---

[57]

[Vol . 12. No. 8. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

VOL. XII. SIDNI, CEAP BREATUINN, DI-HAOINE, OCTOBER 16, 1903. No. 8.

LITIR O “C. C.”

A CHARAID,— “Am fear a’s fhaide bhios beò ’s e ’s mò a chi.” Bha mise o cheann beagan ùine ann an earrann de Cheap Breatunn ris an canar Fourchu, ainm Frangach, ged nach ’eil an diugh cho fad ’s is aithne dhomh, Frangach ri fhaotainn o cheann gu ceann deth. Ach bha là eile ann. Bha aon uair, mar tha fios agaibh, còir aig na Frangaich air an tìr uile. Ach an uair a chaill iad Louisburg dh’ fhàg iad an nàbachd so air fad agus ghabh Gàidheil chòire seilbh air an àite.

Ach gu tilleadh ri m’ sgeul. Chunnaic mi rud ùr ann am Fourchu. Tha fios agam gu’n duirt Solamh nach robh ni sam bith nuadh fo ’n ghréin. Agus ged nach ’eil mise a’ cur teagamh sam bith ann am fìrinn gach focal a thuirt Solamh, anns an t-seadh anns am bheil iad ri ’n tuigsinn, gidheadh tha mi ag ràdh riut gu’m faca mise rud nuadh ann am Fourchu: agus is e sin a bhi fangadh nan giomach. Chuala ’s chunnaic sinn a bhi cur chaorach am faing, ach gus ’n do chinn e an ceann an Fhuineadair(Mr. Baker)cha do smaoinich duine riamh air na creutairean spògach ud a chur am faing. ’S e na giomaich iuchrach a thatar a cur ann. Tha lagh an aghaidh giomach a chur gu bàs a bhios ag giùlain sìolaich. Ach bha na h-iasgairean, gu tric, gu gòrach air an son féin, a bristeadh an lagha le bhi nigheadh an t-sìolaich dhiubh agus ga ’n toirt gu tìr. Bha na h-iasgairean mar sin a’ deanamh cron daibh féin. Nise, ’s e ’n rud a rinnMr . Baker,a tha e fhein na fhear glacadh agus cornadh ghiomach, cairidh mhor a thogail a mach o thaobh a chladaich. Chuir e an sin fios gu iasgairean nan giomach, anns gach àite mu’n cuairt, gu’n robh esan a toirt a’ phrìs a b’ àirde air gach giomach iuchrach a bheirte ga ionnsuidh beò. Sin mar a bha. Thòisich na giomaich air tighinn nan ceudan ’s nam mìltean, ’s mar a bha iad a tighinn bha iad air an cur do’n chairidh. Bha aige ri ’m biadhadh gach là cho cinnteach ’s cho cùramach ’sa bha e biadhadh an eich anns an stàbull. Bha àireamh mhath de bharailtean sgadain air an taomadh a mach uca gach maduinn gus ’n do dhealaich an sìolach riutha. Ann an ùine nach ro fada bha ’n t-uisge tiugh le giomaich bheaga nach bu mhotha na na ceann-phollagan. Chaidh an sin na màthraichean a thogail as an fhaing agus an leigeadh as thall ’s a bhos ri taobh nan cladaichean, agus chaidh dorus fhosgladh anns a chairidh agus cead an coise leigeil leis an àl òg. ’S e ’s dòcha, an ùine nach bi fada, gu’m fàg sin na giomaich na’s pailte air na cladaichean so na bha iad o cheann bhliadhnaichean.

Fhuair mi eòlas ann am Fourchu, ’s cha b’e sin an droch eòlas, air sàr charaide dhut fhéin, Mr. Niall Mac Gilleain. Bha mi air chuairt car ùine na dhachaidh fhialaidh. Thainig e o cheann ùine á “tir a Mhurain.” Tha e, mar tha fios agad, a faotainn MHIC-TALLA agus a cur luach air.

Chaidh mi as a sin gu Framboise. ’S e ainm Frangach a tha sin mar an ceudna, ach ’s gann gu bheil Frangach an diugh an goir da. Fhuair mi eòlas ann am Framboise air caraid eile dhut, Mr. Tormod Mac Ascuill, a bha iomadh bliadhna na chomhairliche ann an siorrachd Richmond. Bha mi air aoidheachd fad seachduin maille ris-san, ’s cha do dh’ fhairich mi ’n t-seachduin idir fada na chuideachd. Thainig Mr. Mac Ascuill as na Hearradh, tir nan Leòdach. Ged is ann ’san Eilein Sgitheanach a tha caisteal nan Leòdach, bha uair a bha na Hearradh o cheann gu ceann aca, air dhòigh ’s gu’n cainte gu minic Mac Leoid na Hearradh ris a cheann-cinnidh sin.

Dé th’ agad air, ach là de na làithean thug Mac Ascuill duine òg àrd, dreachmhor a nall air ghairdean, agus ars’ esan rium fein, “So agaibh Ceann Liath!” Sheas mi ’s sheall mi air. “An e so,” arsa mise, “Ceann Liath? Is fhad’ o’n bha eòlas a phinn agam air.” Bha mi toilichte fhaicinn. Ach cha ’n e idir an duin’ a bha mi ’n dùil a th’ ann. ’S e mo bharail nach ’eil gaoisnein liath na ’cheann. Sin agad gearr-iomradh air na chunnaic mi air mo chuairt aig an àm ud.

Tha mi fhein is Peigidh Phabach air duais a neach fhaotainn. Gu ma slàn do’n laimh a thug seachad na duaisean! Cha’n ’eil fios idir agam c’àit’ am bheil Peigidh. Ma tha gus nach ’eil fios aice-se co mise, cha’n ’eil ni de dh’ fhios agamsa co ise. Tha toil agam a faicinn agus crathadh laimhe thoirt dhi air sgàth an t-soirbheachaidh a bh’ againn le chéile. Thainig an duais ormsa gun sùil ris. Cha do smaoinich mi aon uair air duais an uair a bha mi sgrìobhadh ga d’ ionnsaidh. Thainig an rud a bh’ ann orm mar sin am failmse. Cha duirt sin nach ’eil mi cur luach gu leòr air an duais.

Is cinnteach gu’m feum mise ’s Peigidh a nise teannadh a leth-taobh agus leigeil le suinn eile feuchainn co bheir a mach na duaisean air an turus so. Bidh gach té is fear d’an aithne peann Gàidhealach a laimhseachadh a dol air obair. Coma leat co dhiu gheibh no nach faigh thu duais, co-dhiu ni thu feum dhut fein gus nach dean, ni thu feum do MHAC-TALLA; agus is e sin a tha dhìth oirnn—a’ Ghàilig a chumail suas. Slàn leibh.

C. C.

LAGHANNAN TEAS.

Bho chionn beagan bhliadhnaichean bha Tigh-stòir nan ceairdean ann am Paris air bheul tuiteam; bha na ballachan a’ brùchdadh a mach le cudthrom druim agus urlairean an tighe. Chomhairlich Mr. Mullard mòran tholl a dheanamh ’s na ballachan, mu choinneamh a chéile: anns na tuill so chaidh a chur gadan mòr iaruinn tre na seòmraichean bho bhalla gu balla, air chor agus gu’n robh ceann anns gach toll. Air na cinn bha bidhis(screw) ,agus do’n bhidhis so bha ’freagairt bidhis eile a bh’ air a tionndaidh ann am meadhon lann tiugh làidir iaruinn. Dh’ fhadadh a nis téintean mòr a chum na sailthean iaruinn a theasachadh; dh’ at iad leis an teas air fad agus tiuighead air chor agus gu’n robh na cinn ni b’fhaide mach bho’n bhalla na bha iad air dhoibh a bhi fuar. Theannaicheadh na lannan leathann leis a’ bhidhis ri taobh a’ bhalla; air do’n t’ sail fuarachadh, chrup i ann am fad agus gairbhead, agus tharruing iad na ballachan ni bu dlùithe. Rinneadh so a ris agus a rìs gus an do sheas iad dìreach. Tha cuid do rudan ann a tha ag at le fuachd, ach is gann iad. Ma dh’ fhuaraichear uisge, ataidh e, bithidh e ni’s eutruime agus fàsaidh e ’na eigh at ha ’snàmh air uachdar an uisge. Tha uisge ann an am fàs ’na eigh ag at co mòr agus gu’n sgoilt e na creagan, gu’n sgàin e soithichean prais agus iarainn. Lìonadh toirmshlige(bombshell)le uisge, ’reothadh an t-uisge, agus a thiota sgàin i. Ann an slige eile làn do dh’ uisge sparradh geinn iaruinn tri puinnd air cudthrom; reothadh an t-uisge agus air ball thilgeadh an geinn 138 slat air astar.

Nam bitheadh eigh ni bu truime na uisge, rachadh i fodha, cha ghleidheadh i teas an uisge agus gheibheadh an t-iasg bàs; rachadh gach leac do’n eigh mar a thigeadh air uachdar an uisge fodha gus an grunnd, agus mar so thiormaicheadh ann an aon gheamhradh cruaidh reòtach gach sruthan, lochan, allt a’s amhainn anns gach cearna air aghaidh an t-saoghail, agus dh’ fhàgadh na cearnaibh ud, a tha ’nan àiteachan-còmhnuidh àillidh agus fallain do dhuine, ainmhidh agus iasg, ’nan fàsaichean tioram cruaidh anns nach maireadh creutair beò. Tha eigh dealrach geal, c’arson nach ’eil i uaine no dorcha? Tha i geal a chionn nach toir geal seachad do’n athar teas an talaimh no’n uisge a tha foidhe, agus dealrach airson tilgeadh air ais teas na gréine; nam bitheadh i dorcha, leaghadh teas na gréine i, oir rachadh na gathan troimpe. Nan robh sneachd dorcha, shùigheadh e gathan teas na gréine co h-ealamh, leaghadh e co grad anns na cearnaibh sam bheil a bheag no mhór do shneachda ’s gu’n tigeadh e ’na aon bheum sléibhe a ghiulaineadh gach beò chreutair leis do’n fhairge. Ach a chionn gu bheil sneachda geal, tha teas na gréine, ga thilgeadh air ais ann an cuid mhòr do’n athar, agus tha sneachda leaghadh gu socrach; air a’ cheert dòigh, a chionn gu bheil uisge ag at ann an am reothaidh tha eigh ni’s eutruime agus a’ snàmh air ’uachdar; a chionn gu bheil i dealrach cha leagh i gu h-ealamh agus cha mhò bheir i seachad teas an uisge a tha foidhpe, air chor agus gu bheil na creutairean a th’ anns an uisge a mairsinn beò an àite bhi air am milleadh, ni a thachradh, nan robh laghanna nàduir air atharrachadh càramh. Mar a tha fios aig gach neach, gabhaidh cuid do rudan tuilleadh teas airson an leaghadh na ghabhas cuid eile, agus is iomad ni a tha reòta ann an aon chearn a tha leaghte ann an cearna eile. Anns an eilein Melville, far an da chuir Caiptean Parry seachad geamhradh, bha an t-air-

---

[58]

[Vol . 12. No. 8. p. 2]

giod-beò reòta mar eigh. Ann an dùthchanna teth tha céir agus ròiseid bog mar ìm. Anns an Reul Mercury a tha dlùth do’n ghréin, bhitheadh ròiseid, geir, céir agus iomad ni a tha cruaidh air an talamh so, tana mar uisge. Bhitheadh uisge, ùille agus spiorad, ’nan smùid mar steam no athar. A ris anns an Reul Herschel a tha naoi uairean deug ni’s faide bho’n ghréin na tha an talamh so, bhitheadh uisge ’na eigh a ghnàth, bhitheadh ùille cruaidh mar ròiseid agus ghabhadh airgiod-beò leudachadh le òrd mar luaidh no fheòdar. Ciod an t-eadar-dhealachadh a’ tha eadar eigh agus uisge? faodar a ràdh gu bheil uisge air a dheanadh de dheigh agus teas; ’nuair a tha eigh a’ leaghadh, tha i ’gabhail a stigh teas, agus nuair a tha uisge ’reothadh, tha teas ’ga fhàgail. Tha cheart ni a’ tachairt do shneachd. Feumaidh eigh cuid mhór do theas airson a leaghadh, agus tha cheart uiread ’ga thabhairt seachad a ris an reothadh. Nam fàsadh uisge ’na eigh le cuibhrionn bheag do theas, reothadh gach uisge ’s na cearnaibh fuar ann am beagan uairean. Ré an t-samhraidh tha teas nan cearnaibh teth air a shùghadh le eigh nan cearnaibh fuar agus tha móran teas ’ga thabhairt a mach le reothadh a’ gheamhraidh, air chor a’s co fad agus a leanas uisge ri reothadh no eigh ri leaghadh, cha bhi móran mùthaidh air na h-aimsirean.

Tha eigh ’ga h-uidhsinneachadh ann am mòran do ghnothuichean feumail; gleidhidh i feòil bho ghrodadh. Tha na h-Innseanaich Americanach a’ cleachdadh bhi tabhairt do na bailtean Breatunnach sithionn nam fiadh air a pacadh ann an eigh, agus is minic tha soithichean di ’gan giùlan fad air astar gun ni mu ’n cuairt di ach eigh. Ann an dùthchanna teth, tha uile sheòrsachan deoch ’gam fuarachadh le eigh airson an òl. A deir Solamh “Mar fhuachd sneachdaidh ann an àm an fhogharaidh, tha teachdair dileas dhoibhsan a chuireas uatha e, oir ath-bheothaichidh e anam a mhaighstir.”

Anns a’ bhliadhna 1760 chuir marsantan Hamburgh soitheach do’n Tir Uaine airson luchd eighe a reic iad a rìs aig pris mhòr. Bha e ’na chleachdadh bho chionn beagan bhliadhnachan a bhi cur shoithichean luchdaichte le eigh do Jamaica, ach air uairibh thachair do’n eigh a bhi air a droch phacadh, leagh i agus chailleadh na soithichean. Tha tighean nan Escimàach air an togail do eigh a th’ air a sàthadh mar chloich agus ga cur ri cheile: tha gach balla, stuaidh agus mullach do dh’ eigh; air an taobh a stigh tha iad a’ tilgeadh uisge a tha reothadh, agus ’ga shlìogadh gus am bheil e ’na aon lic shleamhuin, a tha ’leigeil troimhe uiread do sholus agus a tha feumail.

Tha an t-athar a’ luidhe le cudthrom cùig puinnd deug air aghaidh gach oirleach ceithir chearnach do’n talamh; gu bheil cudthrom aig an athar tha furasda a dhearbhadh. Ma tha phoit uisge a’ goil gu làidir, cuiridh i thairis air a beul; thugadh am brod aisde agus sguiridh i chur thairis, a chionn gu bheil cudthrom an athair a nis air aghaidh an uisge. Do’n uisge tha sileadh, agus a’ luidhe air uachdar an talaimh car tamuill, tha cuid ’ga ghiùlan air falbh mar cheo do’n athar agus tha cuid eile air a shùghadh leis an talamh. Bho uachdar na fairge agus gach loch, tha taisealdachd a chomhnuidh ag éiridh, air chor agus gu bheil aig gach am uisge an crochadh san athar. Anns a’ mhuir Eadar Dha-Thir(Mediterranean)tha e air ìnnseadh dhuinn gu bheil an sruth a chòmhnuidh a’ ruith a steach tre chaol Ghibraltair, agus nach ’eil sruth air bith a’ tilleadh as, ach gu bheil e ag éiridh mar cheò le teas na greine. Tha an t-uisge a tha ghnàth ag éiridh mar cheò a’ tilleadh a ris a dh’ ionnsuidh an talaimh mar dhrùchd no sileadh mar uisge a dh’ fhionnarachadh agus a reamhrachadh a’ ghruinnd, agus chum biathachadh nan aibhnichean. Tha cuid do’n uisge nach ’eil ag éiridh bho’n talamh a’ dol fodha agus a’ briseadh a mach theagamh astar mòr uaithe mar thobar fior uisge no meinnear. Smuainicheamaid a nis, ciamar a bhitheadh an saoghal nan sguireadh a’ bhuaidh so. Cha tuiteadh fras, cha luidheadh drùchd, thiormaicheadh gach abhainn a’s tobar; chruinnicheadh uisgeachan an domhain uile sa’ chuan, agus dh’ fhàsadh an talamh cruaidh-loisgte. —Cuairtear nan Gleann.

ORAN MOLAIDH.

A dheagh charaid, so dhut litir,
’Tha air ’cuir sios am briathran bristeach,
A dh’ innse dhut gur mor a mhisneach
A ghluais mo pheann,
Gu sgriobhadh ann am bàrdachd liotach
Mar thig na ’m cheann.

Ged tha dusan bliadhn’ no còrr
O’n thainig MAC-TALLA ’san fheòil,
Tha ’chruth ’s a choltas mar bu nòs
Do chlann an fhraoich:
Cho bòidheach dath ’s cho fallain clò,
’S cho glic dhe aois.

Is ged nach fhaic mi e cho tric,
’S a bha e roimhe ’tighinn na ’r measg,
Tha dòchas math a stigh na ’r n-uchd
Nach fhad’ an ùine
Gus am bi e mach cho briosg
’S a bha e aon uair.

Mo nàir ’s mo mhasladh air na Gàidheil
’Tha deanamh dìmeas air a phàipeir,
A chionn gu bheil e beag de leughadh,
’S nach fhiach e phrìs;
Ach ’s math nach ’eil iad sud a pàigheadh
Do Cheasar cìs.

Ach buaidh is piseach air an dream,
A sheasas e gu duineil, teann,
’S nach gearain, ged nach mor a ghreann,
’S ged ’s mall a theachd;
Oir cha ’n ’eil aon de leithid ann—
Tha iad ro thearc.

Tha buaidh air do luchd-sgriobhaidh grinn
Gu innse sgeul, ’s gu dàin a sheinn,
’S gu eachdraidh laoich o linn gu linn
A chuir an geill,
’S gu dearbhadh dhuinn le tuigs’ an cinn
Mu ’n ghniomh tha treun.

Tha leithid “Cona” tearc ’san tìr
Gu sgriobhadh Gàilig mu gach ni
’Tha dol air adhart anns gach sgìr
Mu ’n iath a ghrian;
E leantuinn, ’s e mo dhòchas fhìn,
Re iomadh bliadhn’.

Tha “Peigidh Phabach” laghach, còir,
Na bana-Ghàidheil làn de spòrs
’S de bhriathran ait, a bheir air òg
’S air aois ’bhi subhach;
Gu ma fada ’h-ainm an clò,
’S a peann na shiubhal.

Tha “Bodachan a’ Ghàraidh” mall
Gu bhi ’cur litrichean a nall
O thìr an fhraoich, nam bàgh ’s nam beann,
’S na fiùrain thapaidh;
Ach ’s mor am math a thig o ’pheann
’Nuair ni e ’ghlacadh.

Tha ùghdar “Tigh na Coille” sàmhach,
Cha chluinn sinn facal uaith’ an dràsda,
Ged bha e uair ’s bu mhath a làmh
Gu sgeul a dheilbh,
A dearbhadh nach bi math gu bràth
Le fear na ceilg.

Tha “A. M. S.” gu duineil, treun,
A’ cur a ghualainn le mor fheum
Ri ni sam bith a ghluaiseas ceum
Na cainnt neo-lapach;
Gu robh mor bhuaidh a teachd an déigh
A’ churaidh thapaidh!

(Air a leantiunn air taobh 62.)

ROBINSON CRUSOE.

CAIB. I.

RUGADH mise ann am baile York, anns a’ bhliadhna 1632. Thainig mi o dheadh theaghlach, ged nach b’ ann de ghnath mhuinntir na duthchadh ud a bha sinn. Bu choigreach m’ athair, a thainig a Bremen, agus a ghabh comhnuidh ann am baile Hull. Bha e ’na mharsanta, agus dh’ fhas e gu math beairteach; agus an uair a sguir e dhe ’n mharsantachd, chaidh e a ghabhail comhnuidh do bhaile York, far an do phos e mo mhathair. Thainig ise o deadh theaghlach do ’m b’ ainm Robinson; agus an uair a rugadh mise, thugadh Robinson Creutsnaer mar ainm orm; agus mar a tha atharrachadh do ghnath a’ tighinn air a’ chanain ann an Sasunn, is e a theirear ruinn a nis, agus their sinn-fhin ruinn fhin e, agus tha sinn a’ sgriobhadh ar n-ainm, Crusoe. Is e so an t-ainm a th’ aig mo chompanaich orm do ghnath.

Bha dithis bhraithrean ann bu shinne na mise. Bha fear dhiubh ’na Chornalair air reiseamaid Shasunnach a bh’ ann am Flanders. Bha ’n reiseamaid so an toiseach fo chomannd duine ainmeil do ’m b’ ainm Cornalair Lockhart. Agus chaidh mo bhrathair a mharbhadh ann am batal ris na Spainich faisge air Dunkirk. Cha chuala mi riamh ciod a thachair do m’ bhrathair eile, agus cho mho na sin a fhuair m’ athair is mo mhathair fios ciod a thachair dhomhsa.

Bu mhise an treas mac dhe ’n teaghlach, agus o nach d’ ionnsaich mi ceird sam bith, thoisich mi gu math trath ri miannachadh falbh a shiubhal an t-saoghail, agus a dh’ iarraidh an fhortain. Bha m’ athair ’na fhior sheann duine, agus thug e dhomh tomhas foghluim a bha gle mhath, araon ’na thaigh fhein agus anns an sgoil cho math ’s a bha anns an duthaich mu ’n cuairt, agus bha ’na bheachd fear-lagha a dheanamh dhiom.

Ach cha robh obair sam bith a b’ fhearr leam na dhol gu muir; agus bha miann cho laidir agam air a dhol ann ’s gu ’n do chuir mi an aghaidh toil agus aithe m’ athar, agus an aghaidh a h-uile comhairleachadh a bha mo mhathair agus cairdean dileas eile a’ toirt orm. A reir choltais, bha e an dan gu nadarra dhomh a bhith ’g iarraidh mo bheatha a chaitheamh anns an doigh thruaigh, chruaidh, thrioblaidich, anns an do chaith mi i. Bha m’ athair ’na dhuine glic, stolda, agus an uair a thuig e roimh laimh ciod a bha mi cur romham a dheanamh, agus ciod a bha, a reir choltais, gu tachairt dhomh, thug e gu durachdach comhairlean orm a bha ceart agus glic, agus cothromach. Bha e tinn leis a ghreim-loin, agus air lath’ araidh chuir e fios orm do ’n t-seomar anns an robh e ’na laidhe, agus reusonaich e rium gu teann, dluth ann am briathran a bha anabarrach durachdach, mu dheidhinn an ni a bha ’nam bheachd a dheanamh. Dh’ fheoraich e dhiom an robh aobhar sam bith agam, a bharrachd air a’ mhiann laidir a bh’ agam air a dhol a shiubhal an t-saoghail, air falbh a taigh m’ athar, agus a duthaich mo bhreith is m’ araich, far am faodainn mo bheatha chaitheamh am measg dhaoìne a b’ airde inbhe na mi-fhin, agus far an robh a h-uile coltas gu ’n deanainn m’ fhortan le curam is aire mhath a thoirt do mo dhleasdanas, agus aig a’ cheart am mo bheatha chaitheamh le taitneas, agus gun chruaidh-chosnadh sam bith.

Thuirt e rium gur iad na daoine air an robh an saoghal a’ fairleachadh anns an duthaich so, no daoine a bha ’miannachadh gu ’n deanadh iad fortan mor, a bha ’dol do dhuthchannan fad air falbh; agus thuirt e, gur ann air son ainm mor a dheanamh dhaibh fein anns an t-saoghal a bha ’n aireamh bu mho dhuibh a’ dol a shiubhal an

---

[59]

[Vol . 12. No. 8. p. 3]

t-saoghail, agus a dh’ iarraidh an fhortain. Chomharraich e mach dhomh, gu ’n robh an da shuidheachadh so—fortan mor a dheanamh, agus cliu is ainm mor fhaotainn, tuilleadh is ard os mo cheann no tuilleadh is iosal air mo shon; nach robh mi air mo bhreith ’s air m’ arach aon chuid ann an inbhe aird, no ann an inbhe iosal, ach ann an inbhe a bha, mar gu ’m b’ eadh leitheach mu leitheach eadar an da inbhe so, agus gu ’n do thuig e o na chunnaic ’s na chual’ e fad iomadh bliadhna, gu ’m b’ e an inbhe anns an robh mi, inbhe cho math ’s a bh’ air an t-saoghal, agus cha freagarrach gus beatha ’n duine a dheanamh socair, sona; gu ’n robh an suidheachadh a bha e comhairleachadh dhomh a roghnachadh, saor o na truaighean, o na cruaidh-chasan, o ’n t-saothair ’s o na fulangasan do ’n robh moran de luchd-ceirde an t-saoghail buailteach, agus gu ’n robh e mar an ceudna saor o ’n uabhar ’s o ’n t-soghalachd ’s o ’n ghloir-mhiann ’s o ’n fharmad a bha am measg na muinntir a bha ann an suidheachadh ard anns an t-saoghal.

Dh’ innis e dhomh gu ’m faodainn breith a thoirt air sonas na staide so anns an robh e deonach mo chur, le aon ni, agus b’ e sin, gu ’n robh moran de dhaoin’ eile ’miannachadh a bhith anns an t-suidheachadh so; gu ’n robh righean gu tric a’ caoidh a chionn gu ’n robh iad air am breith gu bhith ann an suidheachadh ard. Agus bha iad a’ miannachadh gu mor a bhith ann an suidheachadh a b’ isle.

Tha an duine bu ghlice a bha riamh air an t-saoghal a’ togail fianuis air a’ thaobh so, mar an suidheachadh anns am mo am bheil de shonas ri fhaotainn, an uair a ghuidh e nach biodh aon chuid “bochdainn no beairteas” aige.

Dh’ iarr e orm beachd sonraichte ghabhail air a’ so, agus gu ’m faighinn an comhnuidh am mach, gu ’n robh trioblaidean troma na beatha so, ann an tomhas mor, air an roinn eadar an fheadhainn a b’ airde suidheachadh, agus an fheadhainn a b’ isle suidheachadh dhe ’n chinne-daoin. Chomharraich e ’mach dhomh gu ’n robh na daoine nach robh aon chuid ann an suidheachadh ard, no iosal, ann an tomhas mor, saor o na tubaistean ’s o na trioblaidean lionmhor e bha buailteach dhaibhsan a bha ann an inbhe aird, no ann an inbhe iosail; agus nach b’ e sin a mhain, ach nach robh iad cho buailteach do thrioblaidean cuirp agus do dhraghannan inntinn ’s a bha ’mhuinntir a bha caitheamh am beatha gu saoghail, no ris a’ mhuinntir a bha ri saothair chruaidh, agus a bha gu tric ann an éis a chion beidh is aodaich, agus mar sin a bha tarruinn thinneasan agus thrioblaidean orra fhein leis an doigh anns am bheil iad a’ caitheamh am beatha.

Chomharraich e am mach dhomh mar an ceudna, gu ’n robh iadsan nach robh aon chuid bochd no beairteach, ann an suidheachadh moran na b’ fhabharraiche a chum am beatha chaitheamh anns gach deadh-bheus agus anns gach toil-inntinn na ’mhuinntir a bha ann an suidheachadh a b’ airde agus a b’ isle na iad, agus gu ’n robh sith agus sonas, mar bhan-oglaich, a’ frithealadh dhaibh aig gach am; gu ’n robh stuamachd, agus measarrachd, agus samchair, agus slainte, agus comunn dhaoine coire, agus toileachas-inntinn, agus iomadh taitneas ion-mhiannaichte eile, aig a’ mhuinntir aig nach ’eil aon chuid bochdainn no beairteas; gu ’m b’ e so an suidheachadh anns an rachadh daoine gu samhach, ciuin, sitheil troimh ’n t-saoghal, agus gu comhfhurtail am mach as, air dhaibh a bhith, ann an tomhas mor, saor o chruaidh-shaothair agus o dhragh, agus o churam trailleil mu dheidhinn an arain laitheil, agus o gach suidheachadh truagh iomaguinneach a tha ’toirt sith o ’n anam, agus fois o ’n chorp; nach biodh daoine anns an t-suidheachadh so air am brosnachadh gu farmad, no gu miann laidir air nithean mora; ach air dhaibh a bhith ann an suidheachadh comhfhurtail, a’ dol gu samhach, socrach troimh ’n t-saoghal, agus a’ blasad air taitneasan neo-lochdach agus milis na beatha so, gu ’m bheil iad sona, agus gu ’m bheil iad a’ foghlum o am fein-fhiosrachadh gach latha mu dheidhinn sonas an t-suidheachaidh anns am bheil iad.

An deigh do m’ athar labhairt le mor-dhurachd rium ann am briathran caoimhneil, caranach, agus comhairle thoirt orm gun mi bhith mar a bha iomadh duine og eile, agus gun mi-fhin a thilgeadh an comhair mo chinn ann an truaighean do nach robh mi aon chuid gu nàdarra, no a thaobh mo shuidheachaidh anns an t-saoghal so buailteach, thuirt e rium nach robh mi fo eiginn sam bith gus a dhol a chosnadh mo loin. Thuirt e gu ’m biodh e gu math dhomh, agus gu ’n deanadh e ’uile dhichioll a chum mo chur anns an t-suidheachadh a bha e ’roghnachadh air mo shon; agus na ’n tachradh dhomh a bhith mi-thoilichte anns an t-saoghal, gu ’m feumadh gur e mo choire fhin a bhiodh ann, agus nach biodh aigesan ri freagairt air mo shon, o ’n a rium e a dhleasdanas an uair a thug e rabhadh dhomh a thaobh nan nithean a bha fhios aige a dheanadh cron domh. A dh’ aon fhacal, thuirt e rium gu ’m biodh e gle chaoimhneil rium na ’n socraichinn m’ inntinn air fuireach aig an taigh mar a bha e ’g iarraidh orm, agus mar sin nach biodh lamh aige ann am mi-fhortan sam bith a thoirt ’nam rathad le misneach a thoirt dhomh gus falbh o ’n taigh. Agus, ann an rathad a bhith ’cur crioch air a h-uile rud a bh’ aige ri radh rium, thuirt e, gu ’m bu choir dhomh a thoirt fa near mar a thachair do m’ bhrathair bu shinne, do ’n d’ thug e comhairlean agus earailean durachdach, mar a thug e orm fhin, gus a chumail e dhol do ’n chogadh, ach cha ghabhadh e comhairle, agus air an aobhar sin, chaidh e do ’n chogadh agus mharbhadh e. Ach ged a thuirt e nach sguireadh e dh’ urnuigh air mo shon, gidhuadh ghabh e air fhein a radh rium, nach b’ urrainn gu ’m biodh beannachd Dhe orm, na ’m b’ e ’s gu ’m bithinn cho amaideach ’s gu ’m falbhainn a shiubhal an t-saoghail, agus gu ’m faighinn mo dhiol uine na dheigh sid air a bhith ’smaointean air mar a chur mi cul ris a’ chomhairle a thug e orm an uair nach biodh rathad agam air a’ chuis a leasachadh.

Bha na briathran so mu dheireadh a labhair m’ athair rium ’nam faisneachd, ged nach do smaoinich e-fhein riamh gu ’n tachradh dhomh mar a thubhairt e; agus am feadh ’s a bha e ’g an labhairt, thug mi an aire gu ’n robh e ’sileadh nan deur gu frasach, agus gu sonraichte an uair a labhair e mu m’ bhrathair a chaidh a mharbhadh anns a’ chogadh; agus an uair a thuirt e gu ’m faighinn uine mhath gus aithreachas a ghabhail, agus nach biodh neach ann a bheireadh cuideachadh dhomh, bha inntinn cho mor troimh a cheile ’s gu ’n do sguir e labhairt, agus gu ’n d’ innis e dhomh, gu ’n robh a chridhe cho lan de bhron ’s nach b’ urrainn e an corr a labhairt rium.

Rinn na briathran a labhair m’ athair rium drughadh anabarrach mor air an inntinn agam aig an am. Agus co air nach deanadh iad drughadh? Agus runaich mi nach smaoinichinn gu brath tuilleadh air falbh a shiubhal an t-saoghail, ach gu ’m fanainn aig an taigh mar a bha m’ athair ag iarraidh orm. Ach, mo thruaighe! chaidh na runaich mi gu buileach as an t-sealladh. Agus a dh’ aon fhacal, an ceann beagan sheachdainean, chuir mi romham gu ’n teichinn air falbh as an taigh air eagal gu ’m faigheadh m’ athair cothrom air an tuilleadh chomhairlean a thoirt orm.

Ach an deigh so gu leir, cha do theich mi air falbh cho luath ’s a bha mi an toiseach a’ smaointean a dheanainn. Air lath’ araidh an uair a thug mi ’n aire gu’n robh saod math air mo mhathair, ghabh mi ’n cothrom air innse dhi gu ’n robh mi suidhichte ’nam inntinn gu ’m faicinn earann mhath dhe ’n t-saoghal, agus nach b’ urrainn domh gu brath m’ inntinn a shocrachadh air obair sam bith eile, agus gu ’m b’ fhearr do m’ athair cead a thoirt dhomh falbh, na toirt orm falbh an aghaidh a thoile. Thuirt mi rithe gu ’n robh mi ochd bliadhna deug a dh’ aois, agus gu ’n robh mi tuilleadh is sean gus a dhol a dh’ ionnsachadh ceirde, no ’nam chleireach do dh’ fhear-lagha, agus gu ’n robh mi cinnteach ged a dheanainn so, gu ’n teichinn air falbh gu muir mu ’n tigeadh crioch air an uine a bhiodh air a cur romham gus a’ cheird, no an lagh ionnsachadh; agus na ’n iarradh i air m’ athair leigeadh dhomh a dhol gu muir aon turus, agus gu ’n tillinn dhachaidh ’s gun marachd a’ cordadh rium, nach fhalbhainn o ’n taigh tuilleadh, agus gu ’n geallainn, ri bhith moran na bu dichiollaiche na bha mi riamh, gus an tugainn a steach an uine a chaill mi.

(Ri leantuinn).

EOBHAIN BAN MAC AN T-SAIGHDEIR.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. XVI.

FLUR AILLIDH AN AIT’ AOGNAIDH—MAR SGAOIL—NA CHUALA ’S NA CHUNNAIC EOBHAIN AIG A CHNOCAN GHORM.

A TIONNDADH, air dha ’n gluasad fàillidh so a chluinntinn, chunnaic Eobhain sealladh a dh’ fhuadaich gach smaoin eile bhar na h-inntinn aige agus a thug na chuimhne le neart seann sgeulachdan mnathan sìthe na Gàidhealtachd. B’ e ’n sealladh a chunnaic e, boirionnach òg, air a h-éideadh an gorm no ’n uaine, na ’seasamh mu choinneamh aig ceann eile ’n t-seilleir. Bha falt fada dubh sgaoilte mu ’guaillean ’s le ’lamhan paisgte m’a chéile fo ’h-uchd, bha i le sùilean gun bhriobadh a dùr bheachdnachadh air, mar neach fo riaghladh na trom-laighe. An ceann tacain, an deigh dhi bhith ’g amharc air ar curaidh mar so, ghabh i gu sàmhach ’s gu fàillidh troimh ’n fhosgladh ’san oisinn ’s chaidh i as a shealladh. Gu nàdarra ghabh Eobhain ioghnadh mor, agus ag eirigh lean e air a shocair i feuch am faigheadh e mach tuilleadh m’a deidhinn. Bha gath faoin soluis a deanamh an rathaid o’n fhosgladh do ’n t-seilleir eile agus le ’chuideachadh chunnaic ar curaidh an nighean òg air a dà ghluin aig a chiste-laidhe, ’s le ’h-uillnean air a h-uachdar ’s a h-aogas tiodhlaicte na basan, b’ fhior ìomhaidh bròin, sàmhach, do-labhairt i ’san àm, air chor agus gu ’n do chuir i gluasad mór air a Ghàidheal thruacanta, a bha mar so a faicinn a bròn diomhair. Gus co-fhurtachd a thoirt di, ghabh e far an robh i agus labhair e briathran caoimhneil rithe ann am Beurla, ach ma chual’ i e cha do ghluais ’s cha do thog i ’ceann ’s cha mhò fhreagair i guth. Labhair Eobhain a rithist an guth na b’ àirde ’s chuir e aig a cheart àm a lamh air a gualainn gus a h-aire dhùsgadh as an t-suain bhròin ’san robh i. Aig a bhriathran thog i ’ceann mar neach a dùsgadh á cadal, ’s ag amharc air os a cionn, leum i air a cois le eagal. Ach a faicinn nach robh olc fa near dha, agus a cluinntinn a chainnt eilthireach, sheas i air a bheulaobh ’s a togail a laimhe gu clàr a h-aodainn thòisich i air a suathadh, mar gu ’m biodh i air son, leis a ghniomh, an ceò a sguabadh bhar a h-eanachainn is grian na tuigse ’s an reusain a leigeil a dhearrsadh ann a rithist. A réir choltais chaidh leatha,

---

[60]

[Vol . 12. No. 8. p. 4]

oir mu ’n do leag i ’làmh bhrùchd na deòir o ’sùilean gu frasach, ga ’fàgail gle bhòidheach na ’h-airc, agus a toirt faothachadh mòr dhi. Tha co-fhurtachd nan deur aig na mnathan daonnan aig laimh, gus an cridhe làn aotromachadh, ach tha e air a chleith air na fir air-son reusan air choireiginn. Agus tha fios againn uile dé ’m faothachadh a bheireadh greis mhath chaoinidh dhuinn na ’r n-òige an uair a sgròbadh a phiseag sinn, no ’thachradh gnothuch mor eile na ’r beatha nach còrdadh ruinn. Mheudaich deòir na h-ighinn truas Eóbhain bhàin, is ghuidh e oirre, ged a bha cabhag air gus falbh aobhar a bròin innse dha, feuch an rachadh aig’ air a cuideachadh. Bha e tuigsinn glé mhath gun teagamh gu ’m b’ ann fo na bòrdaibh fuar làmh ris a bha aobhar a tùirse, ach bha amharus aige nach b’ ann an dòigh nàdurra chumanta ’thainig e mu ’n cuairt. Mu dheireadh thog i ’ceann ’s ghlan i na deòir air falbh o ’sùilean, a bha dearrsadh mar a ghrian an déigh fras bhlàth shamhraidh.

“A Bhreatunnaich chòir,” ars’ ise, “gabh mo leisgeul; ach tuigidh tu, tha mo bhròn trom ’s ga m’ mhùchadh ’san àm. Tha mi ’n diugh taingeil gu ’n do dh’ ionnsaich mi do chainnt, air chor agus gu ’n teid agam air mo thrioblaidean innse dhut, agus tha d’ aodann ag innse dhomh nach dean mi sin an diomhanas. Gus sgeula goirid a dheanamh dheth,” ars’ ise, “tha mo sheanamhair bhochd anns a’ chiste shàmhaich so. Cha ’n ’eil dàimheach eile no dlùth charaid agam air uachdar na cruinne ach aon bhràthair, agus tha e na ’phrìosanach aig na Frangaich, far nach fhaic mise gu dìlinn e. Dh’ fhàgadh na ’r dilleachdain sinn aice gu math òg, ’s chuir i mo bhràthair a dh’ ionnsachadh lagha an uair a thainig e gu ìre, ’s bha e air leth fortanach, ach mise, thaobh mi bhi na m’ nighinn, chum i ri ’taobh fhein mi riamh o gach cunnart agus buaireadh uige so. ’Oir,’ ars’ ise, ‘c’ar son a theid mo Louisa bheag a mach do ’n t-saoghal fhuar a dh’ ionnsachadh rud nach bi feum aic’ air, ’s mo dhìleab uile gu léir gu bhi aice, oir bidh Pierre ceart gu leòr as aonais. ’”

Le so a radh thainig na deòir a rithist, ’s chaidh na lamhan geala suas ga ’frithealadh. Air a meòir chunnaic Eobhain bàn fàinne pòsda, ach a smaointinn na neochiontas gur dòcha gu ’n robh e na chleachdadh aig gach té ’san dùthaich chéin ud, cha do chuir e uidhreachd air.

“A nis,” ars’ ise, ’s i ’cur a laimhe air muilichinn Eobhain gu fàillidh, banail, “a Bhreatunnaich chaoimhneil, o’n tha coltas treun ort bhithinn fada na d’ chomain na ’n cuidicheadh tu mi gus a chiste so a chur do dh’ àite ’sheallas mi dhut, gus an teid i, an uair a bhios sìth a riaghladh ’san tìr chianail so, an àite ’s freagarraiche. O, gabh mo leisgeul; cha do dh’ innis mi dhut aobhar a bàis. Bha i ’n droch shlàinte o chionn ùine, agus ghabh i ’leithid de dh’ eagal ’s de dh’ fhiamh, an uair a ghabh na Frangaich seilbh air an tigh, ’s gu ’n do chaochail i ann an tiotadh. O, mo sheanamhair ghaolach, cha ’n fhaic mi d’ aogas còir gu bràth!” Le so chaidh i gu sileadh nan deur a rithist.

Chaidh an Gàidheal a’ sàs an ceann na ciste, agus cho làidir ’s gu ’n robh e bha ’dhiol ri dheanamh aige ’togail, agus iomadh uair mu ’n do rainig e ’chlòsaid thearuinte ann an seilleir eile nach fhac’ e fhathast, ghearain e fo anail air cudthrom na caillich. “ ’S na dhéigh sin,” ars’ esan ris fhein, “feumaidh gu ’n robh i gu math cruaidh leis a ghleadhraich a rinn i an uair ud, ’nuair a leig mi sios a chiste.”

Ah, Eóbhain chòir, chreideasaich, bu mhòr d’ earbsa ’sa chinne-daonna. Na ’m biodh do leithid pailt bhiodh an saoghal so na b’ fhearr gu mor.

Gus sgeula goirid a dheanamh dheth, faodar a ràdh nach robh ’seanamhair no ’seanair ’sa chiste—ach seudan luachmhor mar ri òr is airgiod ’s gach ni bu luachmhoire na chéile ’bhuineadh do’n tigh. B’e so an dòigh a ghabh am boirionnach òg innleachdach agus a companach pòsda gus an cuid a shàbhaladh an uair a thuig iad gu ’n robh na Frangaich a dol a ghabaail seilbh air an dachaidh. Ach o’n bha ’n luchd trom, ’s am Belgianach gun mhoran spionnaidh, cha d’ fhuair iad a’ chiste do ’n dion-àit’ dhiomhair fo thalamh, agus ghabh ise ’n dòigh so gus a faighinn ann, air do na saighdearan falbh, ach fear no dha a bha dion, agus chunnaic sinn cho fior mhath ’sa chaidh leatha. Theich a companach do bhaile-mor Bhrussels an oidhche roimhe so, agus air dh’ ise gnothuichean fhaighinn, le cuideachadh Eobhain, a réir a miann, bha i fhein agus seann searbhanta gus a leantuinn air rathad diomhair air an fheasgar ud. Thug i fàinne luachmhor agus mìle taing do ’n Ghàidheal air son a chuideachaidh. Agus an sealladh mu dheireadh a fhuair e dhi, bha i na ’suidhe ’sa chlòsaid gu brònach ri taobh na ciste, is deòir na tùirse no ’n aoibhneis a sileadh gu frasach.

Gu h-ealamh ach gu sàmhach fhuair Eobhain an t-àite fhàgail gun fhios, mar a bha e ’n dùil, do ’n gheard. Ach air dha balla ’ghàraidh a shreap fo sgàth nan craobh, ’s e fhéin a leigeil sios air an taobh eile le briathran taingeil air a bhilean, chual’ e gàire magaidh ri ’thaobh, ’s a sealltainn chunnaic e saighdear beag dubh Frangach a gabhail cuimse air le gunna as am faiceadh e ’fhaileas, agus a bhàrr air a sin daga agus biodag iongantach ri ’chliathaich a gliogadaich.

“Air d’ ais,” ars’ esan, “an rathad a thàinig thu!”

Cha do thuig Eobhain na briathran, ach thuig e ’n ciallachadh, agus thuirt e ris fhéin gu ’n gabhadh e barrachd is aon fhitheach beag Frangach gus a chur do na seilleirean dubha ’rithist, ged a bhiodh arm aige mu choinneamh a h-uile meur.

“Air d’ ais!” ars’ am Frangach beag a rithist gu feargach, ’s e le ’shùil ’s le ’cheann a sealltainn a bhalla do dh’Eobhain, ’s e aig a cheart àm ga chumail na ’shealladh le deireadh na sùil eile. Bha ’n gunna gun teagamh cunnartach, agus thòisich Eobhain ma b’ fhior air streap a ghàraidh, ach an uair a bha e gu bhi shuas, mar an dealanach thuit e ’s am briobadh na sùil bha ’n saighdeir beag aige air a dhruim-dìreach ri talamh ’s a làmh gu teann m’a bheul. B’ obair mionaid cùram a ghabhail da chuid airm, ’s bha e fìor thoilichte greim fhaighinn orra, oir bha e aig an àm gun bhall gus e fhein a gheard ach a dha laimh. A bristeadh a nuas plannta righinn àraidh coltach ri eidheann a bha fàs ris a bhalla cheangail e ’m Frangach beag, ’s ga thogail chaith e gu h-aotrom e stigh do ’n ghàradh gu tòrr meanglain is sprùillich taobh a bhalla, ’s ga fhàgail tharruinn e gu luath o’n àite.

Gu dé bha sud? Sheas e, air dha fuaim uamhasach a chluinntinn mar thàirneanaich, a’ cur crith air an tìr mu ’n cuairt. Thuig e gun mhoran strì gu ’n robh am bàs na ’fhallus air àr fuilteach dlùth dha—tàirneanaich nan canan ’s nan arm sgriosail an cluasan iomadh laoch a bha ’san àm a dùnadh an sùilean air an t-saoghal gu bràth. Dh’ fhairich Eobhain e fhein a fàs fuasach aotrom, thòisich a chuislean gu h-aon-ghuthach air leum le òrdugh na h-inntinn, anns an robh fuaim is faileadh a chogaidh air ion-mhire-chatha dhùsgadh. Ah, ciamar a gheibheadh e gu taobh nan Gàidheal ’sa bhlàr. Ach a dhol ann agus sin gun mhaille chuir e roimhe air a h-uile cor. Ghluais e gu lùthmhor ’s chuir e aghaidh air an àird an robh muinntir a dhùthcha a cath, ach cho math ’s gu ’n siùbhladh e, cha robh inntinn riaraichte, oir bha i air sgéith ’s cha robh na casan ach mall leatha. Uige so cha robh tachairt ris ach taighean fàs; ach mu dheireadh chunnaic e each ag ionaltradh ri taobh bothain, ’s chaidh e stigh air-son fhastadh no cheannach leis an fhàinne. Ach cha d’ fhuair e duine ’s an uair a chunnaic e sin smaointich e gu ’n toireadh e leis an t-each pios de ’n astar co-dhiu. Anns an rùn so fhuair e pios ròpa ’sa deanamh sròinein air chuir e air an each e ’s leum e air a mhuin ’s ghabh e gu luath air falbh. Faisg airQuatre Brasthainig e bhar muin an eich ’s a cur aghaidh air a dhachaidh leig e air falbh e. Mu dheireadh bha e dlùthachadh ris an àr; ach ciamar a gheibheadh e measg a chàirdean. Aig na smaointean so chual’ e mionnan is glòir gharbh a tighinn o chùl an tolmain ghuirm a bha dlùth, ’s a ruith suas ’s a sealltainn gu fàillidh thairis chunnaic e sealladh a theab toirt air stracadh a gàireachdaich. Aig bonn a chnocain chunnaic e saighdear Gàidhealach air muin asail a bha le ’cheann ri talamh eadar a chasan a diùltadh a dhol na b’ fhaide. Bha ’n duine le briathran garbha Gàilig ga ’bhrosnachadh, ’s an sin feuch an e briathran ciùin a b’ fhearr a fhreagradh e, bheireadh e greis air a phlapadh ’s a ghaoil ’s a ghràidh aig air, ach cha ghluaiseadh an t-asal. Mu dheireadh thàinig e gu làr, rud nach robh doirbh, oir bha chasan fada gu math faisg air far an robh e, agus rug e air da chluais mhor an asail, agus thòisich e air a tharruinn suas an cnoc, ’s na briathran, “An tig thu nis, a shàtain? an tig thu nis?” aige ris air gach tarruinn. Ach cha tigeadh sàtan mar sud, is chaidh an saighdeir an sin thun a chinn eile feuch an ann a b’ fhasa ’stiùradh. Ach air dha feuchainn ri snaim a chur air earball a bheathaich, chuir e na ’aghaidh cho cruaidh le shàiltean ’s gu ’m b’ fheudar do ’n t-saighdeir toirt suas, ’s a seasamh pios air falbh o’n chunnart thòisich e gu fiadhaich air tachas a chinn. Nochd Eobhain e fhéin a nis, ’s air do ’n t-saighdear a’ Ghàilig a chluinntinn leum e le aoibhneas.

“A sheòid,” ars’ esan, “tog air mo mhuin am beathachan grànda, o nach toir e fhéin leis mise, ’s cha ’n ’eil math dhomh tilleadh thun a Chaiptean as aonais. Cheannaich an Caiptean e o mheirleach de mharsanta-paca ’n dé, agus air dhòmhsa ’thoirt gu deoch ’sa mhaduinn an diugh, a mach a ghabh e leam gu tigh a mhaighstir, ’s tha mi o’n uair sin ga ’phutadh ’s ga ’tharruinn mar so.”

Ach an uair a chunnaic an t-asal gu ’n robh dithis mhóra mu choinneamh a nis, dh’ fhalbh e leotha cho socair ri uan an còrr dhe ’n astar.

“Co ’n reiseimeid do ’m buin thu?” ars’ Eobhain, ’s iad a dol air adhart mar so.

“Do ’n 92,” ars’ a charaid ùr; “cha do choisich feur na ’s fhearr! Coisicheamaid gu math is pàirtichidh sinn ’san leth a’s fhearr dhe ’n bhlàr fhathast na ’n cuideachd.”

(Ri leantuinn.)

AN DUTHAICH.

THA moran dìchill ’us dùrachd a nis air feadh Chanada. Tha fuaim ’us farum ’us gleadhraich eagalach ann an cluaisean MHIC-TALLA chòir. Ma dh’ fhaoidte gu robh sealladh fada aig MAC-TALLA, an uair a thòisich e air tuineachadh a dheanamh ann a Sidni. Shaoil e agus chreid e gun teagamh gu robh latha ’tighinn anns am bitheadh fuaim ’us strailleadh uamhasach ann an Sidni, do bhrigh gu bitheadh dealas mor air a dheanamh ann a bhi ’cur gu maith sònruichte gach gual ’us iarunn a tha ann an tomhas pailt ann an coimhearsnachd Shidni. Tha Sidni ’teachd air aghaidh gu gasda luath, agus tha cheana iom-

---

[61]

[Vol . 12. No. 8. p. 5]

radh taitneach air a dheanamh air feadh ar dùthcha air an iaruinn ’s air an stàilinn a tha air an deasachadh ann an Sidni. Cosmhuil ri oibrean mora eile ann an Canada, tha sinn a’ cluinntinn gu minic gu bheil dragh no connsachadh mor am measg nan daoine ’tha ’cumail a mach gur iadsan a thug an t-airgiod seachad a chur an obair air chois, agus gur ann acasan a tha gach còir air gnothuichean na h-oibre ’riaghladh agus a’ cheartachadh.

Tha aig an àm so moran seanachais air feadh Chanada mu dheibhinn gach beartais air muir ’s air tìr, air uachdar na talmhainn agus ann an uchd na talmhainn, a bhuineas duinn. Da rireadh tha ionmhas anabarrach againn anns an tir leathann, fharsuing a bhuineas duinn bho chuan gu cuan. Bha daonnan ann an Roinnean Chanada ’tha ri taobh na fairge air airde ’n ear na dùthcha daoine inntinneach, gleusda, tapaidh, a rinn moran maith d’ an dùthaich fein agus aig an robh inntinn làidir agus smuaintean àrda, gasda, togarrach mu dheibhinn Chanada gu léir.

Gheall mi anns an litir mu dheireadh a sgriobh mi, iomradh a dheanamh mu Phàrlamaidean Chanada. Tha e co cìnnteach ris a’ bhàs gu bheil Pàrlamaidean gu leoir ann an Roinnean iochdrach Chanada. Cha ’n ’eil duine tuigseach air bith nach aidich gu bheil aona Phàrlamaid gn leoir da rireadh agus gun teagamh airson na tri no na ceathar Roinnean a tha ri taobh na fairge air an airde ’n ear. Nam b’ urrainn do na daoine ’tha ’gabhail orra fein a bhi riaghladh cùisean na Roinne anns am bheil iad a’ gabhail còmhnuidh comhairle cheart, ghlic a thabhairt seachad, dh’ aidicheadh iad gu h-ealamh gu bheil moran airgid air a phaigheadh a mach a dh’ fhaodadh a bhi air a ghleidheadh do ’n dùthaich, do bhrigh gu bitheadh e comasach gach gniomh ’us lagh a dheanamh le aona Phàrlamaid a tha tri no ceithir Pàrlamaidean a deanamh aig an àm so. Tha e gle shoilleir gu bheil moran anns gach Roinn air am bheil mi ’deanamh iomraidh aig nach ’eil iarrtus air bith gu tigeadh crioch air am Parlamaid fein. Tha iad mion-eòlach air eachdraidh am Parlamaid fein, agus air na daoine foghainteach agus ùr-labhrach a thug aire ’s còmhnadh do ghnothuichean an dùthcha anns na bliadhnachan a dh’ fhalbh. Cha ’n ’eil aobhar air bith againn aig an uair so ’bhi ’saoilsinn gu bheil iarrtus laidir air bith aig na daoine ’tha ’riaghladh Roinnean iochdrach Chanada air aona Pharlamaid a bhi aca. Mur bheil cùisean cudthromach Chanada air an riaghladh ’s air an deasachadh ann an dòigh iomchuidh, phongail, chùramach, cha ’n fhaodar a ràdh nach ’eil Parlamaidean gu leoir agus buill Pharlamaidean gle lionmhor againn an Canada. Gun teagamh is mor, is ro-mhor an t-suim aìrgid a tha sinn a’ paigheadh doibhsan a tha ’gabhail os laimh cùisean cudthromach na dùthcha ’rannsachadh agus a cheartachadh. Tha eagal mor air iomadh duine fiosrach aig am bheil gràdh blàth d’a dhùthaich nach ’eil buill ar Pàrlamaidean a nochdadh eolais no gliocais, no neart inntinn anabarrach. Ma tha Canada ’teachd air a h-aghaidh gu luath ann am foghlum, agus anns an tapadh ’s an tabhachd a tha dlùth-cheangailte ri ionnsachadh, bu chòir gun teagamh gu robh buill ar Parlamaidean a dearbhadh gu bheil iad—mar nach ’eil iad idir a deanamh—ni ’s fearr ’us ni ’s comasaiche na na daoine ’bha ’riaghladh Chanada anns na ginealaich a chaidh seachad. Thar leam gur e so an t-ochdamh mios on thòisich a’ Phàrlamaid ann an Ottabha air òraidean a liubhairt ’us air othail mhor a dheanamh anns a’ bhliadhna ’tha ’nis a làthair. Dh’ aithris aon de chàirdean MHIC-TALLA cheana, ann an litir a sgriobh e, gu bheil luchd na Pàrlamaid ann an Ottabha ’cainnt gun chrioch. agus mar so ’g itheadh suas na h-ùine ’bu choir doibh a chur gu feum dichiollach, dùrachdach, dealasach ann an seirbhis fhior chudthromach, éifeachdach na dùthcha. An deigh do bheagan, do ghle bheagan buill anns a’ Phàrlamaid am beachd a thabhairt seachad, ciod e ’tha na buill eile a’ deanamh le ’n òraidean fann, fada, ach a’ dol thairis air a’ ghrunnd an dara no ’n treasamh uair, air am bheil a’ Phàrlamaid agus an dùthaich min-eolach, agus de ’m bheil iad seachd sgìth. Tha e co fior ris a’ bhàs, gu deanadh a’ chuibhrionn a’s modha de bhuill na Pàrlamaid caoimhneas mor do ’n dùthaich nan cumadh iad an teanga, mur bheil aca eolas ’us toinisg na’s fearr na tha iad a’ taisbeanadh. Tha iomadh neach, tha mi cinnteach de ’m bheachd fein, gu faodadh a’ Phàrlamaid ann an Ottabha barrachd mor maith ’us seirbhis a dheanamh ann an da sheachduin, na rinn iad anns na miosan a chaidh seachad.

Ni mi iomradh ann an litir eile air an rathad ùr iaruinn a tha luchd-riaghlaidh na dùthcha le oidheirp làidir a cur air aghaidh. Tha na seanairean airson beagan moille ’dheanamh gus am bi e comasach tuille eolais fhaotainn air a chearna de ’n dùthaich—agus air a’ bheartas no air a bhochduinn—trid am bheil an rathad ùr so ’dol.

Cha ’n ’eil sinn a’ cluinntinn moran aig an àm so, ann am Breatunn no ann an Canada, gu bheil e ceart agus iomchuidh ’us freagarrach comas a bhuileachadh air gach neach air guth a bhi aige ’s a thabhairt seachad airson daoine ’roghnachadh a dhol do ’n Phàrlamaid. Tha ann an Ontario co dhiubh dearbhadh muladach ri ’fhaotainn gu bheil olc ’us aimhreit ’us breugan ’us cealgaireachd ’us mionnan-eithich air an nochdadh ’s air an cleachduinn le àireamh nach ’eil beag de dhaoine dìblidh, bochd, ann an cùisean àrda, onorach na dùthcha.

CONA.

ISEABAIL NIC-SHIMIDH.

(Wilson’s Tales of the Borders. )

(Air a leantuinn.)

CHAIDH deich seachduinean seachad mu’m faca mi sealladh eile dheth; agus nuair a thàinig e bha e cho dùr ’s cho droch-nàdarrach ’s ged bu mhi a dhearg nàmhaid an àite a bhean fein, agus cha robh eadhon sùil choibhneil no facal laghach aige do ’n chloinn.

“O, a Phadruig,” arsa mise, “gu dé tha cearr ort? Nach innis thu dhòmhsa do bhean fhein, a tha lan-dheònach a cuid fein a ghabhail de na bhios a’ cur ort, ma’s aoibhneas no bròn e! An e obair a tha eagal ort a chailleas tu—no gu dé? “Cum do theanga, a bhean amaideach,” ars esan— “carson a tha thu cur dragh orm le d’ bhruidhinn gun tùr?”

“O, Phàdruig,” arsa mise, “tha thu ’cur deuchainn gun chiall orm le d’ ghiùlain. Nach innis thu dhomh ciod is aobhar dha, no am bheil ni sam bith comasach air do dheanamh na’s sona?”

“Gabh a mach as mo shealladh!” ars esan!— “dìreach as mo shealladh—agus ma bheir ni sam bith sonas dhomh bheir sin.”

Bha mo chridhe gu sgàineadh; bha mo chliabh a plosgartaich mar uchd eòin a bh’ air a ruagadh le clamhan gus ’n do thuit e dh’ ionnsuidh an làr. Thuit mi ann an cathair, gun chomas dad a radh ach iarraidh air an nighinn bu shine i thoirt ugam deoch uisge; agus mu’n gann a bha na facail as mo bheul chaidh mi thairis ann an neul. Bha mi aig an àm ag altrum pàisde naodh seachduinean a dh’ aois, ach cha do nochd Pàdruig truas no iochd aon chuid ris an leanabh no ri ’mhàthair. Ghabh e mach as an tigh, a slacadh nan dorsan as a dheigh, agus an oidhche sin fhein thog e air falbh a rithist gu Durham. Shaoil leam gu cinnteach gu’n cuireadh a ghiùlain crioch orm, ach bu diamhain dhomh feuchainn ri fhaighinn a mach ciod a b’ aobhar dha. Chuir an trioblaid-inntinn mi gu laidhe na leapa fad cheithir-la-deug, agus thòisich am pàisde bochd a bh’ air chich agam ri cnàmh ’s ri dhol as aìr tàille mo thinneis.

Chaidh deich seachduinean eile seachad, ’s b’ iad sin na seachduinean iomguineach, àmhgharach dhomhsa, agus cha d’thàinig Padruig g’ar coimhead ’s cha do chuir e ugainn litir no airgiod. Bha toil mhor agam tigh’nn thairis air a’ chùis ri m’ athair, gus a chomhairle iarraidh is fhaotainn; ach smaoinich mi an deigh sin nach deanadh leasachadh sam bith air mo chor, agus gu’m b’ fhearr dhomh mar mhnaoi ’s mar mhàthair mo bhròn a chumail rium fein, ’s gun a leigeil ris do’n t-saoghal. Air an aobhar sin thiodhlaic mi m’ àmhghair is m’ iomguin na m’ chridhe fein, agus cha d’ fhuair neach fios air mo shuidheachadh uamsa, ach na gheibheadh iad o fhaicinn an atharrachaidh a bha air mo choltas. Ach bha mo chridhe gun tàmh goirt, agus am pàisde bochd, leis mar bha mise air mo chlaoidh, chaochail e na m’ uchd. Fhuair mi fios a chur gu Pàdruig, ach cha d’ thainig e thoirt cuideachadh no comhurtachd dhomh gus mu leth-uair roimh ’n àm a bhatar a dol a thogail a’ ghiùlain. Nuair chunna mi e tighinn a stigh dh’ fhàisg mi mo làmhan, is dh’ eibh mi “O Phadruig! agus dh’ eirich mi gu dhol na choinneamh gus mo cheann a chàradh na ’uchd—oir smaoinich mi gu’m fhaighinn comhurtachd ann eadhon fhathast; ach ’s ann a thuirt e gu fuar, coimheach mi bhi sàmhach, agus gun uiread is tighinn a bhreith air laimh orm, ghabh e cathair is shuidh e. Chaidh an fhàilte sin troimh mo chridhe bochd-sa mar shaighead. Dh’ iarainn aig an àm a bhi marbh cuide ris a’ phaisde, agus leig mi mi-fhin sios ann an suidheachan, agus ghuil mi gu goirt.

Nuair bha ’n tiodhlacadh seachad, agus a dh’ fhàg a mhuinntir eile an tigh, dh’ eirich esan na sheasamh ag radh gu feumadh e bhi falbh. Dh’ fheumadh an obair a bhi air a cumail air adhart, agus cha b’ urrainn do na saoir car a dheanamh ’sa mhaduinn gus an ruigeadh esan, agus le sin ghuidh e latha math leam.

“O Phàdruig! a Phadruig!” arsa mise, “am fàg thu mi ’san trioblaid so ’sam bheil mi? gu de rinn mis’ ort a choisinn do dhiomb dhomh? Bha uair ann nach déiligeadh tu rium mar so. Innis dhomh mo choire agus cha ’n ’eil ni air uachdar an t-saoghail nach deanainn air son do thoileachadh.”

“Cha’n eil an sin ach cainnt fhaoin, ghòrach,” ars’ esan.

“Cha chainnt fhaoin no ghòrach i, a Phadruig,” arsa mise, “ach cainnt mnatha aig am bheil cridhe briste, cainnt màthar a tha caoidh a leanaibh. Tha deagh fhios agad gu’n leagainn-sa falt mo chinn fo do chasan a dheanamh seirbhis dhut, agus bha uair a dheanadh tusa sin air mo shon-sa. Ach cha’n ann mar sin a tha an dràsda—agus O, a Phadruig, an innis thu car-son. Gu dé rinn mi a chuireadh corruich art?”

“Am bheil thu as do chéill, Iseabail, no gu dé tha cearr ort?” ars esan gu crosda; “nach eil mi ’g innse dhut ga bheil an obair ri cumail air adhart, agus nach deanar car gus an ruig mise. Cha ’n urrainn dhomh éisdeachd ri t-òinnsealachd na’s fhaide-feumaidh mi falbh—latha math leat.”

“A Phadruig—m’ fhear-posda!” arsa mise ’s mi tilgeadh mo làmhan mu ’amhaich— “am bheil thu air-son mo mharbhadh buileach, glan? O, an sgàth a ghràidh a bh’ agad dhomh aon uair, ’s nam bòidean a thug thu, na tilg uat mi mar gu’m

---

[62]

[Vol . 12. No. 8. p. 6]

bu nathair mi. Is mise màthair do chloinne—ise bha thu aon uair ag radh bu docha leat na do bheatha fhein—agus ciamar is urrainn dhut m’ fhàgail ’san dòigh so.” Phòg e mi, agus car tiota shaoil leam gu faca mi deòir na shùilean. Ach a crathadh mo làimhe ’s ag radh “Cha’n urrainn dhomh fuireach,” tharruinn e air falbh uam agus dh’ fhàg e an sud na’m àmhghair mi.

Thòisich mile dòchas is àmharus ri eirigh suas na m’ inntinn, ga m’ phianadh gu goirt. Bu mhi an aon bhean bu mhi-shona bha fo ’n ghréin. Ach a dh’ aindeoin gach ni cha b’ urrainn dhomh mi-fhin a thoirt gu olc sam bith a chreidsinn mu Phàdruig. Cha’n fhaca mi ’aghaidh tuilleadh gus an robh an obaìr ud criochnaichte, agus bu ghle ainneamh leis sgriobhadh, ’s cha robh e ach an dràsda ’s a rithist a’ cur not puinnd g’ am ionnsuidh a chumadh beò mi-fhin ’s na pàisdean.

Nuair a bha’n obair an Durham deas, fhuair e obair ann an Cheshire, a chaidh innse dhomh a mhaireadh a dha no tri bhliadhnachan. Bha na saoir uile còmhla ris; agus an ceann beagan ùine sguir e chur ugainn airgid gu buileach; agus b’ ann le saothair chruaidh ’s le ànradh nach bu bheag a rachadh agam air greim bidh a chumail ris a’ chloinn, agus an cumail ann an aodach mar mhuinntir eile; agus smaoinich mi a nise co-dhiù gu feumainn mo chor ’s mo chràdh a leigeil ris do m’ athair.

Ach an dearbh ni a bha eagal orm a chluinntinn, ged nach deanainn de dh’ eucoir air Padruig ’s gu ’n creidinn gu faodadh a leithid a bhi fior, thainig e gu m’ chluais cho grad ri sgal tàirneanaich. Bha bean na m’ nàbachd a bha gle chàirdeil rium; agus ged nach d’ thug mi riamh iomradh air cùis mo mhulaid dhi, ach mi daonnan a’ cumail coltas a bhi sunndach gu leòr orm ged bha chnuimh a cnàmh mo chridhe, thuig i gu math gu robh bròn diomhair agam ’s gu robh mi sior dhol as le bhi air mo dhearmad. Bha i air a deagh dhòigh, agus bha aon mhac aice a bha ’g ionnsachadh na saoirsneachd aig Pàdruig, ’s ag obair comhla ris ann an Cheshire. Thug i aon latha cuireadh dhomh fhin ’s do’n dithis phàisdean am feasgar a chur seachad aice agus cupan ti a ghabhail còmhla rithe. Ach dìreach nuair bhatar a’ toirt a stigh nan soithichean chuala sinn ceum trom air an staidhir, agus co thainig a stigh ach mac mo bhana-charaid agus coltas gle sgìth air. “A Sheonaidh, a ghràidh!” arsa’ mhàthair, “gu dé thug dhachaidh thu aig an àm so? Am bheil fhios aig do mhaighstir gu’n d’ thàinig thu?” Fhreagair an gille bochd i nach robh, gu’n do theich e uaithe a chionn cho cruaidh ’s a bha e-fhein ’s a bhana-mhaighstir air!

“A bhana-mhaighstir, a bhalaich!” arsa mise, gu dé tha thu ciallachadh?”

“Tha mi ciallachadh so,” ars an gille, “gu bheil e na dhroch dhuine, ’s gu bheil bean eile aige bharrachd oirbhse, agus teaghlach cuideachd!”

“O a Phàdruig! a Phadruig an-iochdmhoir!” ghlaodh mise, agus thuit mi air an ùrlar mar gu’m bithinn marbh.

B’ ann le duilgheadas mhor a fhuair mo bhana-charaid mo thoirt g’ am ionnsuidh fhein, agus an deigh sin mo chiùineachadh. Ghuidh i orm ma bha ni sam bith a b’ urrainn dhise dheanamh gus mo chuideachadh, mi ga ’ainmeachadh, agus ghabh mi not choig puinnd an iasad uaipe, agus ’sa mhaduinn am màireach mu’n robh neach eile air ghluasad, ghlas mi an tigh, agus le aon phàisde na m’ uchd ’s an t-aon eile air laimh agam ghabh mi rathad Charlisle do’n àirde deas. Uaireannan gheibheamaid ar togail ann an cairt tuathanaich no ghabhamaid beagan de’n astar ann an aon de na carbadan a bha ghabhail an rathaid, ach a chuid bu mhò dhe’n ùine bha mi coiseachd ’s a’ giùlain nam pàisdean. Mu dheireadh an deigh turus fada sgìtheil ràinig sinn Macclesfield, am baile ’san robh Pàdruig; ach nuair a rainig bha e anabarrach doirbh fhaighinn a mach càite ’n robh e còmhnuidh; ach mu dheireadh thaghail mi ann am bùth ’san robhas a creic bathair-iaruinn, agus chaidh innse dhomh an sin gu robh e fuireach mu mhile gu leth sios taobh na h-aibhne—agus tha mi smaoineachadh gu’m b’ ainm do’n abhainn Bodlin. Dh’ fhalbh mi ma ta, ’s mo phàisdean a coiseachd ri m’ thaobh, oir bha mise cho claoidhte ’s nach b’ urrainn dhomh nis an giùlain, agus chaidh mi sios taobh na h-aibhne ga ’iarraidh. Bha am fear beag, sgith ’s mar a bha e, a’ ruith beagan shlat air thoiseach orm ’s a buain neoinean is fhlùran eile agus ag eigheach an dràsda ’s a rithist, “O a mhàthair, so agaibh fear bòidheach! —bheir mi so dha m’ athair! —am bi fada gus am faic sinn e?”

“Cha bhi, a ghaoil,” arsa mise, “cha’n fhada gus am faic sinn e nis.” Agus bha na deòir a ruith o m’ shuilean am feadh ’sa bha mi labhairt. Ach mar bha mi ’g radh, bha’m fear beag mu dhusan slat air thoiseach orm, agus air dha bhi tionndadh oisinn àraid, dh’ eigh e riumsa— “A mhàthair! a mhàthair! so agaibh m’ athair a’ tighinn na’r coinneamh!”

Leum mo chridhe briste gu m’ bheul. Ghlaodh mi ris a ghiullan gu dé bha e ’g radh. Ach air an fhacal rainig mi far an robh e agus có chunnaic mi mu thilgeadh cloiche uam ach Pàdruig! —m’ fhear pòsda—agus té àrd bhuidhe, air a còmhdach mar bhànrigh air ghàirdein aige, ’s searbhanta a’ coiseachd na’n deigh a’ giùlain pàisde!”

Chunnaic mi am fear beag a ruith an coinneamh ’athar, agus chuala mi e ’g radh— “Athair, Athair! —so mo mhàthair ’s mo phiuthar!”

Ach chaidh mo cheann bochd-sa na bhreislich. Cha’n fhaca ’s cha chuala mi’n còrr, agus le ràn truaighe tduit mi gun mhothachadh air an fheur ghorm. Nuair thòisich mi ri tighinn ugam fein, dh’ fhairich mi bhi dòrtadh uisge fuar air m’ aodann ’s air mo bhroilleach, agus air dhomh mo shuilean fhosgladh chunnaic mi gu’m b’e Padruig a bha ga ’dheanamh. Eadhon an uair sin rachadh agam air mathanas a thoirt dha air-son na chaidh seachad, agus dh’ fheuch mi ri eirigh, ’s a sìneadh mo làimhe dha, thuirt mi, cha b’ ann mar chronachadh, ach gu caoibhneil, “O a Phadruig!”

“A bhean gun tùr!” ars esan, ’s e ’g amharc orm cho fiadhaich ri mathan, ’s e casadh fhiaclan, “Car-son a thainig thu ’n so ga m’ chiùradh ’s ga m’ gheur-leanmhuinn? Till dhachaidh gu t’ athair—theirig far an togair thu—thoir leat a chlann—bheir mise dhut na chumas suas sibh; ach na faiceann do ghnùis gu bràth tuilleadh.” Bha na pàisdean bochda a rànaich timchioll orm, bha iad ga m’ phògadh ’s a’ cur an làmhan mu m’ amhaich. Tha an neart cuirp is inntinn a fhuair mi aig an àm ud a’ cur ioghnaidh orm gus an la ’n diugh. Dh’ eirich mi na m’ sheasamh, dh’ amhairc mi air an clàr an aodainn, agus thug a chionta air a cheann a chromadh fa m’ chomhair.

“A Phadruig,” arsa mise, “mur eil mi airidh air gràdh do chridhe, cha ghabh mi mo lòn uat. Air sgàth nam pàisdean lurach a rug mi, tha mi toileach a bhi sireadh déirc fhad ’s is beo mi. Obraichidh mi air an son gus an cosg na h-ìnean bhar mo mheòirean; ach bàsaichidh mi, a Phadruig, agus leigidh mi leòsan bàsachadh le acras mu’m blais iad air greim bidh uatsa! Beannachd leat, a dhuin’ an-iochdmhoir, mhi-thaingeil! —agus ’s e mo ghuidhe dhut nach fiosraich thu ri d’ bheò cràdh a chridhe bhochd a bhrist thu!”

Dh’ fhàg e mi far an robh mi. Cha’n eil fhios agam càite ’n deach an té a bha còmhla ris, agus cha do dh’ fheòraich mi. Ach air eagal ur sgìtheachadh le sgeul ro-fhada—bha mi ’n deigh na coig puinnd a ghabh mi ’n iasad o m’ bhana-charaid a chaomhnadh cho math ’s gu robh mi smaointinn gu’n toireadh na bh’ air fhàgail dhachaidh mi. Nuair bha sinn air ruigheachd mu fhaisg mile do Phreston, có thachair oirnn air muin eich ach m’ athair a tighinn ga ’r n-iarraidh. Dh’ innis mo bhana-charaid dha gach ni mu dheidhinn na cùise, agus cha bu luaithe chual’ e sin na thog e rithe as mo dheigh air eagal gu’n deanta cron orm. Leum an seann duine liath bhar muin an eich, chuir e dha laimh timchioll orm agus ghuil e mar phàisde. Chur e sinn leis an ath choidse gu Carlisle; agus á sin thug e mise ’sa chlann leis dhachaidh; agus fhuair mi mo mhuime na deagh mhàthair dhomh fhin ’s na deagh sheanamhair do’n chloinn.

An uair a bha mo mhac mu ochd bliadhn’ deug a dh’ aois, chaochail m’ athair; agus a bharrachd air na fhuair mise an deigh mo phòsaidh, dh’ fhàg e roinn mhath agam na ’thiomnadh.

Cha chuala mi sgeul air m’ fhear-posda fad faisg air fichead bliadhna. Cha robh fhios agam co-dhiu bha e beò no marbh. Ach ghabh mo mhac na cheann a dhol dh’ ionnsuidh na mara, agus mu’n robh e bliadhna air fhichead bha e na sgiobair soithich an America. Bha an soitheach na laidhe aig ceidhe an acarsaid New York nuair thainig leth sheann duine far an robh e—duine air an robh choltas gu robh e ’n deigh a shlàinte ’s a chuid de’n t-saoghal a chall, agus ghuidh e air, air sgàth nèimhe a thoirt a nall do Shasuinn. Rinn mo mhac beagan ceasnachaidh air, agus gu dé b’ iongantaiche leis na fhaighinn a mach nach bu duin’ eile ’m baigeir truagh sin ach ’athair—athair neo-smaointeachail fein! Cha d’ rinn e casaid sam bith na aghaidh—oir, O, is uamhasach an ni do mhac labhairt ri ’athair mar bhreitheamh a’ cronachadh ciontaich. Cha leig mi leas innse gu’n d’ thug e leis dhachaidh e, ’s gu’n d’ rinn e gach ni a bha na ’chomas a chum aiseag gu slàinte. Rinn mise nuair a ràinig e a bheatha gu càirdeil; thug mi mathanas dha mu’n gann a bha ùin’ aig air iarraidh. Bha e beò da bhliadhn’ deug an deigh sin, bha fior aithreachas air air-son mar a rinn e, agus chaochail e ag iarraidh mathanais air-son a pheacaidh ’s a’ guidhe bheannachdan dhòmhsa ’s do’n chlòinn.

Oran Molaidh.

(Air a leantuinn o thaobh 58.)

Am measg do chàirdean tha “C. C. ,”
’S da rireadh togaidh e mo chridh’
’Bhi leughadh a chuid sgriobhaidh grinn
O àm gu àm,
Tha sruthadh sios o thuigs’ a chinn
Bhar bàrr a pheann.

Tha “Cabar-Féidh” le dealas mor
A’ sgriobhadh ugainn mu na mòid
’Tha cumail suas a Ghàilig chòir
Air feadh na tìr
A dh’ àraich iomadh fiùran òg
Tha garbh ’san strì.

“Gach dìleas gu deireadh” an còmhnuidh,
Ma ’s criochnaich mi ’n litir mar is còrr dhomh;
’S fheudar aideachadh le deòin
Gur mor an loinn, tha
Airsan ’tha toirt dhuinn an sgeòil
Mu “mhac an t-saighdeir.”

Nis sguiridh mi dhe ’m litir thruagh,
Ma ’s gabh sibh fadachd le mo dhuan,
Cha ’n ’eil e tlachdmhor do ’n a chluais
A bhi ga h-éisdeachd,
Ach cha ’n ’eil dùil agam ri duais
’Nuair theid a leughadh.

Do charaide,
COINNEACH A. MAC FHEARGHAIS.
L ’Ardoise, September25, 1903.

---

[63]

[Vol . 12. No. 8. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA.
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE 2,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c.; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

ORAN DO SHIR COINNEACH GHEARRLOCH.

LE CAILEIN SIOSAL.

LUINNEAG.
Gum a slàn do Shir Coinneach,
’Sheas a choinneamh mar a b’ àbhaist,
Cridheil, uasal, eolach, cliùiteach,
Mar cheann-iùil do Chlann nan Gàidheal.

Ochd ceud deug, naoi deug ’s tri fichead,
Sin a bhliadhna ’s math leum àireamh;
Fhuair sinn innte leinn Sir Coinneach,
’N gaisgeach tapaidh ’s triath air Gearrloch.

Iuchair-ghliocais an taoibh tuatha,
Gum a buan an urram àrd e,
Ceann na céille, steidh nam buadhan,
Deagh Shir Coinneach uasal Ghearrloch.

Cha ’n fheil Gaill aige ga ’n àrach,
’S iad na Gàidheil féin a’s cìnntich’;
Sheas iad cruadalach, ro dhìleas,
Le craoibh-shìnnsridh oighre Ghearrloch.

Tha gach tighearna ’s duin’ uasal
’San taobh tuath gu léir ag ràitinn,
Nach h-fheil uachd’ran ann cho buadhach
Ri Sir Coinneach uasal Ghearrloch.

Tha gach òganach ’s gach buachaill’,
Tha gach tuathanach ’s gach armunn,
Deas gu éiridh leis gu h-uallach,
Mar bu dual do mhuinntir Ghearrloch.

’S mairg a dhùisgeadh anns an uair sin
Aobhar gruaim no culaidh thàire,
’S grad a chìosnaichte gach fuathas
Le Clann Eachainn Ruaidh á Gearrloch.

Fhad ’s a ruitheas uisg’ á fuaran,
Fhad ’s a ghluaiseas tonn air sàile,
Gus an tràigh na h-eoin na cuantan
Gun robh buaidh air teaghlach Ghearrloch.

1879.

ORAN

Do Thearlach Friseal-Mac-an-Toisich ’sa bhliadhna 1876.

LE MAIRI NIGHEAN IAIN BHAIN.

LUINNEAG.
O, soraidh slàn a Thearlaich leat,
Bho ’n chaidh thu suas do’n Phàrlamaid,
’Chur impidh mu na Ghàidhlig
Air a càirdean ’s air a Bhann-righ.

An uair a ni thu éirigh ann,
Tha dùil agam gun éisd iad riut,
Bhon ’s e do chiall ’s do reusantachd,
’S ar spéis dhuit a chuir ann thu.

Nuair fhuair ar clann an t-ùghdarras,
Gun d’ dhearbh iad uil’ an dùrachd dhuit,
Le t’ onair ard a dhùblachadh,
Ga d’ chur an cùirt na Bann-righ.

Gun d’ dhearbh thu dhuinn le d’ ghniomharan,
Nach robh thu na do spiocaire;
’S gur h-onarach a chhriochnaicheadh
Gach ni a bha fo d’ làimh-sa.

Gur h-iomadh bochd is feumach
Dh’ an do shìn thu làmh na déirce,
Ach cha chualas riamh o d’ bheul e,
No ga ’leughadh air a chabhsair.

Gur h-e a dh’ fhag cho bàigheil thu,
Na fiurain bho ’n do thàrmaich thu,
’Thaobh t’ athar is do mhàthar;
B’ ainneamh àit am faict’ an samhladh.

Cha b’ asgart air a thlàmadh thu,
Air taobh no taobh o’n dàinig thu,
Ach smior an lìn a b’ fhearr,
Is craobhan àrda le ’n cuid mheanglan.

’S a bhàrr air buadhan nàdarra,
Is uaisle air bheag stàtalachd,
Nuair choinnicheas tu do chàirdean,
’S ann sa Ghàidhlig ’ni thu cainnt riu.

Ma dhiult iad i ’sa Phàrlamaid,
’S nach doir iad meas no àite dh’i,
Gun cum sinn air an àilgheas i,
Bhon ’s cànain tha gun mheang i.

A chànain ghasda mhòralach
A dh’ ionnsaicheadh na ’r n-òige dhuinn,
Carson a leigt’ an deò aisde,
’S gu leoir dhi air a Ghalldachd.

Cumaidh sinn na h-òranan,
Na sgeulachdan ’s na stòraidhnean,
’S na thug an t-Olla Leòdach dhuinn
An òirdheirceas ar cainnte.

Nuair bha sinn òg is gòrach,
Agus sgoilean gun an òrdachadh,
Chuir esan ugainn leabhraichean
Bha neònach anns an àm ud.

’S nuair chriochnaicheadh a chùrsa leis,
Cha b’ ann mar chraoibh gun ùbhlan e,
Oir dh’ fhàgadh measan cùbhraidh leis,
’Bheir ùrachadh ’sa ghleann duinn.

Gach soirbheachadh, a Thearlaich, leat,
Is dùrachd math nan Gàidheal dhuit;
’S gun labhair sinn ’sa Ghàidhlig riut
Nuair thig thu bhàn ’san t-samhradh.

Bha Albannach nam Mor-bheann
Tabhairt iomraidh air do phòsadh dhuinn,
’S ni clann na Cloiche sòlas,
Gabhail òran air do bhangaid.

Ni Torr-a- Bheathain gàirdeachas,
Dun-ian agus Creag-Phàdruig,
’S bidh tein-aighir air gach àirde dhiu,
’Cur fàilt’ air bean-na-bainnse.

Gun deasaich iad na ròstachan,
Na bonnaich choirc’ is eòrna dh’i;
’S gum faigh gach aon a dh’ òlas
Pailteas fìon’, is beoir, is branndaidh.

Bidh clann na Cloiche dichiollach,
’Cur connaidh suas na phìleachan,
’S bidh lasair le toilinntinn ann,
A chìtear ’san Ruigh-Shamhraidh.

Nis beannachd leat, a Thearlaich,
Agus dùrachd luchd-na-Gaidhlig dhuit,
Is cumhachd bho na h-Ardaibh
Ga do shàbhaladh bho aimhleas.

Cha ’n urrainn mi ga t’ fhàgail,
Ged nach ruig mi air mo làmh ’thoirt duit,
Le taing air son do bhàighealachd,
’S do chàirdeis do na bhantraich.

Albannach nam Mor-bheann, “The Highlander, ”paipear naidheachd. A Chlach, Clach-na-Cùdainn, baile Inbhirnis.

OIGHRIG BHOIDHEACH ACHACURRACH.

LE EOGHAN MAC-COLLA.

FONN: —Young Munro.

LUINNEAG.
Rùn mo chléibh-sa ’n eiteag lurach,
Maighdeann ghrinn a mheadhoin chaoil,
Oighrig bhòidheach Achacurrach;
’S iomadh gille ’thug dhi gaol.

’N raoir, ’s mi air mo leaba ’bruadar,
Shaoil mi, ’luaidh, thu bhith ri m’ thaobh;
Dhùisg an sòlas tuille ’s luath mi;
B’ fhada bhuam thu ’n sin, a ghaoil!

’S truagh gun a bhith ’n diugh, ’s tu làmh rium,
Aon uair eile ’n sgàth nan geug;
Far an tric mu d’ mhuineal tlàth-gheal
Bha mo làmh, ’s mo bheul ri d’ bheul.

C’uin a rìs an coill Dhailcheanna
’Bhios baird bheag nam preas, le eud,
’G éisdeachd leam do choireall binnealt,
Dh’ fhàg neo-mhilis an cuid theud?

Ciod an stà dhomh a bhith ’g innse
Maise t’ iomhaigh ghloin gun bheud?
Dealbh mo ghaoil a tharruing cinnteach,
’S bàrd a mile dheanadh feum.

Stadaibh gus an dig an t-samhainn;
Bidh lionn-dubh air cuid nach saoil,
Faicinn Oighrig, neo-ar-thaing dhaibh,
Na bean-bainns’ aig fear a gaoil.

---

[64]

[Vol . 12. No. 8 p. 8]

Litir a Lag an t-Slocain.

FHIR A PHAIPEAR, —Bha bean àraidh anns an dùthaich so a fhuair litir o charaid anns an t-seann dùthaich, an déigh dhi ’bhi ’feitheamh gu math fada air a son. An deigh do dh’ fhear an taighe an litir fhosgladh agus a leughadh, bha a bhean air a doimheadachadh: cha robh anns an litir ach mu leth-dusan facal uile gu léir.

“C’ar son am mi-shealbh,” ars’ ise, “mur an robh aice na ’lionadh i, nach do dh’ innis i gu ’n robh tarbh a’ Bhaile-mhór agus tarbh Cnoc-na-mònadh a sabaid?”

Ged a thòisish mi air sgriobhadh na litir so cha mhor naigheachdan ùr no annasach a th’ agam ri innseadh. Is ainneamh a tha mi gluasad o’n tigh; coltach ri faoileag an droch cladaich, mu ’n cuairt ann an so fhéin. ’S e an ni a ghluais mi gu litir a chur ugad an dràsda mo mhìle taing a thoirt dhut fhéin agus do ’n bhreitheamh urramach a chunnaic iomchuidh an dara duais a thoirt dhòmhsa air son litir no dha a chur mi gu MAC-TALLA. A dh’ innseadh na fìrinn ghlan cha robh dùil agam ris. Thainig e orm mar thainig a chailleach air Eoghain.

Ach ged a tha leabhar Gàilig no dha agam, cha mhor a tha ’san aon taigh rium a leughas iad. Tha ’n saoghal air a dhol bhuaithe. Bha Gàidheal àraidh a chaith iomadh bliadhna dhe ’bheatha air a mhuir, air tìr ann am port fad as. Tha e glé choltach nach ann am measg Ghàidheil a bha e co dhiubh. Thòisich e air deanamh òran mar a leanas:—

“Mis’ an so am measg na Spàintich,
’S iad a cràgail mar na tunnag!
B’ fhearr ’bhi comhla ri mo mhàthair,
’G ol na blàthaich as a chuinneag.”

Is mi dh’ fhaodas a ràdh gu bheil mi “am measg na Spàintich” —gum ghuth ach Beurla, Beurla! Cho math ’s gu bheil a’ Bheurla tha ’Ghàilig pailt cho math rithe agus moran na ’s fhearr.

Ma ’s fhiach na rannan a leanas a chur an clò bidh mi gu mór na ’r comain:—

Latha dhomh na m’ onrachd,
Aig cornair na sràide,
A smaointinn air cho gorach
’S cho neonach ’s a bhà mi,
’S a liuthad dram a dh’ ol mi
Le oigfhearan gun naire,
’Bha smaointinn gu ’m bu spors
’Bhi ri goraich’ air an t-Sàbaid.

“Thugainn do ’n tigh-osda,
A Dhomhuill, a ghraidhein?”
Arsa gille coir.
(B’ e Di-domhnaich an la e).
“Cha fhreagair dhut no dhomhsa
’Bhi bronach air an t-Sàbaid,
’Nuair a tha gu leor
’San tigh-osda de chairdean.

“Ud, a nis, a Dhomhuill,
Cha choir dhut mu dhiùltadh:
Faodaidh tu bhi sporsail
Gu leor—gun bhi ’sa chùbaid!
Thugainn! ’ille choir,
Bidh sinn comhla a sùgradh;
’S tha fear tha math oir cool
Anns a chomhlan ’bhios mùirneach.”

Bha ’n sporran no mo dhòrn
’Broinn mo phòcaid, ’s mi smaointinn
A liuthad dram a dh’ òl mi,
A dh’ fhag mo phòcaid aotrom;
Is m’ athair bochd an comhnuidh
’S na deoir a ruith le aodann,
Na ’shuidh a stigh na ònar,
Is Domhull air an daoraich.

“Cha teid mis’, a Phàdraig,
Gu bràth do ’n taigh-òsda,
Bha mi na mo thràill
Air a thàille ’s cha neònach;
Is fhearr dhuinn a bhi fàgail
An t-àite so còmhla:
Oir cha ’n ’eil na fior chairdean
A tàmh ’san tigh-òsda.”

Thionndaidh e gu stràiceil,
Le tàir air mo chòmhradh:
“Thalla dh’ an sgoil-Shàbaid,
A ghràidhein, gu h-òrdail;
Theid mise far an àbhaist—
’Measg ‘thràillean,’ a Dhomhuill—
O’n tha thus’ air fàs
Tuille ’s cràbhach dha m’ sheorsa.”

Dh’ fhalbh e is dh’ fhàg e
An t-àite gu bòsdail;
A cosg a chuid an là ud—
’S an t-àibhistear còmhl’ ris—
A mionnachadh ’s a caineahh,
Ged ’s nàr a bha ghlòir aig’,
Gach eaglais is sgoil-Shàbaid,
Gach dàn agus òrgan.

A Thighearn ’tha gu h-ard
Ann am Pàrras a comhnuidh,
A nochd, O na fàg mi
’San fhàsach na m’ ònar;
Ach O mo Dhia bi lamh rium,
’S a ghnath bi ga m’ threorach’
Do ’n tir ’sa bheil mo mhathar,
Mo chairdean ’s luchd-eolais.

PEIGIDH PHABACH.

MARBHRANN DO SHEONAID NIC-AN-T- SAOIR.

LE EOGHAN MAC-COLLA.

LUINNEAG.
O, seinnibh, ’illean, seinnibh leam
Rann gaoil mu m’ cheud ghradh boidheach;
’S a ghleann ’s an tric a choinnich sinn
Cha ’n fhaic sinn tuilleadh Seonaid.

O, seinnibh cliu na h-ainnir ud
Nach cùm rium tuilleadh còmhail,
Far am bu tric, ga ’faotuinn leam,
Mo chridhe leum le solas.

O, seinnibh nuair a thàrladh dhomh
Bhith faighinn failte ’s poig uaip’,
Cia mar bu mhomha ’m shuil sud
Na coir air crùn righ Deorsa.

O, seinnibh nach b’ e ’n t-ioghnadh
Mi bhith ’n sud mu m’ rùn cho sporsail;
Bu leoir a dreach ’chur eibhnis
Air an fheur a bha fo brogan.

Droch fhortan oirre ’mheall i bhuam
Gu bhith ’measg Ghall a comhnuidh!
Ceart mar mo chridhe ’spionadh bhuam
Bha dhomhsa dith mo Sheonaid.

Mo thruaigh mi nach sgeul bréige dhomh
An sgeul tha ’n diugh gam leonadh!
Mo léir-chreach gun do chaochail i,
’S tha ’n saogh’l na eallach dhomhsa.

Is ann a mhuinntir Ghlinn-Aora a bha Seonaid Nic-an-t- Saoir. Bha ’m Bàrd gu trom ann an gaol oirre agus a rùnachadh a posadh. Cha robh i ach og nuair a chaochail i. Is e Iseabal Walkinshaw a b’ ainm do Rosan an Leth-Bhaile. Bha a h-athair a fuireach ann am Paisley. Is e Nic-Lachainn a bha na màthair. Bha fior mheas aig a Bhard air Sìne Chaimbeul, “Sìne bhoidheach,” ach phos i fear eile. Bha e ’n gaol air Seonaid Stiubhart ré sheachd bliadhna. ’S i an coigeamh leannan, agus an leannan mu dheireadh a bh’ aige, gus an d’ amais an te a phos e ris.

The Canadian Bank of Commerce
RIS AM BHEIL AIR AONADH
THE HALIFAX BANKING COMPANY.

Earras Paidhte $8 ,700,000
Airgiod Taimh 3,000,000

ARD OFIS, TORONTO.

AN T-ONORACH DEORSA A. COX,
Ceann-Suidhe.

B . E. WALKER,
Ard Mhanager.

Ofis an LUNNAINN (Sasunn) aig 60Lombard St., E. C.
S. CAMERON ALEXANDER, Manager

Ofis an NEW YORK aig 16Exchange Place,
WM. GRAY agus H. B. WALKER, Agents.

Tha ceud is ceithir meur dhe’n Bhanca so air feadh Chanada is nan Staidean Aonaichte, am measg am bheil an aireamh a leanas anns na Roinnean Iochdrach.

HALIFAX , H. N. Wallace, Manager.
Amherst Antigonish Barrington
Bridgewater Canning Lockeport
Lunenburg Middleton New Glasgow
Parrsboro Sackville St. John
Shelburne Springhill Sydney
Truro Windsor

Gach seorsa gnothuch banca.
Ceannaichear is reicear airgid is notaichean Breatunnach.
Gheibhear Litrichean Creideas de ’m faodar feum a dheanamh ann an cearna sam bith dhe ’n t-saoghal.

BANCA CAOMHNAIDH.
Tha Banca Caomhnaidh a nise fosgailt aig gach meur dhe ’n bhanca.
Gabhar suim sam bith air riadh, eadhon suim cho beag ri aon dolar.

Meur ann an Sidni.
P . C. STEVENSON, Manager.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

SYDNEY & LOUISBURG R’Y.

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’ Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 7.59 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.35 a. m.

A fagail Shidni aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 9.43 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.35 a. m.

A fagail Louisburg aig 5.30 p. m., Glace Bayaig 6.21 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.00 p. m.

A fagail Shidni aig 8.00 p. m., Glace Bayaig 8.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 9.30 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchd-gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.