---

[185]

[Vol . 3. No. 24. p. 1]

Mac-Talla.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

VOL. III. SIDNI, C. B. DI-SATHAIRNE, DESEMBER 15, 1894. No 24.

Tha mo Bhreacan dubh fo’n Dile.

SEISD:
Tha mo bhreacan dubh fo’n dile;
Cha’n fhaod mi ìnnse mar tha e;
Tha mo bhreacan dubh fo’n dile.

Tha mo bhreacan gu fluich, fuaraidh,
Cha ghabh e cur suas am màireach.

Tha mo bhreacan air a mhilleadh
Aig na Gillean air a mhéarsadh.

Bidh mi ’maireach ’dol a shsoladh;
Cha’n ann air m’ eolas a tha mi’.

Thoir mo shoraidh do Ghleann-Lòchaidh,
Far an robh mi òg gu’m àrach.

Soraidh eile do Ghleann Urchaidh
Nan tuilmeanan boidheach, fásaich

Far am faighte gruagach bhòidheach
’G iomain bho gu [ ? ] áiridh

Tha na nighneagan ’an gruaim rium,
Bho’n a fhuair mi ’n cota-sgàrlaid.

Bho’n a fhuair mi ’n ite péucaig,
Claidheamh a’s crios-eilidh seardsein.

Fhuair mi paidhir bhrogan ùra,
Boinneid dhù-ghorm ’us coc àrd innt’.

Mile marbh’aisg air luchd ar mi-run;
Cha b’ iad Sìom a’ dhol do’n bhlàr iad.

Cha b’ ionnan iad ’us Coirneal Friseil,
A thoirt misnich do na Gàidheil.

COMHRADH

EADAR CUAIRTEAR NAN GLEANN AGUS EACHANN TIRISDEACH.

EACHANN.— ’Eudail agus a ghaoil? Cha b’ urrainn domh dol seach an dorus gun cheum a thoirt a stigh, a thairgseadh dhuibh mo mhìle taing air son na litir shuairce, cheanalta ’chur sibh do m’ ionnsuidh mu dhéidhinn léir-sgrios nam bailte-mòra (c’ainm so iad a rithist?) Pompeii agus Herculaneum; agus an dòigh anns an d’ fhuaradh a mach iad an déigh dhoibh a bhi air an cleth fad sheachdceud-deug bliadhna fo luaithse na beinne beinne teintich; ach tha mòran ann an Tirithe nach ’eil a’ toirt creideis do’n eachdraidh, a smaointeachadh nach do bhrùchd riamh a mach o mhullach beinne de stuth na b’urrainn bailtean mòr’ a thiodhlacadh mar so as an t-sealladh: àch thachair Maighstir Niall orm an là roimhe, ’s tha e ’g ràdh nach ’eil focal bréige ann.

CUAIR. —Cha-n ’eil, ’Eachainn; ’n uair a bhios sinn ri feala-dhà bithidh sinn ri feala-dhà, ach ’n uair a bhios sinn stòlda bithidh sinn stòlda. A nis o’n tha ùin’ agam, ’us thusa déidheil air éisdeachd, leanamaid a’ chùis beagan na’s fhaide. Cha’n’ eil anns na dh’innis sinn mu dhéidhinn Beinn Vesuvius ach faoineis ’an coimeas ris na bheil againn r’a ràdh mu chuid de bheanntan loisgeach eile.

EACH. —Nach ’eil? Ma ta innsibhse dhomhsa m’a thimchioll, ’s mur toir mise air cuid-eigin nach ainmich mi air an àm, a cheann a chromadh ’s a’ cheud chuideachd anns an suidh sinn cha mhise Eachann.

CUAIR. —Tha Beinn Etna deich mìle agus ochd ceud troidh (10,800) air àirde. Faodar a smaointeachadh gur beinn mhòr i so, ’n uair a chuimhnicheas sinn nach ’eil Beinn-Nibheis ach ceithir mìle, trì cheud, agus seachd deug ’us dà fhichead (4,357) troidh air àirde; agus tha Etna naoi fichead mìle mu ’n cuairt d’ a bonn. ’Nis tha a’ bheinn mhòr so gu léir, eadar a bun ’s a bàrr, air a deanamh suas de lava, mar their iad ris anns a’ Bheurla; ’s e sin stuth a thilg a’ bheinn os a ceann de’n stuth a bha aon uair loisgeach, teinteach, agus a thilg i an uachdar anns an staid sin a dh’fhuaraich ’s a chruadhaich m’a timchioll, agus a tha ’sìor fhàs na’s mò mar tha i ’tilgeadh a mach brat ùr thairis air an t-seann rùsg. Am bheil thu ’g am thuigsinn, ’Eachainn?

EACH.— ’S mi ’tha: a choimeas ni beag ri ni mòr tha e dìreach mar a chunnaic mi tom-famha, a’ fàs agus ag éiridh mar tha ’n creutair dall, spògach a tha gu h-ìosal a’ tilgeadh na h-ùrach an uachdar. Faodar a ràdh gur e ’m famh a thilg an tom an uachdar, agus mar sin thilg an teine ’tha ’m meadhon na talmhainn a’ bheinn mhòr sin uile os a cheann: agus da rìreadh b’ e ’n tein’ e a thog beinn deich mìle troidh air àirde, agus naoi fichead mìle mu’n cuairt. Ubh! ubh! cha-n ’eil r’ Bheinn Mhòr Mhuileach ach mar fhoinne beag air craicionn an t-saoghail ’an coimeas ris a’ bheinn sin; ach gabhaibh air ’ur n-aghart.

CUAIR. —A nis, ’Eachainn, ge mòr beinn Etna, agus ge mòr ma tha i tilgeadh ’an uachdar de stuth loisgeach, teinteach, cha-n’ eil i mar choimeas ri beinn loisgich eile ’tha ann an eilean Iceland. Bhrùchd a’ bheinn so a mach aon uair sruth loisgeach a ruith sìos air gach taobh dh’i ’n a thuiltean dearga, teintfach, a lìon clais, no gleann mòr, anns an robh abhuinn air an seòladh loingeis, agus ann an tiota, thiormaicheadh an t-uisge, agus lìonadh suas amar na h aibhne agus an gleann, sé ceud troidh air doimhneachd, agus eadar a dhà ’s a trì ’cheudan troidh air leud! Agus cha’n e sin uile, ach ghabh an sruth loisgeach so air adhart gus an d’ ràinig e loch mòr uisge, a lìon e ’suas gu buileach, gus an robh e mar chòmhnard, no mar fhaiche iaruinn. Fad dà bhliadhna bha ’n tuil loisgeach so a’ sruthadh le leathad o mhullach na beinne: thugadh lom-sgrios air leth-cheud baile, agus bhàsaich deich mìle pearsa anns an tull uamhasaich so, a bharrachd air anabarr spréidhe agus feudalach de gach seòrsa. Bha na h-aibhnichean siùbhlach, dearg-loisgeach a bha ’ruith sìos air cliathach na beinne, cuid diubh leth-cheud mìle air fad, agus mu thuaiream dà-mhìle-dheug air leud: ann an doimhneachd bha ’n sruth eagalach so ceud troidh far am bu taine e, agus ’an cuid a dh’ aiteach-

---

[186]

[Vol . 3. No. 24. p. 2]

an sé ceud troidh air doimhneachd. Ciod do bharail air a’ sin, ’Eachainn?

EACH. —Ma ta, le’r cead, cha’n fhaod mi fhèin a’ bheag a ràdh; ach ’s i aona bharaìl a th’ agam gu’n cuir sibh mo cheann-sa ’n a bhreislich mu’n stad sibh. Cha-n’ eil Caol-Muile fhéin ach trì no ceithir a mhìltean air leud; ach O! nach b’ eagalach ’fhaicinn air ghoil mar luaidhe leaghta, a’ ruith sìos dearg theinteach o mhullach Beinn-Nibheis. Chaidh a’ chùis os ceann mo bharail-sa abhuinn an uamhais! Ach innsibh so dhomh, am bheil ’tuilleadh de’n t-seòrsa feadh an t-saoghail— ’s e sin de bheanntan loisgeach?

CUAIR. —Tha cunntas againn air mu thimchioll dà cheud diubh, a tha, no ’bha o cheann linn no dhá, a’ losgadh. Tha dhiubh so trì-deug ’s an Roinn-Eòrpa; ochd ’us trì-fichead ann an Asia; deich ann an eileanaibh Africa; agus cóig fichead ’s a naoi ann an America; bha dhiubh so mu thuaiream dà mhìle ’brùchdadh no ’bristeadh a mach anns gach ceud bliadhna, no fichead anns gach bliadhna. Ann an teismeadhoin Asia, ann an Innsibh na h-Aird-an-ear, tha dùthaich anns am bheil farsuingeachd dà mhìle gu leth de mhìltean (2500), araon air fad agus air leud a bha a h-uile mìr theth aon uair fo chumhachd teine de ’n t-seòrsa so, ged tha ’nis fearann ’us fonn ann air am bheil feur agus luibhean ’us coille, gu pailt a’ fas, cho tarbhach ri aon chéarn de ’n t-saoghal. Tha beinn ann an America mu dheas, ann an tir Mhecsico, a dh’ eirich suas ann am meadhon dùthcha ’bha cho cómhnard, rèidh ri Rif Thirithe, agus a bhòc suas mar gu’m faiceadh tu builgean air uachdar poit chabhruich, gus an d’ fhàs am builgaan so ’n a bheinn, sè-ceud-deug troidh air àirde os ceann ’a chòmhnaid, agus an sin rinn biristeadh mach na lasraichean. Spùt i ’mach stuth loiseach a lom-sgrios an dùthaich a bu tarbhaiche ’tha air aghaidh an t-saoghail. Thachair so anns a’ bliadhna 1759, ’s e sin ceithir-bliadhna-deug ’an déigh bliadhna Théarlaich. Tha fear-turuis cho measail ’s a sgrìobh leabhar riamh, Humboldt, ag innseadh dhuinn gu’n robh esan aig bun na beinne so fichead bliadhna ’n dèigh dh’i éiridh suas, agus gu ’m fac’ e aon tuil a thàinig a nìos mar a chì sinn gaineamh aig bun sgrìodain, a bha ceithir mìl’ air fad, agus sé ceud troidh air doimhneachd. Bha am meall so teth, fichead bliadhna ’n déigh dha ruith a mach; cha robh àit’ anns an cladhaicheadh e toll nach faodadh e maide ’losgadh agus teine ’fhadadh.

Bhrùchd a’ bheinn so a mach o cheann fichead bliadhna, aig àm crith-thalmhainn mhòir a tharruing frasan de luaithre air baile mòr a tha dlùth do dhà cheud mìle o’n áite, a bha sè òirlich an ’tiughad air na sràidibh.

EACH. —Tha sibh a’ cur iongantais mhóir orm; ach leigibh dhomh ’fheòraich an ann a mhàin air tìr mòr a tha na beannta loisgeach sin; am bheil cunntas gu’n d’ éirich a h-aon diubh riamh suas à meadhon a’ chuain? oir, ged nach ’eile mi idir ’g a’ chreidsinn, tha mi cinnteach gun-n cuala mi iomradh air a’ leithid so.

CUAIR. —Tha cunntas eagnaidh, fìrinneach againn air a’ leithid sin; ’s minic a dh’ innis maraichean gu’m fac’ iad an fhairge, mar gu’m b’ ann air ghoil, mar a chithear Coire-Bhreacain ’an toiseach lìonaidh le sruth reothairt, agus gu’n cual iad toirm uamhasach; agus is minic a thàinig frasan de luaithre dhorcha orra air druim a’ chuain mhòir agus gun fhios cia as a bha so a’ tighinn; agus tha iomadh cunntas againn air sgeirean a dh’ éirich suas ann an àiteachan far nach robh a h-aon, bliadhna no dhà roimhe sin; agus mar so cho-aontaich daoine fòghluimte ann an smaointeachadh gu’n do thogadh an fhairge, ’n toiseach suas le teine o’n ìochdar, agus na gur ann mar sin a rinneadh na sgeirean agus na creagan sin: ach a nis cha’n ’eil teagamh air bith ’s a’ chùis. Gun labhairt mu mhóran de dh’ eileanan beaga mu’n cuairt air Iceland, agus air àiteachan eile a dh’ éirich suas anns an dòigh so, tha cunntas mion againn air Eilean a’ Ghreumaich, anns a’ Mhuir-eadar-thìrich (Mediterranean), a dh’ éirich suas as a’chuan mu ochd bliadhna deug o’n àm so, dlùth air ‘Sicily.’ Bha an fhairge ceud aitheamh air doimhneachd ’s an àit’ as an d’ éirich an t-eilean so. Thachair do mharaich’ ainmeil, an ridire Pulteny Malcolm, Breatunnach, a bhi ’seòladh thar an àite so agus mhothaich e mar gu’m buaileadh a long air oitir, agus chriothnaich i o cheann gu ceann. Thuig e gur crith-thalmhainn a bh’ ann. Mìos an dèigh so, bha maraich’ eile ’seòladh seachad air an àite cheudna; chunnaic e steall-uisge ag éiridh ’n a cuartaig mu thrì fichead troidh air àirde, agus ann am meudachd, mu ochd ceud slat mu ’n cuairt, ag éiridh o’n fhairge, agus ’n a dhéigh sin, toit no deathach, cosmhuil ri deathach soitheach-smùide ’n uair a stadas i, a dhìrich ochd-ceud-deug troidh a suas anns na speuraibh. Fhuaradh ’n a dhéigh so eilean ’s an àite, dusan troidh os ceann muir-làin, sloc ’n a mhullach as an robh teine ’g éiridh le toit uamhasaich. Bha ’n cuan, astar mòr mu thimchioll an àite, air ghoil, agus air a chòmhdachadh le luaithre ghil agus le h-iasg marbh. Fad mìos bha ’n t-eilean so a’ tilgeadh os a cheann, ach stad e; agus ’n uair a b’ urrainn daoine dol air tìr air, bha e os ceann ceithir fichead troidh air àirde, agus dlùth do mhìle mu’n cuaìrt. Dh’ fhàs e ’n a dhéigh sin dà cheud troidh air àirde agus trì mìle air chuairt. ’Na dhéigh sin a rithist, bha e air a chaitheadh ’s air itheadh air falbh le luasgadh na fairge gus nach robh e ach leth-mhìle mu’n cuairt, agus còig fichead ’us seachd troidhean air àirde. Bha e ’fàs na bu lugha o bhliadhna gu bliadhna, gus mu dheireadh an d’ éirich crith-fhairge uamhasach, agus fuaim choimheach, agus thuit e gu tur as an t-sealladh; agus tha deich-aitheamh-fhichead uisge ’nis os ceann na beinne ’bha ochd ceud troidh air àirde.

Dh’ fhaodainn iomadh cuuntas de ’n t-séorsa cheudna ’thoirt duit, ach fòghnaidh na chuala tu chum a leigeadh ’fhaicinn duit gu’m bheil beanntan teinteach ag éiridh o mheadhon a’ chuain. Tha na ceudan eilean de ’n t-seòrsa air feadh an t-saoghail.

EACH. —Ma ta, le’r cead, thug sibh mòran fiosrachaidh dhomh; ach shaoilinn, o ’n a chaidh a labhairt, gu’m bheil teis-meadhoin an t-saoghail ’n a aon teine mòr, a tha mar so, a’ bristeadh a mach o àm gu h-àm anns na simileirean sin bràighe nam beann, a tha ’brùchdadh a mach teine ’s deathaich agus stuth leaghta, mar a dh’innis sibh.

CUAIR. —Tha thu ceart: cha’n ’eil teagamh ’s a’ chùis sin. Tha meadhon an t-saoghal ’n a aona ghrìosaich, na’s teotha na thogadh riamh ann am fùirneis le daoine. Tha ’n teas so cho anabarrach ann an cumhachd ’s gu’m bheil e ’bristeadh a suas troimh na leapannan a tha os a cheann, le boile cho eagalach. Cha’n e ’mhàin gu’m bheil stuth goileach, no clachan leaghta ris an canar ’s a Bheurla, lava ag éiridh suas o mheadhon na talmhann ach tha uisge goileach ’an cuid a dh’ àiteachan, a tha ’n a thobraichean cho

---

[187]

[Vol . 3. No. 24. p. 3]

cumhachdach, agus ag éiridh suas le boile agus neart cho mòr ’s gu’m bheil iad a’ ruigheachd àirde choimheach anns na speuraibh. Bheir mi dhuit cunntas air cuid de na tobraichean iongantach sin. Tha ann an eilean Iceland, no mar theireamaid ’s a’ Ghàelic, eilean na h-eighe, far am bheil a’ bheinn mhòr loisgeach air an robh mi ’labhairt, ceud tobar de ’n t-seòrsa so ann an astar aona mhìle. Cluinnnear fuaim nan tobraichean uisge ghoilich so gu h-ìosal fo’n talamh, mar fhuaim tàirneanaich; —bristidh iad sin a mach le boile cho coimheach ’s gur duilich seasamh mar astar mòr dhoibh leis an stairirich. Tha aon tobar de ’n t-seòrsa so ’s an eilean sin a tha farsuingeachd a bheòil trì fichead troidh thairis. Faodar air uairibh amharc sìos do ’n tobar so, agus chithear coltas coire mhòir lán uisge, agus e air ghoil le boile eagalach. Cho luath ’s a chluinnear an tàirneanach gu h-ìosal ’an ìochdar an tobair, ’s mithich teicheadh. Ged robh càbhlach Shasuinn a’ losgadh an gunnacha mòra air an aon àm, cha bhiodh ach faoineis ann an coimeas ris an stairich a ni ’n tobar so ’n uair a thòisicheas e air cur thairis, agus an sin éiridh an t-uisge suas ’n a aon steall, sé fichead troidh, cho dìreach ri saighead anns na speuraibh, agus ’n uair a sguireas an t-uisge ’dh’ éiridh, tòisichidh an sin an deathach gheal, mar mhìle soitheach-smùid’ air feasgar ciùin, a’ leigeil as na toite. Ma thilgear clachan a sìos ’s an tobar ’n uair tha e ’n a thàmh, grad thòisichidh an stairirich agus an tàirneanach; goilidh e suas, agus tilgidh cumhachd an uisge na clachan ceudan troidh dìreach os a cheann anns na speuraibh: ach cha mhair an steall os ceann seachd, no deich mionaidean air an aon àm.

EACH. —Mo mhìle taing! O ’s beag fhios a th’ againn air dìomhaireachd oibre an Fhreasdail! Cha’n fhéarr sinn na leanaban. Ach an urrainn duibh innseadh dhomh cia mar tha ’n t-uisge sin gu h-ìosal air a chur gu goil? agus ciod a tha ’toirt air éiridh suas ’n a aon steall mar tha sibh ag ràdh?

CUAIR. —Ma ta, ’Eachainn, ’s usa gu mòr a thuigsinn na chur ’an cainnt. Tha thu eólach air pìob-thombaca.

EACH.— ’S mi ’tha: tha mo phluic cho eélach airre ’s a tha ’phoit air an ladar.

CUAIR. —Gabh thusa, ma ta, pìob thombaca, a h-aon de ’n fheadhainn a’s fhaide ’s urrainn dhuit fhaotainn; cuir lorg na pìoba ’s’a’ ghealbhan gus am bi i dearg theth; lìon an sin cuach na pìoba le h-uisge, agus feuch leigeadh leis an uisge dol a mach gu h-athaiseach troi’n fheadan, sìos troi’ luirg na pioba, agus chì thu gu’n téid e mach direach mar a mhinich mi na tobraichean goileach, steall an dèigh still, le toirm. Air tùs cha tig a’ bheag a mach ach deathach gheal, an sin spùt de dh’uisge goileach; an sin, mar tha cuach na pìoba ’fas fionnar, thig an t-uisge ’mach air a shocair. Mar sin tha ’n t-uisgé ’tha gu h-ìosal ’an com na talmhainn a’ ruigheachd nam feadan loisgeach sin, agus tha e ’tighinn a mach, steall ’an déigh still, mar a chì thu ’thachras ’s a’ phìob thombaca, ma dh’ fheuchas tu i.

EACH. —An t-urram dhuib! ’s mi dh’ fheuchas. Ach innsibh so dhomh: tha e ’n a chulaidh-iongantais leam ’n uair tha na beannta mòra sin a’ sgeith a mach am mionaich o linn gu linn, nach ’eil iad a’ tuiteam sìos, mar a ni aodroman, ’n uair a bheirear a’ chuid a’s mò de ’n stuth a tha ’s a’ bholg as.

CUAIR. —Tha thu ceart; tha sin a’ tachairt, agus thachair e bho cheann ghoirid do dh’aon de na beanntan a’s ainmeile air an t-saoghal, Beinn Ararat air an do stad àire Noah: thuit i ’stigh, agus dh ìslich a’ bheinn iomadh ceud troidh; chailleadh anabarr sluaigh a ’bha ’chòmhnuidh dlùth dh’i, agus thugadh sgrios cianail air luchd-àiteachaidh nan gleann m’ a timchioll; ach ’s éigin duinn stad an diugh; ma chaomhnar sinn bithidh seanachas againn ’na dheigh so mu thrincholl nan crithean-talmhainn air am bheil sinn a’ faotainn cunntais agus a tha ’nis a’ teachd dlùth dhuinn, oir thachair a h-aon diubh o cheann ùine ghoirid anu an sgìreachd Chomrie ann an siorramschd Pheairt.

EACH. —Soirbheachadh leis a’ Chuairtear an latha chì ’s nach fhaic! Cia taingeil bu chòir dhuian a bhi nach ’eil ’s nach robh riamh beanntan loisgeach ’s an eilein shona so, Breatunn mòr, no idir ann an Albainn, ged nach bu mhisde-mid tobar beag, goileach an sud ’s an so ann an Tirithe, gu nigheadaireachd ’s gach goireas eile.

CUAIR. —Cha’n ’eil ùin’ agam an diugh, no dh’fhaodainn a leigeadh ris gu’n robh beanntan teinteach, agus moran diubh, anns na dùthchannan so, agus eileanan a dh’ éirich as an fhairge, agus a chuir stuth loisgeach ’an uachdar, mar tha Ealasaid-a’ -Chuain, no eilean seunta Staffa, agus cuid de dh’eileanan Threisinnis.

EACH. —Staffa! ’n e m’ eilean àillidh fhéin? An saoil sibh an robh Staffa uair air bith ri theine?

CUAIR. —Cha labhair mi diog uime sin an diugh, ged tha moran agam r’a ràdh mu dhèidhinn. Slàn leat, ’Eachainn.

EACH. —Gabhaibh mo leth-sgeul—aon fhocal: an saoil sibhse ’m bi cogadh ann eahar Breatunn agus an Fhraing? Bha forghair mhor air gamhnaibh firionn ’s air daimh air feadh na Gàidhealtachd: cha deanadh rongan beag cogaidh dad coire do’n Ghàidhealtachd.

CUAIR. —Cha’n ’eil dùil agam gu’m bi air an àm so cogadh air bith eadar sinne ’s an Fhraing; tha righ na Frainge air son sìth, agus chuir e air falbh a luchd-comhairle ’bha ’g a bhrosnachadh gu cogadh. Rinn na Frangaich moran boilich agus maoidheidh: ach cha’n ’eil dùil agam gu’m beeil fìor thogradh gu cath orra air an àm. ’S e mo dhochas nach ’eil.

EACH. —Ma ta ’s i sin mo bharail fhèin ma dhéidhinn nam Frangach, anabarr spag’a’ da’gliog ’us boilich: gu cead duibhse ma ’s e ’n coileach Frangach a tha aig tigh an eilein, co ach esan? Ma dh’amhairceas cearc no tunnag air coileach no dràchd, grad lasaidh e le feirg, èiridh gach it’ air a dhruim, sgaoilidh e ’mach ’earball mor, leathann, togaidh e a spogan fada caola, fàsaidh a sprogan cho dearg ri sgàrlaid, cluinnear a ghlugail leth-mhìl’ air astar; co ach esan? a’ spaisdeireachd cho mor-chuiseach, le ’earball ri gréin, chó stràiceil ’s ged bu leis fhéin am baile. Ach coma co dhiubh, cha luaithe shìneas an dràchd fhèin a cheann ris na ghrad theicheas e, an dara cas a’ ruith, thairis air a’ chois eile, ’earball paisgte, gun ghugail as a bheul, a chìrean glas-neulach le h-eagal, gus am faigh an trusdar fasgadh na cruaiche moine ’measg nan cearc. Tha dùil agam gur ann mar so a tha na Frangaich uile.

CUAIR. —Tog a d’amaideachd, ’Eachainn. Slàn leat. —Caraid nan Gaidheal.

Minard ’s Honey Balsamaon uair ’s na h-uile h-uair.

Flur math air $3 .50 a dh’airgiod. Theid sinn an urras gun dean e aran math. Jost Bros.

---

[188]

[Vol . 3. No. 24. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu lichd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air sor $1 .52, neo 6sd. 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsidh an aire nach sgribbh iad ach air aon taobh d’ an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu.
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney Cape Breton.

SIDNI, DESEMBER 15, 1894.

deanadh iad aon ni, ’se sin, pàigheadh aig toiseach a h uile bliadhna, no gle fhaisg air a toiseach, cha’n e mhàin nach cluinneadh iad sinn a’ gearan no a’ talach, ach bhiodh am MAC TALLA gu math na’s modha ’n diugh na tha e. Cha’n urrainn dhuinn a chur am meud am feasda mur dean iadsan a tha ’ga ghabhail na’s fhearr na tha iad a deanamh. Cha’n ann againne tha choire nach robh e air a mheudachadh o chionn fhada, ach aca-san. Tha áireamh mhath a tha ’deanamh cho math ’sa dh’ iarramaid; cha luaithe bhios aon bhliadhna seachad na bhios an dolair a stigh air son bliadhn’ eile. Tha sinn glé bhuidheach dhiubh’ agus

Tha toil againn aig an àm so beagan fiosrachaidh a thoirt do ar luchd-leughaidh a thaobh a phaipeir. Tha fhios againn nach eil duine tha ’ga gabhail nach bu mhiann leis am paipear fhaicinn a’ dol air adhart gu math, agus mar sin bu choir fhios a bhi aca cia mar tha cùisean a’ dol leinn. Tha aig an am so a mach ’sa stigh eadar mile ’s aona ceud a’ gabhail a phaipeir. Tha ’n àireamh sin tuilleabh us beag. Ged tha gu leòr de phaipearan Beurla ’s an dùthaich aig nach eil uiread sin de luchd-gabhail, bu chòir do’n aona phaipeir Gailig barrachd, a thri no cheithir uiread sin a bhi aige. Ach ged tha ’n àireamh a tha ’ga ghabhail beag, ’s e ’n àireamh a tha ’ga phàigheadh a’s lugha. Na’m biodh gach aon a tha ga ’ghabhail cho math ’s gu’n tha sinn an dòchas gu lean iad air an deagh chleachdadh sin, agus gu’m bi tuilleadh a’ dol ri’n àireamh. Tha feadhainn eile ann air atharrachadh sin ged is duilich leinn e bhi againn ri ràdh, agus ’s ann riutha sin a tha sinn a labhairt. Tha nise ’n geamhradh air tòiseachadh agus b’idh feum mor airgiod gus gnothuichean a chumail ceart. Bi’dh paipear, clo bhuailtearan, luchd-ceairde, agus nithean us feadhainn eile a’ deothel uainn an airgid mar a thig e stigh, agus mur bi an teachd-a- stigh mor, bidh an deothal sin ’gar goirteachadh. Nise ged nach eil aon dollair mòr, gidheadh, ’n uair a thig e stigh, bheir e a leud fhèin as na tha ri chur a mach. Dh’iarramaid uime sin, orra-san nach do phàigh fhathast, iad a dheanamh dichioll air a chur g’ar n-ionnsuidh mu’n tig a bhliadhn ùr. Cha’n eil sinn ag iarraidh tuilleadh ’sa chòir, agus tha sinn an dòchas nach saoilear gu bheil, ach gu faic gach duine gu’m bi a chuid fhéin deante mu’n am a dh’ainmich sinn. Ma ni iad sin théid againn air an gnothuch a chur air adhart na’s fhearr na theid againn aig an àm so. Theid sinn an urras nach bi am MAC TALLA cho beag na cho gann-bhriathrach mu’n àm so’n ath-bhliadhna ’sa tha e dràsda, ’se sin ma chuireas ar càirdean ’nar comas e.

Tha sinn duilich gu bheil againn ri innse air an turus so mu bhàs Shir Iain Thompsoin, Priomh Mhinisteir Chanada, agus fear de na daoine bu tapaidhe chaidh àrach riamh anns an dùthaich. Chaochail e ann an Caisteal Windsor, faisg air Lunnuinn, aig cairteal gu da uair fesgar Di-ciaduinn. Mu dheich uairean sa mhaduinn, bha e air a ghabhail a stigh do Ard-Chomhairl, Dhiomhair na Rioghachd(Privy Council). An deigh sin bha e gabhail greim bidh maille ri uaislean eile anns a chaisteal, ’nuair a thainig laigs air. Chuireadh fios air dotair, ach mu’n d’thainig an dotair bha esan marbh. Cha robh dh’ùine eadar e dh’fhàs tinn ’s e chaochladh ach cairteal na h-uarach.

Chaochail fear Aonghas Mac Aoidh ann am Bowra, an Astralia, o chionn ghoirid, agus e ceud bliadhna dh’aois. Bu sheann saighdear e. Bha e féin agus triùir bhràithrean daa nam saighdearan ann an reireamaid an Fhrisealaich (an 78 mh) ri linn cogadh Napoleon, agus bha cheathrar a ann am blàr Waterloo.

Minard ’s Family Pills,glan, fallain.

FLUR
$3 .50 am barailte,
Air son airgid. Theid sinn an urras gu’n dean e deagh aran.

BROGAN BHAN $1 .00 am paidhir.
Tha iad laidir agus air an deagh dheanamh.

STOC MOR DE BHATHAR UR.
aig
JOST BROS.
Sidni, C. B., Nov. 9, ’94.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .,
SIDNI, C. B.

Gllios & MacEachuinn,
Comhairlichean agus Fir-Tagridh aig Lagh
SIDNI & ST. PETER’S, C. B.
J. A. Gillios. AJ. G. MacEachuinn.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairichean
Notairean, &c .
SIDNI, —C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. Mac Rath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain ’san aite cheudna.

---

[189]

[Vol . 3. No. 24. p. 5]

NAIDHEACHDAN.

Chaidh a chuid bu mhò de’n bhaile bheag a tha aig Beinn Stiubhairt, E. P. I., a’ losgadh oidhche Di-haoine air an t-seachdain s’a chaidh. Bha seachd taighean deuga air an call, eadar thaighean-comhnuidh us stòraichean.

Bha ’n eaglais ùr Bhaisteach air a fosgladh maduinn na Sabaid s’a chaidh. Bha tri seirbheisean innte air an latha sin, aig aon uair deug, aig tri uairean ’s aig a seachd. Bha ’n eaglais air a dòmhlachadh le sluagh aig gach àm.

Thòisich sabaid ann au tigh-òil ’an Antigonish Di-ciaduinn air an t-seachdain s’a chaidh, agus bha tuathanach, fear Gilleasbuig Domhnullach air a thilgeil le fear an taighe. Chaidh an urchair ’na bhroilleach, ach tha choltas air gu’n tig e air adhart.

Chaidh fear Alasdair Mac Aonghais, a mhuinntir Taobh Siar Loch Ainslie a lionadh gu dona ann am Meinn Albion am Pictou, o chionn da mhios. Tha sinn toilichte chluinntinn gu bheil e air a dhol gu math am feabhas. Chaill e fradharc té dhe shùilean.

Bha coinneamh mhor aig Fielding us Davies anns a bhaile feasgar Di-luain agus ann an Sidni Tuath air an oidhche. Bha coinneamhan gu bhi aca ais feadh nam bailtean eile, ach ’nuair a fhuair iad sgeul báis Shir Iain Thompson, sguir iad, agus chaidh iad dhachaidh.

An la roimhe, thuirt seann da[ ? ]e ann an Cuibeic, aois thir fichead bliadhna ’sa dha dheug, ri theaghlach gu robh e dol dha’n leabaihh, agus nach robh e air son gu’m biodh dragh sam bith air a chur air. An ceann treis, chaidh cuid-eigin suas far an robh e, agus bha e ’n deigh e fhéin a’ chrochadh.

Chaidh fear Seumas Sproul a bháthadh ann àn acarasaid Phicton air an t-seachdain s’a chaidh. Bha e leis fhéin ann am bàta, agus cha’n fhios ciamar a thachair. Chuala seann Innseanach e ag eigheach, ach bha e fhéin cho lapach ’s nach b’ urrainn da a chuideachadh, ’s cha robh duin’ eile faisg air láimh.

Chaidh duin’ òg a mhuiuntir Bhaddeck, mac do Bhantrach Ghilleasbuig Dhomhnullaich, a ghoirteachadh ann am Brookfield, N. S., air an t-seachdain s’a chaidh. Bha e ’g obair air gearradh coille, agus thuit craobh air. Bhristeabh a chas os ceann na glùine, s thainig an cnaimh ris. Tha eagal air na dotairean gu’n toir e a bhàs. Cha d’ rinn e ach an tigh fhàgail Di-màirt agus thachair so dha Dior-daoin.

Ceist.

Tha caraid à Ontario ag iarraidh oirnn ’feuchainn ri fhaotainn a mach mu shoitheach a thainig a nall à Alba le luchdimrich ’sa bhliadhna 1793. Tha cuid ag ràdh gu’n d’ ràinig i tir air là Fhéill Andrais. ’S e b’ ainm do’n chaiptein, Thomas—. Ma’s urrainn do neach sam bith dad innse thaobh an t-soithich, bi’dh sinn gle thoileach fhaotainn.

Chaidh echd tunna de dh’ easgannan a chur air falbh à Yarmouth gu ruige Boston an la roimhe. ’S iomadh easgann a tha snamh ann an lochan Cheap Breatunn, ’s na’n deante greim orra, gheibhte deagh pris orra anns na Stàtean.

Tha ’n rathad-iarninn gu Port Morein deiseil, agus bi’dh e gun fhosgladh gus an tig fear-dreuchd a Ottawa a dh’ fhaicinn gu bheil gach ni ceart. Tha ’n carbad-oibreach a dol cho fada ri drochaid ’Ic Neacail, taobh deas Loch Chatalone.

Chaidh sabhal le fear Oliver Lawton, tuathanach ann an New Brunswick, na theine, an la roimhe, agus am feadh ’sa bha e feuchainn ris na h-eich a shabhaladh, chaidh a thachdadh leis an toit, agus chaill e a bheatha. Bha ’n sabhal ’s gach ni a bha ’na bhroinn air a losgadh gu lar.

Bhuail soitheach-smùideann an soitheach-smùide acarsa;d Bhoston air an t-seachdain s’a chaidh, agus chuir i dh’an ghrùnnd i agus sianar air bòrd. Fhuaireadh tri dhe na cuirp air an t-acachdain so. Bhoineadh fear dhiubh. Fearchar Bonar, do Arichat. Tha cuirp chaich gun am faighinn fhathast.

Iadsan a Phaigh.

Aonghas Feargastan, Port Hamond, B. C.
Domhnull Mac Coinnich, Cowell Cove, P. E. I.
Aonghas MàrtuinnGrand View, do
D. W. Mac Gillebhrath, Dalkeith , Ont.
Domhnull Domhnullach, Mira .
Calum Gillios, Braigh Mhargaree
Bean L. D. Mac Illemhaoil, Loch Ainslie.
Murcha Mathanach, St . Anns
D. I. MacIllemhaoil, Port Morien
Alasdair D. Dùghallach, Margaree Deas.
Mor Nic Aonghais, Roxbury , Mass.

Tha D. J. Domhnullach a creic moran de dh’ aodaichean deante, do fhir ’s do mhnathan agus tha e deònach an sealltuinn aìg am sam bith.

Gu ma Fada beo a Ghailig.

Tha mi cinnteach gu’n toir e mor-thoireachadh do’r luchd-leughaidh a chluinntinn gu bheil a’ Ghaidhlig an drasda ’ga teagasg ann an Oil-thigh Antigonish. Cha robh e furasda cead toisichidh fhaotainn, ’chionn tha moran eile aig na sgoilearan agus aig a luchd-teagaisg ri dheanadh. Ach de riamh a dh’ fhairtlich air clanna nan Gaidheal n uair o chuireadh iad an cinn ri cheile agus a sheasadh iad guallainn ri guallainn? Chuir ma dhusan de ghillean dileas, tapaidh anns am bheil am fior spiorad togarrach, suidhichte, a thug buaidh anns gach cearna de’n t-saoghal rompa gun tugadh iad onar iomchuidh do, chainnain màthair, dh’aindeoin cosdais is gach ni eile a bh’aca ri dheanadh. Thug duin’ uasal òg, urramach mor-bhrosnachadh dhaibh le bonn cuimhne òir a thairgsinn do’n fhear is fhearr a sgriobhas agus a leughas Gàidhlig aig ceann na bliadhna. Shoirbhich gu math leotha agus a nis tha ’n Class Gàidhlig ag coinneachadh da uair ’san t-seachduinn; agus a bharrachd air a sin tha ceilidh aca ann an seòmar an fhir-theagasg a h-uile h-oidche Di-Luain. So a chuid is cridheile de’n gnothach. Gu de le sgeulachdan, òrain, agus comhraidhean theid an oidche thairis tuille is luath.

Bithidh an CLASS gle thaingeil airson cuideachadh sam bith a dheònaicheas càirdean na Gàidhlig a dheanadh leotha.

AONGHAS
Oìl-Thigh Naomh Francis Xavier,
La Fheill Aindreas, 1894.

Acadia House.
Airneis dhe gach seorsa,
Aodaichean Deante.
Brogan agus Botainnean.
Amhlan dhe gach seorsa air son na Nollaig, air son na Bliadhn’ Uire ’s air son gach àm eile dhe’n bliadhna
THA NA PRISEAN CEART
INGRAHAM & MacGILLEAIN.

SANAS.

Bathar Ur na h-uile Seachdain.

Na prisean na’s isle na bha iad riamh.

Caileagu,
Aodaichean,
Caiseart,
Dluth Geal.

Tha Gailig aig na cleirich.

STOR SHAOR SHIDNI,
F . A. CROWELL,
Fear-Gnothuich

An S. S. Arcadia.
THA’N ARCADIA a ruith eadar Sidni us Bagh St. Lawrence na h-uile seachdain, a falbh a Sidni aig ochd uairean maduinn Di-mairt, agus a taghal air an rathad aig Sidni Tuath, St. Ann’s, Ingonish, agus Aspy Bay, agus a tilleadh na h-uile Dior-daoin.
P . KERR,
Maighstir.

---

[190]

[Vol . 3. No. 24. p. 6]

Air Faondradh.

Dh’éirich a’ ghrian, agus chaidh mi a rithist air faondradh le beann ’s le gleann. Bha a’ ghrìan gheal a’ sior-dhealradh os mo cheann agus a soillseachàdh suas dhomh rudan neònach agus a’ toirt solus air àitean bòidheach ùr. A rèir coltais bha spiorad nam beann a nochadh dhomh, fabhar agus deadh-ghean thar cumantas agus fios da rireadh aig gum b’urrain mi, “S gum bu bhàird mi,” iomadh focal fileanta, agus ro math, a raidhtinn mu na beanntan aig’. Air a’ mhaduinn sin gu dearbh, leig e fhaicinn dhomh, na beanntan a b’annsa leis, air dòigh air nach fhaicear gu tric iad. Ach cuideachd, chunnaic na beanntan mis’, air riochd air nach fhaicear le moran mi. Bha ’na mo shùilean a’ dealrachadh, seudan a cheart cho luachmhor riu-san e bha ’nam laìdhe air feur a’ ghlinne agus bha driuchd a ghràidh, mar dhealt na maidne, a’ fliuchadh mo ghruaidhean. Thuig na giubhais gach ni, a bha ’na mo chridhe agus rinn iad an cuid meanglain a luasgadh, ’g an crathadh gu cairdeil rium, mar a nì na daoine balbh an làmhan chum an gàirdeachas a leigeil fhaicinn do chàch. Tuilleadh fòs, a tighinn astigh orm, bha fuaim anabarrach binn, mar gum biodh na cluig a’ seinn air eaglais iomrallach a chaidh air chall ’s a choille. Is ábhuist do mhuinntir na dùthcha, clag beag a chur air gach crodh is caoraich. Bi aig na cluig sin fonn taitneach air leth, agus theirear gur e an co-ghliongarsaich, a nì an torman binn sin, a chluinnear air feadh frithean na tire. A rèir àirde na gréine, ’s e aithn-an-la a bh’ann, ’nuair a thachair mi air an dearbh-leithid seo de threud cluigeach. Chuir mi fàilte air a bhuachaill, fear càirdeil, donn, òg agus rinn e furan rium. Fad iomadh ruigh mu’n cuairt cha robh taigh idir ann, agas bha mi glé thoilichte nuair a thug fear nam crodh, cuireadh dhomh biadh a ghabhail comhla ris. Ghabh mi gu buidheach ris a chuireadh, agus rinn sinn suidhe, mar gum b’ann gu greim-cubhaige, o nach robh againn ach aran is cáise. Ghabh sinn ar cuirm gu sona sùnndach, na h-uain a’ tiolpadh air na criomagan. Bha na laoigh bheaga, cuideachd, a’ dlùthadh oirnn, cuid dhiu a’ plathadh gu tlusail ruinn le’n tlàth-shùilean mor, cuid eile ri surd ’s ri suigeart, na meanbh-chluigein ac’ a’ gliongailt gu h-aighearach. Bha sinn ann, direach mar righrean. Am buachaille gu h-airidh, agus esan ’na shuidhe air tolman bhoidheach bha e a reir mo bheachd-sa ’na dhearbh-righ, agus le’r cead, bi mis’ a’ cur air mo bharail, dreach is coltas na bardach, mar seo—
“Is righ gu cinnt’ am buachaille,
Gach tòm mar chathair dhà,
’S mar choron ghlormhor os a cheann
’A ghrian ’san speir gach là.”

Eadar le GALL-GHAIDHEAL.

Meirle-Sgriobhaidh.

Mu bhliadhna o’n am so, thainig duine ’stigh do’n taigh-sgoil anns robh mi-fein nam’ cheannard, agus, do-brigh gu’m b’aithne dhomh e riomh, agus gun robh e air a chunntas na dhuine geur-chuiseach, bha mi fior thoilichte tachairt ris. An deigh dha roinn do’n chlionn a cheasnachadh ann a leubhadh sgriobhadh, sruinne-eolas agus eolas ceart-chainnt, dh’fharraid e dhomh fein an cuala mi an t’oran a rinn e do’n Bhraighe, no mar a theiradh e “do Ghleann Aoghnais Duibh.” Thuirt mi ris nach cuala gu-dearbh, agus gu’m bu shubhachas leam eisdeachd ris. “Well mu tha” ars ehsan, ’s e ga leagadh fhein air a bhlian air bord-sgriobhaidh fa m chomhair, agus an toiseach ag aireamh gach reusan a bh’ aig air cumha san am, a bharr air gach aillead naduir a bha foillsichte fa chomhair a shuil ’nuair a shuidh e air “Creag Dhubhaill” sa mhaduinn chiuin air an d’thug An Ceolraidh buaidh air, ghabh e sios domh deich na dusan ceithreamh do bhardach a bha ro-eireachahdail na m’bharail-sa; agus le cho fior mhath sa chord i rium dh’fhoighneachd mi dheth am biodh e’n aghaidh dhomh a cur gu Mac Talla. Bha e ro-aontach na a aoilinh feìn gu’m b’ fhiadh e rum ann. Sann le mor thir-ghraìdh a chaidh mì feln gu saothair an CUMHA fhaighainn ann sa phaipear, ach gu mi-sheal bhar bha mise ’g obair do’n mheirlach. Re uine na dheigh so, chunnaic mi-fein a chuid bu mhodha de’n oran cheudna ann am paipear Albanach a thainig amach o chionn beagan bliadhnaichan agus faodaidh neach a thiugsean gu de salan a chuirinn-sa brochan Thearlaich an latha sin. Mu’n d’fhuair mi sgriobhadh gu Mac Talla mu dheibhinn, thuair an thudar buaille sgaiteach on fhear do’m b’aithne toirt seachad. Chunnaic luchd-leubhaidh Mhic-Talla briathran A. M. Lean Sinclair a bagairt air a leithid do dhanadas, Tha mi’n dochas gu d’thainig gach ni gu cluasan Thearlaich ged a tha iad fo mhoran fuilt mar as tric; agus faodaidh e bhi gle cinnteach mu shuidheas e gu brath tuille air “Creag Dhubhail” gum bi mise deaseil gu upag thoirt da leis a Sgriodan.
CALUM

C . B. TRAVIS,
SYDNEY, C. B.

Pianos, Organs, and Sewing Machines of all the best kinds.

A good stock of Accordeons, Harmonicas, Violin Strings, and Music Books.

Sewing Machine Needles and oil always kept on hand.

Call and Examine Stock.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH
Air Straid Wentworth,

chi thu gu bheil gach seorsa bathair a th’aige cho math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ cor dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith rt, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

---

[191]

[Vol . 3. No. 24. p. 7]

Toimhseachain.

Bha duine araidh air son faighinn thairis air loch; bha madadh-ruadh, giadh agus adag eorna aige ri thoirt thairis leis, —dhitheadh am madadh-ruadh an giadh agus ditheadh an giadh an t-eorna, ’s bha ’n tuigheam aisig cho beag ’s nach b’urainn e ach aon diubh a thoirt leis comhladh. Cia mar a fhuair e tharis iad?

AISEAG NAN CEARDAN. —Bha aig seanar cheardan, truir fhear agus truir mhnathan, ri faighinn thairis air caolas le eathar beag, nach tugadh leatha ach dithis comhladh. Bha na fir ag’ iadach ri cheile, agus cha’n fhaodadh aon de na mnathan dol thairis ach le fear fhein; ni mo a dh’fhaodadh i bhi lathair air taobh seach taobh maille ris na fir eile, gu’n a fear fhein a bhi comhladh rithe. Dh’fhaodadh na mnathan a dhol a null no ’nall le cheile, ach gu’n aon de na fir eile a bhi maille riutha. Cia mar a fhuair iad thairis?

Minard ’s Honey Balsam,Leigheas cinnteach.

Tha e air aithris gu robh brùidealachd uamhasach a’ dol air adhart air gach taobh ’n uair a bha na h-Iapanich a thoirt a mach Port Arthur. ’N uair a chunnaic na Sineich nach robh dòigh ac’ air an daingneach a ghleidheadh, rinn iad diol uamhasach air a chuid sin dhe’n naimhdean air an d’fhuair iad greim; chuir iad gu bàs iad, agus thug iad an cuirp as a chéile na’m mirein. An deigh do’n daingneach tuiteam ann an lamhan nan Iapanach, rinn iad an diol ceudna air na Sineich.

Leighisoadh mise o lòinidh leMinard ’s Liniment.
Halifax. ANDREW KING.

Leighiseadh mise o droch sgamhan leMinard ’s Liniment.
Sussex. COL. C. CREWE READ.

Leighiseadh mise o loinidh leMinard ’s Liniment.
Markham, Ont. C. S. Billiug.

Tha’n clar-cuimhne a bha Gàidheil Ghlinn Garraidh a dol a chur suas anns an t-seann eaglais aig Kirk Hill mar chuimhneachan air an aithrichean a thàinig thar cuain ann an 1793 agus a shuidhich ann an Gleann Garraidh an ath shamhradh, a nise deiseil, agus bidh e air a chur suas Latha Nollaig.

Cherokee Vermifugeair son nam biastan.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND & CO. ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siosaran
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

’S math is fhiach dhuit so a leughadh ma ghabhas tu a chomhairle bheirear ort. ’S taitneach an ni ri fhaicinn bean air a deagh sgeadach, agus ’se ’n ni ’s fhaisge thig air sin ann an taitneas duine fhaicinn ’sa chuid aodaich a freagairt air gu math. Agus ma tha thu air son thu fein a bhi mar sin, ma tha toil agad aodach math a bhi ’nad dheise, ’san deise air a sar-dheanamh, ’s coir dhuit a dhol gu
IAIN MAC-LEOID & CO.

Tha stoc mor de dh’ aodach aca, ’s tha na gearradairean aca cho math sa ghabhas faotinn. Tha iad a deanamh gnothuich aig
207 QUEEN ST., CHARLOTTE-TOWN, E. P. I.

Cuimhnich nach deid thu seachad orra oir reicidh iad riut ann an Gailig.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Mairi A. Nic Fhionghain
air a bhliadhna so a cumail stor ri taobh na“County Hall”agus tha i deiseil gu bhi feitheamh air aon sam bith a tha ’g iarridh

AD NO BONAID,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN NO
GEUGAN

no ni sam bith eile a’s a gnath leis na mnathan a bhi cur ma’n cinn. Tha moran de nithean eile aice nach gabh ainmeachadh an so. Thig thusa agus
FAIC DHUIT FEIN

Taillearachd.
Tha’n stor-taillearachd a bha ’sna bliadhnaichean a dh fhalbh air a cumail le
Donnacha Mac Ill-Fhinnein
a nis air a ceannach agus ri bhi air a cumail na dheigh so le
Niall Mac Fhearghais,
tha stoc mor dhe gach seors aodaich aige air laimh; bidh tuilleach a dol na cheann gach seachdain. Taghail aige ma thu air son do chuid aodaich a bhi
San Fhasan.

---

[192]

[Vol . 3. No. 24. p. 8]

Oran an Uisge-Bheatha

LE RAONULL MAC IAIN MHIC EOGHAIN.

’Nan eiridh anns a mhaduinn domh,
’S mi dol a mach gu’m Sheirbheis,
Gu’n thachair oigfheur gasda rium,
’S bu chath [ ? ]nach a sheanachas.
Bhon thaitinn fhearas chuideachd rium,
’S ann cuide ris a dh’ fhalbh mi—
Thug esan bharr an rathaid mi,
’S dh’fhag sin an gnothach cearbach.

Ged dh’fhalbh mi air an turas ud,
Air m’ urras bha mi smaointinn,
Gu ’m bu mhath an tearnadh dhomh.
Nan tairinn a bhi saor bhuaith.
Thachair cuid de ’chairdean ris
D’am b’ abhaist a bhi ’n gaol air.
’S cho fad ’sa mhaireadh fairdinn ’dhaibh
Bhiodh pairt deth air a thaobh san.

’N uair ’bha mi greis na chomunn,
Is a bha mi togairt falbh bhuaith’
Bho’n fhuair mi e cho caoimhneil,
Gun do fhoighneachd mi de b’ ainm da.
Thuirt esan dean air tadhail
Is glaodh fhathast air an t-searbhant,
Is lion an soitheach solasach,
Am fear tha ’n stop mar ainm air.

Ghnoc mi màs a ghurraich
S chuir mi cuireadh air an t-searbhant’;
Smaointich mi, on dh’ fhuirich mi,
Gum paighinn bun a sheanachais
Dh’ fhaighneachd mi a shloinneadh deth
Ged cheileadh e de s ainm dha;
Is thuirt e rium le faoilt
Cha bhi aon diu ort an dearmad.

Ma tha thu ’g iarraidh eolais orm
’S gu bheil thu feorachd m’ ainme,
Gu faigh thu fios mo shloinnidh
Ri bhi [ ? ] bhig am sheanachad.
’S mi mac na poite duibhe
’Bhios na suidhe ’m bun a ghealbhain:
Se ’n t-eorna buidhe ’s athair dhomh,
’Se ’n atharnach mo sheanamhair.

Ma ’se s gur [ ? ] urra sin,
Cha’n ’eil a [ ? ]ch [ ? ]rbach :
Cha’n fhaca mi fear ealaidh
’Bheireadh barrachd ort, an Albainn,
Gu dearbh bu deagh fhear-gnothaich thu.
’S bu chomharraicte air falbh thu;
Bu dannsair math le fidhil thu,
’S nad shuidhe bu tu ’n seanachaidh

Bu mhath air cheann gach feum’ thu
Bha thu treubhach, fearail, dalma.
Bu tric thu air na feilteachan,
Bhiodh speis diot aig luchd-bargain;
Cha bhiodh aite ’n suidheadh iad;
Nach guidheadh iad fear t’ainm’ ann;
’S tu b’ fhianuis air an cumhnantan,
’S bhiodh trian de ’n chuis ad earbsa.

Bu leoghann treubhach, sgairteil thu,
Cha robh thu lag no leanabail;
Mur biodh iad ga do bhaisteadh
Gum biodh cus dhe d’ bheairtean ainmeil,
Dhuisgeadh tu na cadaltaich
’S gun lagadh tu ’m fear amasguidh;
Is deanadh tu ’m fear lapach
Chur an staid an fhir bu mheanmnaich’.

De nis is ni[ ? ] fuirich dhuit,
No bha [ ? ] bhunaidh dearbh dhuit?
No [ ? ] aig daoin’ -uaisle,
Mar a [ ? ] uair dho t’ aimsir?
Is minig a bha fuaim ac’ ort
Ca[ ? ]ch cuachan airgid;
Bhiodh uisge teth is fuar aca
Ri [ ? ] do mhac-meanmna.

Chan fhuiling iad an drasta mi,
Tha [ ? ] anabarr
’G an [ ? ] leis an statalachd;
Tha [ ? ] ro shearbh leo.
Cha leig iad bith [ ? ] lathair dìom
Bho’n tha mi [ ? ] Albainn;
’S fearr fion, [ ? ] ’s branndaidh leo
’Tha tigh’nn a nall thar fairge.

Gur gnothach tha ro chruadalach
Ma chumas bhuainn do chomhradh;
Gu’m deid a chuis bho eireachdas
Ma cheilear air an stop thu.
Do ghlasadh ann an seileirean
Gun choire tha e neonach,
’S gur h-iomadh fear a theireadh
Nach bu bheag air thu na sheomar.

Rugadh Raonull Domhnullach, Raonull mac Iain mhic Eoghain, ann Sgire Mhinginish san Eilein Sgitheanach, Bhe é na dhiune geur, deas chainnteach, Chaidh tri de na h-orain aig’ a chur am mach ann an Leabhar Dhomhnuill nan Oran ’sa bhliadhna 1811, Marbhrann Fear Thalasgair, Oran an Uisge-bheatha, agus Oran an Acrais. Chaochail fear Thalasgair ’sa bhliadhna 1800. Bha Raonull beo aig an am sin. Feumaidh e a bhith gu bheil fios aig cuideigin cuin a rugadh e, cuin a dh’eug e, agus co dhiu a bha e pòsda no nach robh.
ALASDIR.

Aig àrd-sheanadh Eaglais na h-Alba, air an t-samhradh s’a tighinn, bidh an t-Urramach Domhnull Mac Leòid, à Glascho, air ainmeachadh gu bhi na cheann-suidhe. Is mac e do ’n Urr. Tormoid Mac Leòid, ris an abradh iad “Caraid nan Gàidheal.” Bha athair, bràthair ’athar, agus a bhràthair ’nan cinn-suidhe air ard-sheahadh na h-roimhe, Eaglais agus ’s esan mar sin an ceathramh neach as an aon teaghlach air ’n do chuir [ ? ] obair. Tha e tri fichead bliadhna sa ceithir a dh’aois. Tha e na àrd sgoileir, agus na fhear sgrióbhaidh air nach toir moran bàrr. Bu dual dha sin o athair.

Bha ’m buntàta glé fhad air ais ann an Eirinn air an fhoghar s’a chaidh, agus cha’n eil teagamh nach bi bochduinn an an àiteachan air tàileabh sin. Chaidh dlùth air tri mile deug duine à Eirinn gu Sasuinn air an fhoghar, dh’ionnsuidh na buana.

DUAISEAN

dhaibhsan a gheibh gabhaltaichean ùra do ’n MHAC-TALLA eadar so us Bliadhn’ Ur. Bheir sinn do ’n neach a gheibh an àireamh a’s mò a cheud duais, an neach a’s fhaisge thig air sin, an dàrna duais, agus an darna neach a’s fhaisge thig air sin, an treas duais. ’S iad na duaisean na tri leabhraichean fiachail a leanas.

I. Caraid nan Gaidheal.
II. Sàr-obair nam Bàrd.
III. Foclair Gàilig ’Ic Ailpein.

Bidh iad againn ro’n bhliadhn’ uir, ’s bidh iad air an cur g’ an ionnsuidh-san a choisinn iad cho luath ’sa bhios fhios againn cò iad. ’S còir do gach aon feuchainn ri àireamh bheag no mhor de ghabhaltaichean ùra fhaotainn do’n phaipeir. Deanadh gach neach a dhichioll. Iadsan a’s fhearr a ni gheibh iad na duaisean so, agus iadsan nach fhaigh iad tha fhios againn fèin nach bi athreachas sam bith or air son na rinn iad gus càirdean MHIC TALLA chur an sionmhòrachd.

BLIADHNA MHATH UR!

Tha sinn an deigh aireamh mhor de bhrogan a cheannaach agus air son rum a dheanamh dhaibh, reicidh sinn na th’againn air laimh

Gle shaor air son airgid

Brogan a’s fhiach $2 .25 air $1 .75 agus cach a reir sin.

Soithichean Creadha agus Glaine.

Tha sinn mar an ceudna ’cumail nam brogan a thatar a deanamh ’san Fhactoridh aig Sidni a Tuath, na brogan a’s fhearr cosg a tha ri’m faotainn, agus tha sinn ’gan reic air pris na factoridh

Brogn-uachdair agus Rubbers dhe gach seorsa.

SIABUNN

air a phris air am faighear e ann a Halifax. Flur o $3 .00 suas, Ti o 20c. Reiseadain o 85c. am bocsa.

AMHLAN DHE GACH SEORSA GLE SHAOR.

Ceannaichidh sinn Coirce, Im, Uidhean, agus Feoil, agus bheir sinn a phris a s fhearr orra an coinneamh bathair.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C, B
Feb.