---

[73]

[Vol . 3. No. 10. p. 1]

Mac-Talla.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

Vol. III. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, SEPTEMBER 8, 1894 No. 10.

CUL-CHAISE MUINNTIR GHLINN-COMHAIN.

Tha gnàth-fhacal coitchionn air feadh na dùthcha air a chleachadh le moran aig nach eil fios ciod is ciall da. ’S e ’n sean fhacal sin,— “Bidh tuilleadh uime na bha mu ’n chùl-chàise.” Tha mhiann orm an t-àm, an t-àite, agus an t-aobhar mu ’n do chleachdadh air tùs e a dheanamh aithnichte dhaibhsan aig nach eil fhathast fios air.

Tha fhios againn uile nach robh dùthaich no ceàrna de’n domhain anns nach do thachair air an fhear-thuruis da inbhe dhaone, ’s iad sin daoine beairteach agus daoine bochda. Tha so mar an ceudna ri fhaotainn ’sa Ghaidhealtachd. Bha seana chleachadh am measg nam fior Ghàidheal a thainig a nuas bho ioma linn, gu ’n rachadh na h-uireasbhuidhean, roimh àm na Nollaig air “Faoidh Nollaig” a measg an càirdean agus an coimhearsnach shaobhir a chum ’s gu’n faigheadh iad nithean leis an cumadh iad féisd na Nollaig. Bha ’n cleachdadh so gu ro shónruicht air a chumail am measg muinntir a ghlinne.

Anns a bhliadhna 1543, air maduinn an naodhamh latha deug de cheud mhios a gheamhraidh, thàr ochd-fir-dheug air turus faoidhe. Bha iad òg, curanta, meamnaich nach gabhadh giorag roimh ghnùis nàmhaid nan uchd cruaidh gàbhaidh, nach meataicheadh ri garbh fhrasaich foghair, no sneachda dùmhail dùdhlachd a gheamhraidh, an cas-cheum air taobh glinne mar chiar-cheò maduinn foghraidh no sneachda dùmhail dùdhlachd a gheamhraidh air sliabh beinne. Iadsan a bha chòmhnuidh am bràigh a ghlìnn, thog iad a mach ri Gleann-lic-na-muidhe, tarsuinn a nunn cath na cunneaghaidh, agus iadsan a bha ’san t-srath a mach ri Gleann-na-fihodhe a nunn thar Màm-uchdaidh, agus air bheag de latha, shocraich gach buidhean iad féin air Cnocan-na-Comhairle, ’se sin tullach beag, bòidheach, uaine, air taobh deas Mhàmuchdaidh, ionad anns am bu ghnàth leis an luchd-faoidhe comhairl’ a’ ghabhail o’n mhor-bhuidheann an deigh dhaibh uile cruinneachadh, agus sònrachadh air an àm agus air an àite anns an tachradh iad a rithist.

Air dhaibh, air an àm so, a mhor-bhuidheann a roinn ’na tri buidhnean beaga, sianar anns gach buidhinn, agus gach buidheann dhiubh so gu tachairt ri chéile air feasgar an treas latha aig Rudha-na-coinneimh, am bràigh a ghlinne, goirid o’n àite anns a bheil Tigh-an-Righ; air dhaibh mar so an uile ghnothuichean a shocrachadh air Cnocan-na-comhairle, ghabh buidheann dhiubh nunn gualla Chorrobheinn a mach beallachd Caol-chreireann, tarsuinn a nunn Gleann-Eite, a mach Larraig Dochairt agus a stigh bràigh Ghlinn-Urchaidh. Ghabh an da bhuidheann eile sios Gleann-Creireann, a’ dealachadh ri chéile aig an Eilirig, a’ togail a mach slochd Ghlinn Uidhir, a nunn thar Creag Eancha, agus a stigh ceann Loch Eite. Bha mar so gach buidheann gu sunndach, dian, togarrach, a’ gairm air gach caraid agus fear-eòlais a thuit tachairt orra. Air an àm shuidhichte, thoisich gach buidheann air an aghaidh a chur air Rudha-na-Coinneimh, agus do reir cumhnanta, thachair gach aon dhiubh ’s an àite sin air feasgar an treas latha. Air dhaibh sgeul a gdabhail, gach aon de chéile, chuir iad an cuid uile cuideachd, chum ’s gum biodh e rithist air a roinn na earrannan beaga, ’s e sin earrann mu choinneamh gach fir. Fhuair iad gu math air an aghaidh leis an roinn, gus mu dheireadh an robh aon chùl-càise ri roinn. Thuirt fear gur ann air an roinn so hu chòir a chur; thuirt fear eile gur ann air an roinn so eile bu chòir a chur; agus thuirt an treas fear nach b’ ann idir, ach air an roinn so. Dh’ eirich mar so cònnsachadh ’nam measg; lion tnù mar so na laoich lan feirg, ’s o gharbh briathran thainig iad gu marbh bhuillean sgaiteach, geur, gus fa-dheòidh nach robh mac màthar ann an b’ urrainn sgeul a thoirt air mar a thachair. Thainig an oidhche ’s bha an càirdean aig a bhaile fo mhor iomguin agus imcheist ciod an tubaist’ a thachair air an luchd-faoidhe, agus bu shiubhlach iad o bhaile gu baile ag iarraidh na sgeòile nach robh ri fhaotainn. Mu bhriseadh na faire, thog buidheann a mach ri innein a ghlinne, tarsuinn a munn gus an Rudha. Air dhaibh a bhi tarruinn fagus do’n ionad sin, agus a nis an latha air bristeadh gu soilleir, air leotha gu’n robh iad a faicinn mar gu ’m biodh daoine nan sineadh ri bruaich uillt bha siubhal seachad ri taobh an Rudha. Rainig iad, agus bha ’an sin an càirdean, na h-ochd-fir-dheug, nan sineadh gun phlosg. Bha cladach an uillt a bha siubhal seachad, agus lochan beag a bha aig ceann an uillt, mar uidhe ceud slat do’n ionad anns an robh iad nan sineadh, dearg le fuil. Theirte ris an lochan so ’san àm, Lochan Rudha-na-Coinneimh, ach uaithe sin gus an latha ’n diugh, theirear Lochan na Fala ris. Laimhsich iad na daoine a bha nan sineadh, gach aon fa leth, agus fhuaras nam measg aon anns an robh an deò. Ghiulain iad e g’a thigh féin, agus le mor-chùram chleachdadh gach ni a b’ urrainnear a smaointeachadh chum a chreuchdan a leigheas, ach dh’ fhairtlich gach oidhearp, agus bhàsaich e ’n ceann beagan ùine. Re na h-ùine bha ’n duine so beò, chaidh gach oidheirp a dheanamh air mion-chùnntas fhaotainn uaithe, ach cha d’ fhuaras na’s fhaide na th’ air aithris ’an so. Mar so bha toiseach a’ ghnàth-fhacail, “Bidh tuilleadh uine na bha mu’n chùl-chàise.” —Gleann Comhan, anns a Chuairtear.

---

[74]

[Vol . 3. No. 10. p. 2]

DONNCHA CAIMBEUL.

BHO URSGEULAN SHEUMAIS HOGG, CIOBAIR ETTRICK.

I.

Cha robh e ro fhada anns an t-suidheachadh ud gus am fac e sealladh a thug tomhas faothachaidh d’a chridhe trom, aonarach—drobh mor de chrodh Gaidhealach. B’ iad sud na ceud chreutairean cosmhuil ri luchd-eolais a chunnaic Donncha re an iomlain de an bhliadhna a chaidh seachad. Dhuisg sealladh dheth an adhaircean geal agus an sprogain leathann faireachduinnean maoth, measgaichte de sholas agus de chianalas ’n a chridhe. Mar a bha iad a’ dol seachad, thug e fainear gun robh iad dùr, gruamach ’n an coltas; ghrad thuig e an t-aobhar. Bha iad ann an seibh nan Sasunnach— ’n am fogaraich bhochd, coltach ris fein—a’ dol fad air falbh gu bhi air an casgairt agus air an itheadh, agus far nach faicte leo gu brath beanntabhi na Gaidhealtachd.

An uair a chaidh iad uile seachad air, sheall Donncha as an deigh agus thoisich e ri caoineadh as ur; ach bha ’aire air a grad thionndadh air falbh uath le rudeigin a bhean gu tlath ri ’chasan; ghrad sheall e mu ’n cuairt— ’s e a bh, ann, cu bochd, crubach, acrach a’ crubadh ris an lar agus ag imlich a choise, agus air bainidh le sulas agus le aoibhneas buaireasach. Iongantas nan iongantas! Co a bh’ ann ach a sheann chompanach ionmhuinn, dileas, Oscar, cho blion, cho seargta agus cho crubach agus gur gann gu ’m b’ urrainn dha gluasad! Bha e a nis ’n a thraill bhochd aig drobhair Sasunnach (leis an robh e, ma dh’ fhaoidte, air a ghoid no air a cheannach aig an Eaglais bhric) a bha cho fad air dheireadh air Oscar a thaobh suairceas agus fiughantachd a ghne ’s a bha Oscar bochd air dheireadh airsan ann an neart agus ann an cumhachd. Tha e do-dheanta coinneamh a bu taitniche no bu tlaithe a chur an cainnt; ach ’n uair a chunnaic Donncha na bha de aogas an acrais agus na h-aimbeairt ri ’fhaicinn gu soilleir ann an gunis a charaid, bha ’chridhe air ’fhàsgadh le faireachduinnean dolasach. “Cha ’n ’eil mir no spruidhleach agam ri ’thoirt dhuit, m’ Oscar bochd! Cha ’n ’eil greim agam air mo shon fein, ach cha ’n ’eil mi cho dona dheth ’s a tha thusa.” Rinn an drobhair fead chruaidh; chlisg Oscar; dhluthaich e gu teann ri broilleach Dhonnchai; leag e a cheann air a ghlun, sheall e gu cianail ’n a aodann mar gu ’m biodh e ’g asluchadh air a dhion o ’n chrochairan-iochdmhor ud. Chualas gun dail fead eile a bu chruaidhe na a’ cheud te, agus glaodh ard, iargalta o’n drobhair, a’ gairm Oscair d’ a ionnsaidh. Chriothnaich Oscar bochd o a cheann gu ’bhonnaibh, ach air eagal peanais sheap e air falbh gu h-athaiseach, aindeonach an deigh a shealbhadair an-iochdmhor, a thug fainear gu ’n robh Oscar mar gu’m biodh e ann an ioma-chomhairle agus a’ sealtuinn as a dheigh; agus air eagal gun teicheadh e uaithe, ruith an drobhair air ais ’n a choinneamh. Chrub Oscar ris an lar, ghlac an drobhair air chluais e, agus leag e strachdan air le bata garbh a bh’ aige ’n a laimh, gus an do luidh e sios leth-mharbh aig a chosan.

A reir coslais bha na h-uile ni ag oibreachadh le ’cheile gu bhi ’leon faireachduinnean Dhonnchai, ach bha e air a chur thuige le bruidealachd an-iochdmhor an drobhair ni bu mho na bha e leis gach trioblaid eile leis an robh e air ’fhiosrachadh. Ruith e air ’adhart far an robh Oscar ’n a shineadh agus e a’ gul gu goirt, a’ caineadh an t-Sasunnaich mar bhruid chruaidh-chridheach; agus arsa Donncha ris; “Ma ’s e a’s gu ’n tig mise gu bhi am lan dhuine agus gu ’n coinnich sinn a cheile, bi cìnnteaeh gu ’n cuir mi as dhuit.” Shuidh e sios agus thog e ceann Oscair air a ghlun, a dh-fheuchainn an robh fhathasd an deo ann. Bho nach b’ urrainn an drobhair a’ bheag a dheanamh as eugais a’ choin, dh’ fheith e gu faighidneach gus am faiceadh e deireadh na cuise. Thainig Oscar thuige ri h-uine, agus dh’ ealaidh e air falbh ri sail a mhaighistir gun a chridhe bhi aige sealtuinn air ais. Sheas Donncha far an robh e, ach leag e a shuil gu bunailteach air Oscar, agus mar a b’ fhaide bha e dol uaithe is ann a bu mho a bha e air a bhuairaadh gu a leantuinn. Sheall e null ’s a null, ach cha robh ni ach falmhaidheachd ri ’fhaicinn air gach taobh, cha rob hfeum da stad far an robh e, agus mar sin lean e as deigh Oscar agus agus an drobhair.

II.

Bha ’n crodh sgith, agus a’ gluasad gu h-athaiseach; ghlac Donncha slatag ’n a laimh, agus chuidich e leis na drobhairean ann a bhi ’g an iomain air an turus. Thug fear dhiu sgillinn dha, thug fear eile da sgillinn dha; agus air do ’n oganach aig an robh an drobh air a churam ’fhaicinn cho ealamh agus cho ghrad-charach ’s a bha Donncha, agus an t-astar a chaidh e leo gu bhi ’g an cuideachadh, thug e sea-sgillean dha. Bha sud ’n a mhaoin do Dhonnach. Air dha ’bhi ro ocrach, cheannaich e tri builionnan sgillinn anns a’ cheud bhaile troimh an deachaidh iad; dh’ith e aon dhiubh thug e aon eile do Oscar, agus ghiulain e an treasamh aon dhiubh fo ’achlais fa chomhair ’fheuma air a thurus. Lean e an drobh gus an d’ thainig an oidhche orra, agus thionndaidh iad a thaobh anns an dubh-thra gu raon ard eadar Uisge Ghala agus Middleton. Leig Donncha e fein sios gu tamh fo fhasgadh seann challaid; roinn e a’ bhuilionn air Oscar, agus dh’ith iad an greim tioram gu caidreach le ’cheile. Air do Dhonncha ’bhi ro sgith, thuit e gun dail ann an trom chodal, as nach do dhuisg e gus an robh a’ ghrian air direadh ri arde nan speur air an latha ar-n a’ mhàireach Bha Oscar, an drobh agus na Sasunnaich air falbh agus as an t-sealladh. Fhuair Donncha bochd e fein ’n a aonarach air raon lom, fasail, gun fhios dha ciod an duthaich no an rioghachd anns an robh e. Shuidh e car greis ann am breislich iomadanach nee-umhaileach, a’ suathadh a shul agus a’ tachas a chinn; cha b’ urrainn e ’inntinn a dheanamh suas ciod a dheanadh e, no c’ aite an rachadh e. Anns an dùiseal chianail ud, co a chunnaic e a’ tighinn air ais d’ a ionnsuidh, ’n a dheann-ruith, ach a chaomh-charaid Oscar; oir ged a b’ eiginn dha air gairm a mhaighistir, Donncha ’fhagail leis fein ’n a shuain fo fhasgadh na callaid, far an do chaith iad an oidhche ann an asgailtean a cheile, bu choltach gu ’n do ghabh Oscar fath air a’ cheud chothrom a fhuair e gu teicheadh air ais gus far an d’ fhag e a chompanach. Olc no math a dh’ fheudadh tighinn ’n a dhàil, chuir Donncha roimhe, na ’m bu chomasach e, dealachadh a chur eadar Oscar agus a dhroch mhaighistir smaointich e nach robh ni ’b ’fhearr fo ’ailghios na teicheadh air falbh bho ’n rathad mhor cho luath ’s a bheireadh an cosan iad le ’chile, agus an aghaidhean a thoirt air monadh fiadhaich a bha ’sineadh a mach ris an aird-an-iar. Cha deachaidh iad da fhichead ceum

---

[75]

[Vol . 3. No. 10. p. 3]

thar an rathaid, gus am faca e an Sasunnach a’ tilleadh air ais gun ad gun chota, le a bhata togta ri ’ghualainn. Chriothnaich Donncha gu bonnaibh a chos, fo eagal gu ’n cuireadh an Sasunnach, ’n a fheirg agus ’n a bhruidealachd, na h-eanchainnean as fein agus á Oscar. A reir coslais, cha d’ thug an Sasunnach an aire dhoibh, air dha a bhi ’n a dheannruith agus a’ sealltainn direach roimhe. Luidh Donncha sios fo thoman fraoich, agus chrub Oscar gu teann ri ’bhroilleach. Bha am fraoch cho fada ’s gu’n do chomhduich e iad le cheile; leum an Sasunnach thar an rathaid a dh-ionnsuidh an aite ’s an do chuir Donncha agus Oscar an oidhche seachad, ach cha d’ fhuair e ann ach nead fhalamh. Sheall e mu’n cuairt, agus ghairm e air Oscar; chlisg Oscar, agus dhluthaich e ri broilleach Dhonnchai; chunnaic Donncha e ’tighinn direach an taobh a bha iàd, ’aodann laiste le feirg agus le aimheal, le a bhata suas ri ’ghualainn. An uair a thainig e dluth dhoibh sheas e; sheall e a null ’s a nall, chuir e a mheoir ’n a phluic, rinn e fead-ghlaice, agus bheuc e a mach; “Oscar, gheo, ho!” Chriothnaich Oscar, agus chrub e ni ’bu dluithe ri broilleach Dhonnchai. Bheireadh Donncha an saoghal, ged bu leis e, asrson gu’n sluigeadh an talamh e. “Gonadh agus droch comhdhail air,” arsa ’n Sasunnach: “Na ’m faighinn greim air dheanainn e fein agus an slaoightear beag, bradach daor aig pris sam bith. Cha’n urrainn iad a bhi ro fhada air falbh; air leam gu ’m bheil mi ’g an cluinntinn.” Sheas e’n a thosd a dh’ eisdeachd car tiota, ach aig an dearbh mhionaid ud thainig tuathanach air muin eich suas ris, agus dh’ fheoraich e dheth an do chaill e a chu? Thuirt an Sasunnach gu ’n do ghoideadh e le biasd bhalaich a choinnich riu air an rathad. Dh’innis an tuathanach dha gu ’n do choinnich e ri giullan agus cu ’n a dheigh mu thuaiream mile air adhart. Air dhoibh a bhi mar so a’ comhradh ri ’cheile, chaidh cu an tuathanaich suas gu uirigh Dhonnchai, chuir e a shron air fein agus air Oscar, choc e ’earball, thug e cuairt no ’dha timchioll orra, a grunnsgail gu bagarrach. Mu ’n d’ fhag e iad bhuin e gu mi-mhodhail ri Donncha, ach air eagal an drobhair, ghiulain Donncha gu foighidneach leis an oibheum a thug cu an tuathanaich dha. Cho luath agus a chuala an drobhair sgeul an tuathanaich mu’n ghiullan agus mu ’n chu ghreas e air adhart gun suil a thoirt thar a ghuala gus an deachaidh e as an t-saalladh.

An uair a fhuair Donncha e fein agus Oscar aon uair eile saor á lamhan an drobhair, bha ’uchd air a lionadh agus air a luasgadh le tomhas de sholas agus de thaingealachd, a chuir gach cruaidhchas troimh an deachaidh e riamh, as a chuimhe; agus cho luath ’s a chaidh an Sasunnach as an t-sealladh dheirich e fein agus Oscar, thog iad ris a’ mhonadh, agus cha b’ fhada gus an d’ rainig iad gu tigh ciobair, far an d’ fhuair e aran agus meog air son a bhidh-maidne. Cha bu chuimhne leis gu’n do bhlais e riamh diota no urachadh cho milis no cho taitneach; ach ocrach mar bha e fein, cha d’ aicheidh e air Oscar a roinn de ’n chreich.

Tur aineolach air an duthaichanns an d’ fhuair Donncha e fein a nis ’n a fhogarrach allabanach gum pheighinn ’n a phoca, cha robh dad a b’ fhearr na a’ bhaigeireachd fo ’ailghios; mar sin bha e corr agus bliadhna a’ dol mu ’n cuairt o thigh gu tigh air feadh nan tuathanach timchioll monadh Herriott a’ fuireach, ma dh’ fhaoidte bho aon oidhche gu ’dha no tri ’sheachdainean anns gach aite fa leth a reir an tomhais de chaoimhneas a gheibhte leis. Cha ghabhadh e gu dona tair no dimeas a dheante air fein, ach far am faigheadh Oscar beum no buille, no na ’m faighte coire do’n chairdeas chaidreach a bha air altrum le Donncha dha, bu leoir sud gu bhi a’ gluasap Dhannchai gu bogadh nan gad, ciod air bith cho fialaidh ’s a bhiodhte ris fein.

(Ri leantuinn.)

IarrMinards Liniments na gabh ach e.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche,
Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. Mac Rath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain ’san aite cheudna.

C . B. TRAVIS,
SIDNI, C. B.

Pianos , Organs, and Sewing Machines of all the best kinds.

A good stock of Accordeons, Harmonicas, Violin Strings, and Music Books.

Sewing Machine Needles and oil always kept on hand.

Call and Examine Stock.

TAGHAIL AIG
AONGHAS DOMHNULLACH,
Ceannaiche,
SIDNI—C. B.
Tha Flur, Min, Siucar, Ti, Tombaca,
Coirce, Feur, agus iomadh
ni eile aige.
RI’N REIC SAOR.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH,
Air Straid Wentworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige o ch math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ coir dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith ort, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairichean
Notairean, &c .
SIDNI, C. B.
CAILEAN SIOSAL W. CROWE

---

[76]

[Vol . 3. No. 10. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 .52, neo 6s 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsaidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton

SIDNI, SEPTEMBER 3, 1894.

BODACH A CHEARTAIS.

Anns an àm ’san robh daoine air ùr-thighinn d’on dùthaich so, bha cuid de bhalgairean de dhaoine ’nam measg aig an robh beagan sgoile agus moran uaisle nan cinn, agus bhiodh iad, mar-a b’ urrainn dhaibh, a feuchainn ri ceann-fodha a chumail air a chuid eile dhe’n t-sluagh air nach fhaca ’m freasdal iomchuidh na nithean sin a bhuileachadh. Thainig bodach dhe’n t-seòrsa sin a nall á àite ann an Earra-Ghaidheal ris an abradh iad Achateirie agus thug e fearaan ’sna h-Eileanan Coille. Cha’n eil mi dol a dh’ ainmeachadh neach sam bith air ainm mo air a shloinneadh, oir tha iad a ris uile á sealladh, agus cha mhor á cuimhne. Ach, co-dhiu, bha ’m fear so a’ ruith beagan de’n uaisle ’s de’n Ghalldachd thall, agus bha e feuchainn ri leithid eile dheanamh a bhos. Fhuair e an sid aon uair a bhi ’na fhear-ceartais, no mar theirear ann an cainnt nan Gall, Justice of the Peace;agus beagan an deigh dha an dreuchd sin fhaotainn, chaidh e féin us dithis de ’nàbaidhean, —daoine còire, foghainteach, —le bàta gu ruig’ am baile-mòr. Air an tilleadh dhachaidh, bha aig na daoine so ris an iomradh a dheanamh, agus bodach a cheartais na shuidh’ ’an deireadh a bhàta us cleòchda mor uime mar bhitheadh air a leithid ’san àm ud. ’S ann toiseach a gheamhraidh a bh’ ann, agus thachair raon mor deighe orra, agus smaoinich iad gu m b’ fhearr dhaibh am bàta shlaodadh thairis oirre na dhol timchioll. ’Se sin a rinn iad. ’N uair a bha iad a fàs sgith, leig iad am bàta air a chliathaich, ’s dh’ iarr iad air fear a chleòchda tighinn a mach agus coiseachd. Ach ma dh’iarr ’s ann a dh’ at esan suas le feirg ’sa thuirt e riutha. “Coma leibh de ni mise. Tàirnnibhse ’m bàta, chonnaibh, neo bheir mis’ oirbh e ’nuair ruigeas mi tir! Cuimhnichibh gu bheil mo Chommission agam ’na mo phòca, ’s mur dean sibhse mo tharruinn, cha bhuidhe dhuibh!” Cha robh aig na daoine bochda ach a dhol a dh’ obair a rithist, cho luath ’sa leig iad an anail, agus am bàta ’sa luchd a tharruinn mar a b’fhearr a b’ urrainn daibh, ’s bodach cleòchdach a cheartais a’ gabhail na cùis air a shocair.

S. A. MAC I.

Litir a Lunnuinn.

FHIR-DEASACHAIDH CHOIR, —Bha mi a’ leughadh an latha roimhe gu ’m beil corr agus 35,000 shuaigh ann an Canada a bha ’labhairt na Gaidhlig gach latha de ’n t-seachduinn, agus ged a bha sin mar sin, cha-n ’eil aon sgoil air feadh na duthcha, anns am beil i air a teagasg. Mo thruaighe! Nach iongantach an dòigh anns am beil na Gaidheil a ’cur dimeas air an cànain fein. Is sinne sliochd nan gaisgeach treun a choisinn mòr chliu anns gach linn o shean, agus cha-n ’eil urad de dhuinealas againn ’us a sheasas suas airson cànain ar n-aithrichean, agus a bheir dhi am meas ceudna a tha sinn a’ toirt do ’n Bheurla. Na leigeamaid as ar cuimhne gu ’m beil e mar dhleasnas oirnn cànain ar sinnsear a theagasg do ar cloinn. Bu choir dhuinn fios a bhi againn gur e teagasg an cànain fein do ar n-oigridh a’ chiad chum a chum ar litireachas a thogail gus an inbhe a’s airde, agus gur i an sgoil an t-áite anns an coir sin a dheanamh. Nach ’eil fior Ghaidheal sam bith agaibh ann an Canada aig am beil urad de dh’ ughdarras am measg a luchd-duthcha ’s gu ’n rachadh aige air dòigh air choreigin fhaotainn chum a’ Ghaidhlig fhaighinn air a teagasg anns na sgoilibh? Tha iongantas orm nach do chuir Comunn Gaidhlig Toronto iomradh a dh’ ionnsuidh MHIC-TALLA mu dheihhinn nan oidhirpean a tha iad a deanamh airson cuis na Gaidhlig a chur air adhart. Tha mi ’n dòchas nach ’eil iad cosmhul ris na Comunnan Gaidhlig ann an Albainn agus Sassunn, ma tha, cha’n fhaigh a’ Ghaidhlig mòran cuideachadh bhuapa. Is e mo bheachd gu ’m beil MAC-TALLA a’ deanamh tuilleadh airson ar cànain a chumail beò na tha Comunn sam bith air am beil mi eòlach, agus ma chuireas cairdean na Gaidhlig an cinn agus an guaillean r’a cheile faodaidh i a ceann a thogail fathast, ach is eudar dhuinn ar n-uile dhichioll a dheanamh, ma ’s àill leinn a’ Ghaidhlig a h-àite a ghabhail am measg cànainean eile an t-saoghail. Tha clann nan Gaidheal fada ’nur comain airson cho dileas agus cho daingean ’us a sheas sibh airson an cainte agus tha mi ’n dòchas gu ’n dean iad an dleasnas ribh. Buaidh leibh anns gach ni a ghabhas sibh os làimh.

Is mise bhur caraid,
LAMH LAIDIR.
Lunnainn, 25, 8, ’94.

Minards Linimentair son Loine.

JOST BROS.
(Roimhe so, C . S. Jost & Co.)
STOC MOR DE BHATH ARUR

Bathar Tioram, Caiseart, gach seorsa.
Airneis taighe, Bathar Cruaidh, Soithichean, Siucar, Ti, &c ., &c .

Prìsean beaga, moran bathair, ’s bidh sinn gle thoileach a bhi ’ga shealltuinn. Taghail againn aig an t-seann stor,

CHEAPSIDE WAREHOUSE.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

Gllios & MacEachuinn,
Comhairlichean agus Fir-Tagridh aig Lagh
SIDNI & ST. PETER’S, C. B.
J. A. Gillios. AJ. G. MacEachuinn.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

---

[77]

[Vol . 3. No. 10. p. 5]

NAIDHEACHDAN

THA ceò trom air an speur ’an so o chionn deich mo dusan latha. Cha ’n eile teagamh nach ann o na teinntein mora tha ’sna Staitean an Iar a tha e tighinn.

AN deigh a chòigeamh latha deug, faodar tòiseachadh air iasgach nan giomach; ach feumaidh iadsan aig a bheil dùil a bhi riutha cead a cheannach o’n luchd-riaghlaidh.

THA ’m bradan anabarrach pailt ann an aibhnichean Cholumbia Bhreatunnach-Tatar ’gan creic eadar còig us ochd sentichean am fear, agus cha ’n fhaigh na h-iagairean uap iad uil’ eadhon air a phris sin.

BHA pic-nic mhor ann an Glace Bay Di-sathairne. Bha dòrlach mor sluaigh cruinn, moran dhiubh á Sidni ’s à Sidni Tuath. Chaidh gach ni air adhart gu h-òrdail agus chaidh na h-uile dhachaidh glé riaraichte.

THA Féill bhliadhnail Eilein a Phrionnsa gu bhi ann an Charlottetown air a mhios so, a tòiseachadh air Di-màirt an 25mh la, agus a dùnadh air Di-haoine, an 28mh la. Tha Féill Nobha Scotia ri bhi ann a Halifax aig an àm cheudna.

CHAIDH fear E. Petro a mharbhadh aig Westville N. S., D-hoine s’a chaidh, leis a charbad iaruinn. Bha e ’g obair air a charbrd ’s chaidh e fodha ’chur rud eigin air dòigh, ’s ’nuair bha e ’an sin chaidh an carbad air ghluasad, ’s chaidh na cuidhlean thairis air.

CHAIDH fear Iain Callaghan, mèinneadair, a losgadh gu dona ann am Bridgeport maduinn Di-haoine air an t-seachdain s’a chaidh. Bha e tòiseachadh ri ’obair-latha, ’nuair a chuir solus na lampa beagan ‘gas’ a bha mu’n cuairt na theine, ’s loisg e a cheann ’sa ghuaillean mu’n d’ fhuair e dhol as an rathad.

BHA coinneamh clèire ann an Eaglais St. Andrews air Di-ciaduinn. Bha chuid mhor de na minnistearan a làthair, agus bha iad cruinn gus mu cheithir uairean feasgar, a cur air dòigh ghnothuichean a bhuineadh do’n chlèir ’s do na coithionalan, Bha pic-nic aig Sgoilearan Sabaid St. Andrews air an latha cheudna, air taobh thall na h-acarsaid.

THAINIG fear Martin Myers, a bha fuireach ann an Charlottetown ri bheatha féin Di-ciaduinn air an t-seachdain s’a chaidh. Chroch e e féin ann an sabhal. Bha e tri fichead bliadhna ’sa deich a dh’ aois agus dh’ fhàg e bean us teaghlach mor ’na deigh. Cha ’n eil fhios air ni sam bith a bha cur deagh air mo bheireadh air an gniomh a dheanamh.

BHA ’n t-each-iaruinn air a chumail air asi gu tric re a gheamhraidh s’a chaidh le stoirmeannan sneachda, ach air a gheamhradh s’a tighinn, tha luchd-riaghlaidh an rathaid a cur rompa buaidh a toirt air an t-sneachda. Tha iad a togail thaighean air an rathad anns na h-áiteachan ’m bu mhiosa na citheachan; bidh mar sin dùil againn ris an each iaruinn a bhi falbh ’sa tighinn na’s riaghailtiche ri àm dùlachd na b’ àbhaist dha.

An la roimhe dh’ fagh Uilieam Bisset, (seann tuathanach beairteach a chuir a cuid a b’ fhearr dhe bheatha seachad faisg air Montreal,) a dhachaidh air son sgriob a thoirt dh’ an t-seann dùthaich. ’N uair a bha e dol air bòrd an t-soithich a bha gu ’toirt thairis air a chuan, thuit e bhar na drochaid a bh’ eadar an laimhrig ’s an soitheach, agus chaidh a bhàthadh.

THA seann duine da’n ainm Seumas Mac Neill a mhuinntir nan Eileanan Coille ’sa phriosan ann an Charlottown, a peitheamh ri bhi air fheuchainn air son marbhadh fear Uilleam Mac Ille-mhaoil, duin’ òg a bha ’sa choimhearsnachd aige. Tha e air fhàgail air Mac Ille-mhaoil ’s air gill’ eile gun deach iad gu tigh ’Ic Néill ’s gun do chuir iad an daorach air, ’s an sin gu’n do thòisich iad air tarruinn as. Ghabh an seann duine ’n fhearg, fhuair e gunna ’s loisg e orra, ’s bha Mac Ille-mhaoil air a mharbhadh air a bhad. Tha Mac Nèill ag radh nach robh dùil aige fear seach fear dhiubh a mharbhadh ’s nach robh e ach a dol a leigeadh na h-urchair mu’n casan air son eagal a chur orra.

CHAIDH duin’ òg, da ’m b’ ainm Iain Day, a mharbhadh leis a charbad air an rathad-iaruinn eadar Sidni Tuath ’s an “Junction,” oidhche Di-haoine air an t-seachdain ’sa chaidh. Cha robh fhios aca-san a bh’ air bòrd air a charbad gu ’n do thachair ni sam bith gus an d’ rainig iad Sidni, ’n uair a fhuaras fuil an duine bhochd air na cuidhlean toisich. Chuireadh fios air ball gu fear-gleidhidh na calla aig an Junction agus chuir esan daoine mach a dh’ iarraidh a chuirp, agus cha deach iadsan ach astar goirid ’nuair a fhuair iad e. Bha ’n corp air a dhroch mhilleadh. ach dh’ aithnich na daoine cò bh’ ann. Bha cùirt air a suidheachadh an la air n-a mhàireach agus fhuaradh nach robh duine mu ’n rathad ri choireachadh air son an sgiorraidh. Tha e coltach gu robh e ag òl gu trom fad an fheasgair, agus gu ’n do chaidil e air an rathad gun fhios aige c’ àite ’n robh e. Bhuineadh e do ’n Bhras d’ Or bheag, agus bha e mu chòig bliadhna fichead a dh’ aois.

TEINNTEAN. —Tha teintean mora ann am Michigan ’s am Minnesotta, agus iad ri sgrios uamhasach. Tha iad á nis ag obair o chioon còrr us seachdain, agus cha ’n eil àireamh air a mhilleadh a rinn iad. Cha ’n eil iad ach a toiseachadh ri fhaotainn am mach meud a challa. Thainig uisge trom oidhche Di-luain, agus chuir sin tilleadh anns na teinntein an cuid a dh’ àiteachan, ach ann an àiteachan eile tha iad og obair fhathast. Ann an aon àite mu shia mile fichead a dh’ fhad agus cóig mile deug a leud, cha robh tigh no stob fiodha de sheòrsa sam bith air fhagail, agus cha ’n eil taobh a thionndaidheas duine nach faighear cuirp dhaoine ’s ainmhidhean air an d’ thainig an teine cho grad ’s nach robh ùin’ ac’ air teicheadh. Tha iad a’ deanamh mach gu robh còrr us sia ceud gu leth duine eadar bheag us mhòr air an losgadh gu bàs. Thugadh tri fichead corp ’sa seachd á aon lochan uisge ann an cearna de Mhinnesotta, far an dech an sluagh bochd ’gan dion féin o’n teine.

An S. S. Arcadia.
THA’N ARCADIA a ruith eadar Sidui us Bagh St. Lawrence na h-uile seachdain, a falbh a Sidni aig ochd uairean maduinn Di-mairt, agus a taghal air an rathad aig Sidni Tuath, St. Ann’s, Ingonish, agus Aspy Bay, agus a tilleadh na h-uile Dior-daoin.
P . KERR,
Maighstir.

SANAS.

Bathar Ur na h-uile Seachdain.

Na prisean na’s isle na bha iad riamh.

Caileagu,
Aodaichean,
Caiseart,
Dluth Geal.

Tha Gailig aig na cleirich.

STOR SHAOR SHIDNI.
F . A. CROWELL,
Fear-Gnothuich

Taillearachd.
Tha’n stor-taillearachd a bha ’sna bliadhnaichean a dh’ fhalbh air a cumail le
Donnacha Mac Ill-Innein
a nis air a ceannach agus ri bhi air a cumail na dheigh so le
Niall Mac Fhearghais,
tha stoc mor dhe gach seors aodaich aige air laimh; bidh tuilleach a dol na cheann gach seachdain. Taghail aige ma thu air son do chuid aodaich a bhi
San Fhasan.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.

---

[78]

[Vol . 3. No. 10. p. 6]

AN T-EIDEADH GAIDHEALACH.

Aig an am so nuair a tha na Gàidheil a dusgadh suas gu bhi faicinn gur fiach cainnt agus cleachdaidhean an sinnsir a bhi air an cumail suas, cha chreid mi nach bi e freagarrach dhomh facal no dha a radh mu dheibhinn an Eideidh Ghàidhealaich, se sin am Feile-beag Gun ghuth a chantainn mu dheibhinn an “Cota a dh’ iomadh dath” a thug Iacob do ’mhac Ioseph tha mi ’n dùil gu’n d’ theid agam air a dhearbhadh gur e am Feileadh an t-aodach a bh’ air a chleachdadh le ar sinnsiribh cho fad air ais ’s a tha eachdraidh a dol.

Ann an “Taigh-iongantais na h-Arsach” an Duneidionn tha leac, a fhuaradh aig Dull an Siorramachd Pheairt, air am beil dealbhan air an gearradh a mach de dhaoine air an comhdach leis an fheileadh. Tha leac eile ann a bh’ air a cladhach a mach as an talamh faisg air Eaglais an Naoimh Aindrea air am beil moran dhealbhan de ’n aon seorsa, agus aon diubh air muin eich. ’Se an t-armachd a tha iad a giulan claidhean air chumadh duilleig agus sleaghan le cinn dhuilleag. Nis tha fios againn gur ann sna linntean gle fhada air ais a bha armachd de ’n chumadh so air a chleachdadh. Anns an leabhar, “Alba anns na linntean meadhonach,” taobh-duilleag 226, tha e air innseadh dhuinn gu robh muinntir Alba mu na bliadhnachan 600 gu 700 “a caitheamh falluinnean a dh’ ionnadh dath, gu robh aca carbadan-cogaidh, claidhean, soithichean, —uil air an deanamh de ghlainne bàtaichean leathrach airson nan aimhnichean, agus birlinnean daraich airson na mara.” Chithear o so nach robh iad idir cho aineolach, borb, agus fad air ais aig an àm so ’s a bu mhath le iomadh neach a dheanamh mach.

Ann am Manachainn àraidh an Nurenberg ’s a Ghearmailt tha leabhar, sgriobhta san t-seann Ghaidhlig, anns am beil dealbh ceann-feadhna Gàidhealach a bha beò mu ’n a bhliadhna 800. Tha e so air eideadh leis an fheile-bheag agus chithear dathan a bhreacan—gorm agus uaine.

Nuair a phill Mànus Righ nan Lochlunnach o ’thurus cogaidh gu na h-eileanan an iar anns a bhliadhna 1093 bha e fein agus a luchd-leanmhuinn air an comhdach le aodach nan Gàidheal. ’S ann o so a fhuar e an t-ainm o luchd-duthcha fein “Mànus an t-Albannach” agus “Manus cas-rùisgte.”

Air seulan nan Righrean so a leanas tha ’n dealbh aca air a tharruing anns an fheileadh direach mar tha e air a chaitheamh an diugh:

Alasdair I. anns a bhliadhna 1107
Daibhidh I. 1124
Calum IV. 1153

An Abaid Phaisli air aon de na ballachan tha dealbh Gàidheal na làn aodach—féileadh air a cheangal le crios mu mheadhon, brogan Gaidhealach air a chasan agus bonaid is it air a cheann, direach mar a chi sinn san là ’n diugh. Nis feumaidh e bhi gu’m beil corr is coig ceud bliadhna o chaidh an dealbh so a ghearradh a mach.

Anns a bhliadhna 1512 sgriobh Ian Major, Sassunnach, mar so. “O mheadhon na sliasaid gu ruig a chos tha an lurgainn ruisgte, tha iad ga ’n comhdach fein le falluinn.”

Am measg chunntasan Ard-ionmhaisear na h-Alba airson na bliadhna 1538 tha aon airson deise Ghàidhealach airson Righ Seumas V. a chosd da phunnd air fhichead, sia tasdan diag agus sia sgillinn ( £22 .16.6) ni a tha sealltuinn gu’n robh an. Righ fein a cleachdadh an fhéilidh ’s na laithibh sin.

Dh’ fhaodainn iomadh sgriobhadair eile ainmeachadh a tha deanamh iomradh air an fhèileadh a bhi air a chaitheadh cha ’n ann a mhàin anns a Ghaidhealtachd ach air iomadh cearn de ’n duthaich ris an abrair a nis a Ghalldachd, ach ’s cinnteach gu’n d’ thubhairt mi gu leòr gu dhearbhadh do na h-uile gu’m be am Féileadh an t-eudach a bh’air a chleachdadh le ar sinnsiribh fad iomadh linn, agus neach sam bith aig nach eil meas air airson aobhair sam bith eile dh’ iarrainn air urram na h-aoise a thoirt da.

Ach faodaidh cuid-eigin fhaighneachd ciamar a thachair e gu’n do leig na Gàidheil dhiubh ’bhi cleachdadh deise bha cho freagarrach air an son. Cha ’n eil e duilich a cheisd sin a fhreagairt. An deigh Blàr Chuil-fhodair bha na h-uile meadhon a bha na ’n comas air a chleachdadh leis a Pharlamaid Shasunnaich gu cridheachan nan Gàidheal a bhriseadh buileach glan, agus ’s ann le mòr-dhoilgheas a dh’fheumas sinn aideachadh gu’n deach aca air so a dheanamh. Rinn iad achd airson na Gàidheil a dhi-armadh, agus achd eile leis an

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siorasan
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND &CO . ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd.

’S math is fhiach dhuit so a leughadh ma ghabhas tu a chomhairle bheirear ort. ’S taitneach an ni ri fhaicinn bean air a deagh sgeadach, agus ’se ’n ni ’s fhaisge thig air sin ann an taitneas duine fhaicinn ’sa chuid aodaich a freagairt air gu math. Agus ma tha thu air son thu fein a bhi mar sin, ma tha toil agad aodach math a bhi ’nad dheise, ’san deise air a sar-dheanamh, ’s coir dhuit a dhol gu
IAIN MAC-LEOID & CO.

Tha stoc mor de dh’ aodach aca, ’s tha na gearradairean aca cho math sa ghabhas faotinn. Tha iad a deanamh gnothuich aig
207 QUEEN ST., CHARLOTTE-TOWN, E. P. I.

Cuimhnich nach deid thu seachad orra oir reicidh iad riut an Gailig.

---

[79]

[Vol . 3. No. 10. p. 7]

robh an Deise Ghàidhealach air a toirmeasg, agus cha ’n fhaodadh gne thartain no suaicheantais eile bhi an cleachdadh leis am bitheadh aon chinneach aithnichte o chinneach eile. ’S e am peanas a bh’ air a dheanamh air an neach a bhris an achd so, ’bhi air a chur ’s a phriosan fad shia miosan, agus nan robh e air fhaotainn ciontach an dara uair bhitheadh e air fhogradh as an duthaich airson seachd bliadhna. Bha so na chruadal mor do na Gàidheil mar a tha Donnachadh Bàn ag innseadh dhuinn ann an “Oran nam briogaisean.” So da rann deth:

So tha na briogsa liath-ghlas
Am bliadhna cuir mulaid oirnn
’S e’n rud nach fhacas riamh oirnn,
’S nach miann leinn a chunuail oirnn;
’S na ’m bitheamaid uile dileas
Do ’n righ bha toirt cuireadh dhuinn,
Cha ’n fhaicte sinn gu dilinn
A striochadh do ’n chulaidh so.

’S o’n chuir sinn suas na briogsan,
Gur neo-mheasail leinn a chulaidh ud
Ga ’n teannadh mu na h-iosgannan,
Gur triobhlaideach leinn umainn iad;
’S bha sinn roimhe misneachail,
’S na breacain fo na criosan oirnn.
Ged tha sinn am bitheantas
A nis a cur nan sumag oirnn;

’S air leam gur h-olc an duais
Do na daoine chaidh sa chruadal
An cudaichean thoirt uapa
Ge do bhuannaich Diuc Uilleam leo.
Cha ’n fhaod sinn bhi suigearbach,
O’n chaochail ar culaidh sinn,
Cha ’n aithnich sinn a chéile
La féile no cruinneachaidh.

Bha corr is deich bliadhna fichead mu ’n deach an t-achd graineil so a thoirt air ais agus mar so bha ’n oigridh gu leir aineolach air an deise Ghaidhealaich, agus bha na seann daoine a chleachd i mun deach an t-achd a thoirt a mach aon chuid ro bhochd na ’n crannchur gu feillidhean ùra fhaotainn neo bha ’n spiorad air a bhriseadh air doigh ’s nach robh chridhe aca tionndadh ri ’n seann chleachdaidhean. Ach cha b’ ann dhiubh so a bha ’n bàrd Donnachadh Bàn. So rann no dhà bho ’n “Oran do ’n eideadh Ghaidheaclach” a rinn e ’n uair a rainig an naigheachd aoibhneach e mu thoirt air ais an achd:—

Fhuair mi naigheachd as ùr
Tha taitinn ri rùn mo chridh’
Gu faigheamaid fasan na dùthch’
A chleachd sinn air tùs ar tim.
O’n tha sinn le glaineachan làn,
A bruidhinn air manran binn
So i deoch-shlainte Mhontrose
A sheasadh a choir so dhuinn.

Chunna mi ’n diugh an Duneideann
Comunn na feile cruinn,
Litir an fhortain thug sgeul
Air toiseach an eibhueis dhuinn.
Piob gu loinneil an gleus,
Air soilleireachd reidh an tuim,
Thug sinn am follais ar n-éideadh,
A’s co a their reubail ruinn?

Chuir sinne suas an deise
Bhios uallach freagarach, dhuinn,
Breacan an fhéile phreasaich,
Is peiteag do’n eudach ùr;
Cot’ a chadadh nam ball
Am bitheadh a charnaid dlù,
Osan nach ceangail ar ceum.
’Snach ruigeadh mar réis an glùn.

Togaidh na Gàidheil an ceann,
Cha bhi iad am fang nis mo,
Dh’ fhalbh na speirichean teann
Thug orra bhi mall gun lugh;
Siubhlaidh iad fireach nam beann,
A dh’ iarraidh dhamh seang le ’n cù
’S aotrom theid iad a dhanns
Freagraidh iad srann gach ciùil

Dhearbh mi mata gu ’m b’e am féileadh an deise a chleachd ar n-athraichean o chionn corr agus mile bliadhna air dhoigh ’s nach eil cothrom aig namhaid sam bith a radh le firinn nach eil ann ach ni ur a chaidh a thoirt a staigh ceud no dà cheud bliadhna air ais. Agus tha a cheart cho freagarach an diugh ’s a bha e anns na linntibh a dh fhalbh. Co riamh a dhirich gu mullach beinne air a chomhdach leis an fheile-bheag, a dh’iarradh brigis a chur air an ath turus a bhitheadh aige ris an ni ceudna a dheanamh; no co a bh’ air a chleachdadh ri bhreacan a shuaineadh mu ’ghunillibh agus a bhoineid ghorm a dhinneadh air a cheann ri am stoirm, nach cuireadh suarach cleocan mora agus adan cruaidhe an la ’n diugh! Ma bheir na facail so air neach sam bith tionndadh gu caoimhneil ris an fhéileadh theid mi an urras nach gabh e gu brath aithreachas.

CABAR FEIDH.

Leighseadh mi o ghreim droma leMINARD ’S LINIMENT.
Two Rivers, N. S. ROB ROS.

Leighseadh mi o amhaich ghoirt leMINARD ’S LINIMENT.
Antigonish. IAIN A. FOREY.

Leighseadh mi o chrupadh féithean leMINARD ’S LINIMENT.
Dalhousie. MRS. R. SAUNDERS.

THA D. J. Domhnullach an deigh stoc mor flùir fhaighinn a stigh, ’s tha e ’ga chreic saor. Agus tha ’n t-ìm cho math leis ris an airgiod.

Tha Lighichean a cleachdadhM ’ds Liniment

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Anns an
Acadia House
Gheibh thu
Brogan air pris sam bith eadar 50c. us $5 .00.
Brogan seomar, no Cuarain air 25c.
Rubbers dhe gach seorsa.
Aodaichean Deante air gach pris
Curraichdean ur Adan.
Feuch gun taghail thu.
INGRAHAM & MacGILLEAIN.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Mairi A. Nic Fhionghain
air a bhliadhna so a cumail stor ri taobh na“County Hall”agus tha i deiseil gu bhi feitheamh air aon sam bith a tha ’g iarridh

AD NO BONAID,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN NO
GEUGAN

no ni sam bith eile a’s a gnath leis na mnathan a bhi cur ma’n cinn. Tha moran de nithean eile aice nach gabh ainmeachadh an so. Thig thusa agus
FAIC DHUIT FEIN.

---

[80]

[Vol . 3. No. 10. p. 8]

Marbhrann.

Do Dhonnachadh Camaron an Antigonish (Dannachadh Shim) a chaochail air sn darna la deug de ’n Cheitein ’sa bhliadhna 1861.

FONN:— “Mile marbhaisg ort, a shaoghail.”

Air la ceutach, ciuin ’sa cheitein,
’N uair a b’ eibhinn snuadh gach ni,
’S gaithean eifeachdach na greine
’Tigh’nn nan leum le blaths is sith,
Fhuair mi sgeul ’bu ghoirt r’a eisdeachd,
B’ aobhar dheure anns an tir,—
Gun robh Donnachadh ’sint’ air deile,
Aig an eug gu teann fo chis.

Och! a Bhais ’s tu ’n righ gun trocair;
Co ’tha beo nach doir thu bhuainn?
Naoidhein bheaga, thapidh, bhoidheach,
’S daoine breoite, sean nach gluais,
Fiurain fhallain, laidir, chròdha,
Agus oighean modhar, suairc’,
Tha thu ’cur gach la a chomhnidh
Fo na foidibh anns an uaigh.

Leag thu ’n drasd le d’ shaighid chinntich
Oigear siobhalta, gun phrois;
Fleasgach foghainteach cruaidh, calma,
Bu mhath dealbh, ’s bu glaine nòs.
Bha e fiosrach tu i gseach ciallach,
Glic na bhriathribh is na dhoigh,
Ghabh e ’n ceartas mar a riaghailt,
’S chleachd e ’n fhialachd mar bu choir.

Dh’ fhag thu sinn a fhleasgaich thaitnich;
Is air ais cha till gu brath.
Tha thu ann san uaigh an tasgaidh
Ann an glacibh teann a bhais.
Ged bhios ròs gu boidheach, cuachach
’Fas a suas ’sa mhaduinn bhlaith,
Roimh mheadh’n latha faodidh cuairt-ghaoth
Thoirt an nuas a dh-ionnsidh ’n lair.

Leag am bas ur ghallan ceutach
Duine beusach, measail, stauam;
A thug fuath do sgleo ’s do dh-eucoir,
’S do chainnt bheumnach air cul sluaigh.
’Dhaoine bochda, bithibh deurach,
Thug an t-eug deagh charid bhuaibh;
Fear a gheibhteadh baigheil, deirceach,
’S cha b’ ann feineil, greannach cruaidh,

Chi mi ghaoth a cur nan sineadh
Dhiasan liontach trom san uair,
’S diasan caola, dona criona,
’Fas gu direach os an cionn,
’S tric tha daoine gasd’ a caochladh
Mun doir aois air falbh an luths,
’S daoine crosda, don’ a faotuinn
Air an t-saoghal moran uin’.

Dh’ fhalbh thu, dh’ fhalbh oigeir aluinn
De ’n dream laidir, chalma, threun;
Camaranich ’bu doirbh ’san araich
Leis na claidhean guineach, geur
B’ ard an cliu ri am Shir Eoghan,
Ard cheann-feadhna nam mor euchd;
Gam bu tric an naimhdean uaibhreach
Air an ruaig roimh chruas am beum,

Ged bu taitneach leat ’bhi leubhadh
Mu gach treun a b’ airde gloir,
Bho do bhilibh binn ’chan eisd sinn
Tuilleadh sgeul mu’n euchdan mor’
’Chaoidh chan fhaic sinn thu mar b’ abhist,
Suildbheir, failteach aig do bhor;
Bu ghearr t’ uine ’san tir chraitich s’,
Sgar am bas bhuainn thu ’s tu og.

’S truagh an cas ’sa bheil do bhrathair;—
Gun thu ’n lathair! e leis fein!
Chaill do pheathrichean taic laidir.
Fo throm phramh tha iad nad dheigh.
’S tric na deoir air suil do mhathar
’S goirt gach la a h-aiceid cleibh;
Fhuair i buille chruaidh no dha, ach
’S i so ’s craitiche gu leir.

Ghabh thu cead an nis de ’n t-saoghal
Le chuid fhaoineasan gun stàth;
’S theid gach aon ’tha fo na speuribh
Ann ad dheigh an uine ghearr.
Seall, a Shlanighear, an truas oirnn,
Ghlan ar truailleachd bhuainn ad ghradh,
’S dean sin deas airson na h-uarach
’S an dig cruaidh ghath fuar a bhais.

Oran Gaoil.

Thoir soraidh bhuam a null air chuairt
Gu bean an sguat-fhuilt reidh;
As guirme suil ’s a’s buidhe cul;—
Tha ’shnnadh air dhreach nan teud,
Cul faineach, cas, nan iomad cleachd
Mar dhealradh teachd o’n ghrein,
Ochoin, mo chreach! ’Se dh’ fhag mi lag
Thu bhi bhuam fad’ an cein.

Ged ’s iomadh crois air mile troidh
De phaipeir sgriobhaidh ban,
Cho liutha lot tha ann am chorp,’
Ri osnaich ghoirt gach la,
Gach sealladh suairc ’tha thu ’toirt bhuait,
Bha buannachd dhuit mo ghraidh;
’S e gaol do phoig a rinn neo leon,
’S a dh’ fhag gun treoir mi ’n drast.

Suil chaoimhneil, chaoin, fo mhala chaoil,
’S i ’tarruing gaoil ’s gach ait,
Do dheud mar chailc, do ghruaidh lan mais,’
Gach tlachd tha ort a fas,
Do chas o d’ ghlun bu ro-mhath luths
’S tu ’dol air urlar ard
’N trath ’chluinneadh tu na tendain ciuil,
S grad dhuisgeadh tu o phramh.

Thug mise luaidh ’s cha b’ ann am shuain
Do gheug nan cuachan tlath;
Gu ’m bi thu teachd gu ’m inntinn tric
Is mi gun fhios de’m fath,
Ma tha ’n so cuis a mhaireas buan
Gur h-e is duais dhomh ’m bas.—
O thig gun eis le o’ chomhradh reidh,
Is cuir a’ m’ chre gach cradh.

CRUITHNEACHD. —Air an fhoghar so bha seachd muillein tunna de chruithneachd air a thogail anns na h-Innsean. Tha tri cheud ceithir fichead us deich muillein buiseal anns na Stàitean, ’s leth-cheud muillein ’sa tri ann an Canada. Bha dùil ri bàrr breagha cruithneachd ann an Sasuinn cuideachd, ach toiseach Ogust thainig uisge mor agus stoirm, agus mhilleadh gu tur e. Ach nithear suas an call sin le pailteas an t-sil anns na dùthchannan eile. Cha chùran nach bi biadh pailt agus saor air a bhliadhna tha romhainn.

CumMinard ’s Liniment ’san tigh.

BLIADHNA MHATH UR!

Tha sinn an deigh aireamh mhor de bhrogan a cheannach, agus air son rum a dheanamh dhaibh, reicidh sinn na th’againn air laimh

Gle shaor air son airgid.

Brogan a’s fhiach $2 .25 air $1 .75 agus cach a reir sin.

Soithichean Creadha agus Glaine.

Tha sinn mar an ceudna ’cumail nam brogan a thatar a deanamh ’san Fhactoridh aig Sidni a Tuath, na brogan a’s fhearr cosg a tha ri’m faotainn, agus tha sinn ’gan reic air pris na factoridh

Brogn-uachdair agus Rubbers dhe gach seorsa.

SIABUNN

air a phris air am faighear e ann a Halifax. Flur o $3 .00 suas, Ti o 20c. Reiseadain o 85c am bocsa.

AMHLAN DHE GACH SEORSA GLE SHAOR.

Ceannaichidh sinn Coirce, Im, Uidhean, agus Feoil, agus bheir sinn a phris a’s fhearr orra an coinneamh bathair.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
Feb. 2, 1894.

Ma tha dealbh mhath a dhith ort, ruig
UILLEAN W. DILLON,
SIDNI, C. B.

Bi’dh e toileach feitheamh ort uair sam bith ’a thig thu. Dealbhan beaga air am meudachadh agus air an deanamh cheart cho boidheach.

Sgathain agus gloine air a phrìs a’s isle.

Seallaidhean air Ceap Breatuinn air laimh an comhnuidh ’s air an reic gu saor.

CLOIMH.

THA ’m fo-sgriobhair ag iarraidh coig mile punnd cloimhe ri ceannach, agus paidhidh e a phris a’s fhearr sa mhargadh oirre.

D . F. Mac RATH,
Baddeck C. B.