---

[65]

[Vol . 12. No. 9. p. 1]

MAC-TALLA.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha ’n aithris mi maireach.”

Vol. XII. SIDNI, CEAP BREATUNN, DI-HAOINE, OCTOBER 30, 1903. No. 9.

CRIOCHAN ALASCA.

Thainig saothair na comhairle bha na ’suidhe ann an Lunnuinn mu chrioch Alasca gu crich. Tha a bhreith a thug iad a mach calg-dhireach an aghaidh Chanada; fhuair na Geancaich barrachd eadhon sa bha iad ag iarraidh, agus cha bu shluagh riamh iad nach iarradh na bhuineadh dhaibh. Tha Canada air a dunadh a mach o’n chuan mhor gu h-iomlan cho fada deas riPortland Canal.

Faodaidh e bhith gu bheil a bhreith ceart agus cothromach, ach ’si bharail choitchionn ’san duthaich so nach eil, agus tha deagh aobhar air chul na barail sin. Bha a chomhairle air a deanamh suas de thriuir Gheancach, dithis Chanadach is aon Sasunnach, Morair Alverstone. Bha Canada is Breatunn ag iarraidh gu’m biodh daoine a duthchannan eile air an cur air a chomhairle, daoine aig nach biodh aobhar air-son breith sam bith a thoirt a mach ach breith cheart. Ach ri sin cha’n aontaicheadh na Staidean; cha robh ann ach, “Taghadh sibhse ur triuir fein agus taghaidh sinne an triuir so.” Agus o’n triuir a thagh iad, bu diomhain amharc air-son breith nach biodh gu h-iomlan air taobh an duthcha fein, oir bha iad barrachd is aon uair an deigh am beachdan mu’n chuis a chur an geul mu’n deach an taghadh idir. Cha b’ urrainnear sin a radh mu aon de’n triuir eile, agus theid e sios ann an eachdraidh an t-saoghail, ged fhuair na Staidean na dh’ iarr i nach b’ ann bho chuirt a bha comasach air breith chothromach a thabhairt. Tha e soilleir nach d’ rinn Morair Alverstone ach aontachadh le tagradh nan Staidean air-son sith a ghleidheadh eadar an da dhuthaich.

Cha’n eil aig Canada ach feuchainn ris a bheairt a’s fhear a dheanamh dhe’n bheairt a’s miosa. Ma chaill i stiallag fhearainn air an robh coir aice, tha gu leor fearainn aice air am faod i fas ann an sluagh ’s ann an saibhreas. Ged tha crioch Alasca bhi air a shuidheachadh an aghaidh a toile buailteach air a cur gu dragh ’s gu cosdus mu’n Yukon, cha chuir e maille mhor sam bith oirre ann an cearnan eile. Is mor an t-sochair an t-sith, agus cha’n eil e ro-choltach gu’n gabhadh a chuis socrachadh air doigh eile ach mar a rinneadh gun an t-sith a bhristeadh. Ged a sheas na Canadaich an coirichean an aghaidh nan Staidean, ’s ged a “thill iad na dh’ fhan beo dhiu dhachaidh” uair no dha roimhe so, cha bu mhath an leisgeul sin air-son “fùidse, fùidse, choilich chaim” eigheach riUncle Samaig an am so. Cha bhiodh e na chomharradh gliocais dhuinn a bhi deanamh uaill as na chaidh againn air a dheanamh ris ’san am a dh’ fhalbh; agus co aige tha fios, an deigh an altachaidh a fhuair e o chionn beagan bhliadhnachan a toirt an saorsa do na Cubanach agus bho na Filipinich, nach eil e na fhear-cogaidh na’s fhearr na bha e? Chuir Canada a h-aonta ris a chomhairle mu’n do shuidh i, agus cha choir dhi fearg a nochdadh a chionn nach d’ fhuair i breith a b’ fhearr. Rinn an triuir Gheancach na bha duil againn a dheanadh iad agus cha’n eil teagamh nach d’ rinn Morair Alverstone na bharail fein an ni a b’ fhearr a b’ urrainn dha. Tha coguis ghlan aig Canada ’sa chuis, agus is fhearr sin na moran fearainn.

TEAGASG NA GAILIG.

Co-dhiu a tha a’ Ghailig a’ faotainn bas no nach ’eil tha e soilleir gu’m bheil iomadh fear is te a tha fathast ’ga labhairt, ’s ga sgriobhadh, ’s ’ga seinn. Tuigear so o na thachair aig a’ Mhod aig Ionarnis far an do chruinnich cuideachd ainmeil Ghaidhealach o chionn ghoirid. Rinn am Marcus Tullibardine oraid eireachdail aig a’ chruinneachadh so a bha nochdadh gu’m bheil barrachd chairdean aig na Gaidheil an diugh na bha aca beagan linntean roimhe so. Tha an fhianuis so fior; agus ma chailleas a’ Ghailig a blas agus a meas ’s ann aig na Gaidheil fein a bhios a’ choire. Cha’n ’eil e gu moran rath a bhi deanamh fuaim mhor gu follaiseach mu shubhailcean na Gailig mur ’eil an luchd-labhairt ag altrum na canain. Ach bidh duil againn ri gnothuichean is fearr ’na dheigh so ann an cearnan a bha car narach mu chanain an sinnseir uige so. Tha aon bhuidhean ’s a’ Ghaidhealtachd nach ’eil cho dileas ’s a bu choir dhaibh a thaobh na cuis so. ’S iad so na Ministeirean. Thuirt an searmonaiche ainmeil Mac Rath Mor a bha aon uair an Grianaig, gu’m biodh an sluagh a’ deanamh ris na ministeirean mar a nithear ris a’ bhuntata bheag, bidh iad ’g an itheadh, ’s ’gan caineadh. Tha na Gaidheil ag itheadh na Gailig a gheibhear o na ministeirean, ach cha ’n ’eil i ’na uairean cho blasda no cho fonnmhor ’s a bu choir dhi. Tha tomhas do’n leisg anns a’ chuis so. Bidh na fir so gle ealanta anns a’ Bheurla anns an cuir iad tomhas do smuain ’s do shaothair, ach ni searmoinean nach do chost moran dragh ’s nach d’ ionnsuich iad riamh a chur air paipeir a’ chuis air son na Gailig. Tha cuid diubh a tha faotainn paidheadh gle mhath air son na Gailig: am bheil an toradh a reir an airgid? —Times.

AN DUTHAICH.

Tha daoine air feadh Chanada gu léir min-eolach air beartas ’us toradh na h-àirde ’n Iar-thuath. Tha ’n cruinneachd a’ fàs ni ’s modha bliadhna an deigh bliadhna. Tha eòlas a’s fearr air fhaotuinn bho àm gu àm mu dheibhinn a’ chuibhrinn de’n chearna sud de Chanada ’tha glé dhlùth air an fhairge reòta ’tha air ceann mu thuath America. Cha’n ’eil teagamh air bith gu cinn cruinneachd reachdmhor, craobhach anns na h-ionadan iomallach ud. Tha ’ghrian a’ dearrsadh le solus làidir ré fichead de na ceithir uairean fichead anns an latha. Tha mar so teas ’us solus air am buileachadh gu saoibhir air na h-àitean iomallach a tha fada mu thuath, agus air an aobhar so, tha ’n cruinneachd agus gach bàrr eile ’ruigheachd cinneis ’us pailteis gasda. Tha ’cheist so ’faotuinn moran aire: cia mar a bhitheas e comasach toradh lionmhor, brioghmhor na h-àirde tuath a ghiùlan ann an ùine ghearr gus a’ Bhaile rioghail (Montreal) agus thar a chuain gu margaidhean farsuing Bhreatuinn ’us na Roinn-Eòrpa? Is e comhairle ’s teagasg nàduir fein gu rachadh gach cruinneachd ’us coirce ’s ionmhas eile ’ghiulan thar lochan leathann ’us domhain Chanada gus a’ chuan mhor luasganach a tha eadar ar dùthaich agus Breatuinn. Tha rathad-iaruinn no dha ’tabhairt gu cùramach, deifireach stòrais na h-àirde ’n Iar-thuath gu ceann an loch a’s àille ’s a’s modha ’tha againn—an Loch a’s àirde(Lake Superior) .Tha ’nis eadar na lochan claisean uisge ’tha ceithir troidhean deug air doimhneachd. Is urrainn do shoithichean le luchd trom imeachd thar na lochan ’us troimh na claisean uisge bho’n loch a’s àirde gus a’ Bhaile rioghail far am bheil cabhlach de bhàtaichean smùide daonnan deas ré ’n t-samhraidh, air son gach cruinneachd ’us coirce ’s peasair ’us beathach caol no reamhar a thabhairt ann an ùine ghearr thar a chuain.

Is ann do Iain Young, duine tuigseach, aghartach, aig an robh a dhachaidh anns a’ Bhaile rioghail, a bhuineas cliù ro mhor, oir ’s ann le ’ghliocas ’us le ’thapadh a chaidh an amhuinn a dhoimhneachadh eadar am Baile rioghail agus Cuebec. Tha soithichean a tha ’tarruing faisge air deich troidhean fichead a tighinn a nios bho’n chuan gus a’ Bhaile rioghail. Tha oidheirp aig an àm so air chois airson clach-chuimhne eireachdail a thogail do Iain Young.

Tha marsantachd ’us malairt Chanada ’fàs gach bliadhna ni’s modha, agus tha, air an aobhar so, àireamh iongantach de bhàtaichean smùide ’tighinn bho iomadh tir ’us cearna gus a’ Bhaile rioghail. Tha e feumail gu rachadh acarsaid a’ Bhaile so ’leudachadha agus a dhoimhneachadh ann an tomhas mor agus gu sgipidh, ealamh. Chaidh ceithir bliadhna seachad on thòisich iadsan a tha ’gabhail cùraim de’n acarsaid air aitean a dheasachadh anns am bi e comasach do bhàtaichean mora ’chuain air luchd a chur a mach agus a thabhairt a steach gun mhoille no mhairnealachd air bith. Tha iad an diugh far an robh iad ceithir bliadhna roimhe so. Is gann a bhitheadh e comasach do bhalachain barrachd moille ’s connsachaidh gun fheum a dheanamh na tha iadsan a nochdadh a tha ’réir am beachd fein a’ deanamh gniomharan foghainteach as leth acarsaid a’ Bhaile rioghail. Chosd na bàtaichean smùide moran airgid, agus an uair a chaillear aon aca air na creagan no anns a’ cheò, tha call eagalach a’ tuiteam air a chuideachd d’am buin i. Is àbhaist doibhsan aig nach robh eòlas no cùram no tapadh gu leoir airson an long a bha an earbsa riu ’sheòladh agus a thearnadh gu sàbhailte, ceart, a bhi ’g radh no ’cumail a mach gu robh sruthan làidir, uaigneach ann am meadhon a chuain, agus gu tug na sruthan so ’n soitheach mor trom as a cùrsa. Tha

---

[66]

[Vol . 12. No. 9. p. 2]

’n t-àm aig an lethsgeul bhrònach so sgur, oir cha’n ’eil neart no fìrinn ann. Cuireadh luchd-riaghlaidh na dùthcha suas tighean soluis gu leoir ann an uisgeachan agus anns an t-slighe a’s eiginn do bhàtaichean a’ chuain a ghabhail. Air an deireadh thall rinn an luchd-riaghlaidh suas an inntinn gu tainig an t-àm fadheoidh, mar a thàinig e bho cheann fada, anns an tig e doibh cùram daingeann, teann a ghabhail de na Frangaich a tha ’cumail a mach gu bheil iad min-eolach air gach sruth ’us creag ’us àite domhain ’us eu-domhain a tha ann an amhainn ghasda Chanada. Dhearbh na stiùradairean(pilots)iomadh uair nach ’eil ach daoine bochd gun eolas no toinisg aca. Is iomadh soitheach gasda a chaill iad no a chuir iad air na creagan. Is fhearr gu mor fada doibhsan d’am buin na soithichean smùide tuarasdail faoilidh, ceart a thairgseadh agus a thabhairt do cheannardan an longan; oir gheibh iad air an dòigh so, ’s cha’n fhaigh iad air dòigh eile, seòladairean tapaidh, geur-inntinneach, fiosrach, a sheòlas an soithichean gu tearuinte, gasda, anns an stoirm agus anns a’ cheò, ’s air am bi nàire ’s rughadh gruaidh ’nuair a tha iomradh air a dheanamh air sruthan làidir uaigneach a tha ’tabhairt na luinge as a cùrsa am feadh a tha ’n cuan farsuing air gach taobh di.

Feumaidh mi eachdraidh an rathaid-iaruinn ùir fhàgail gus an ath litir a sgriobhas mi—an rathad-iaruinn a tha ’dol gus a’ chuan a tha air taobh an iar Chanada.

Tha fios muladach air feadh ar dùthcha gu léir, gu do bhuaidhich leis na Staidean ann an cùisean Alasca. B’aithne do luchd-riaghlaidh nan Staidean riamh othail eagalach a dheanamh agus bagairtean uamhasach a thogail an uair a bha connspoid air bith aca le Breatunn. Fhuair iad an dòigh fein daonnan. Cha robh ach Breatunnaich bhochd, ghealtach air an roghnachadh airson cùisean ’s coirean Bhreatunn agus Chanada ’dhion agus a sheasamh. B’ fhearr an Ridir àluinn Iain Mac Dhomhnuill leis féin na gach Sasunnach—Northcote ’s Ripon ’us fir eile— ’bha maille ris ann an deanamh Cùmhnant Washington. Bheireadh càch gach ni ’dh’ iarradh iad do na Staidean. Sheas Mac Dhomhnuill leis fein gu duineil, foirmeil an aghaidh nan Staidean agus as leth coirean dligheach, ceart Bhreatuinn agus Chanada. Shuidh se daoine mar bhreitheamhan air cùisean Alasca ann an Lunnainn. Chuir na Staidean tri daoine null, ged a thubhairt gach aon diu nach atharraicheadh iad am beachd mu dheibhinn Alasca. Bha ’m Morair Alverstone, breitheamh àrd ann an Sasunn, maille ris an Ridir Tette, Frangach onorach, a tha ’nis na fhear-riaghlaidh thairis air Cuebec, agus Maighstir Aylesworth, fear-lagha foghluimte bho Thoronto, air an roghnachadh airson cùisean ’us coirean Bhreatunn us Chanada ’dhion agus a dhearbhadh. Chuir na fir-lagha a bha air taobh Chanada, ann an òraidean pongail, geur, soilleir agus comasach, an géill cia co ceart ’us co iomchuidh ’s a bha e gu rachadh gach ni ’bha Canada ’g iarraidh a thabhairt di, oir bha gach cùmhnant le Ruisia gu buileach air a taobh. Bha gach neach a leugh gu cùramach reusanachadh nam fear lagha ’bha air taobh Chanada cinnteach gu faigheadh Canada sealbh air a sruthan ’s air a lochan ’s air a calachan fein. Dh’ aontaich Alverstone leis na Staidean. Bha mar so ceithir an aghaidh dithis. Bha Tette agus Aylesworth gle dhuineil agus gle dhìleas do Chanada. Fhuair càch le còmhnadh Alverstone lamh an uachdair orra. Gheibh Alverstone ’na dheigh so àite taobh ri taobh le Ashburton ann am beachd gach Gaidheil ’us Gall ann an Canada. Cha’n ’eil e idir iongantach gu bheil fearg gle mhor air feadh Chanada an diugh on chaill sinn aon uair eile fearann ’us lochan a bhuineadh da rireadh duinn. Tha na Staidean daonnan féineil, sanntach, agus ciod e ’n t-aobhar a tha againn a bhi measail orra? Gu dé ’tha iad a’ tabhairt do Bhreatunn no do Chanada ’s fhiach iomradh a dheanamh air no buidheachas a thabhairt air a shon? Ma’s mor cliù nan Staidean aig an àm so, cha mhaith da rireadh.

CONA.

URNUIGH DHURACHDACH. —Rinneadh an urnuigh a leanas, ma ’s fhior, le tuathanach coir Gallda de mhuinntir Siorrachd Dhunbreatunn, ’s a’ bhliadhna 1804, an uair a bha na Frangaich a’ bagradh air tighinn a nall.

“A Dhia beannaich an tigh so ’s gach duine ’s beathach a tha stigh, ’s mar dha mhile de dha thaobh an tighe. O, beannaich am mart, agus a’ mhin, agus an garadh-cail, agus baile mor Dhunbreatunn.

“Beannaich an Trup Glas a tha ’n gearasdan Hamilton. Is gillean sgairteil, fearail iad. Cha b’ ionnan iad fhein ’s na cileagan Shasunnach, a bhuaileas an cas air cloich, agus a their: ’Am fear ud anam na cloiche,’ mar gu ’m biodh anam ’s a chloich.

“O, tog garadh-droma laidir eadar sinn ’s na Frangaich, ach fear gu mor is treasa eadar sinn ’s na beistean Eirionnach.

“A Thighearna, teasraig sinn bho bhuidsichean, agus bho bhana-bhuidsichean, ’s bho gach biastaig a shnaigeas air feadh an fhraoich.

“A Thighearna, cuir braighdean dubailte mu amhach righ na Frainge, agus thoir dhomhsa ceann na teadhrach, gus a thoirt air cheann leam an rathad is aill leam. Amen.

Tha cleachdadh na dichill ’na buannachd mhoir air a sgath, fein. Is e so fior shaorsa an duine sin a ta iriosal. Tha e ’cur dealachaidh ro chomharraichte eadar e agus an neach sin eile a tha ciontach agus truagh. Is e so fior shuaicheantas an urraim a ta aige ’san t-saoghal, agus is e so a bheir air gu ’n abair e, “Tha mi a’ cumail m’ aite fein am measg mo cho-chreutairean, a chionn gu ’n do choisinn mi e.” Tha e ’ga fhaicinn fein saor agus neo-eiseimeileach, agus anns gach comunn faodaidh e a cheann fein a thogail suas.

Tha cumhachd mor aig luchd-deanamh is reic dibhe laidir anns an duthaich so agus anns gach duthaich eile anns am bheil iad. Bidh iadsan aonaichte nuair bhios muinntir na stuaime air an roinn, agus air an aobhar sin tha iad gu tric comasach air an doigh fein a bhi aca nuair nach bu choir sin a bhith. Tha so a’ toirt air moran aig am bheil math is leas an duthcha na ’m beachd a bhi call am misnich, ’s ag altrum an eagail gur mo iadsan a tha na ’n aghaidh na iadsan a tha leotha.

Cha ’n e saibhreas mor, no fuil uasal a ni duine sona. Tha ’n da chuid aig moran de na daoinibh a’s truaighe air an talamh. Is sona, siochail, beannaichte an ti sin aig am bheil cumhachd gu cur suas gu foighidneach le deuchainnean, agns aig am bheil taingeileachd gu comhfhurtachd a shealbhachadh. Tha ’n ti sin a’ tarruing sonais a cuisibh eugsamhla na beatha, agus eirichidh gu math dha a bhos agus thall.

ROBINSON CRUSOE.

CAIB. II.

AN uair a chuala mo mhathair gu ’n robh mi ’cur romham am muigh ’s a mach falbh a shiubhal an t-saoghail, ghabh i corruich mhor rium. Thuirt i rium gu ’n robh fhios aice nach biodh e a chum feum sam bith dhomh bruidhinn ri m’ athar mu dheidhinn a’ ghnothaich; gu ’n robh fhios gle mhath aice nach biodh mo thurus air falbh a chum mo bhuannachd, agus gu ’n robh ioghnadh gu leor oirre gu ’n smaoinichinn air a leithid an deigh nan earailean agus nan comhairlean glice, caoimhneil a thug m’ athair orm. A dh’ aon fhacal, thuirt i rium, na ’n cuirinn mi-fhin a dhith, nach robh comas air; agus gu ’m faodainn a bhith cinnteach nach fhaighinn a h-aonta fhein no aonta m’ athar gu brath, agus air a son fhein dheth, nach biodh lamh sam bith aice na mo bhas, agus nach biodh agam gu brath ri radh gu ’n d’ thug mo mhathair cead dhomh an uair a bha m’ athair ’nam aghaidh.

Ged a dhiult mo mhathair facal a radh ri m’ athair mu dheidhinn a’ ghnothaich, chuala mi ’na dheigh sid gu ’n d’ innis i do m’ athair a h-uile facal a thuirt mi rithe, agus gu ’n duirt m’ athair rithe, agus e fo dhragh mor mu ’m dheidhinn, “Dh’ fhaodadh am balach ud a bhith gle shona nam fanadh e aig an taigh, ach ma dh’ fhalbhas e as an rioghachd, bidh e cho truagh dheth ri duine a bha riamh beo: cha ’n urrainn mi m’ aonta thoirt dha.”

Chaidh dluth air bliadhna seachad mu ’n d’ fhalbh mi, ged a bha mi fad na h-uine a’ toirt cluas bhodhar do gach comhairle a bheirteadh orm gus fuireach aig an taigh, agus an aire ’thoirt air mo ghnothach. Agus bu tric leam a bhith reusanachadh ri m’ athair ’s ri m’ mhathair air son iad a bhith cho fior fhada an aghaidh dhomh falbh agus fios aca gu ’n robh m’ inntinn ’g am tharruinn air falbh.

Ach air dhomh tachairt a bhith ann am baile Hull, agus gun smaointean sam bith agam teicheadh, thachair fear dhe mo chompanaich rium agus e ’dol gu ruige Lunnainn ann an luing le ’athair, agus chomhairlich e dhomh gu laidir falbh comhladh ris; agus thuirt e rium nach cosgadh mo thurus dad dhomh. Cha do chuir mi mo chomhairle ri m’ mhathair, agus cha mho a chuir mi fios d’ an ionnsuidh gu ’n robh mi falbh, ach leig mi leotha fhaotainn am mach mar a b’ fhearr a dh’ fhaodadh iad. Agus cha d’ iarr mi beannachd Dhe, no beannachd m’ athar, agus cha mho a smaoinich mi air an t-suidheachadh anns an robh mi, no idir air ciod a dh’ fhaodadh tachairt dhomh.

Anns an droch uair, mar a tha fhios aig Dia, air a’ cheud latha de mhios mheadhonach an fhoghair, ’s a’ bhliadhna 1651, chaidh mi air bord na luinge a bha ’n latha sin fhein a’ dol a sheoladh gu ruige Lunnainn. Tha mi ’creidsinn nach do thachair a leithid de mhi-fhortan ri duin’ og dhe mo sheorsa riamh roimhe ’s a thachair rium mu ’n robh mi a’ bheag a dh’ uine air bord, agus lean am mi-fhortan so rium anabarrach fada.

An ceann beagan uine an deigh do ’n luing a dhol am mach á amhainn Humber, thoisich a’ ghaoth ri seideadh agus an fhairge ri eirigh ann an doigh a bha eagallach. Agus o nach robh mi aig muir riamh roimhe, bha mi anabarrach tinn, agus bha ’n cridhe air chrith agam leis an eagal. Thoisich mi ri smaointean air a’ ghnothach ghorach a rinn mi, agus air a radh ’nam inntinn fhin, gu ’m bu mhath an airidh ged a thainig breitheanas o neamh orm a chionn mi bhith cho aingidh ’s gu ’n d’ fhalbh mi á taigh m’ athar, agus gu ’n do

---

[67]

[Vol . 12. No. 9. p. 3]

chuir mi cul ri mo dhleasdanas. Thainig a h-uile comhairle mhath a thug mo pharantan orm ’nam chuimhne as ur, agus na deoir a shil m’ athair, na briathran durachdach a labhair mo mhathair rium, agus bha mo chogais, agus i fhathast gun fhas cho cruaidh ’s a dh’ fhas i o ’n uair ud, ’g am dhiteadh gu trom a chionn gu ’n d’ rinn mi dimeas air gach comhairle a fhuair mi; agus gu ’n d’ rinn mi dearmad air mo dhleasdanas do Dhia agus do m’ athair.

Fad na h-uine so bha ’n stoirm a’ sior fhas na bu treise, agus bha ’n fhairge a’ sior eirigh na b’ airde, ged nach robh i faisge air a bhith cho ard ’s a chunnaic mi i iomadh uair o ’n uair ud. Cha robh i cho ard ’s a chunnaic mi i beagan laithean ’na dheagh sid. Ach bha i mor gu leor gus m’ fhagail tinn an lath’ ud, o nach robh annam ach seoladair og air nach robh eolas sam bith air marachd.

Bha mi ’n duil gu ’n sluigeadh a h-uile stuadh suas sinn, agus a h-uile uair a thuiteadh an long sios eadar na stuadhannan, bha mi ’n duil nach eireadh i gu brath tuilleadh. Agus an uair a bha mi anns an t-suidheachadh dheuchainneach so, bhoidich agus runaich mi iomadh uair, ’nam b’ e ’s gu ’n deonaicheadh Dia gu ’m faighinn leam mo bheatha air an turus ud, agus gu ’m faighinn mo chas air tir aon uair eile, gu ’n rachainn direach dhachaidh do thaigh m’ athar, agus nach seasainn air bord luinge ri mo bheo shaoghail; gu ’n gabhainn comhairle m’ athar, agus nach cuirinn mi-fhin ’na leithid sid de shuidheachadh truagh gu brath tuilleadh.

Thuig mi gu soilleir an uair ud, gu ’n robh na labhair m’ athair rium fior mu dheidhinn an t-suidheachaidh anns am bu shona a bhiodh duine ’caitheamh a bheatha, agus chuimhnich mi air cho comhfhurtail ’s a bha e fhein a’ caitheamh a bheatha, agus nach robh e riamh ann an suidheachadh truagh, trioblaideach aon chuid air muir, no air tir; agus chuir mi romham gu ’n tillinn dhachaidh gu taigh m’ athar dìreach mar a rinn am mac strodhail.

Mhair na smaointeanan glice agus stolda so fhad ’s a mhair an stoirm, agus beagan uine ’na dheigh; ach air an ath latha, thuit a’ ghaoth, agus shocraich an fhairge, agus thoisich mise ri fas eolach air mar a bhiodh gnothaichean air muir. Ach air a shon sin, bha mi gle stolda fad an lath’ ud; oir bha ’n tinneas-mara gun fhalbh buileach dhiom. Ach anamoch feasgar bha na speuran glan, cha robh deo ghaoithe ann, agus ann am beul na h-oidhche, bha side ann cho briagha ’s a b’ urrainn duine iarraidh. Cha a ghrian fodha gu soilleir, agus dh’ eirich i a’ cheart cho soilleir an la-iar-na-maireach. Agus o nach robh ach gann deo ghaoithe ann, agus am muir cho lom, agus a ghrian a’ dearrsadh air, bha mi smaointean gu’m b’ e sealladh cho briagha ’s a chunnaic mi riamh.

Chaidh mi gu math air an oidhche, agus dh’ fhalbh an tinneas-mara dhiom, agus bha mi gle shunndach. Bha ioghnadh gu leor orm an uair a chunnaic mi cho ciuin, samhach ’s a bha am muir an deigh dha bhith cho fiadhaich ’s cho uamhasach an latha roimhe sid.

Agus a nis, air eagal gu ’n leanainn ris an ruintean matha agus glice a chuir mi romham, thainig mo chompanach, a mheall air falbh o ’n taigh mi, far an robh mi, agus thuirt e, ’s e cur a laimhe air mo ghualainn: “Seadh, a Rob, cia mar a tha thu ’g ad fhaireachadh fhein? Tha mi cinnteach gu ’n robh eagal mor ort an raoir; nach robh a nis, ged nach robh ann ach oiteag shuarach ghaoithe?”

“An abair thu oiteag shuarach ghaoithe ris a’ sid,” arsa mise; “bha ’n stoirm dhearg ann.”

“Stoirm, amadain,” ars’ esan. “An abair thu stoirm ris a’ sid? Cha b’ fhiach sid a bhith ’bruidhinn air. Ma bhios an long dionach laidir, agus gu ’m bi farsuinneachd cuain againn, cha chuir sinn uidhireachd sam bith air uiread sid de ghaoith. Ach cha ’n ’eil annadsa ach am fior dhroch sheoladair, a Rob. Tiugainn comhladh rium ’s gu ’n olamaid cupan punsha, agus cuiridh e a h-uile rud dhe sid as ar cuimhne. Nach fhaic thu cho briagha ’s a tha ’n t-side nis?”

Gu sgeula goirid a dheanamh dhe ’n earrainn mhuladaich so dhe mo naigheachd, rinn sinn mar a bha na seoladairean a’ deanamh anns an am; rinneadh am punsha, agus chuir iad a’ mhisg orm leis, agus le aingidheachd na h-aon oidhch’ ud, bhàth mi na rinn mi de dh’ aithreachas, na ruintean matha a chuir mi romham, agus a h-uile smaointean bhronach a dh’ eirich suas ’nam chridhe mu dheidhinn mar a chaith mi mo bheatha ’s an am a dh’ fhalbh. A dh’ aon fhacal, mar a shocraich garbh-thonnan na fairge an uair a thuit a’ ghaoth, mar sin, mar an ceudna, dh’ fhalbh gach crith, agus eagal, agus curam a bh’ ormsa mu dheidhinn mo bheatha, agus thainig gach iarrtus laidir a bha agam roimhe sid gu falbh as an rioghachd air ais, agus dhichuimhnich mi gu buileach gach boid agus gealladh a thug mi an uair a bha mi ’nam eiginn.

Fhuair mi uair is uair cothrom air smaoineachadh air mar a thachair dhomh, agus bha na smaointeanan glice, mar gu ’m b’ eadh, a’ feuchainn air uairibh ri tighinn air ais a rithist. Ach thilg mi dhiom iad, agus chuir mi cul riutha mar gu ’m b’ e galair a bhiodh annta, agus fo bhuaidh na dibhe agus na cuideachd a bha maile rium, fhuair mi lamh-an-uachdar orra, agus ann am beagan laithean, fhuair mi buaidh air mo chogais cho math ’s a dh’ iarraidh duin’ og sam bith dhe mo sheorsa.

Ach bha agam ri dhol fo dheuchainn eile fhathast; agus mar a tha gu tric a’ tachairt ’na leithid de shuidheachadh, runaich am Freasdal m’ fhagail gu buileach gun leithsgeul. Oir mur gabhainn ris na chaidh mi troimhe mar shaorsa, bha an ath dheuchainn gus a bhith cho cruaidh ’s gu ’n aidicheadh am fear bu chruaidhe cridhe ’n ar measg gu ’n robh e ann an cunnart mor, agus feumach air truas agus air trocair.

Air an t-siathamh latha dhuinn a bhith aig muir, thainig sinn do ’n acarsaid aig Yarmouth. O ’n a bha ’n t-side ciuin agus blath an deigh na stoirme, cha do chuir sinn astar mor sam bith ’n ar deigh. O ’n a bha ’ghaoth ’n ar n-aghaidh, b’ fheudar dhuinn acrachadh an so. Bha ’ghaoth o ’n aird an iar-dheas, agus bha sinn aig acaire fad seachd no ochd de laithean. Thainig moran de shoithichean eile ’steach do ’n acarsaid, o ’n a bha i na h-acarsaid shabhailte anns am faodadh soithichean tamh a ghabhail gus an tigeadh soirbheas fabharrach leis am faigheadh iad a dhol a steach do ’n amhainn, no air falbh a dh’ ionnsuidh aon bhaile-puirt do ’m b’ aill leotha dhol.

Dh’ fhaodamaid a bhith air faotainn suas do ’n amhainn mur b’ e gu ’n robh a’ ghaoth tuilleadh is laidir; agus an deigh dhuinn a bhith aig acaire ceithir no coig de laithean, sheid a’ ghaoth anabarrach mor. Ach air a shon sin, o ’n a bha ’n acarsaid math agus fo ainm a bhith sabhailte, agus o ’n a bha ’n long agus a cuid acfhuinn gu math laidir, cha robh curam no eagal sam bith air an sgiobair no air an sgiobadh. Chuir iad seachad an uine ’nan tamh, agus iad gu mear, subhach mar is gnath le seoladairean a bhith. Ach air madainn an ochdamh latha sheid a’ ghaoth na bu mho ’s na bu mho, agus b’ fheudar na croinn arda a thoirt a nuas, a h-uile rud a dheanamh a ghabhadh deanamh gus comas a thoirt do ’n luing seasamh ris an stoirm.

Mu mheadhain latha, dh’ eirich an fhairge cho ard ’s gu ’n robh i bristeadh a steach air toiseach na luinge, agus shaoil sinn uair no dha gu ’n robh i ’tarruinn an acaire. An sin dh’ ordaich an sgiobair an t-acaire-bais a chur am mach. Mar so bha ’n da acaire fo ’ceann, agus bha na cablachan air an leigeadh am mach cho fad ’s a ruigeadh iad.

(Ri leantuinn.)

EOBHAIN BAN MAC AN T-SAIGHDEIR.

LE SEUMAS N. MAC FHIONGHAIN.

CAIB. XVII.

SUAS CEUM MOR EILE ’SAN FHARADH—MAR A DH’ FHAILTICH EOBHAIN BAN AN DIUC IARUINN—AM PARIS GHREADHNACH.

CHA ruig sinn a leas a ràdh mu ’n latha no mu ’n bhlàr so, ach gu ’n do chath Eobhain gu duineil, treun, guala ri guala le charaid ùr, gus an do chriochnaich am blàr, anns an reiseimeid ainmeil ud, an 92—reiseimeid Ghàidheal a bha na ’n Gàidheil ’s na làithean ud. Cha b’ ionnan ’s mar tha gnothuichean an diugh. An uair a bhios bearna ri ’lionadh ’s na reiseimeidean Gàidhealach (mar a theirear) cuirear féile beag is boineid bhiorach air gach fear a thig an rathad, co dhiù bhios ann Iudhach no beadagan caol, glas á Lunnainn. Is óbh, óbh! co ach iadsan? —smior nan Gàidheal! Ach tha bhuil ’s a bhlàth. Bhiodh e ’cheart cho nàdarra diollaid an eich dhuinn a chur air druim a mhairt mhaoil, an dùil gu ’n deanadh sin each math dhi, ’s a bhi ’n dùil gu ’n deanadh féile beag is boineid bhiorach gaisgich Ghàidhealach dhe ’n t-seòrs’ ud. Ged nach robh ar curaidh ’san trusgan Ghaidhealach an là ud, bha gràinne mullaich na culaidh sin aige gu math—làn a chìnn de chainnt nam beann—an iuchair a chuireas cridh’ an fhìor Ghaidheil air mhire ’sa chath, ’s gu co-fhaireachduin ’sa bhròn no ’n aoibhneis, agus mar sin chaidh iomadh làmh chàirdeil na ghlaic ga ’fhàilteachadh do ’n rancaichean treun. An oidhche sin chaidh ainm sios am measg nan Gàidheal mar sheirdsean mar a bha e measg nan Gall. Bha ’n t-atharrachadh furasda ’dheanamh ’san àm, oir chaill iad iomadh laoch air àrQuatre Bras,agus a bhàrr air a sin chunnaic Eobhain an Caiptean, a thaobh a bhrath a bh’ aige thun an àrd-chomanndair, a bha e air-son a thoirt seachad gun dàil. Chunnaic an caiptean am màidsear le Eobhain na ’chuideachd, is chaidh iad an sin thun a chòirneil, agus mar sin suas gus an do ràinig iad bàrr an fhàraidh far an robh an comanndair fhéin. Ann am beagan bhriathran dh’ innis Eobhain dha mar a dh’ éirich dhaibh, agus ged nach dubhairt an duine mor moran ris a Ghaidheal òg, chòrd a ghluasad gu mor ris, mar a thuig na h-ofigich a bha eòlach air a dhòighean. An uair a dh’ fhag càch làthair an diuc, dh’ éibh e air ais air a chòirneal Ghàidhealach.

“An aithne dhut an duine òg ud?” ars’ esan.

“Cha ’n aithne gu pearsanta, mo thighearna. Tha e nis na sheirdsean na ’m reiseimeid. Ach tha mi tuigsinn gur e ’cheart òganach air am biodh mo charaid Mac-a- Ghobha ’bruidhinn gu tric, ’s ga m’ sgìtheachadh a seinn mu ’chliù ’s mu ’spionnadh ’s mu thapachd. Ach tha mi nis a tuigsinn gu ’n do thoill e ’h-uile lide dheth.”

“Ah! cha ’n ’eil teagamh. A réir a chainnt tha mi tuigsinn gu bheil ionnsachadh math cumant’ aige, agus tha mo shùilean ’s mo chluasan ag innse gur taghadh an t-saighdeir e. A dh’ aon fhacal cha ’n ’eil ni eadar e is cothrom air tionndadh a mach na roghadh is taghadh an ofiigich, mar tha mise tuigsinn, ach cion an airgid. Agus gu fìrinneach tha e bhi pailt aig iomadh aon nach

---

[68]

[Vol . 12. No. 9. p. 4]

do thoill e, a toirt dhuinn, mar tha fios agadsa ’chòirneil, iomadh amadan gun eanachainn mar ofigich, ’s a cur iomadh uair beatha dhaoine na’n lamhan. Ofigich!” ars’ esan, ’s fiamh gàire tighinn air a ghnùis thana, ghlais; “ofigich! na ’m biodh am pòcaidean falamh ’s gun chàirdean cumhachdach ri ’n cùl, ris nach earbte dhol na ’n aonar do ’n tobar, mu ’n rachadh iad an comhair an cinn ann, ’s an t-uisg’ a shalach. Ach thig an latha—ach coma cha bhi sinn ga ’fheitheamh ’sa chàs so. Co na h-ofigich a mharbhadh no ’leònadh gu dona na d’ reiseimeid an diugh, a chòirneil?”

“Am Màidsear Friseal, mo thighearna, ’s an Caiptean Domhnullach; agus thaLieutenantMac-an-t- Saoir air a leòn cho dona ’s gu bheil eagal orm nach bi e beò, agus—”

“Ni sin an gnothuch, a chòirneil. Tha ’n t-àm so cabhagach is moran againn ri dheanamh, agus feumaidh sinn na leithid sin a dh’ àm bristeadh air iomadh lagh is riaghailt. A dh’ aon fhacal faic gu ’m faigh ar caraid an Gàidheal òg so àite Mhic-an-t- Saoir, agus gheibh sinn na paipeirean an ordugh ’nuair a bhios na ’s lugha again ri ’dheanamh.”

An ath mhaduinn gu moch bu mhor ioghnadh agus faodar a radh toileachadh Eobhain bhàin, agus bu mhor ’s bu làn-chridheach an co-ghàirdeachas a rinn a chàirdean ùra maille ris, agus ma bha farmad aig a h-aon ris cha do nochd e e ’n là ud, oir fhuair e ma sgaoil air dhòigh air choireiginn mu na dh’ éirich dha air an turus iomraiteach a thug e gu buil cho math, ’s gu ’n robh iad a sealltainn air mar churaidh treun. Cha mhò a thug am fortan a thainig na rathad air Eobhain bàn a shròn a thogail aithneachadh na b’ àirde na dh’ fhàg nàdar i, agus fhreagair e chlais ùr so cho nàdarra ’s ged a dh’ fhàsadh e innte. An deigh beagan cadail a dheanamh air an latha so, fhuair e òrdugh a dhol air adhart le beagan de ghillean taghte roimh ’n chuid sin de ’n arm, mar fhreiceadain toisich, ’s iad uile gluasad air adhart gu àite sònruichte dlùth do bhaile-mór Bhrussels. Bha ’n dùthaich gu léir air an latha so, an seachdamh latha deug de mhios meadhonach an t-samhraidh, beò leis na Frangaich, stuadh air chùl stuaidhe dhiu, ’s iad uile ’s an aghaidhean air an aon chala. Bha e furasda thuigsinn gu ’n robh mionaid shònruichte tarruinn dlùth—latha bha ri bhi ainmeil an eachdraidh an t-saoghal—an latha ro-òrdaichte ’bha dol a chur crìoch air cumhachd Bhoni gu bràth. Bha nàdar fhein an latha so mar gu ’m b’ eadh a cograich mu ’n chrìch. Bha i aig fois mhi-nàdarra, mar gu ’m biodh i ’san dorus ag éisdeachd ’s air a h-obraichean àbhaisteach fhàgail ’s a h-aire uile air an latha mhor a bha dlùth—Là Waterloo. Cha do thachair ni ’s fhiach ainmeachadh air an turus so do dh’ Eobhain, no gus an robh e na aonar ’san fheasgar beagan mhìltean o’n champa. Bha e smaointinn tilleadh do chuideachd chàich o nach robh e faicinn dad amharusach sam bith, oir bha òrdugh cruaidh aca seorsa duine sam bith nach riaraicheadh iad, no air an gabhadh iad amharus a ghlacadh. Mar a chaidh a ràdh bha ar curaidh a dol a thilleadh, an uair a chual’ e marcaich an nuas uige, air nach robh moran cabhaig a réir choltais. Bha each aig a Ghàidheal air-son an turais so, ’s a tionndadh sheas e dìreach air an rathad roimh ’n mharcaiche ’s thug e òrdugh dha seasamh. Cha do leig an duin’ air gu ’n cual’ e e, ach leis na briathran, “Teann as mo rathad,” bha e ’dol a ghabhail seachad gun an còrr freagairt. Ach bha òrdugh soilleir aig Eobhain bàn, agus ged bu rìgh e cha robh e dol ga ’leigeil seachad mar sud. “Seas!” Thug e ’n t-òrdugh seachad a rithist, ach bha fear a’ chleòca ghlais, anns an robh e tiodhlaicte thun nan cluasan, a leantuinn roimhe le, “Seas a thaobh! seas a thaobh! An cual’ thu mi?” Ach cha do sheas e ’thaobh: na aghaidh sin shìn e mach a chròg mhor, ’s a breith air sgòrnan air an fhear eile tharruinn e le ’ghairdein laidir as a dhiollaid e, is thug e air a bheulaobh fhein e. “C’ar son,” ars’ esan, “nach do—” Cha deach e na b’ fhaide, oir aig a mhionaid sin fhuair e sealladh air da shùil bhiorach, fheargach ag amharc air ’san dorchadas—cha mhor nach do dh’ fhairich e iad—ach b’ann air an t-sròin aig an duine ’laidh a shùilean le eagal agus uamhas. Co bh’ aige ach an Diùc Iaruinn, àrd-chomanndair an airm Bhreatunnaich! Cha mhor nach do stad anail Eobhain bhochd, air dha so drughadh air an inntinn aige. A leigeil as an diuc car cabhagach, mar iarunn dearg, leum e gu làr ’s rinn e ùmhlachd mar bu chòir, is dh’ iarr e mìle maitheanas air an duine mhor air-son an diol a rinn e air. Cha do leig e dad air, no gu ’n cual’ e e, ach a toirt sùil bhuaithe thuirt e gu h-aithghearr, “Glac an t-each agam ’s thoir ann an so e,” agus aig a cheart àm rug e fhein air srian each Eobhain. Fhuair an Gàidheal greim air an each is chuidich e ’n diuc do ’n diollaid air ais, agus mu ’n d’fhuair e socrachadh innte, thainig triuir no cheathrar de dh’àrd ofigich an diuc na’n cruaidh-leum, is thug e na’n cuideachd aghaidh air Brussels. Bha Eobhain a smaointinn gu ’n robh ’chùrsa saighdeireachd aig a ceann, o nach dug an diuc freagairt sam bith dha; ach anns an dealachadh thionndaidh e ris ’s dh’ fhaighneachd e ’n làthair chàich, an robh e dol thun a’ bhàl mhoir a bha ri bhi ’sa bhaile ’n oidhche ud, ach gun fheitheamh ri freagairt a Ghaidheil ghabh e air falbh.

Faodar a radh gu ’n deach Eobhain, ’s e nis na ofigeach, greiseag thun a’ bhàl an oidhche ud; ach bha e ’n dùil a h-uile mionaid gu ’n digeadh teachdaire uige le brath nach robh ’sheirbhis a dhìth air an righ na b’ fhaide, ach cha dàinig. Air dha bhi dol troimh ’n talla rìomhach, ghreadhnach, am measg nan ceudan sgeadaichte ’s gach dath ’sa bhogha-frois, thachair an diùc ris, ’s e dian chòmhradh ri seanalair ainmeil eile. Air do ’n diuc an Gaidheal mor so fhaicinn, le ’dheise bhallach, bhòidheach, sheall e air gu geur ’san dol seachad, ’s air dha aithneachadh thainig fiamh gàire air a ghnùis.

Mar a thàinig crioch aithghearr air a bhàl, air dhaibh a chluinntinn gu ’n robh na Frangaich a tarruinn dlùth, ’s mar a ghluais iad iad fhein, ’s gach ni eile, tha iomraiteach an iomadh eachdraidh, agus sgriobh iomadh ùghdar ainmeil uime. A dh’ aon fhacal bha e na mhèinn bheairteach do sgriobhadairean riamh uige so, agus bidh e mar sin fad iomadh linn fhathast. Ga fhàgail mar sin aig muinntir nan sluasaidean mora, cha toir mis’ as ach làn no dha mo spàinne bige fhìn ’san dol seachad. Mar tha fios aig an leughadair, fhuair an reiseimeid Ghàidhealach do ’m buineadh Eobhain bàn cliù mor latha Waterloo, oir b’ e a cuid shaighdearan a ghabh a mhire-chath mhor, ’s gus greasad air a bhi am bad nam Frangach, ghlac moran dhiubh greim air stiorapan nan trupairean treuna, naScots Greys,air dhaibh a dhol seachad orra na’n cruaidh leum thun nan ceatharnach bu treuna bh’ aig Boni. Na’m measg so bha Eobhain bàn. Agus bu mhiorbhuilteach aon aca ’thilleadh beò riamh á measg na h-eachraidh, eadar an naimhdean ’s an càirdean, ’s am Bàs na bhoil air gach taobh a cùnntas na gràinnsich, ’s gun fheum aig’ air an là ud a sheann speal gheur a thoirt á pasgadh ann. Cha robh cuimhn’ aig Eobhain ro mhath air ni, o’n a rug e air stiorap air each mór glas a thainig na chruaidh leum seachad air, no gus an d’ fhuair e e-fhéin na shìneadh fo each mor Frangach, a bha fàsgadh na beatha as, cha robh ’thùr no ’chiall ro mhath aige. Bha cuimhne mhùgach aige gu ’n robh eich is daoine ’tuiteam air gach taobh dhe, ’s gu ’n robh gach Frangach a bha ’sireadh a bheatha ’dol ga làr air dhòigh air choireigin, ’s gu ’n robh ’ghairdeanan daonnan ag iathadh mu ’n cuairt air, le arm anns gach laimh ga ’gheard, gun òrdugh sam bith o inntinn. Ach thòisich e air smaointinn gu reusanta, air dha e fhein fhaighinn ’san t-suidheachadh chunnartach so, agus dh’ fheuch e ri ’neart a chur an géill gus e fhein a shaoradh, ach cha robh sin furasda ’dheanamh far an robh e. Mu dheireadh fhuair e leth char a chur dhe fhein air chor agus gu ’m faigheadh e sealladh na b’ fhearr mu ’n cuairt, ’s air dha sin a dheanamh chunnaic e sealladh a thug air a shùilean a dhùnadh. An ath mhionaid dh’ fhosgail e iad ’s e air gluasad a chluinntinn dlùth dha. Chunnaic e seanalair Breatunnach astar bhuaithe air a ghlacadh fo each mar a bha e fhein, ’s e le iomadh spàirn a feuchainn ri faighinn cuibhteas e. Chual’ Eobhain gluasad eile, ’s a tionndadh a shùl an taobh sin chunnaic e saighdear Frangach air a dhroch leòn, ach guineach, nimheil, eadhon ’s na mionaidean deireannach fhéin, bha e ga ’shlaodadh fhein rathad an t-seanalair, is gràin bhàis a dearrsadh na ’shùilean. Bha béigneid mheirgeach aige eadar ’fhiaclan, agus mar so bha e gu mall ach gu cinnteach a giùlan a’ bhàis thun a Bhreatunnaich aig nach robh cothrom air e fhein a dhion. Le sreamadh gàire aognaidh air a ghnuis ghlas-neulaich, bha ’m Frangach gu bhi aige, agus thuig Eobhain gu ’m biodh gach ni seachad am beagan mhionaidean mur an rachadh aige fhéin air faighinn saor. Le spàirn chruaidh fhuair e air a bheul-fodha, ’s a breith air chois air each marbh eile dlùth dha tharruinn e e-fhein as, ’s a leum a null, ged a bha e brùite, rug e air an Fhrangach is ghiùlan e e gu àit’ eile, agus ga ’fhàgail am measg a sheòrsa fhein, ruith e air ais ’s thug e ’n seanalair as an ribe bhàis ’san robh e, ach a faicinn nach rachadh aig’ air coiseachd, ghiulan e e gu luath gu àite sàbhailte, air dha trup dhe na Frangaich fhaicinn a tighinn air aghaidh. Air dha an t-ofigeach fhàgail, co chunnaic e gu stòlda ’g amharc air ach an diuc, a thionndaidh ’san àm ri ofigeach ri thaobh leis na briathran: “Dh’ aithnich mi gu ’n robh stuth ceart, nach meataicheadh teine, ’s a Ghàidheal òg ud, agus na’m biodh moran dhe leithid agam ’s fhad’ o bha Bonaparte fo chìs.” Cha robh na briathran so air an ciallachadh air-son cluasan Eobhain, ach chual’ e iad ’s dh’ fhàg iad e na bu thoilichte na ged bu leis òr na h-Eòrpa. Cha ruig sinn a leas an latha mor so a leantuinn na ’s fhaide, oir tha fios againn uile air a chrìch ’s mar a chaidh crioch aithghearr air dòchasan Bhoni gu dìlinn, ’s gu ’m b’ fheudar dha e fhein a thoirt suas dha naimhdean buadhmhor an uair a dh’ fhairlich air teicheadh air falbh do na Staidean Aonaichte. Agus na ’n greim iarnaidh fàgaidh sinn e, o’n a chaidh a ghrian fodh’ a nis gu bràth.

Ghabh na curaidhean buadhmhor air aghaidh do bhaile-mor Pharis, agus na’n cuideachd ar curaidh Eobhain bàn, agus ann an sin chunnaic e ioghnaidhean a bha e smaointinn a bha do-dheanteadh do inntinn dhaoine dheilbh. Ach ged a bha beatha shòghmhor, shon’ ac’ ann mar bu trice, bha iad air an cuairteachadh le iomadh cunnart o ghamhlas a naimhdean furachail, a bha gun teagamh a cumail aodainn bhriagha riutha ’nuair a bhiodh iad na ’m buidhnibh làidir air an latha; ach ’s iomadh aon a ghluais a mach an slàinte a dh’ amharc a bhaile mhor air an oidhche, nach do thill riamh ’s nach cualas iomradh air an crich uige so. Gu follaiseach cuideachd, bhiodh iomadh uair còmhstri ’s na taighean-òil, ’s bhiodh

---

[69]

[Vol . 12. No. 9. p. 5]

claidhnean is dagaichean gu tric an tarruinn. Bha gu h-àraidh aon bhaidein de dh’ ofigich Fhrangach a deanamh dichill gus a leithid so aobharachadh. Bha gach fear aca so gle threun agus coimhlionta air gach seòrs’ airm, agus gu h-àraidh bha ceannard a bhaidein so ainmeil a thaobh spionnaidh agus crosdachd, agus cha robh bhuaithe ach beum a thoirt do dh’ofigeach Breatunnach sam bith a thachradh ris, air-son toirt orra éubhach a mach far am biodh esan daonnan buadhmhor, agus is iomadh òganach teith, àrd-inntinneach a chuir am màidsear borb Frangach gu bàs mar so, gus mu dheireadh an robh eagal mor roimhe na ’m measg.

Air aon oidhche bha seisear de dh’ ofigich Bhreatunnach cruinn aig cuirm bheag dhaibh fhein aig bòrd am fear dhe na taighean òsda so, agus na ’m measg bha Eobhain bàn mac an t-saighdeir agus ofigeach òg Gàidhealach eile. Am meadhain na cuirm chual’ iad straighlich bhòsdail a tighinn thun an doruis, ’s an ath mhionaid nochd am Frangach mor borb ’sa chàirdean air bathais an ùrlair mu ’n coinneamh. Sheall am Frangach gu ladarna mu ’n cuairt, ’s a sin chaidh bacag air ma b’ fhior agus bhual e ’n gairdein fear dhe na Sasunnaich, a bha ’cur glain’ fhìon thun a bheòil ’san àm, a dòrtadh a h-uile boinne dheth air Eobhain a bha làmh ris le gàire magaidh.

(Ri leantuinn).

TIR NAM BEANN, NAN GLEANN ’S NAN GAISGEACH.

BHIODH e ’n a ni dàna, agus, ma dh’ fhaodte, ann an iomadh cuideachd, ’n a ni cunnartach a radh, ged nach mor dhaoine tha cho gaolach ri Gaidheil na h-Alba mu’n Daoine ’s mu’n Dachaidh fein, gu bheil iad suarach mu’n Duthaich. Cha mho bhiodh e ceart, tha mi meas, co-dhiu gun ni-eigin de mhineachadh, dol a chur suaraichead mu’n Duthaich á leth nan Gaidheal. Cha ’n ’eil neach a chunnaic a’ bheag no mhor do ghiulan a’ Ghaidheil an Tìr choigrich, nach faca iomadh comharra follaiseach air a bhaigh r’a Chinneadh, r’a Chanain, ’s r’a Dhuthaich. Tha fios againn uile air a’ chumhachd tha aig cliu ’us onoir a Dhuthcha ’s a Dhaoine thairis air inntinn an t-Saighdeir Ghaidhealaich, a chum a bhi ’g a bhrosnachadh gu gniomhan euchdach, airidh air a Thir ’s air a Shinnsirachd. Anns na bailtean mora, gu h-araid o chionn beagan bhliadhnachan, tha gluasad a’ Ghaidheil ro chomharraichte. Cha ’n ’eil baile mor, no ach gann baile beag, am Breatunn, anns nach ’eil Comunn Ghaidhealach, d’am priomh dhleasdanas a bhi dearbhadh do’n t-saoghal mu’n cuairt doibh, an àm san an-àm a rèir beachd morain, gur sluagh sonruichte iadsan, ’n an Eideadh, ’n an Ceol, ’n an Canain, ’n an Cleachduin, ’n an Sinnsearachd, ’s ’n an Eachdraidh.

Agus ma leanas sinn na Gaidheil do dhuthchannaibh cein, gheibh sinn dearbhadh nach facas, ma dh’ fhaodte, riamh roimhe air speis Sluaigh do’n Tìr a dh’ fhag iad. Their Luchd-turuis ma tha toil agad fior Ghaidheal fhaicinn, gu’m feum thu Albainn fhagail, ’s imrich a dheanamh do Chanada no do Australia. Tha e air aithris gu’m faighear ’n ar latha-ne barrachd de’n fhior fhuil Ghaidhealaich, de fhior Chleachduinean, ’s de fhior Chainnt nan Gaidheal air raointean Australia ’s an coilltean Chanada, na gheibhear an Albainn. Cha ’n ’eil teagamh nach ’eil na Gaidheil an Albainn a’ dol an teircead ’s an laigead; ach nach mor an t-aobhar gairdeachais, ged tha ar Cinneadh a’ crionadh ’s an Rioghachd so, gu bheil e neartachadh taobh thall a’ Chuain, —nach Bàs ach caochladh Beatha tha’n dàn d’ar Sluagh. ’S ann le smuaintean dubhach, trom, a chuimhnicheas sinn air na miltean ’s na deich miltean a dh’ fhogair ainneart as an Tìr fein; ach is ann le aoibhneas mor a leughas sinn no ’chluinneas sinn mar a shoirbhich le’r Luchd-duthcha an Rioghachdan céin, ’s gu sonruichte mar tha Tìr an duthchais, fuar ’s mar fhuair iadsan i, cho blath ’n an cuimhne. Co’n t-suil nach las, co’n cridhe nach plosg, an uair a dh’ innsear gu bheil a’ Ghaidhealtachd ’sa’ Ghailig cho muirneach thairis ’sa tha i aig baile; gu bheil am Fogarrach a teagasg canain agus deagh chleachduin aithrichean d’a Chloinn; ’s gu bheil a’ Chlann ag adhlacadh nan Aithrichean ann an Cill a th’ air a h-ainmeachadh air a’ Chill ’s a’ bheil an Sinnsearachd ’n an luidhe mu Thuath? “Tir nam Beann, nan Gleann, ’s nan Gaisgeach!” Cha ’n ’eil cearn de’n talamh air an do chuir an Gàidheal a chos anns nach cualas an fhuaim; agus cha ’n ’eil àite ’s an cualas i, nach do dhuisg i an cridhe a’ Ghaidheil na faireachduinean is luachmhoire a bhuineas d’a. Tha do cheann na’s airde, ’s do cheum na’s farumaiche, an uair a chluinneas tu ’n radh air cabhsair a’ bhaile mhoir; is tric a neartaich an smuain misneach, ’s eadh, agus creideamh an Eilthirich ri am trioblaid ’us deuchainn an Tìr chein; agus nach minic a chaidh an Saighdear Gaidhealach le iolaich an coinneamh an Namhaid, le suil na h-inntinn suidhichte air “Tir nam Beann, nan Gleann, ’s nan Gaisgeach.”

Ach ged tha so uile fior, is eigin aideachadh an uair a rannsuicheas sinn ar Canain, ar Sean-fhocail, ar Bardachd, agus eadhon ar n-Eachdraidh, nach faigh sinn ar Cinneadh a’ toirt dearbhadh cho laidir air an gradh d’ an Duthaich, ’s a dh’ earbamaid á Daoine a’ nochd, air cho liutha doigh, speis cho mor agus gradh cho teth d’ an Daoine ’s d’ an Dachaidh. Tha e comharraichte nach ’eil focal againn ’s a Ghaidhlig a fhreagras do’n fhocal Bheurlapatriotism , ’s do na focail a tha ’n daimh ris. Their sin “Duthchas” ris a’ cheangal tha eadar Duine ’s Aithrichean; agus cha ’n ann ris a’ cheangal tha eadar Duine ’s a Dhuthaich. A ris, cha chleachd sinn “Tireachas” anns an t-seadh so, ged tha ’m Foclair ’g a eadar-theangachadh lepatriotism .Agus their sinn “Tiorail,” no, mar shaoileas mi bu choir a radh, “Tìreil,” ri blaths, tearuinteachd o ghaoith ’s o uisge; ag eirigh, tha mi meas, o’n fhein-fhiosrachadh chruaidh a bh’ aig ar Daoine air cunnairt Mara ’s Monaidh; mar tha gun teagamh “Tìr” fein a’ ciallachadh, cha ’n e Duthaich, ach Fearann, eadar-dhealaichte o Fhairge. Theireadh na Sean Daoine “Cha ’n ’eil Duthchas aig Mnaoi no aig Sagart;” agus feudaidh e bhi gur e ’s ciall do’n radh, gu’m b’e Duthaich na Mnà Duthaich a Fir, agus gu’m b’e Duthaich an t-Sagairt Duthaich na h-Eaglais—an Saoghal, no “Duthaich is fearr, eadhon Duthaich neamhaidh.” Ach ’e e mo bharail gur e fior sheadh an t-Sean-fhocail, gu’m b’e dleasdanas na Mnà a Daoine ’s a Dachaidh a threigsinn airson Daoine ’s Dachaidh a Fir, agus gu’m b’e dleasdanas an t-Sagart an Saoghal a chur air chùl, a chum e fein a thoirt suas d’a dhreuchd, ge b’e cearn d’an rachadh a ghairm. Tha e gun teagamh fior gu bheil ar Canain easbhuidheach anns na focail a tha cur an ceill ceangal Dhaoine ri’n Duthaich; agus ’s e mo bheachd far nach faighear am Focal gur ann ainmig a gheibhear an Smuain.

Is co-ionann sgeul do na Sean-fhocail. Tha aon, gun teagamh, a’ teagasg an atharraich, ach cha chluinnear ach ainmig e, “Cumhachd do charaid, agus Traillealachd do namhaid, a Dhuthcha.” Cha ’n ’eil an radh a ghabh sinn mar steigh fathast sean, ged tha e siubhlach. Cha ’n fhaighear e am measg nan Sean-fhocal a chlo-bhualadh ’s a’ bhliadhna 1785. Anns an Roimh-radh do shaothair Oisein a sgriobh Eobhan Mac-Lachainn gheibhear “Tìr nam Beann, nan Gleann, ’s nam Breacan;” agus tha mi meas gur ann o’n chainnt so a dh’ eirich “Tir nam Beann, nan Gleann, ’s nan Gaisgeach.” ’S e theirteadh o shean “Cnuic, ’us Uisg’, ’us Ailpeinich;” agus na’m fuilingeadh Sliochd Ailpein dhuinn “Albannaich” a radh an àite “Ailpeinich,” theirinn gu’m b’e ’n sean fhocal a bu fhreagarraiche na ’m fear ùr. Ach cha ’n ’eil teagamh nach e ’s brigh do’n radh so aosdachd Chlann-Ailpein, agus cha ’n e ceangal nan Gaidheal ri’n Duthaich. ’S ionann teagasg do’n t-sean rann;

“Cinnidh Scuit saor am fine,
Mur breug am faistine;
Far am faighear an Lia-fail,
Dlighe flaitheas do ghabhail.”

Agus ciod is ciall do’n radh sin a chithear air gach clar, ’s a chluinneur anns gach coinneamh Ghaidhealach, “Clanna nan Gaidheal an guaillibh a cheile,” ach so, earail do na fineachan Gaidhealach an sean naimhdeas ’s an eas-aonachd a chur a thaobh, ’s a cheile sheasamh mar aon Sluagh ri aghaidh sluaigh, agus cha ’n ann mar Luchd-duthcha air-son còir an Duthcha; cha ’n e “Albainn” no “Gaidhealtachd,” ach “Clann nan Gaidheal.” Cha chualas riamh an earail so cho caithreamach ’s a chluinnear i ’n ar latha fein. Is fuaim thaitneach i gun teagamh do’n chluais agus do’n chridhe. Ach gheibhear aobhar broin ’s a ghairdeachas; oir cha ’n urrainnear a dhi-chuimhneachadh cho feumail a tha ’n earail, agus cho liutha uair ’s a bha “Clanna nan Gaidheal,” cha ’n ann an guaillibh ach an amhaichean a cheile.

Cha ’n fhaighear dearbhadh is laidire air gradh Sluaigh d’an Duthaich na gheibhear ’n am Bardachd. Gheibh sinn Bardachd cuid de Rioghachdan air a lionadh le spiorad gaisgeil, eudmhor airson urram an Duthcha os cionn cuid eile; agus gheibh sinn an rian so ann am Bardachd na h-aon Duthcha na’s comharraichte an aon linn, na gheibhear e an linn eile. Is comharradh soilleir an comhnuidh a’ Bhardachd air a’ mheas a bha aig Luchd-aiteachaidh na Tìre air an Duthaich; oir anns a cheum so gu sonruichte feudar a radh gur iad na Baird teangadh an t-Sluaigh. A réir mo bheachd cha ’n ’eil faireachduin cho luachmhor do Shluaigh ri cliu an Duthcha; agus cha ’n ’eil seol air an fhaireachduin a neartachadh cho comasach ri saothair nam Bard. Is sona an Sluagh a tha air am brosnachadh le fuinn am Bard fein gu bhi seasamh cliu an Duthcha anns gach àm ’s anns gach àite. Is an-aoibhinn do na Daoine agus do’n Tir anns nach do sheinn Bard mu dhleasdanas agus mu luach Gradh-duthcha. Ciod an teagasg a gheibh sinn o na Baird Ghaidhealach air a’ phuinc so? Leugh thairis saothair nam Bard is ainmeile tha againn, agus feoraich dhiot fein cia meud d’an rann a tha comasach air smuaintean cothromach a ghintinn ’n a d’ inntinn mu thimchioll do Dhuthcha agus do dhleasdanas d’i. A mach o Oisein, agus ma dh’ fhaodte os cionn Oisein, ’s e Donnachadh Bàn Mac-an-t- Saoir agus Mac Mhaighstir Alastair is mò a fhuair de bhuaidh thairis air inntinneam ar Luchd-duthcha a sheinn an Gaidhlig. Cluinnean neach aig a’ bheil cliu a Dhuthcha dlù d’ a chridhe, ag aideachadh gu’n deachaidh an fhaireachduin luachmhor sin altrum no neartachadh le òrain nam Bard so. Gheibh sinn gun teagamh, am measg moran de ranntachd gun toinisg, greadhnachas ’us aillidheachd na Tire air an cur an ceill am Bardachd oirdheirc. Gheibh sinn ar Canain, ar Ceol, ’s ar Cleachduin air am moladh airson buaidhean a tha dligheach dhoibh, agus airson iomadh buaidh nach ’eil. Ach c’ aite a’ bheil e air a

---

[70]

[Vol . 12. No. 9. p. 6]

sparradh oirnn gur e ar dleasdanas, agus gu’m bu choir gu’m b’e ar miann, cliu ar Duthcha a bhi luachmhor ’n ar suilean do bhrigh ’s gur i ar Duthaich i; ’s ar Canain, ar Ceol, ’s ar deagh Chleachduin altrum do bhrigh ’s gur iad dileab ar n-Aithrichean dhuinn?

Agus ma thiunndas sinn o bhardachd gu eachdraidh nan daoine so, ciod an dearbhadh a gheibh sinn air a’ chumhachd a bha aig Gradh-duthcha thairis air am beachdan no air an gluasad? Cha robh, o chionn mile bliadhna, àm an Eachdraidh na Gaidhealtachd anns an robh a leithid do chothrom aig Bard air a ghradh d’a Dhuthaich ’s d’a Chinneadh a dhearbhadh, ris an àm anns an do shaothraich an dithis dhaoine so. Ach ciod am feum a rinn iad do’n chothrom? Tha Donnachadh Ban a’ cogadh leis na Deorsachan; ach tha a chridhe leis na Stiubhartaich. Thainig aimsir an dearbhaidh, anns an robh daoine an ’n da-rireadh ma bha iad riamh ann; ach ciod e gluasad Dhonnachaidh? Chaidh e do’n arm dhearg airson duais. Aig an Eaglais-bhric theich e, ’s chaill e ’chlaidheamh; b’ eigin a’ choire chur air a’ chlaidheamh. ’S ann le toil-inntinn a dh’ innseas e gu’n do chaill a thaobh fein an latha:

“Bha ratreut air luchd na Beurla,
’S ann doibh fein a b’ eigin teicheadh.”

Gun teagamh cha robh Donnachadh Bàn ach òg ’s an àm so; ach c’aite am faighear ’n a bheatha fhada, no ’n a iomadh rann, dearbhadh air gaol dealasach, durachdach, teth a’ Bhaird d’a Dhuthaich no do fhior leas a Dhuthcha?

Bu duine eile Mac Mhaighstir Alastair. Duine smisneachail, treun, ’n a chorp, ’s ’n a inntinn; agus fior Bhard. Duine a thug suas uile chridhe, uile neart, agus uile inntinn do Thearlach Stiubhart, co-dhiu rè tamuill. Duine a thoilleas urram agus meas airson nam feartan cuirp agus inntinn a bhuilicheadh air; agus, ann an tomhas co-dhiu, airson na buil gus an do chuir e iad. Ach cha b’e aobhar a Dhuthcha a dhuisg misneach an t-Saighdeir, no ’las anam a’ Bhaird.

“Leanaidh mi cho dlu ri d’ shailtean,
’S a ni bairneach ri sgeir-mhara.”

’S e sailtean Thearlaich, ’s cha b’e sailtean Albainn a leanadh am Bard cho dlù. Dhuine do-thuigsinn air iomadh doigh; le buaidhean nach buineadh do mhoran—suil gheur, cluas cheolmhor, cuimhne laidir, eolas farsuing; ach le aignidhean borb; ’s le nadur cho salach ris na ronnan tombaca a bha ’n comhnuidh a’ sruthadh o bheul. Seinnidh e duanag cho binn ’s a chaidh a sheinn riamh an Gaidhlig; ann am maise ’Chruthachaidh gheibh e toilinntinn nach fairich neach ach am Bard a mhain; cluinnear “Fuaim ’us farum a’ bhlair” anns gach sreath de “Mholadh an Leoghainn:” ach ciod e dheth sin? Ma thig an neach is diblidh no is suaraiche tarsuinn air, fagar maise na Banaraich; cha ’n ’eil sùil air aillidheachd Allt-an-t- Siucair; theid eadhon aobhar Thearlaich Stiubhart a chur a thaobh; airson gach neimh, ’us puinnsean, ’us sailche, a thilgeadh air an deoraidh thruagh a ghabh de dhanachd air fein a shuil a thogail, an uair a bha ’choimlisg iongantach so de Chlann Domhnuill “a’ gabhail an rathaid mhoir, olc air mhaith le cach e.”

Agus ma ’s e so cliu nan crann ùra, ciod a theirear mu’n chrionaich? ’S e mo bheachd gu’m feudar a radh nach dearbh a’ Bhardachd Ghaidhealach, seachad air Bardachd Oisein, gur pobull sinne aig an robh mor ghradh d’ar Duthaich, anns an t-seadh is airde ’s is freagarraiche airson cliu Sluaigh a sheasamh fa chomhair an t-saoghail. Agus ciod e teagasg ar n-Eachdraidh? Tha dà aimsir gu sonruichte ’n ar n-Eachdraidh, ris an seall sinn air ais le h-uaill, mar dhearbhadh air ar treuntas ’s air ar n-aonachd;— ’s e sin mar a sheas ar n-Aithrichean cho gaisgeil an aghaidh nan Romanach, agus, iomadh ceud bliadhna ’n a dheigh sin, air taobh nan Stiubhartach. Choisinn ar Sinnsirean cliu maireannach d’ ar Cinneadh airson misnich, gaisge, ’s dilseachd anns na h-àmannan sin; agus rinn Seanachaidhean ’us Baird, Ghallda ’us Ghaidhealach, lan cheartas d’ar sluagh anns na cuisean sin. Ach cha mhor de chuig-ceud-deug bliadhna a tha ’n dà aimsir sin a’ comhdach; agus nach ’eil e fior gur ann roinnte ’s nach ann aonte ’bu trice bha na Gaidheil re a chorr d’ar n-Eachdraidh? Agus eadhon am measg nam Fineachan a dh’ eirich le Tearlach Stiubhart, nach faigh sinn, taobh ri gaisge air nach d ’thugadh barr, ’s ri dilseachd nach facas a samhuil, iomadh comharra “air a’ pheacadh a bha gu furasda ’g iadhadh mu’r sluagh,” —eas-aonachd? Nach b’e riamh cleachduin nan Gaidheal a h-uile fear a bhi deanamh dha fein? Agus is mor mo churam nach do rainig sinn fathasd mar shluagh air an fhirinn, gur ann air bunait na h-Aonachd a mhain a thogar aitreibh na Morachd. Gu deimhinn bu tigh roinnte ’n a aghaidh fein tigh a’ Ghaidheil an Albainn; agus cha ’n e ’n t-aobhar ioghnaidh gu’n do thuit e, ach gu’n d’ fhan e cho fada ’n a sheasamh.

“Cluinneamaid brigh na chaidh a radh uile.” Thug na Gaidheil dearbhadh laidir re an Eachdraidh air an speis d’an Daoine fein ’s d’ an Dachaidh fein; agus ’n ar latha-ne chi sinn iomadh comharra soilleir air an speis d’an Duthaich ’s d’ an Cinneadh. Ach o chionn mile bliadhna cha ’n fhaigh sinn Gradh-duthcha air a nochdadh am measg ar Daoine, mar a chithear anns na Rioghachdan a ghleidh aite-toisich an Eachdraidh an t-saoghail. Feudaidh e bhi gu’m b’e ar Crannchur a shonruich ar Cleachduin anns a cheum so; feudaidh e bhi gu’m b’e ar Cleachduin a shonruich ar Crannchur. Tha e fior gu’n d’ thug ar Sinnsearachd dearbhadh air Misneach ’us Dilseachd airidh air inbhe a b’ airde na shealbhaich iad. Ach bha’n Dilseachd an comhnuidh do Dhaoine, ’s cha b’ ann do Chuis; d’an Dachaidh, ’s cha b’ ann d’an Duthaich. Cha d’ eirich iad ’n an iarrtuis os cionn Cuis ’us Coir am Fine fein. Chaill iad mar so an aon smuain is luachmhoire ’s is cumhachdaiche air thalamh air son cliu Sluaigh ardachadh,— ’s e sin beachd cothromach air an dleasdanas d’ an Duthaich fein mar an Duthaich, agus d’an Sluagh fein mar an Sluagh. Is tric a b’e aobhar a’ Chinn-chinnidh euceart, foirneart air Fine eile; agus ged bhiodh ’aobhar ceart cha bhiodh e buan, oir,

“Mar reul ruiteach re an laoich,
Is gearr ge h-aoibhinn a’ dhearrsadh;”

ach tha aobhar do Dhuthcha ceart an comhnuidh, agus tha ’cliu, o linn gu linn, ’n a dhleasdanas soluimte do’n Luchd-aiteachaidh.

Ann an eachdraidh an t-Saoghail tha e fior nach e neart no misneach a mhain a choisneas cliu maireannach do Shluagh, ach beachd cudthromach air an dleasdanas d’ an Duthaich agus aonachd ’us eud airson a cliu a chur am farsuingeachd. Ciod eile rinn Duthaich bheag na Gréig ’n a Ceann-iuil do’n t-sean Shaoghal, ’s na h-eisimpleir do na Rioghachdan gus an là diugh? Chiosnaich na Romanaich an Saoghal, ach ciamar? Leis gach Romanach ionnsachadh o oige gu bhi cumail suas cliu a Dhuthcha anns gach ceum d’a bheatha agus leis an leasan a’ sparradh cho teann, ’s nach robh Romanach, re an Eachdraidh urramaich, a muigh no aig baile, cia air bith a dhreuchd no inbhe, nach robh air a lionadh le eud air son a Dhuthcha ’s a Shluaigh. Ciod a thug comas do Rioghachd bheag Albainn dùlan a thoirt re iomadh ceud bliadhna do fheachd cumhachdach Shasuinn, ’s a Coir ’s a Creidimh a ghleidheadh saor; ciod, ach beachd cudthromach an t-Sluaigh air an dleasdanas sholuimte a chuireadh orra mar Rioghachd na sochairean luachmhor a fhuair iad o’n Aithrichean a thiodhlacadh d’an Cloinn? Ciod a dh’ ardaich cliu Shasuinn am measg nan Rioghachdan? Tha gun teagamh an Tìr torach, ’s tha cothrom na mara aice; ach ciod e ’m feart a ghlac an cothrom, ’s a dh’ uisnich cho maith e. Gheibh thu an fhreagairt am beul Nelson aig Trafalgar: “ ’Se earbsa Shasuinn gu’n dean gach fear a dhleasdanas.”

Anns a cheum so bha teagasg nan Gaidheal easbhuidheach. A mach o Oisein, cha’n ’eil Bard Gaidhealach againn aig an robh beachd dligheach air dleasdanas Dhaoine d’an Duthaich. Cha robh Bard againn ach esan a sheall air ais, mu’n cuairt d’a, ’s air thoiseach air; ’s a theagaisg nach b’e crioch do dhleasdanais, mar Ghaidheal, an Saoghal a ghabhail mu d’ cheann, ’s d’ fhortan a dheanadh, ach gu’n robh fiachan trom agad ri dhioladh do d’ ghinealach fein, do na ginealaich a chaidh thairis, ’s dhoibhsan a thig a’d dheigh:

“Cia as tha sruthan na bha ann?
C’uin a thaomas an t-àm tha falbh?
C’ait’ an ceil aimsir a da cheann?
An ceathach tha mall, ’s nach gann,
A taobh ballach le gniomh nan seod.”

O chionn iomadh ceud bliadhna tha ’n Gaidheal, mar gu’m b’ ann, a’ dol roimh ’n t-Saoghal an coinneamh a chùil. Tha e tighinn beo air an àm a dh’ fhalbh; mar bha Mac Cruimein, ’n a aois ’s ’n a laige, cluich air a’ bhata nam port a chluich e, ’n a oige ’s ’n a threise, air a phiob. Ach cha bheathaichear cliu Sluaigh air an lòn so an comhnuidh. Ma’s e ’n giomach e, ged tha shuilean eadar a dhà spòig, cha ’n ’eil iad a’ ghnath ’n a dheigh. “Cuimhnich air na Daoine o’n d’ thainig thu,” —ro cheart agus ro fhreagarrach; ach cho ceart agus cho feumail, “Cuimhnich air an daoine a thig ad dheigh.” Is ann a mhain an uair a gheibh thu greim teann air smuain Oisein, ’s a sheallas tu ort fein mar aon de na tinneachan tha deanamh suas Slabhraidh Eachdraidh do Shluaigh, a dh’ fhairicheas tu gur e do phriomh dhleasdanas do bheatha orduchadh, air dhoigh ’s nach bi coimhliontachd na Slabhraidh air a bhriseadh, no a neart air a lagachadh le do dheanadas-sa. Bheir an smuain maise agus morachd do d’ ghluasaid; —cuiridh i misneach ’s a’ Ghealtaire; ni i Treubhach de’n Troich. Cha’n ’eil ’s a’ Ghaidhlig ainm againn airson a leithid so de dhuine; agus is duilich nach ’eil. ’S an àm a dh’ fhalbh, cha’n amhairceadh ar n-Aithrichean fada an aghaidh spreidh a’ Ghoill iomain do na beanntan; ach cha ghoidheadh iad facal d’a chainnt. Thug an ginealach a chaidh thairisPatronthar Galldachd, ach dh’ fhag iadPatriota muigh. Nach faod sinn gun toibheum, a radh; “Bu choir dhoibh sud a dheanamh, agus gun so fhagail gun deanamh.” Tha mi meas gu’m buidhneadh ar Sluagh ann an cliu, barrachd na chailleadh ar Canain ann am maise, na ’n abairteadh á so suas, “Tir nam Beann, nan Gleann, ’s namPatriot . ”

D. M‘K.

Tha beatha an duine air a roinn ’na tri earrannan, agus is iad sin, an earrann a bha, an earrann a tha, agus an earrann a bhitheas. Bu choir dhuinn a bhi air ar teagasg leis an am a chaidh seachad, buannachd fhaotainn o’n am a ta lathair, agus gu bhi ’g ar giulan fein ni ’s fearr air son an ama ri teachd.

Tha an neach sin a tha an comhnuidh fo dheagh mhisnich a’ cleachdadh leighis, a bhios chum slainte, an da chuid, do ’n chorp agus do ’n anam.

---

[71]

[Vol . 12. No. 9. p. 7]

Nova Scotia Furnishing Co., LIMITED.

A chuideachd a’s motha tha ’n Canada air son deanamh us creic
AIRNEIS-TAIGHE ’S BRAIT-URLAIR.

THA STOC MOR DAONNAN AGAINN AIR LAIMH ’NAR TAIGH-CEANNACHD AIR
Sraid Shearlot, Sidni.

Tha sinn a’ creic gach seors’ innsridh air an cuirear feum am broinn taighe.
Tha ar prisean ceart. Taghail againn.

“Ceannaich o’n Chuideachd a’s Motha, ’s caomhain t’ airgead.”

MACEACHUINN & MACCABE,
FIR-LAGHA.
Ceannach us creic fearainn, Airgead Iasaid, &c ., &c .
A. J. G. MACEACHUINN. IAIN J. MACCABE

HEARN & MACDONALD,
FIR-TAGRAIDH, NOTAIREAN, &C ., &C .
D . A. HEARN.FIONNLADH DOMHNULLACH

ROS & ROS,
FIR-LAGHA, NOTAIREAN, &C .
Airgead ri thoirt seachad an iasad.
UISDEAN ROS. HOWARD S. ROS, B. A.

HARDISON ’S PHARMACY.
An Stor-chungaidhean a’s fhearr a tha ann an Sidni.
Air oisean Sràidean Shearlat agus Prince.

C . P. MOORE,
BATHAR CRUAIDH.
Iarunn, Uidheaman Saoirsneachd, Uidheaman Gaibhneachd, Tairnnean, &c .

DR. G. T. MACGILLEAIN,
DOTAIR FHIACAL.
OIFIS: —Os cionn Stor Harrington.

C . R. BOWN,
URRASACHADH TEINE AGUS LEACAN GLAINE.

C . V. WETMORE,
URRASACHADH TEINE, BEATHA, SGIORRAIDH, & LEACAN GLAINE.
An tigh a Chommercial Bank,

J . E. BURCHELL,
URRASACHADH BEATHA AGUS TEINE
anns na cuideachdan a’s fhearr am Breatunn ’s an America.

ROYAL BANK OF CANADA
CORPAICHTE 1869.
ARD OIFIS, HALIFAX , N.

EARRAS, $3 ,000,000.00
EARRAS PAIGHTE 2,481,000.00
AIRGEAD TAIMH 2,500,000.00

Luchd-Riaghlaidh:
Thomas E. Kenny,Ceann-suidhe.
Thomas Ritchie,Iar-Cheann-Suidhe.
Wiley Smith, H. G. Bauld, Hon.Daibhidh Mac Iain.
Edson L. Pease, Gen’l. Mgr., Montreal.

Meur-Oifis ann an Sidni.
J . E. BURCHELL,Fear-Gnothuich.

Tha gach gnothuich is abhaist a dheanamh ann am banca ’ga chur air adhart, agus tha
BANCA-CAOMHNAIDH
ann anns am faodar suim sam bith o dholar suas, a chur air riabh 3% ’sa bhliadhna.

DAIN AGUS ORAIN, le Alasdair MacFhionghain. Air an deasachadh le A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 35c.

ORAIN, le Iain Lom Mac-Dhomhnaill. Air an deasachadh leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. A phris 30c.

MACTALLA NAN TUR, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Tha orain le iomadh bard, sean is og, anns an leabhar so, moran nach robh riamh an clo, agus moran eile ann air dreach na ’s fhearr na chunnacas fhathast iad. A phris: 25c; sia air $1 .25; dusan air $2 .00.

FILIDH NA COILLE, leis an Urr. A. Mac-Gilleain Sinclair. Orain a Bhaird Mhic-Gilleain, maille ri cunntas taghte de dh’orain eile, a bharrachd air orain is eadar-theangachaidhnean le Mr. Sinclair fhein. A phris, leth-dolar.

PUBLISHERS “MAC-TALLA,”
Sydney, Cape Breton, Canada.

NIALL MacFHEARGHAIS,
Ceannaiche Taillear.
Na h-Aodaichean a’s fhearr agus na Fasain a’s ùire.

[Dealbh]
A. J. BEUTAN,
(Alasdair Mac Iain Bheutain)

CISTEACHAN-LAIDHE
dhe gach seorsa—beag us mor, geal us dubh, agus dhe gach seorsa fiodha—cruaidh us bog. Aodaichean Dubha agus Anart Geal, agus na h-uile seorsa Bathar-Airgeid us eile nach urrainnear ainmeachadh an so.

Faodar comhradh a dheanamh ris a cearna sam bith dhe ’n duthaich air anTelephone No. 62.
Sidni, Feb. 8, ’01.
A. J. BEUTAN.

Bathar Cruaidh
Tuaghannan
Saibh
Locraichean
Glasan
Tairnean
Sgionan, etc.
Aonghas Mac Leoid
Paipear-balla
Paint
Olla
Putty
Varnish
Gloine
Etc., etc.

MANUFACTURERS LIFE INSURANCE CO.

Ard-Oifis: TORONTO , CANADA.
J. F. JUNKIN, Esq., Managing Director.

Tha a chuideachd so a creic “pholicies” dhe gach seorsa thathar a cur a mach air son urras-beatha. Gheibhear gach fiosrachadh a dh’ iarrar, agus na prisean, bho

C . W. SEMPLE, General Agent, Sydney, C. B.
M. B. FERGUSON, Special Agent,Sidni.
M . LEBETTER, Local Agent,Sidni Tuath.

Iadsan a Phaigh.

Iain Camaran, Grand River
Alasdair N. Domhnullach, Port Morien
Niall Mac Amhlaidh, Port Morien
Iain Mac Gillfhinnein Port Morien
I. I. Domhnullach, Huntington
Fionnladh Mac Citheagain, Reserve Mines
V. Beuton, Amaguadas Pond
Iain Dillon, an t-Eilein Cruinn
Iain Mac Rath, an Abhainn Mheadhonach
Anna Chaimbeal, Ceap Nor
Iain Mac-Fhionnghain, am Pòn Mor
Vincent Mac-an-t- Saoir, am Pòn Mor
Micheal Mac Fhionnghain, Glace Bay
A. D. Mac Cuthais, Salem Road
Bean Alasdair Mhic-Rath, Sidni
Iain Gillios, Sidni
Domhnull I Moireasdan, Sidni
Colla Domhnullach, Sidni
M. H. Mac-Neill, Sidni
D. M. Mac-Mhuirich, Sidni
Bean C. Mhic-an-Toisich, Malagawatch .
Uisdean C. Mac-Aoidh, Malagawatch .
Calum Domhnullach, Tairbeart, St. Anns
Iain Mac Gillemhaoil, Sidni Mines
Iain M. Rothach, Canoe Lake
Iain Moireasdan, Lakevale
Ruairidh Moireasdan, Cobh a Gheòidh
Iain Mac Leoid, Sidni Tuath
Domhnull I Mac Gilleain, New Aberdeen
D. R. Domhnullach, Acarsaid Bharrachois
Domhnull M. Mac Neill, Eilein Christmas
Calum Mac-Gille-Ghuirm, Valley Mills
Ceit C. Dhomhnullach, Grant , South Cove
A. D. Mac Leoid, Baile-Shearlot, E. P. I.
An t-Urr. E. Domhnullach, Stanley , E. P. I.
Aonghas Sutharlan, Elmsfield , N. S
Domhnull Mac-a- Ghobha, Duntroon , Ont.
Sìne Bhellairs, Springbank , Ont.
Mairearad Ghunn, Dieux Rivieres, Ont.
Uisdean Mac-Colla, Strathroy , Ont.
Am Brathair Ananias, San Francisco, Cala
Bean Eachuinn Dhughallaich, Exeter , N. H
Uilleam Mac-Dhaibhidh, Pacific Grove, Cal
Murchadh Gillios, Quincy , Mass.

Ma dh’ itheas tu teanga na caora, bidh tu ’mèilich ri d’ bheò.

Millidh smugaid cuideachd.

’S e do bheatha fuireach, ach ’s e do bhuidheann falbh; chi thu dorus do thighe fhéin bho dhorus mo thighe-sa.

Taillear a’ ghogan ime, ’s figheadair na fuaraig.

Gabh an latha math as a thoiseach.

AISEIRIGH NA GAIDHEALTACHD.

LEIS AN URR. D. B. BLAR, D.D.

“Togaidh na Gaidheil an ceann,
Cha bhi iad am fang na ’s mò,”
Rùisgte fo chasaibh luchd sannt,
Na’n truaghanaibh fann gun treòir;
Bidh daoin’ a siubhal nam beann,
Air srathaibh nan gleann gu leòir;
Chithear ann mnathan is clann
A mireadh le dannsa ’s ceòl.

Teichidh na caoirich ’s na féidh
Nuair chluinneas iad éibh an t-sluaigh,
Ruithidh ’s cha seall iad na ’n déidh
’S iad uile gu léir na ’n ruaig;
Theid ciobairean mora nan treud
Nam breislich a spleuchdadh suas;
’S forsairean luinnseach, gun fheum,
Na ’n deannaibh a leum nan cruach.

Tha fearann fada na ’thàmh
Gun duine gu àiteach ann;
Chuireadh an sluagh as an àit
Air fògradh thar sàile thall;
Tha caoirich mhaol-cheannach bhàn
Air srathaibh is àird nam beann,
Is uain a mireadh ’s a leum
Mu ’n tulaich ’s am b’ éibhinn clann.

Far an robh soisgeul nan gràs
Ga ’sheirm ann an càirdeas dhuinn,
Pobull a tional gach tràth
Air laithibh na Sàbaid cruinn,
Cha chluinnear ach langanaich fhiadh
A bùirich air sliabh ’s air beinn,
’S comhartaich chon air an leirg
’San àit an robh sailm ga ’n seinn.

Theid cuibhlean Freasdail mu ’n cuairt.
Bidh ’n taobh a tha ’n uachdar shios,
Is éiridh an t-iochdar ’suas
Le ceartas bith-bhuan an Triath
Togar na làraichean aosd’,
Na h-ionadan sgaoilt o chian,
Bailtean tha fàsail is faoin
’S tha nise làn fraoich is ian.

Càirdean nan Gàidheal le fonn
Tha nis air am bonn ’s gach àit,
Cothrom gu fhaotainn do ’n t-sluagh
An deas agus tuath gun dàil,
Le rùn gun aisigear dhaibh
Am fearann a chaill iad fein
Nuair dh’ fhògradh mach iad gun taing
Le h-ain-iochd is ainneart geur.

Theid Clanna nan Gaidheal gu léir
An guaillibh a chéile cruinn,
Mar anns na làithibh o chéin
Rinn Calgach an treun, ’s na suinn
A chog ri Aighriochol garg
’S ri cumhachd armailt na Ròimh
Le còmhrag fuileachdach searbh
Aig slios a Gharbh-mhonaidh mhòir.

Gaidheil America thall
’S a chlann a thàinig na ’n déidh,
Cuidichidh leotha san àm,
Mar chairdibh nach meall ’s nach tréig;
Togaidh so ’m misneach o’n làr,
Is ni iad co-spàirn le chéil’,
A chum gum faigh iad air ais
Gach coir a bha aca bho chéin.

Slan gu robh Gladstone an àigh
A’s caraid a ghnàth do ’n Tuath,
An t-uasal ainmeil thug bàrr
Le ghliocas ro àrd gun uaill;
Deonaicheadh Freasdal nan gràs
Mor aois dha le slàinte bhuain,
Gu ceartas fhaotainn do chàch
Le reachd na Pàrlamaid nuaidh.

Ceud fàilt! air gaisgeach nam buadh
An inbhear nan stuadh aig Neis,
A thionnsgail Sgeuladair nuadh;
Ar dùrachd-ne buaidh bhi leis
Na oidhirp a chobhair an t-sluaigh
An aghaidh nan uaibhreach borb,
A chreach iad le foireigin chruaidh
Gun chàirdeas, gun truas nam bolg.

’S le Dia an talamh ’s a làn
Is chuir e sliochd Adhaimh ann,
Dh’ ullaich e ’n Cruinne so dhoibh
Mar oighreachd dhiongail nach gann;
Cha d’ aithn e ’chur fo na féidh,
No fhagail aig spréidh is eòin;
Ach chuir e gach ni fo ’n ghréin
Fo riaghladh sliochd Eubh’ le còir.

Co a thug comas na truaigh’
Do dhaoinibh tha uasal àrd
Fearann a thabhairt o’n t-sluagh,
’S am fògradh thar chuan gun bhàigh?
Nach b’ fhearr bhi faicinn nan gleann
Lan bhan, sgus clann ra ’n làimh,
Na brùidean fiadhaich gun chéill
A siubhal an t-sléibh le ’n àl?

RUAIG NAN TIGHEARNAN.

LEIS AN URR. D. B. BLAR, D.D.

An cuala sibh an nis an sgeul,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Theich na creachadairean geur,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Dh’ fhalbh na Forsairean ’s na féidh,
Theid na caoraich as an déidh,
Gheibh an sluagh am fearann réidh,
Bidh iad éibhinn, cridheil ann.

Sud na fir a rinn an call,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Chreach iad daoine bochda, fann,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Chlaoidh iad mnathan agus clann,
Loisg na tighean os an ceann,
Ged bhiodh sneachda ’s reodhadh teann,
A cur greann is crith orra.

---

[72]

[Vol . 12. No. 9. p. 8]

Sud na daoine bha gun truas,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Bha neo-bhàigheil ris an tuath,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Chaidh am màl a thogail suas,
Thàinig bochduinn agus truaigh,
Dh’ fhàg sin tana, glas, an gruaidh,
Cha robh snuagh sam bith orra.

Leis an ainneart fhuair iad còir,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Air an oighreachd nach bu leò,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Tha iad sanntach air an òr,
Ghlac iad fearann pailt gu leòr;
Dh’ fhuadaich iad gach duine beò,
Sean is òg mar chitheadh iad.

Ann an Cataobh dubh gun tuar,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Rinneadh obair a bha cruaidh,
Haoi! Ho! na tighearnan!
Cha robh iochd ann ris an t-sluagh,
Ach am fògradh thar a chuain,
Gus an coilltibh farsuinn, buan,
An ceann tuath America.

TRIALL NAN CROITEARAN.

LEIS AN URR. D. B. BLAR, D. D.

Gabhaidh sinne ’n rathad mór,
Gabhaidh sinne ’n rathad mór,
Gabhaidh sinne ’n rathad mór,
Olc air mhath le càch e.

Olc air mhath le bodaich bhaoth,
Bhios ag earbsa as am maoin,
Le ’n cuid threudan air gach raon,
Caoraich mhaola, bhàna.

Chaidh gach gleann is ailean réidh,
Chur fo mheanbh chrodh agus spréidh,
No mar àros aig na féidh,
Air na sléibhtibh àrda.

Shaltair iad fo ’n cois gun truas,
Daoine bochda, falamh, truagh,
Agus dh’ fhògair iad an sluagh
Le ’n lagh cruaidh, neo-bhàigheil.

Cha robh cùisean mar so riamh
Aig ar n-athraichibh o chian,
Nuair a b’ àbhaist daibh bin triall
Feadh nan sliabh ’s nam fàsach.

’S bochd ri aithris e gu fior,
Thàinig caochladh air an tir,
Cha ’n fheil òigridh loinneil, ghrinn
Anns na glinn mar b’ àbhaist.

Ach thig leasachadh gu luath,
Theid a chuibhle chur mu ’n cuairt,
Nithear ceartas ris an t-sluagh,
’S gheibh na h-uaibhrich bàirlinn.

Nuair theid Gladstone air an stiùir
Anns an riaghladh mar cheann-iùil,
Toisichidh gach ni as ùr,
Is cha bhi chùis mar bhà i.

TUIREADH

nighinn air son a leannain ann an tir Phictou.

LEIS AN URR. D. B. BLAR, D. D.

LUINNEAG.
Thug mi gaol, gaol, gaol,
Thug mi gaol do ’n fhear bhàn,
Thug mi luaidh dhuit a ghaoil,
’Och cha ’n fhaod mi bhi slàn.

Och is mise tha fo leòn!
’S mi na m’ ònar an tràth s’;
’S cruaidh leam aobhar mo bhròin,
Fhuair mo Dhònallach bàs!

Shiubhlainn leat air feadh an t-saogh’l
’S luchd mo ghaoil air mo chùl;
Nam biodh tusa ri mo thaobh
Bhithinn aotrom fo shunnd.

Shiubhlainn leat air muir is tìr,
Feadh nan Innseachan thall;
Nam biodh tusa na mo chòir
Cha bhiodh leòn orm no call.

Ach a nis bho ’n chaidh tu eug
Bidh mi deurach do ghnàth;
Och! is trom air an fheur
Bhios mo cheum h-uile là.

Ged a sheasas mi aig t’ uaigh,
’S brònach truagh leam an t-àit;
Cha bhi choinneamh ud ach cruaidh,
’S tus’ am fuar-ghlaic a’ bhàis.

A nionaga nan leadan donn,
Feadh nan tom so tha tàmh,
Deanaibh maille rium co-bhròn,
Oir cha bheò fear mo ghràidh.

O! nach gabh sibh riumsa truas,
’S mi gu truagh air mo chlaoidh,
Cosmhuil ris a chaillich-oidhch’,
Feadh na coilltean a caoidh.

A nigheana na Beinne Guirm,
Cha chuis-fharmaid mi féin,
Bho ’n nach faic sibh fear mo ghaoil,
Ri mo thaobh air an fhéill.

Nuair a bhios mi ann am shuain,
Bidh mi bruadar gun tàmh
Air an òganach shuairc,
Bha na b’ uaisle na càch.

Chuir mi umam culaidh bhròin,
Ged bu neònach an gnàth;
’S tha mi cianail gu leòr
Ged nach eòl sin do chàch.

Tha mi fàsgadh nan dòrn,
Air mo leòn ’s air mo chràdh,
Bho ’n nach d’ fhuair mi bhi pòsda
Ri òigear mo ghràidh.

MAIRI LURACH.

LEIS AN URR. D. B. BLAR, D.D.

LUINNEAG.
Hó! mo Mhàiri lurach,
’S tu mo Mhàiri ghrinn,
Hó! mo Mhàiri lurach,
’S tu mo Mhàiri bhinn,
Hó! mo Mhàiri lurach,
’S tu mo Mhàiri ghrinn;
Mhàiri bhoidheach laghach,
’S tu mo roghainn fhìn.

Nuair a théid mi dh’ fhuireach
Anns a choille mhoir,
Bidh mi aoibhneach, subhach,
Aighearach gu leoir,
Ma bhios Mairi mar-rium
Teichidh gal is bròn;
Cha bhi ’n aimsir fada
’Gabhail thairis oirnn.

O! thig leam do ’n fhàsach,
Fàg do mhuinntir féin;
Tir do bhreith is t’ àraich,
Fàg sin air do dhéidh.
Ged a bhiodh o cruaidh leat
Sgaradh uath gu léir,
Na cuireadh e ort smuairean
Dol thar chuan leam féin.

Thig air falbh gun dàil leam,
Fag do mhàthair chaomh,
Do phiuthar is do bhràthair,
T’ uile chàirdean gaoil;
Is thig leamsa thairis
Dh’ Ameirig nan craobh,
Tir ro ghreadhnach fharsuinn,
Ged nach faicear fraoch.

’S truagh nach robh thu, Mhairi,
Leam ’san fhàsach thall,
Feadh nan coilltean dlùth ’s an
Dùthaich tha gun cheann.
Cha bhiodh bròn no airsneal
Orm, no fadal ann;
Nam biodh tusa làmh-rium
Bhithinn slàn gach àm.

Ach mar déid thu leam-sa,
Bidh mi tùrsach trom;
Cha bhi gean no sunnd orm,
Bidh mi ciurrt’ am chom;
’Chaoidh cha seinn mi òran,
Luinneag, ceòl, no fonn.
Ni do ghaol ro shearbh mi
Mur a falbh thu leam.

Iona, July 29, 1851.

The Canadian Bank of Commerce
RIS AM BHEIL AIR AONADH
THE HALIFAX BANKING COMPANY.

Earras Paidhte $8 ,700,000
Airgiod Taimh 3,000,000

ARD OFIS, TORONTO.

AN T-ONORACH DEORSA A. COX,
Ceann-Suidhe.

B . E. WALKER,
Ard Mhanager.

Ofis an LUNNAINN (Sasunn) aig 60Lombard St., E. C.
S. CAMERON ALEXANDER, Manager

Ofis an NEW YORK aig 16Exchange Place,
WM. GRAY agus H. B. WALKER, Agents.

Tha ceud is ceithir meur dhe’n Bhanca so air feadh Chanada is nan Staidean Aonaichte, am measg am bheil an àireamh a leanas anns na Roinnean Iochdrach.

HALIFAX , H. N. Wallace, Manager.
Amherst Antigonish Barrington
Bridgewater Canning Lockeport
Lunenburg Middleton New Glasgow
Parrsboro Sackville St. John
Shelburne Springhill Sydney
Truro Windsor

Gach seorsa gnothuch banca.
Ceannaichear is reicear airgid is notaichean Breatunnach.
Gheibhear Litrichean Creideas de ’m faodar feum a dheanamh ann an cearna sam bith dhe ’n t-saoghal.

BANCA CAOMHNAIDH.
Tha Banca Caomhnaidh a nise fosgailt aig gach meur dhe ’n bhanca.
Gabhar suim sam bith air riadh, eadhon suim cho beag ri aon dolar.

Meur ann an Sidni.
P . C. STEVENSON, Manager.

ANNS AN STOR UR
LE STOC MOR DE DH
Uaireadairean, de Sheudan ’s de Ghloineachan Sula
ANN AN TOGALACH MHIC GUAIRE
air Sraid Shearlot.
K . Bezanson,Stor Sheudan agus Ghloineachan Sula.

[Dealbh]

Bidh fior chomhfhurtachd agad ’nad dhachaidh nuair a bhios gach airneis us grinneas air a thaghadh le rian agus tuigse. Agus ’s e ’n ceud ni is coir aire fhaotainn am brat-ùrlair a theid air na seomraichean. Gheibh thu againne
Brat-urlair is Airneis
dhe na seorsachan a’s fhearr, agus gach ni eile air an cuir thu feum air son breaghachd do thaighe.

Cuir a dh’ iarraidh Leabhrain anns am bheil gach ni a tha sinn a creic air ainmeachadh. Paighidh sinn faradh do chearna sam bith de Cheap Breatunn.

Gordon & Keith, A. T. GRANT, Manager.

SYDNEY & LOUISBURG R’Y.

TIM CHLAR.

A toiseachadh Di-luain an 15mh latha de dh’ Iun, bidh na treineachan a ruith mar a leanas:—

A fagail Louisburg aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 7.59 a. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 8.35 a. m.

A fagail Shidni aig 7.00 a. m., Glace Bayaig 9.43 a. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 10.35 a. m.

A fagail Louisburg aig 5.30 p. m., Glace Bayaig 6.21 p. m., ’sa ruigheachd Shidni aig 7.00 p. m.

A fagail Shidni aig 8.00 p. m., Glace Bayaig 8.43 p. m., ’sa ruigheachd Louisburg aig 9.30 p. m.

A ruith mar so gach latha ach Di-domhnaich.

J. R. MAC IOSAIG, Traffic Manager.

Mac-Talla.
Air a Chur a Mach Uair ’san Da Sheachduin.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Tri Miosan, .30
Sia Miosan, .50

Cuirear am paipear air a phris so gu luchd-gabhail an Canada, anns na Staidean, agus ann am Breatunn. Cuirear e gu luchd-gabhail ann an New Zealand, ’s an duthchannan cein air-son $1 .26. no 5s. 3d. ’sa bhliadhna. Tha ’phris ri bhi air a phaigheadh toiseach na bliadhna. Biodh gach litir is eile air a seoladh gu
PUBLISHERS MAC-TALLA,
Sydney, Cape Breton.