”

Cha luaithe rinn e so, na bha fichead mile de sgitheach cho tiugh ann ’s gum bu ghann do neas dol troimhe. Thàinig am famhair ’na dheann ’s sud e ’n coinneamh a chinn ’s amhach anns an sgitheach!

“Tha cuilbheartan mò nighinn féin an so mar an ceudna,” thubhairt am famhair; “ach na ’m biodh agamsa mo thuagh mhòr ’s mo chorc choille an so, cha b’ fhad’ a bhithinn a dèanamh rathad troimhe so.” Thill e dhachaidh air son na tuaidh mòire ’s na corc choille, agus gun teagamh cha robh e fad a’ dèanamh rathad troi ’n sgitheach. “Fàgaidh mi ’n tuadh ’s a chorc choille ’n so, gus am till mi,” ars esan.

“Ma dh’ fhagas,” thuirt feannag a bha ann an craobh, “goididh sinne iad.”

“Ni sibh sin fhéin,” ars’ am famhair; “ach cuiridh mise dhachaidh iad.” Thill e agus dh’ fhàg e iad aig an tigh.

Ann an teas an latha mhothaich ise anail a h-athar a losgadh a droma. “Cuir do mheur ann an cluais na lotha, agus tilg na gheibh thu innte as do dhéigh.”

Fhuair e sgealb de chlach ghlais ’s thilg e as a dhéigh i.

Ann am prioba na sùla, bha fichead mile de chreag mhòr ghlas air leud ’s air àirde as an déigh. Thàinig am famhar ’na dheann, ach seachad air a’ chreig cha robh comas dha dol. “ ’Se cuilbheartan mo nighinn féin rud is cruaidh’ a thachair riamh rium,” ars’ am famhair. “Ach na ’m biodh agamsa mo gheamhlag ’s mo mhatag mhòr cha b’ fhad a bhithinn a dèanamh rathad troimh ’n chreig so cuideachd.” B’ fheudar tilleadh air an son, agus b’e féin gille sgoltadh nan clach! Cha robh e fada a deanamh rathad troimh ’n chreig. “Fàgaidh mi an acfhuinn an so, ’s cha till mi tuilleadh.”

“Ma dh’ fhagas,” ars’ an fheannag, “goididh sinn’ iad.”

“Tha sin ’s a roghainn agad; cha ’n ’eil tìm tilleadh ann.”

Ann am bristeadh na fàire thubhairt nighean an fhamhair gu’n robh i mothachainn anail a h-athar a losgadh a droma. “Seall ann an cluais na lotha, a mhic an rìgh, air neo tha sinn cailte.” Rinn e so agus ’s e aotroman làn uisge a bha ’na cluais air an am so.

“Tilg ’na d’ dhéigh e,” arsa nighean an fhamhair. Rinn e so, agus bha loch uisge fichead mile air fad ’s air leud ’nan deigh. Thainig am famhair air aghaidh, ach leis an astar a bh’ aige, bha e ann am meadhoin an loch, agus chaidh e fodha, ’s cha do dh’ éirich e ni’s mò.

Air an ath latha, bha a chuideachd òg air tighinn am fradharc tigh athar-san. “Nis,” ars’ ise, “tha m’ athair bàite, ’s cha chuir e dragh tuilleadh oirnn. Ach mu ’n d’ theid sinn ni ’s faide,” ars’ ise, “rach thusa gu t’ athar, agus innis gu ’bheil mo leithid-sa agad; ach am bonn a tha agad ri ’dheanamh, na leig le duine no creutair do phògadh: oir ma ni thu sin, cha bhi cuimhn’ agad gu ’faca tu riamh mi.”

Chuir gach neach mar a bha tachairt air fàilte is furan air, ’s thug e àithne d’a athair ’s d’a mhàthair, gun esan a phògadh; ach mar a bha ’n tubaist an dàn, bha seann mhial-chù de ghalla ’steach ’s dh’ aithnich i e, ’s leum i suas ri bheul; na dhéigh sin dhi-chuimhnich e nighean an fhamhair.

Bha ise ’na suidhe aig taobh an tobair mar a dh’ fhàg e i, ach cha robh mac an rìgh a’ tighinn. Ann am beul na h-oidhche streap i suas ann an craobh de dharach a bha ri taobh an tobair. Luidh i ann an gobhall na craoibhe fad na h-oidhche sin.

Bha tigh aig greusaiche dlùth do’n tobar, agus mu mheadhon là a màireach, dh’ iarr an greusaich air a mhnaoi, i ’dhol airson deoch dha as an tobar. ’Nuair a rainig bean a ghreusaiche an tobar, ’s a chunnaic i faileas na té a bha anns a chraoibh, air saoilsinn dh’ ise gu ’m b’e faileas fein a bh’ ann( ’s cha do shaoil leatha gu so gu ’n robh i co brèagha), thug i tilgeil do’n chuman a bha ’na làimh, ’s bhrist i ris an talamh e, ’s thug i ’n tigh oirre gun chuinneag gun uisge!

“C’ait am bheil an t-uisge, a bhean?” thubhairt an greusaiche.

“A bhodaich leibidich, shuaraich, gun mhaise, dh’ fhan mi tuilleadh is fada ’n am thràill uisge ’s connaidh agad.” “Tha mi féin a smaoineachadh, a bhean, gu’n deach thu air bhoile; falbh thusa a nighean, gu luath ’s faigh deoch do d’ athair.”

Dh’fhalbh a nighean, agus air an dòigh cheudna thachair dhi. Cha do shaoil leatha gu so gu ’n robh i co tlachdmhor, ’s thug i ’n tigh oirre.

“Nios an deoch,” ars’ a h-athair.

“A pheallaig bhodaich nam bròg, an saoil thu gu ’bheil mise gu bhi ’m thràill uisge agad.”

Smaoinich an greusaiche bochd gu ’n d’ thug iad car as am beachd, ’s dh’ fhalbh e féin do ’n tobar. Chunnaic e faileas na gruagaiche san tobar, ’s dh’ amhairc e suas do ’n chraoibh ’s faicear am boirionnach bu bhrèagh a chunnaic e riamh. “ ’S corrach do shuidheachan ach ’s maiseach do ghnùis,” thubhairt an greusaiche. “Thig a nuas, oir tha feum dhuit car ùine gheàrr ’nam thigh-sa.” Thuig an greusaiche gu’m b’e so am faileas a chuir a chuideachdsan air bhoile. Thug an greusaich i gu thigh ’s thubhairt e rithe, nach robh aige-san ach bothan bochd, ach gu ’m faigheadh i a cuid dhe na bh’ ann.

An ceann latha na dhà ’na dhéigh so, thàinig triùir fhleasgach uasal gu tigh a ghreusaiche, airson brògan a dhèanamh dhoibh, ’s an rìgh air tighinn dhachaidh, agus e ’dol a phòsadh. Ach sùil do ’n d’ thug na fleasgaich, chunnaic iad nighean an fhamhair, ’s ma chunnaic, cha ’n fhac iad riamh te cho bòidheach rithe.

“ ’S ann agad a tha ’n nighean bhòidheach an so,” thubhairt na fleasgaich ris a ghreusaiche.

“Ach cha ’n e mo nighean-sa th’ ann.”

“Naile!” arsa fear dhiubh, “bheirinn féin ceud punnd air son a pòsadh.”

Thubhairt an dithis eile a leithid cheudna.

Thubhairt an greusaiche bochd, nach robh gnothuch aige-san ri a dheanamh rithe.

“Ach,” ars’ iadsan, “farraid thusa dhi an nochd, agus leig fios ugainne ’màireach.”

Nuair a dh’ fhalbh na h-uaislean, dh’ fharraid i do’n ghreusaiche, gu dé sud a bha iad ag radh
mu deibhinnse.

Dh’ innis an greusaiche dhi.

“Falbh ’nan déigh,” ars’ ise; “pòsaidh mi fear aca a nochd fein, ’s thugadh e leis a sporan airgid.”

Dh’ fhalbh an greusaiche ’nan déigh, ’s dh’ innis e ’n sin fein. Thill e ’n t-òganach. Thug e ceud punnd do ’n ghreusaiche, air-son tochar. Chaidh i a luidhe, agus an uair a bha aodach an òganaich dhe, dh’ iarr air deoch uisge as a chòrn a bha air a bhòrd air taobh thall an t-seòmair; dh’ fhalbh e, ach as a’ sin cha d’ thigeadh e fad na h-oidhche, is greim aig air an t-soitheach uisge. “Oglaich thu,” thubhairt ise, “carson nach dig thu a luidhe?” Ach as a’ so cha digeadh e, gus an robh an latha geal am màireach ann. Thainig an greusaiche gu dorus an t-seòmair, agus dh’ iarr i air an slaodaire ballaich sin a thabhairt air falbh. Dh’ fhalbh an suiriche so, ’s thug e ’n tigh air; ach cha do dh’ innis e mar dh’ éirich dha do ’n dithis eile.

Air an ath oidhche, thàinig an darna fleasgach, agus air an doigh cheudna nuair a chaidh i a luidhe, “Seall,” thuirt ise, “am bheil an crann air an dorus.” Air a chrann ghabh a lamhan gréim, agus as a’ sin cha d’ thigeadh e fad na h-oidhche, as a’ so cha d’ thigeadh e gu latha geal am maireach. Dh’ fhalbh e fo sprochd is nàire.

Coma co dhiu cha d’ innis e mar thachair do ’n fhleasgach eile, agus air an treas oidhche, thàinig am fear eile, agus mar a thachair do’n dithis eile thachair dha. Am màireach thug e ’bhuinn as, ’s cha ’n fhacas e sealltainn ’na dhéigh.

“Nis,” ars’ an nighean ris a ghreusaiche, “is leatsa an sporan òir, cha ’n ’eil feum agam-sa air; is feàird thus’ e, agus cha mhisde mis’ e, air son do chaoimhneis dhomh.”

Bha na brògan ullamh aig a ghreusaiche, agus air an latha sin féin bha an rìgh gu pòsadh. Bha ’n greusaiche dol do ’n chaisteal le brògan nan òganach, ’s thubhairt an nighean ris a ghreusaiche, “Bu mhaith leam sealladh fhaicinn de mhac an righ, mu ’m pòsadh e.”

“Thig leamsa,” ars’ an greusaiche, “tha mi mion-eòlach air seirbheisich a’ chaisteil, agus gheibh thu sealladh air mac an rìgh ’s na cuideachd uile.”

Agus an uair a chunnaic na h-uaislean am boireannach bòidheach a bha ’n so, thug iad i do sheòmar na bainnse, agus lion iad gloinne fìon dhi. ’Nuair a bha i dol a dh’ òl na bha sa ghloinne, chaidh lasair aiste, agus leum calman òir ’s calman airgid as a’ ghloinne. Bha iad ag itealaich mu ’n cuairt, ’nuair a thuit tri gràinnean eòrna air an urlar. Leum an calman airgiod agus ithear sud. Thubhairt an calman òir ris, “Na’m biodh cuimhn’ agad ’nuair a chairt mi ’m bàthach, cha ’n ’itheadh tu siud gun chuid a thoirt dhomhsa.” A rithist thuit tri gràinnean eòrn’ eile, ’s leum an calman airgiod agus ithear siud mar an ceudna. “Na’m bitheadh cuimhn’ agad ’nuair a thubh mi ’m bàthach cha ’n itheadh tu siud gun mo chuid a thoirt dhomhsa,” ars’ an calman òir. Tuitear tri ghràinnean eile, ’s leum an calman airgiod agus ithear siud cuideachd. “Na ’m biodh cuimhn’ agad ’nuair a chreach mi nead na pioghaid, cha ’n ’itheadh tu siud gun mo chuid a thoirt dhomhsa,” ars’ an calman òir. “Chaill mi ’n lùdag ’ga d’ thabhairt a nuas, agus tha i dhith orm fathast.”

Chuimhnich mac an rìgh, ’s dh’ aithnich e co a bh’ aige. Leum e far an robh i, ’s phòg e i bho làimh gu beul, agus an uair a thàinig an sagart phòs iad an darna h-uair! Agus dh’ fhag mis’ an sin iad. —Sgeulachd.

---

[54]

[Vol . 12. No. 7. p. 6]

LAGHANNAN TEAS.

AIG an fhocal Teas, tha dà bhrigh; is ciall do aon diubh an teas a mhothuichear nuair a chuirear an làmh am fagus do dh’ iarunn teth; agus do ’n aon eile, aobhar an teas ud.

’S i barail dhaoine ionnsuichte gur stuth corporra aobhar-teas; gu bheil smùirneanan an stuth so a ghnàth a’ dealachadh o chéile, agus air an tarruing a dh’ ionnsuidh gach nì eile. Tha e co aotrom ’s nach gabh e tomhas; tha e a làthair anns gach rud, agus cha ghabh e sgaradh uapa. Bàigh do rud seach rud cha ’n eil aige: ma chuirear peileir iaruinn, dearg theth ann am mèis do dh-uisge fuar, tha ’n teas a’ grad fhàgail an iaruinn ’s a gabhail a steach do ’n uisge, a ta a nis ’ga theasachadh agus ag at. As a’ mhéis gabhaidh e a rathad, agus sgaoilidh se e féin gu cothromach am measg gach nì a ta mu ’n cuairt; agus on an dòigh so tha gach nì air aghaidh an t-saoghail ’ga ghiùlan féin a thaobh teas.

Tha na rioghachdan teth a ghnàth a’ cur teas a dh’ ionnsuidh nan rioghachdan fuar; air chor agus nan sguireadh gathan na gréine o bhi ’nan aobhar teas, agus nan seasadh an saoghal, gum bitheadh ann an ùine ghoirid, teas an t-saoghail air fad ionann. Theirear, ma dh’ fhaoidte “ciod è fuachd? an stuth corporra esan?” Cha ’n e, is neo-làthaireachd teas e.

Feòraicheamaid a nis ciamar tha teas a’ siubhal o rud gu rud. Tha so a’ tachairt ann an dà dhòigh: air a’ cheud dòigh tre bheantuinn; ’s e sin r’a ràdh gu bheil na nithe co dluth air a chéile ’s gu bheil iad a’ beantuinn; ’s an dara h-àite tre ghathachadh, d’ an ciall gu bheil an teas ’ga thilgeadh ’na ghathaibh o nithibh teth a dh’ ionnsuidh nithe fuar nach ’eil a’ beantuinn da, ach a tha astar uaithe, agus a tha air an teasachadh leis na gathan so. Ma chrochar peileir iaruinn dearg theth ann an seòmar, tilgear an teas ’na ghathaibh o uachdar a’ pheileir anns gach rathad a dh’ ionnsuidh ballachan, mullach, agus ùrlar an t-seòmair tre ’bheil na gathan ag imeachd, ag at agus a’ fàs ma’s cudthromaiche, air chor agus gu bheil a’ chuid is teotha aig mullach an t-seòmair, agus a’ chuid is fuaire ’s is truime faisg air an ùrlar, Bho ’n ghrìosaich gus an stairsneach tha na gathan air an tilgeadh sa’ cheart dòigh. Chithear uaithe so gu bheil tuille teas a’ tighin á grìosaich air meadhon an ùrlair na bho ghealbhan na stuaidh, a tha ’ga thilgeadh ann an cuid mhór a dh’ ionnsuidh na stairsnich, nuair tha grìosach meadhon an ùrlair a’ tilgeil a mach teas anns gach rathad.

Siùbhlaidh teas na ’s luaithe tre chuid de nithibh na tre chuid eile. Ma chuirear ceann slait iaruinn san teine, theid an teas roimhpe gu grad, fàsaidh i air fad co teth ’s nach urrainnear beantainn d’a ceann a mach gun losgadh, gidheadh faodar so a dheanamh ri slait ghloine no fhiodha: ann an ùine glé ghèarr cha ghabh teas an iaruinn fulang, nuair a dh’ fhaodar beantuinn do ’n t-slait ghloine gu oirleach o’n chuid a tha san teine, agus aig an àm ’ga leaghadh leis an teas.

Tha an clàr a leanas a’ leigeadh ris duinn gu ’n siubhail teas troimh mhiotailtibh na’s luaithe na troimh nithibh air bith eile

Or 1000 mionaid.
Airgiod 973 mionaid.
Copar 898 mionaid.
Iarunn 374 mionaid.
Iarunn-geal 303 mionaid.
Luaidh 179 mionaid.
Marmor 23 mionaid.
Criadh Fhinealta 12 mionaid.

Chithear a nis gu ’n siubhail teas còrr agus ceithir fichead uair na ’s luaithe tre òr na tre chriadh. Air an aobhar so tha làmh a’ choire iaruinn-ghil, phrais no chopair, gu bitheanta do dh-fhiodh; cha loisg an spàin adhairce as a’ mhèis theth eanbhraich, an teanga mar a ni spàin fheòdair no airgid; gleidhidh a’ phoit chreadha an t-uisge no ’n ti na’s faide teth na a’ phoit mhiotailt. Tha fios aig gach neach gu bheil gloine brisg, gu sònruichte ma theid a teasachadh gu cabhagach, no ma tha i tiugh; ma chuirear uisge goileach ann an gloine thiugh, is bitheanta leatha bristeadh: tha an taobh a stigh d’ am bheil an t-uisge a’ beantuinn ag at leis an teas, nuair tha ’n taobh a muigh fuar agus mar a bhà e; agus mar so tha a’ ghloin a’ bristeadh. Ma tha ’ghloine tana ’s ma theannaichear a dà thaobh gu h-athaiseach agus gu cothromach cha’n eil eagal dhi. Leigidh an clàr a leanas ris, an ùine ’ghabhas teas a dhol tre stuthaibh còmhdaich:

Athar (beumlaidir) 576 mionaid.
Lion 1032 mionaid.
Clòimh-Chotain 1046 mionaid.
Clòimh-Chaorach 1118 mionaid.
Sìoda 1284 mionaid.
Bian beiste duibhe 1296 mionaid.
Clòimhteach a’ gheóidh-Eidein 1305 mionaid.
Bian Maighiche 1315 mionaid.

Tuigear a nis gu bheil an cinne-daonna ceart a thaobh stuth còmhdachaidh: anns na cearnaibh teth tha cotan agus lìon ’gan gnàthachadh; ann am Breatunn, gu sònruichte ’sa gheamhradh, tha stuthan de chlòimh nan caorach, agus sìoda ’gan caitheamh, agus anns na rìoghachdan a’s fuaire, mar thaRussia , Norway,agus America mu thuath, tha iad ’gan còmhdachadh féin le béin nam béiste fiadhaich. Cha ’n eil barrachd teas a chòmhunidh ann am bian na th’ ann an cotan; ach gabhaidh teas tuillidh ùine a shiubhal troimh bhian na troimh chotan, agus mar so gleidhidh còmhdach de bhian teas a’ chuirp na ’s fèarr na comhdach cotain. Cumaidh bian no clòimh a mach teas air a’ cheart dóigh. Ann an dùthchanna teth tha ’n eigh reòta ’ga còmhdachadh le plaideacha geal olla ’s na tighibh-eighe, a chumail air ais teas na gréine agus an talaimh. Mar is faide agus is mìne am fionnadh ’s ann is blàithe e. Air ceithir-chasaich nan cearnaibh teth, tha fionnadh garbh, goirid agus tana, nuair tha luchd nan dùthchanna fuar air an sgeadachadh le clòimh no fionnadh tiugh, fada, min. Tha eunlaith, a chionn gu bheil an fhuil aca teth, air an còmhdachadh gu pailt; tha ’n còmhdach acasan, ri ’n goirear iteagan, aotrom agus sleamhuin chum ruith tre ’n athar, agus gleidhidh e teas an cuirp a stigh gu ro-mhath. Air eòin-athair nan cearna fuara tha barrachd còmhdachaich na tha air luchd nan cearna teth; agus air na h-eoin-uisge, no mhara, tha a thuilleadh air na h-iteagan, móran de chlòimhtich mhìn mu bhun nan iteagan, gu sonruichte air am broilleach, far am buail an tonn iad air an t-snàmh. Tha clòimh a’ gheóidh-éidinn ro-luachmhor, agus air a h-uidhsneachadh ann an leapaichean rìghrean: cosdaidh punnd air chudthrom dhi punnd-Sasunnach, gu sònruichte do ’n t-seòrsa a spìonas an t-eun féin o bhroilleach a linnigeadh a nìd. Tha muinntir na Tir-Uaine(Greenland)a’ cleachdadh an linnig so a thoirt as an nead air dhi bhi crìochnaichte; tha ’n te ùr a tha ’n t-eun bochd a’ deanamh á ’bhroilleach, air a goid mar an ceudna, chum a reic ris a’ mharsanda. Do ’n mhuic-mhara, an ròn, agus bheathaichibh mara eile, thug an Cruith-fhear còmhdach do dh-ùille no reamhrachd, a tha ’cuartachadh gach mìr d’ an corp, agus mar so a ghleidheas a stigh teas an cuirp. Air a’ mhuic-mhara tha ’n còmhdachadh so gu bitheanta bho ochd gu fichead òirleach air tiuighead.

Cha ’n eil gathan an gréine air an rathad a dh’ ionnsuidh an talaimh a’ teasachadh an athair, gus am buail iad air an talamh agus am bheil iad air an tilleadh do ’n athar. Their cuid nach do smuaintich a bheag uime so, nach urrainn sin a bhi ceart, a chionn gu bheil na dùthchanna fo ’n ghréin na’s teotha na iadsan tha fad uaipe. Cha ’n eil teagamh sam bith nach ’eil teas an athair na ’s mò anns na ceud chearnaibh; ach ma thà, ’s ann a chionn gu bheil orra-san gathan na gréine a’ bualadh na’s dìriche air an talamh, agus mar sin gu bheil an talamh a’ tilgeadh air ais do ’n athar tuillidh teas. Nam biodh gathan na gréine a’ teasachadh an athair air an rathad o’n ghréin gus an talamh, bu chòir do mhullach beinne bhi na bu teòtha na a bun: ach tha fios aig gach neach nach ’eil a’ chùis mar so: mar is àirde théid sinn’s ann is mò am fuachd.

Tha mullach beinne fichead mile troidh air àirde na’s faisge air a’ ghréin na an còmhnard aig a bun; gidheadh ann an dùthchanna teth, feudaidh an teas a bhi co mór gu h-ìosal ’s nach urrainnear obair sam bith a dheanamh, gu sònruichte air a’ bhlàr a mach, ré teas an latha, nuair tha mullach na beinne geal le sneachd agus eigh, a bha ’n sin bho lìnn gu linn. Tha so mar so air beanntaibh Asia agus America mu dheas, agus ’sna cearnaibh sin tha aimsir gach seòrsa dùthcha a réir mar a dhìrear o’n chomhnard gus am mullach. Gu h-ìosal tha ’n aimsir teth, mar aimsir nan Innsean: aig àirde sè mìle no ochd mìle troidh, tha ’n aimsir cosmhuil ri aimsir na Frainge, ’nuair aig airde trì no ceithir mile-deug troidh, tha ’n aimsir mar a gheibhear i anns na h-àitean a’s faide mu thuath, a tha ’n còmhnuidh còmhdaichte le sneachd agus eigh. Rachadh na h-àitean tha dlùth air a’ ghréin a losgadh gu tur mur bhith an t-athar no a’ ghaoth: ’nuair tha a’ ghrian a’ bualadh air an talamh, tha ’n teas, ann an cuid mhòr, a’ tilleadh air ais do ’n athar ’ga theasachadh agus ’ga fhàgail na’s eutruime, air chor agus gu bheil a’ chuid so do ’n athar a nis ag éiridh an àird, agus gu bheil a’ chuid a bha gu h-àrd a’ téarnadh, agus a’ gabhail ’àitesan. Tha ’chuid so a nis ’ga theasachadh le teas an talaimh agus a’ dìreadh: tha mar so cuid a’ dìreadh agus cuid a’ téarnadh. Tha a’ chuid do’n athar a th’ air uachdar talaimh nan cearnaibh tha dlùth do ’n ghréin ’ga theasachach co mór agus co h-ealamh ’s gu bheil e a’ grad éiridh suas; tha a’ chuid fhuar do ’n athar a’ ruith ’na àite. ’Nuair tha ’n teas a’ bualadh gu làidir agus gu grad, tha’n obair so a’ dol air a h-aghaidh co luath, tha am muthadh co ealamh, agus luas an athair co mór agus gu bheil gaillionn mhór nan stoirm ag éiridh, agus, gu bitheanta, a’ deanamh millidh; ach chìtear a nis nach b’ urradh do laghanna nàduir bhi air an cur air an aghaidh gun an t-athar, nach biodh feum annsan mur biodh e comasach air ruith o àite gu h-àite, gum fàsadh e ann an ùine ghearr, salach le anail bheò-chreutairean (oir cha las coinneal, agus cha mhair creutair beò ann an athar a theid a tharruing mar anail ré móran uairean) le smùid theineachan, droch bholaidhean, co làn do phuinsionan a chruinnicheadh air fad dluth do’n talamh, air dhoibh a bhi na’s truime na ’n t-athar glan, ’s nach b’ urrainn do bheò-chreutair sam bith a tharruing mar anail, agus gum bàsaicheadh iad. Chitear a nis gu bheil athar nan aiteacha teth a’ ruith a dh’ ionnsuidh nan cearnaibh fuara, ’gan teasachadh agus ’gan cumail o bhi ’nan eigh thioram chruaidh; agus gu bheil athar nan àiteachan fuar a’ ruith a dh’ ionnsuidh nan cearnaibh teth, ’gan cumail o bhi air an losgadh. Mar is mò a sheallar a stigh air oibribh nàduir, is mó a neartaichear ar creideamh ann am bith, gliocas, cumhachd agus mòrachd Dhé.

ROB RUADH.

---

[55]

[Vol . 12. No. 7. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE 2,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

Oran a Mhathan.

A CHARAID: —Tha “Peigidh Phabach” a’ faighneachd có rinn an t-òran so; cha robh fios aig an Domhnull o’n d’ fhuair i e có b’ ùghdar dha.

B’e Aonghus Domhnullach— “Aonghas mac Dhomhnuill ’ic Iain Bhàin” a b’ ainm do’n fhear a chuir ri cheile “Oran a Mhathain.” Bha e chòmhnuidh ann am Mùideart, an siorrachd Antigonish. Chaochail e coig bliadhn’ deug air fhichead air ais. Bha an t-òran glé mheasail ri mo cheud chuimhne-sa. Thachair na driodartan a tha e ’g iomradh ’san òran do’n mhathan, ma b’ fhior, an caochladh àiteachan air feadh sgireachdan Mhùideart, Chnòideart is Allt a’ Bhàillidh.

Do charaid dileas,
LEUGHADAIR.
Antigonish , N. S. Sept. 24, ’03.

Cha robh ni bu mhò a chuir de dhragh air muinntir Chanada air a mhios a dh’ fhalbh na an sgeul gu robh obraichean mora an t- “Soo” air an dùnadh suas. Bha na h-obraichean so air an cur air chois le cuideachd a chruthaich Mr. Clergue, Bha rathad iaruinn, muillnean phulp, obair-iaruinn, obair sholuis is rathad-sràide air an obrachadh leis an aon chuideachd agus bha na milleinean air an cosd riutha. Tha e coltach co-dhiu nach robh e ’n comas aon chuideachd no aon duine ceartas a thoirt do’n liuthad seòrs’ obrach a bha air an cùram. O chionn àireamh mhios bha ’n obair a dol air ais, agus mu’n fhicheadamh la de September sguir i gu ìre bhig gu buileach. Tha tri mile ’s coig ceud duine air am fàgail gun obair; agus roinn mhor de’n tuarasdail gun phàidheadh. Tha e ro-choltach gu robh tuilleadh ’s a chòir de dh’ airgiod air a chosd ris an obair, ’s gu’n do mhill sin creideas na cuideachd.

Bha fear Iain Mac-Coinnich air a mharbhadh air an rathad-iaruinn faisg airReserve Minesoidhche Di-luain s’a chaidh. Bha e na ’shìneadh air an rathad faisg air tigh òil a th’ air a chumail le fear Wadden anns ’n do chuir e seachad a cheud chuid de’n oidhche. Bha ’n daorach air a fàgail an taighe agus thuit e na ’chadal air an t-slighe dhachaidh ’s bha e air a mharbhadh le càr. Bha e na dhuine singilte, ceithir bliadhna fichead a dh’ aois, agus dh’ fhàg e na ’dheigh a mhàthair a tha na ’bantraich.

Tha coithional Cléireach Ghlace Bay air a roinn. Tha an coithional ùr a cumail sheirbhisean ann an Talla Victoria, agus bidh iad an ùine ghoirid deas air-son gairm a thoirt do mhinisteir. Tha an seann choithional mar a b’ àbhaist anns an eaglais. Tha iad san mar an ceudna dol a ghairm ministeir ùr, air do Mhr. Forbes ’s do Mhr. Meikle air chomhairle na Cléire an ceangal ris a choithional fhuasgladh.

Iadsan a Phaigh.

Iain M Mac Neill, Sidni Tuath
Bantrach Mhic Cuithein, Glace Bay
M I Mac Aonghais, Glace Bay
Iain M Mac Fhearghais, Port Morien
An t-Urr Alasdair Ros, Hogamah
Niall Mac Leoid, an Abhainn a Tuath
Murchadh Domhnullach, an Abhainn a Tuath
Caipt Domhnull Caimbeal, Bras d’Or Mor
Iain Moireasdan, an Gut a Deas
Domhnull Mac Gilleain, Mèinn Chaledonia
An t-Urr Domhnull Mac Eamuinn, Sidni
Alasdair D Domhnullach, Sidni
Iain Mac Fhionghain, Sidni
Seumas Domhnullach, Sidni
An t-Urr A I Domhnallach, Whitney Pier
D H Mac Leoid, Whitney Pier
Iain A Mac Gillebhràth, Port Hood
Micheal L Mac Fhionghain, Lakevale
Aonghas Moireasdan, Lakevale
Domhnull Mac Phàrlain, Cox Heath
Aonghas Mac Leoid, Port Morien
Bean Iain Mhic-Nìmhein, Catalone
Alasdair Mac Neacail, Tom a’ Bheithe
P D Mac-an-t- Saoir, Rathad nam Frangach
Aonghas Domhnullach, am Bàgh an Ear
Mairi Nic-Phéitiris, Grand River
An t-Urr U A Mac-a- Phearsain, Bail’ -Iain
Iain Benton, Tàilleir, Ridse Mhabou
Iain B Gillios, Gleann nan Sgitheanach
Leslie G Mac Corison, Nyanza
Domhnull Mathanach, Carribou Marsh
Iain Mac Aonghais, Allt nam Breac, Mira
Alasdair Mac Leoid, Allt nam Breac, Mira
Anna P Nic Laomuinn, Tiverton , Ont
Onarach A Mac Gillebhràth, Antigonish
Eachunn Mac-a- Phi, Brant , Mich
Iain R Domhnullach, Ryegate , Vt
An t-Olla J D Prince, Sterlington , N Y
Uilleam Mac Aoidh, Inbhirnis, Alba
Seumas Craigie, Peairt, Alba
Iain Rothach, Rudha Mharsden, N. Z.
Iain Ceampach, Waipu , N. Z.
Alasdair Ceampach, Waipu , N. Z.
Iain F Mac-a- Ghobha, Fort Steele, B. C.
Calum Mac-a- Ghobha, Belfast , P. E. I.
Ceit F. Nic Leoid, Peveril , Que.

Ma chuireas “X. Y. Z.” ugainn ’ainm ’s a shloinneadh gheibh e MAC-TALLA. Fhuair sinn a chuid airgid, ach cha ’n fhoghainn “X. Y. Z.” mar ainm dha. Cha ruigeadh am paipeir e.

POSADH.
Air an 16mh là de September, leis an Urr. D. Drummond, R. S. Grannd, Hillside, ri Beitidh A., nighean Iain Mhic-Coinnich nach maireann, New Dominion,Boulardarie.

MO RUN AIR MO LEANNAN.

LE BAINTIGHEARNA D’OYLY.

LUINNEAG.
Mo rùn air mo leannan,
’S tu dhùraichdinn ’leantuinn;
Gur cùbhraidhe t’ anail na ròsan.
Mo rùn air mo leannan,
’S tu dhùraichdinn ’leantuinn;
’S beag ioghnadh gach caileag bhi ’n tòir ort.

’S math thig air mo ghràdh-sa
Còt’ grinn air dhath sgàrlaid;
’S ann aig tha ’n cùl fainneach a’s bòidhche;
Sùil mheanmnach, chiùin, mheallach,
Nach feargach a sheallas,
’S bu dearbh thu ri d’ ghealladh an còmhnuidh.

Nuair chìteadh air làr thu,
Ged b’ eireachdail càch ann,
Do cheum-s’ bheireadh bàrr air na ’s leòir dhiu;
’S air sràidean Dhuneideann,
’S tu gluasad gu h-eutrom,
Bhiodh miann aig gach té air do phòsadh.

Bha fleasgaich na dùthcha
Gam shireadh le sùgradh,
’S bha iomadh fear cùirteil an tòir orm.
’S i ’n uaisle ’bha’d ghiùlan
A choisinn mo rùn-s’ ,
Ach ’s e mealladh do shùilean a leòn mi.

Phòs Maidsear Tomas Ros Iseabal, nighean do dh-Iain Mac-Leoid, triath Raasaidh, agus bha da nighinn aca, Ealasaid is Iseabal. Bha Ealasaid na bana-bhàrd. Bha i pòsda ri Sir Tearlach D’oyly. Chaochail i ’sa bhliadhna 1875.

IORRAM NA H-IMRICH CHUAIN.

LEIS AN URR. DOMHNALL MAC-RATH.

Chaidh sinne gu tràigh,
A choimheadachd chàich;
Cha till iad gu bràth an taobh so!

Long iaruinn fo ’m bonn,
A sadradh nan tonn;
Tha feadhainn am fonn, ’s cuid tùrsach.

Clann bheaga ri gàir’,
Am màthair fo phràmh,
Fir mhor’ ann an sàs ’s iad ciùrrte;

---

[56]

[Vol . 12. No. 7. p. 8]

’Fras-shileadh nan deur
Gu tosdach, ach geur,
A sealltuinn na ’n déidh le cùram.

Iad-féin dol an iar,
’S an talamh ’dol siar;
Cha ’n fhaicear leo sion ach Mùirneag.

Seall! Mùirneag dol uap’
’Dol fodha ’sa chuan,
’S fir ’s mnathan gun tuar ga ’h-ionndrainn.

Tha ’n cridhe ga chnàmh,
’S iad fagail ri ’n là
Nan eolach ’s nan daimh bha ’n rùn orr’.

Ni eil’ tha na ’n déidh,
Ach ’s ni e nach tréig,
Blàth chomunn là Dhé mu ’n chùbaid.

Far ’n tric ’chruinnich sluagh,
A Shàbaid ’s a Luain,
Le mor aire ’s cluas do ’n sgeula.

Mo ghuidhe gach là,
Gun ruig luchd mo ghràidh
Fa-dheoidh cala ’s fèarr na Cùibeic.

An t-soiridh so bhuam
’Dh-America tuath
Than caoraich is sluaigh mo chùraim,

’N deagh bhuachaill’ e-féin,
Biodh romhpa ’s na ’n déidh
Ga ’n dion o gach beud—sin m’ ùirnigh.

C’AIT AN CAIDIL AN NIONAG?

LUINNEAG.
O c’àit an caidil an nionag an nochd?
O c’àit an caidil an nionag?
Far an caidil an nionag an nochd,
Is truagh nach robh mi fhìn ann.

An uair a dh’ fhàg an long an cala
Bha mo leannan fhìn innt’;
Is b’e mo mhiann bhith air na tonnaibh
Far an robh mo nionag.

An uair a thog iad rithe siùil
Bha mise tùrsach, cianail,
Is shuidh mi air a chnoc a b’ àirde
Gus an d’ fhàg i m’ fhianais.

Is truagh nach robh mi ’measg nam ball
Ri bàrr nan crann a direadh;
’S gum faighinn sealladh de mo luaidh
Air druim a chuain ged bhiodhmaid.

’S ann agam fhin bha ’n nionag òg
Bu bhòidhche bha ’san tìr so;
A deud mar chailc, a gruaidh mar ròs,
’S a pòg air bhlas an fhiona.

Cha robh duin’ uasal bha mu ’n cuairt
A chunnaic snuadh mo nionaig,
Nach robh an geall air deanamh suas
Ri bean a chuailein riomhaich.

Is ann ort féin a dh’ fhàs a ghruag,
’Tha buidhe, dualach, fìnealt’;
Air dhreach an òir a’s bòidhche snuadh
Na dhualaibh troimh na cìribh.

Ged bheirteadh dhomhsa na tha dh’ òr
’S an Olaint ’s anns na h-Innsibh,
Gum b’ annsa leam bhith ’n nochd a seòladh
Còmhla ri mo nionaig.

Is mi ’tha diombach dhe mo bhràithrean,
’S dhe mo chàirdean dìleas,
A chum air ais mi gun do phòsadh
’S tu cho bòidheach, fìnealt’.

Cha doir guth binn nan teud no oran,
’S cha doir ceol na pìoba,
Is cha doir té a théid na còmhdach
Air mo bhròn-sa diobradh.

An so ma dh’ fhàgas mis’ am bliadhna
Fiachaidh mi le dìchioll,
Is seolaidh mi am mach a Grianaig
No a bhialaibh Lìte.

Theid mi do thìr nan coilltean mòra,
’S gheibh mi pòg bho m’ nionaig;
’N sin teichidh m’ airsneal is mo bhròn,
Is tillidh sòlas cridh’ rium.

Bha Domhnall Og Mac-Cuithein—Domhnall mac Fhionnlaidh—a comhnuidh an Tota an Trotairnis san Eilein Sgitheanach. Dh’ fhàg e Tota is chaidh e dh’ fhuireach do Chille-Mhoire mu ’n bhliadhna 1824. Phos e Peigi Pheutan, Peigi nighean Fhearchair Bhreabadair, agus bha coignear chloinne aige rithe, Alasdair, Iain, Domhnall, Mairi, agus Peigi. Rugadh Iain mu ’n bhliadhna 1809. Rinn e “C’àit an cadal an nionag” mu ’n bhliadhna 1828. Rinn e orain eile cuideachd. Bha e na dhuine laidir, foghainteach. Chaochail e le caitheamh mu ’n bhliadhna 1835. Goirid an deidh bàis Iain thainig ’athair ’s a mhàthair, Domhnall a bhrathair is a dhithisd pheathraichean do Cheap Breatunn. Dh’ fhuirich Alasdair ’san t-seann dùthaich. Bha e a comhnuidh aig Port Cheasaig.

Bha Alasdair Peutan a comhnuidh am bràighe Chille-Mhoire. Thainig e do Cheap Breatann mu ’n bhliadhna 1829. B’ i Catriona a nighean an nionag air an do rinn Iain Mac-Cuithein an t-oran.

AN COMUNN COMHALLACH.

LE IAIN SINCLAIR.

FONN:— “Mor nigh’n a Ghiobarlain.”

LUINNEAG.
Air fàil il ithil ò ro,
Is hò-rin-o, seinnidh mi
Air fàil il ithil ò ro,
Is hò-rin-o, seinnidh mi,
Gu slàinte Comunn Chòmhaill,
Na seoid chridheil, eireachdail,
A chumadh suas a Ghàidhlig,
’S nach fàgadh air deireadh i.

Mo shoraidh-sa gu Còmhall,
Tir bhoidheach nan lusanan,
Nan seamair is nan neònain,
Nan ròs is nan subhagan,
Nan coilltean maiseach, ceolmhor,
Le smeoraichean luinneagach,
Nam machraichean ’s nam mor-bheann,
Nam frog is nan sruthan glan’.

Is i sin tir a chaoibhneis,
An aoibhnis, ’s an t-subhachais,
An oilein, is an eolais,
’S nan seod a tha curanta,
Is cumachdail, deas, ordail
Bho ’m broig ’suas gu ’m mullaichean;
’S iad deas-chainnteach gun bhoilich,
Is seolta gun chluipeireachd.

Cha leig mi ’chaoidh air di-chuimhn’
An tim bha mi maille riu;
Is och! is och! mo léireadh,
’S e dh’ éignich thigh’nn thairis mi,
’Bhith faicinn nach robh stàth dhomh
’Bhith tàmh ’bheag na b’ fhaid’ an sin,
’S na glinn ga ’n cur fo chaoraich,
’S na laoich as an dachaidhnean.

Na fineachan d’ an dualchas
’Bhith uasal is eireachdail,
Is dìleas d’ an cinn-fheadhna
’S d’ an righ is do ’n eaglais ac’,
Ga ’m fogradh as an rioghachd
Le màl, cìs, is eascairdeas
Nan uachdaran mhi-thruacanta,
Chruaidh-chridheach, bhleidireach.

Ge deacair so na ’r sùil-ne,
Bha chùis air a suidheachadh;
Oir ’s iomchuidh gum bi dùthchannan
Ur’ air an tuineachadh.
’S gun Bhreatunnaich a shàrach’
Cha ’n fhàg iad an t-eilein ac’,
Ged ’s mor a b’ fhearr do phàirt diu
’Bhith tàmh an America.

Ma ’s e ’s gum bi iad grìdeil
Is dichiollach, oidhirpeach,
Gun mhi-fhortan bhith ’n dàn dhaibh,
Ach slàn, laidir, adhartach,
Mu ’m bi iad fad’ san tir so,
Cho cinnteach ’s tha coill’ innte,
Bidh aca crodh is caoraich,
Biadh, aodach, ’s mor ghoireasan.

Ged a tha ’n geamhradh cruaidh,
Reota, fuar, sneachdach, gaillionnach,
Bidh aca taighean blàth’,
’S teine làidir a gharas iad,
Is cha bhith cùram fuachd daibh,
’S coille bhuan ri ’gearradh ac’ .—
Ma thig sibh ’nall a Còmh’ll,
Tha mi ’n dochas nach aithreach leibh.

The Canadian Bank of Commerce
RIS AM BHEIL AIR AONADH
THE HALIFAX BANKING COMPANY.

Earras Paidhte $8 ,700,000
Airgiod Taimh 3,000,000

ARD OFIS, TORONTO.

AN T-ONORACH DEORSA A. COX,
Ceann-Suidhe.

B . E. WALKER,
Ard Mhanager.

Ofis an LUNNAINN (Sasunn) aig 60Lombard St., E. C.
S. CAMERON ALEXANDER, Manager

Ofis an NEW YORK aig 16Exchange Place,
WM. GRAY agus H. B. WALKER, Agents.

Tha ceud is ceithir meur dhe’n Bhanca so air feadh Chanada is nan Staidean Aonaichte, am measg am bheil an àireamh a leanas anns na Roinnean Iochdrach.

HALIFAX , H. N. Wallace, Manager.
Amherst Antigonish Barrington
Bridgewater Canning Lockeport
Lunenburg Middleton New Glasgow
Parrsboro Sackville St. John
Shelburne Springhill Sydney
Truro Windsor

Gach seorsa gnothuch banca.
Ceannaichear is reicear airgid is notaichean Breatunnach.
Gheibhear Litrichean Creideas de ’m faodar feum a dheanamh ann an cearna sam bith dhe ’n t-saoghal.

BANCA CAOMHNAIDH.
Tha Banca Caomhnaidh a nise fosgailt aig gach meur dhe ’n bhanca.
Gabhar suim sam bith air riadh, eadhon suim cho beag ri aon dolar.

Meur ann an Sidni.
P . C. STEVENSON, Manager.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

SYDNEY & LOUISBURG R’Y.

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’ Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 7.59 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.35 a. m.

A fagail Shidni aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 9.43 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.35 a. m.

A fagail Louisburg aig 5.30 p. m., Glace Bayaig 6.21 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.00 p. m.

A fagail Shidni aig 8.00 p. m., Glace Bayaig 8.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 9.30 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchd gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.