---

[65]

[Vol . 3. No. 9. p. 1]

Mac-Talla.

“An ni nach cluinn mi an diugh cha’n aithris mi maireach.”

Vol. III. SIDNI, C. B., DI-SATHAIRNE, SEPTEMBER 1, 1894. No. 9.

DONNCHA CAIMBEUL.

BHO URSGEULAN SHEUMAIS HOGG, CIOBAIR ETTRICK.

I.

Dh’ fhag Donncha Caimbeul a’ Ghaidhealtachd an uair a bha e mu shea bliadhna dh’ aois, gu bhi a’ fuireach le piuthar a mhathar, seann mhaighdean a bha ’chomhnuidh ann an Duneidean; far an deachaidh a chur do sgoil. Chaochail a mhathair greis roimh an am ud; ach cha b’ fhad gus an robh a h-aite air a lionadh suas, oir thug ’athair a lamh ann an ceangal posaidh do aon de na searbhantan. Cha robh mor-umhail aig Donncha do ’n chaochladh ud, no do ni air bith eile, saor bho shearrach dubh a bhuineadh d’a athair, agus cu mor, toinnisgeil d’ am b’ ainm Oscar, a bhuineadh do aon de na ciobairean. Bho nach robh giullan eile ’s an teaghlach ach e fein, bha Donncha agus Oscar ’n an dluth chompanaich—le a ghartan ceangailte mu amhaich Oscair, agus le clar ceangailte ri’ earball mor, dosach, bhiodh Donncha gu tric ’g a iomain mu ’n cuairt an àilein, ’g a thoileachadh fein le bhi a’ saoilsinn gun robh each agus cairt aige fo a stiuradh. Bha an caitheamh-aimsir ud, a reir coslais, cho taitneach do Oscar ’s a bha e d’ a chompanach. An uair a rachadh Donncha air a dhruim gu bhi ’g a mharcachd, cha b’ fhada gus an tilgeadh Oscar gu lar e, le aon chuid dol ’n a dheann ruith, no le e fein a roladh air an àilein. An uair a bhagradh Donncha air, shealladh e gu h-iriosal, diblidh air, agus dh’ imlicheadh e ’aodann agus a lamhan; an uair a leagadh e a’ chuip air, chrubadh e aig a chosan, —ach cha b’ fhada gus am biod cuisean a rithisd air an reiteachadh eatorra. Gheibhte Oscar gu bunailteach gach oidhche ’n a luidhe aig dorus seomar-cadail Dhonnchai; agus b’ an-aoibhin do fhear no mhnaoi a dh’ fheuchadh ri dol a stigh do ’n t-seomar aig amaibh mi-iomchuidh.

An uair a chur Donncha cul a chinn ri dachaidh a leanabuidheachd cha robh mulad no smuairein air aig dealachadh ri’ athair, no ris na seibhisich. Cha robh e coltach gu ’n robh a’ bheag de smuain aige mu’n t-searrach dhubh; ach ’n uair a chunnaic e Oscar a’ sealltuinn gu muladach ’n a aodann, shil a dheoir gu frasach o ’shuilean. Phaisg e a lamhan mu a mhuineal, chniadach agus phog se e— “Oscair, Slan leat,” ars esan, agus e a’ caoineadh; “gu ’m beannaicheadh Dia thu, Oscair mo ghaoil.” Coma co dhiu, b’ fheudar dealachadh ri Oscar. Bha an gille agus an t-each aig an dorus, chaidh Donncha a chur air pillean air cul na diollaide, agus mharcaich iad air falbh. Lean Oscar iad gus an d’ rainig iad mullach a’ mhaim, far an do shuidh e sios, a’ tuireadh agus a’ donnalaich. Ghuil Donncha gus an robh a chridhe an impis sgaineadh. “Ciod e ’tha cur ort?” ars’ an gille. “Cha ’n fhaic mi gu brath m’ Oscar dileas, bochd,” arsa Donncha, “agus cha ’n urrainn mo chridhe a ghiulan.”

Dh’ fhuirich Donncha car bliadhna ann an Duneidean, ach cha d’ rinn e mor adhartachd ann am foghlum. Cha robh e idir toigheach air an sgoil, agus bha piuthar a mhathar cho beadarach uime a’s nach foirneadh i do’n sgoil e an aghaidh a thoil. Air latha araid, bhuail tinneas obann i—bha aon de na searbhantan a’ frithealadh oirre gu bunailteach, agus bha Donncha air ’fhagail ’n a aonar. Bha e an comhnuidh air a mheas ’n a dhragh leis na searbhantan; cha robh dad de thlachd aca dheth, agus mar sin bha iad am bitheantas coimheach agus reasgach ris. Bha e nis air a chur thuige gu mor; is gann gu ’m faigheadh e de bhiadh no de dheoch na chumadh an deo ann. Beagan laithean an deigh do phiuthar a mhathar fas tinn, chaochail i. Bha gach ni troimh a cheile, agus bha Donncha bochd ann an impis basachadh le acras. Cha robh creutair ri ’fhaicinn air feadh an tighe, ach air dha tartar a chluinntinn ann an seomar peathar a mhathar chaidh e stigh, agus ciod e a bha na searbhantan a’ deanamh, ach a’ righeadh cuirp a chaomh bhan-charaid! Bu leoir e. Bha e air a lionadh le tomhas de uamhas nach b’ urrainn broilleach basmhor a ghiulan, leum e sios an staidhir, agus sud a mach ’n a dheann e cho luath ’s a bheireadh a chasan e; ruith e sios an t-Sraid-Ard, agus thairis ann an Drochaid mu-Dheas, a’ sios chaoineadh agus a’ bas-bhuladh. Cha chuireadh e a chas tuille air stairsneach an tighe ud ged a bheirte an saoghal dha mar dhuais. Rinn neach eigin greim air; chruinnich comhlan mu ’n cuairt air; dh’ fheoraich cuid ciod e ’bha cur air? ach cha b’ urrainn iad freagradh fhaotainn uaithe ach, “O, mise ’n diugh! Mise ’n diugh!” An uair a fhuair a fa sgaoil, ruith e air ’adhart, gun smuain gun umhail c’ aite an robh e dol, ach dol cho fad as ’s a bu chomasach dha bho an t-sealladh uamhasach a chunnaic e, gur suil gun fhiughair ris, ann an seomar peathar a mhathar. An uair a fhuair se e fein air tabh a mach a’ bhaile, bha e a’ saoilsinn gun robh e air an rathad do ’n Ghaidhealtachd; ghabh e direach air ’adhart, gus an d’ rainig e far an robh da taobh deas Geata-cise na Grainneich. Shuidh e ri taobh an rathaid. Cha ’b fhada gus an do shiolaidh a bhuaireas-inntinn gu seimh-chianalas; sguir e d’ a chaoineadh, ach bha fhathasd a chliabh fiir a luasgadh le osnaidhean trom, ospagach, agus le ’shuil ris an lar, thoisich e ri sgrioban a tharruing le ’mheur anns an smuraich.

(Ri leantuinn.)

THA D. J. Domhnullach an deigh stoc mor flùir fhaighinn a stigh, ’s tha e ’ga chreic saor. Agus tha ’n t-ìm cho math leis ris an airgiod.

---

[66]

[Vol . 3. No. 9. p. 2]

UILLEAM UALLAS.

LE AONGHAS MAC COINNICH.

(Air a leantuinn.)

BHA Eideard ann am Flànreis, air tir-mór na Roinn-Eòrpa, ’n uair a fhuair e sgeul gu’n robh na h-Albannaich air éiridh ’an ceannairc ’na aghaidh, air a chuid shaighpearan a chur air theicheadh a mach á Alba gu h-iomlan, ’s gu ’n robh iad féin air briseadh a steach air taobh tuath Shasuinn, ’s a’ deanamh mòran calla. Ghrad cho-dhùin e fosadh ri rìgh na Frainge, ris an robh e san àm sin a’ cogadh, ’s ghreas e air ais do Shasunn. Mu mheadhon an t-samhraidh bha armailt aig’ air fhaotainn deas gu màrsail a nall do Alba, gus an rioghachd sin ’a cheannsachadh as ùr. Ghabh e air aghart air ceann an fheachd so anns an robh ceithir fichead mìle saighdear, de’n robh ochd mìle ’n am marc-shluagh. Cha robh dad a’ coinneachadh ris na Sasunnaich ’an ceann a deas Alb’ ach bailtean air am fàsachadh, s tighean air an losgadh ’s machraichean air an gearradh sìos ged nach robh an t-arbhar fathast abuich. B’ e so an rian a ghabh Uallas air a’ mhàrsail a dheanamh doirbh do na Sasunnaich, ’s nach faigheadh iad biadh dhoibh féin no d an cuid each. Cha robh creutair beò’ de spréidh no eile ri ’fhaicinn, agus mu’n do thriall Eideard troimh cheann a deas Alba bha ’luchd-leanmhuinn gu mòr air an sàrachadh le gort. Agus a thuilleadh air so bha buidhnean shaighdearan aig Uallas air an òrduchadh gu bhi ’crochadh air gach taobh de’n nàmhaid, ’s gun a bhi idir a’ tighinn ’am fradharc. Leis na h-uile ni a bh’ ann bha na Sasunnaich gu mòr air an sàrachadh mu ’n do ràinig iad faisg air Dunéidin, far an robh dùil aig Eideard ri tionachadh o luingeas cogaidh a bh’ air an t-slighe gu Lìbhte. Ach ged a bha Uallas air a ghairm leis an t-sluagh, ’s leis an am, gu bhi ’n a Arn-uachdaran Alba, ’s ged a bha e ’cleachdadh nam meadhona bu fhreagarraich air son an tìr a dhionadh o naimhdibh, gidheadh bha mòran de mhaithibh na dùthcha aig an robh cus farmaid ris air son co ro mheasail ’s a bha e aig an t-sluagh, ’s leis nach bu diù gu’m biodh iad air an riaghladh le neach bu lugh’ inbhe na iad féin, ’s nach robh ’na tighearna fearainn mar bha iadsan. Thug am farmad ’s an spiorad eudaich so a mach an droch thoradh ’an Alba bhochd aig an àm ud a thug iad a mach an iomadh àite de ’n talamh, agus ’s an Rionn-Eòrpa o ’n uair ud, ’s eadhon ’n ar latha. Bha mòran de na h-uaislean ud nach do chruinnich an luchd-leanmhuinn idir gu Uallas a chòmhnadh ’an aghaidh a naimhdean, ged a bha fios maith aca nach robh neach eile san rioghachd co freagarrach ris air son na dreuchd gus an do ghairmeadh e, ’s a ghabh e os làimh. Ach an deìgh sud uile fhuair Uallas feachd maith cruinn a measg an t-sluagh chumanta, ’s na’n uaislean a bha ’g aideachadh a bhi dìleas da. A réir coslais cha b’ e ’rùn Eideard a choinneachadh ’am blàr fosgailt,’ ach na h-uile dragh ’us moill a b’ urrainn e chur air, gus am b’ éigin da pilleadh dhachaidh. Ach an uair a bha Eideard ’an imcheist mu ciod a dheanadh e, ’s a chuid saighdearan ocrach a’ maoidheadh fhàgail air a dhlò, thàinig dithis bhrathadairean, Iarla Dhunbàrr agus Iarla Aonghais do’n champa, ’s dh’ innis iad dha gu ’n robh Uallas ’na luidh’ ’am frìdh na h-Eaghlais-brice, fa rùn ionnsuidh a thoirt air na Sasunnaich an oidhche sin féin.

Ann an uair a thìm bha ’n t-arm Sasunnach ullamh gu gluasad air aghart gu Uallas a choinneachadh. Stad an t-arm an oidhche sin air monadh faisg’ air Linlithgo. Mu bhriseadh na fàir ghabh iad air aghart tromh ’n bhaile sin, ’s ’nuair a shoilleirich an là chunnaic iad na h-Albannaich air aghaidh cnuic mu’n coinneamh dlùth air an Eaglais-bhric. Cha do mheas Uallas iomchuidh teicheadh roimh ’n nàmhaid, a thàinig mar so co dlùth a thairgseadh còmhraig. Ged a bha triùir aig Eideard mu chionneamh gach duine ’bh aige féin, chuir e dhaoine ’s an òrdugh a b’ fhearr a ghabhadh deanamh air son blàir a chur. Cha robh aig’ ach aon mhìle marach. Bu luchd-sleagha ’s fir-bhogh’ a’ chuid eile de ’n arm, a bha uile ’n an coisichibh. Roinn e ’n luchd-sleagha ’n an ceithir buidhnibh cruinn’ air leth ’s na fir-bhogha ’n an sreathaibh eatorra sin. Shuidhich e na marcaichean mar bhuidheann còmhnaidh air cùl a’ chuid eile de ’n arm, air son buidheann air bith de ’n nàmhaid, a dh’ oidhirpicheadh tighinn orr’ o’n cùl, a chumail air ais.

’S ann air taobh nan Sasunnach a bha tòiseachadh na cònnspaid. Thainig iad air aghart nan tri buidhnibh. ’N uair a chunnaic na morairean a bha stiùireadh na réisimeid each an dà thaobh a’ tighinn gu ionad tharruing lann, agus a’ cheart da rìreadh a’ tòiseachadh air obair a mharbhaidh, thionndaidh iad ceann an cuid each, ’s ruith iad air falbh o’n àraich le leum cheithir bonn, a’ fàgail an luchd-dùthcha bochd gu iad féin a dhionadh o ’naimhdibh mar a b’ fhearr a dh’ fheudadh iad. Dh’ aithnich Ualla ’s dh’ aithnich na h-uil’ eile gu ’n robh ’n fhoill ann, ’s gu ’m b’ ann fa rùn e féin ’s a luchd-leanmhuinn dìleas a bhrath thairis do Eideard a bha oifigich nam marcaichean ud co fada ga leantuinn. Co dhiu lean e air a chòmhrag co fad ’s a chaidh aig air, gus am fac e gu ’n robh ’n là gu bhi air a chall. Thug e ’n sin an t-òrdugh air son retreit gu h-athaiseach, òrdail, ’s thog e féin ’s a’ chuid eile de na h-oifigich a b’ fhearr a bh’ air an armachadh an àit’ air deireadh an airm, mar a bha iad a’ màrsail air falbh o’n àraich. Cha do lean an nàmhaid air an ruaig, ’s co mòr a bha iad air an claoidh le obair an là. Ach cha robh teagamh sam bith nach h-ann aig na Sasunnaich a bha onair na buaidh-làthraich. Thuit mòran sluaigh air gach taobh. Phill Uallas an là air na mhàireach air ais a dh’ ionnsuidh na. h-àraich, ’s fhuaradh cùig mìle deug de ’na h-Albannaich nan luidhe marbh air an achadh, ’s nam measg sin Sìr Iain Greumach. ’N uair a fhuaradh a chorp-san, leum Uallas dheth ’n each, ’s thog e ’na ghlacaibh e, ’s phòg e’n aghaidh ghlas-neulach, ag ràdh, “Mo thruaighe! mo bhràthair a b’ fhearr—m’ fhìor charaid ’n uair bu chruaidh’ a bha mi air mo theannachadh.” Tha ’m fiùdhalach so air adhlacadh ’an cladh na h-Eaglais-brice, agus seann leac-lighidh fathast a’ comharrachadh an àite ’s am bheil e ’na luidhe, agus an dòigh ’s an robh e air a mharbhadh.

An déigh blàr na h-Eaglais-brice, a chuireadh air an 22 de mhios deireannach an t samhraidh, 1298, mhàrsail Eideard an t-arm gu baile Shruileidh an dùil gu ’m faigheadh a chuid saighdearan rudeigin a dh’ itheadh iad ’s a’ bhaile sin. Ach fhuair e ’m baile na lasraichibh, ’s an dùthaich mu ’n cuairt deth air a fàsachadh, ’s air a losgadh leis na h-Albannaich fèin. Fhuair buidheann de ’n arm a chuir e troimh Shiorrachd Fiofa baile Chill-Rimhinn

---

[67]

[Vol . 3. No. 9. p. 3]

air a losgadh mar an ceudna, ’s fhuaradh baile Pheirt air an aon dòigh. Cha robh rian aig sluagh coimheach air a bhi beò ’an dùthaich ’s am bu roghnuiche leis an luchd-àiteachaidh na h-uile ni air an leagadh duin’ a dheud a losgadh, na e thuiteam nan làmhaibhsan. B’ éigin do Eideard, le cion bìdh’, an fheachd a mhàrsail air ais do Shasunn, an ceann a dhà no thrì sheachuinean an deigh là na h-Eaglais-brice, gun bhuille tuilleahd a bhualadh ged a dh’ fheudadh e bhi air sheòl eile furasd’ an rioghachd a cheannsachadh gu h-iomlan a chionn iad a bhi co mòr air an roinn an aghaidh a chéil’, agus an t-arm air a lagachadh ’s air a mhi-mhisneachadh.

’N uair a thuig Uallas là na h-Eaglais-brice co neo-shàbhailte ’s a bha e dha earbs’ a chur ’an cuid de àrd uaislean na tìre, leig e dheth dreuchd Uachdarain Alba, a chionn nach b’ urrainn e ’cumail ni b’ fhaide le tairbhe do’n aobhar a bha e ’dìonadh. Bha e deònach air na b’ urrainn e dheanamh air son saorsainn a chosnadh d’ a dhùthaich mar shaighdear cumanta, no co-dhiù, oifigeach os ceann àireamh shaighdearan. ’S rinn e na b’ uraainn e ’s an t-suidheachadh sin. Ach bha ’n gnothuch a’ dol air ais, ’s a’ fàs ni bu mhi-choslaiche riamh o leig esan dheth riaghladh an airm ’s na dùthcha, ged a chaidh àireamh dhaoin’ uaisl’ eil’ ainmeachadh ’n anàrd-riaghlairibh. Ged a chuir an t-ocras dachaidh Eideard goirid an déigh buaidh na h-Eaglais-brice, gidheadh b’ fhad’ o ’smuaintibh Alb’ a leigeadh as a spuiribh gus am faigheadh e i air a h-ath-cheannsachadh. Cùig turuis an déigh sud ruith e tharis air Alba, mar thonnaibh cuain, le feachd lionmhor. Mu ’n cuairt de shéa bliadhn’ an déigh là na h-Eaglais-brice, bha gach àrd ’us ìosal ’s an rioghachd air aideachadh ùmhlachd a thoirt do righ Shasuinnach Uallas a mhàin, ’s tearc de luchd-leanmhuinn dìleas a bh’ aige. Leò sin lean e air na b’ urrainn e dhragh ’s a chall a chur air na Sasunnaich còrr ’us bliadhn’ an déigh do gach dùchair eil’ an armachd a leigeadh sios. Bha e féin ’s a luchd-leanmhuinn a’ tighinn beò air a’ chreich a bha e toirt o na Sasunnaich. Bha e tuineachadh mar bu trice ’s an dùthaich choilltich eadar Glascho ’s Dunbarton. Chuir Eideard sum mhòr de airgiod ceann air, ’s fadheòidh thug fear d’ am b’ ainm Sir Iain Monteith, a bha uaireigin ’n a charaid aig Uallas, ach a nis ’na cheannard air caisteal Dhunbarton fo Eideard, brib do aon d’ a sheirbhisich air son a bhrath. Thug an seirbhiseach foilleil ud comharra do’n cheathairn a chuir Munteith uaithe, leis am biodh fios aca ’n uair a b’ fhean ionnsuidh a thoirt air. A réir a’ chomharraidh so thàinig iad air ’s e ’n a chodal’ an uamhaig anns a’ choille. Chaidh a ghiùlan gu ruig Lunainn, trom luchdaichte le iaruinn, far an robh Eideard garg gu neo-fhoighidneach a’ feitheamh air son a chuid fola. Thugadh fa chomhair cùirt lagh’ e gu dhol fo dheuchainn air son a bheatha. B’ i’ cheud chùis-dhitidh a chuireadh as a leth, gu ’n robh e ’n a cheannairceach ’an aghaidh crùin Shasuinn. Fhreagair e ’n sin nach b’ urrainn e bhi ’n a cheannairceach ’an aghaidh righ Shasuinn, o’ nach robh e riamh ’na igohdaran aige. B’ i ’n ath chasaid, gun do ghlac ’s gu’n do loisg e bailtean ’s gu ’n do mharbh e mòran dhaoine, ’s gu ’n d’ rinn e mòran ainneirt. Fheagair esan gu ’n robh e fior gu ’n do mharbh e ro mhòran Shasunnach, ach gur h-ann a chionn iad a bhi dol a cheannsachadh ’s a chreachadh na dùthcha d’ am buineadh e fèin, Alba; agus ’an àit’ aithreachas a ghabhail air son sin, gur h-ann a bha e ro dhuilich nach do chuir e gu bàs mòran eile dhiubh. Cha robh leithid sud de fhreagraidhean a’ dol a riarachadh Eideird ’s a chuid bhreitheamhna dioghaltach. Dhìt iad Uallas gu bhi air a chur gur bàs leis a’ cheann a chur dheth. Chaidh a ghiulan air càrn-slaodaidh gu Smithfield, àit’ a’ chasgraidh, air an 23 là de cheud mhìos an fhoghair, 1305, ’s a làmhan ceangailt’ air a chùlaobh Agus an déigh a chur gu bàs anns na dóighibh ’bu phiantail’ agus bu bhuirb’ air am b’ urrainn a mhortairean smuaineachadh, ghearr iad ’na cheithreannaibh e, ’s chuir iad a cheann suas air crann aig drochaid Lunainn, —a làmh dheas os ceann drochaid a’ Chaisteil Nodha, ’s a làmh thoisgeal ’an àite follaiseach ann am Beruic. Chuireadh ceithreamh eile dheth gu ruig Peirt, ’us ceithreamh do Abaraidhean. Shaoil le Eideard gu’n sgaoileadh e leithid de chrith-oillt ’s de uamhas a measg chàirdean na h-Alba ’s nach gabhadh aon sam bith dhiubh a dhànadas air tuilleadh àr a mach a dheanamh ’na aghaidh, ach gu ’n robh luchd-àiteachaidh na dùthcha sin, ’s uaithe sud a mach gu brath fo ’mheachainn gus na laghan a ghabhail a b’ àill leis-san ’s le ’shliochd a thoirt, ’s a bhi air an riaghladh ’s an dòigh am faiceadh esan iomchuidh.

[A ’ CHRIOCH. ]

C . B. TRAVIS,
SIDNI, C. B.

Pianos , Organs, and Sewing Machines of all the best kinds.

A good stock of Accordeons, Harmonicas, Violin Strings, and Music Books.

Sewing Machine Needles and oil always kept on hand.

Call and Examine Stock.

TAGHAIL AIG
AONGHAS DOMHNULLACH,
Ceannaiche,
SIDNI—C. B.
Tha Flur, Min, Siucar, Ti, Tombaca, Coirce, Feur, agus iomadh ni eile aige.
RI’N REIC SAOR.

Ma ruigeas tu stor
D. J. DOMHNULLACH,
Air Straid Wentworth,

chi thu gu bheil gach saorsa bathair a th’aige o ch math ’sa gheibh thu an stor sam bith sa bhaile, agus gu bheil e ’ga chreic
GLE SHAOR.

Nuair a thig thu do’n bhaile, s’ coir dhuit a dhol ’ga choimhead, gun fhios nach eil ni eigin aige a tha dhith ort, agus ma tha gheibh thu
DEAGH BHARGAN.

---

[68]

[Vol . 3. No. 9. p. 4]

MAC-TALLA.

A PHRIS.
Bliadhna, $1 .00
Sia miosan, .50
Tri miosan, .25

Tha ’phris ri bhi air a pàigheadh toiseach na bliadhna.

Cuirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand ’s an dùthchannan eile air son $1 52, neo 6s 3d. ’sa bhliadhna.

Thugadh iad-san bhios a sgriobhadh Gàilig g’ ar ’n ionnsaidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh d’an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu.
J . G. MacKINNON,
Editor “Mac-Talla,”
Sydney, Cape Breton

SIDNI, SEPTEMBER 1, 1894.

ANNS an àireamh so tha ’n t-Urr Ruairidh Mac Leóid, ministeir Dhun-bheagain, an Ontario, a toirt a “Thurus do’n Ghàidhealtachd” gu crich. Tha sinn làn chinnteach gu bheil ar luchd leughaidh uile, mar tha sinn féin, glé fhada ’n comain an dnin’ -uasail chòir air son na h-eachraidh, agus an dòchas, ged tha so ullamh, nach leig cion sgriobhadh Gàilig. Tha duilleag le e le pheann fàs meirgeach an a MHAC-TALLA fosgailte dha aig na h-uile h-àm.

MA bhios ar càirdean gu math dhuinn air a bhliadhna so, bidh sùil againn ri bliadhna shoirbheachail, agus geallaidh sinn daibh leughach dhe gach seòrsa a’s fearr na chéile. Tha àireamh mhath de shàr sgriobhadairean a cumail ris a MHAC-TALLA mar tha, agus tha dòchas againn gu’m bi tuilleadh a dol ris an àireamh. Tha an t-Urr A. Mac G. Sinclair gach seachdain a’ cumail òrain agus dàin riuthasan a tha deigheil air bàrdachd, agus cha b’ urrainn làmh na b’ fhearr a bhi ris. Tha ’n t-Urr. Iain Mac Ruairidh, o thaobh thall an t-sàile o àm gu àm a’ cur thugainn litrichean blasda brigheil as an Eilein Sgiathanach, agus sgeulachdan breagha, air an cur sios ann an cainnt cho tlachdmhor ’s nach sgithich neach sam bith dhe’n leughadh. Bi’dh Niall Mac Leòid a toirt dhuinn òran ùr an dràsda ’sa rithist, a réir ’s mar a bhios a chruit chiùil air a gleusadh. Tha ’n t-Urr. Dr. Niall Mac Nis, a Cornwall, Ontario a gealltuinn a bhi ’g ar cuideachadh le ’pheann an deigh so. Tha e na àrd sgolair agus na sgriobhadair math Gàilig. Bi’dh sinn mar an ceudna cluinntinn o na h-Urr. Callum Caimbeul agus Ruairdh Mac Leòid, o Chabar Feidh, F. O. S., agus àireamh eile nach leig sinn a leas ainmeachadh an so, a tha uile ’nan deagh sgriobhadairean. Le ’n cuideachadh-san agus le cuideachadh an luchd-gabhail uile, tha sinn an dòchas am MAC-TALLA a dheanamh air a bhliadhna so na’s fhearr na bha e riamh.

A Loch Ainslie.

Thainig bàs gle ath-ghearr air Mr. Tearlach Friseal ann an Scottsville a sheachdain an t-Sathuirne s’a chaidh. Bha e ri gnothuch mor mar ceannaiche. Bha moran chàirdean aige agus ionndrainear gu mor e anns a choimhearsnachd.

Tha ’m “Minnehaha” air a cumail gu trang air ais ’s air adhart le luchd turuis ’s luchd-spòrs as gach cearna dhe’n dùthaich. Chaidh a dealbh a tharruinn an la roimhe agus teaghlach mor mu’n cuairt oirre. Tha iadsan nach eil ’san dealbh idir ag radh gur h-iad moran a’s dreachoire na iadsan a tha innte. Ach tha’n dealbh math a dh’aindeoin sin.

Chuir bean us teaghlach an Dr. Mhic Griogair beagan ùine seachad anns a mhansa, còmhla ris an Urr. Alasdair Grannd, ministeir aoidheil na sgireachd. Is bràthair do bhean Mhr. Grannd an Dotair, agus bheireadh sin fhéin air muinntir a pharaiste fàilte ’s furan a chur air a chéile ’s air a chlann.

Tha nise Comunn Teachdaireachd Chéin nam Ban againn an so, agus tha sinn an dòchas gu ’m bi iadsan a tha ’n am buill dheth nam meadhon air feum mor a dheanamh do mhuinntir eile agus dhaibh féin. Tha bhi ’dol an guaillibh a cheile mar so ’g an dùsgadh gu bhi faicinn an dleasanais, ’g an cur ann an suidheachadh inntinn na ’s fearr, agus a toirt misnich dhaibh gu bhi dol air adhart leis an ni tha ceart. Tha sinn an dòchas gu faic ar mnathan còire gu bheil an so cothrom air a thoirt dhaibh gu math a dheanamh

Bha àireamh mhath de shaibhlean ùra air an cur suas an so re an t-samhraidh, agus bha sin na mheadhon air saoir ionnsaichte dheanamh de chuid dhe na sgolairean a’s fearr a th’ againn Ach ’nuair a shil an t-uisge, dh’ innis e gu robh an t-ionnsachadh glé dhaor dhaibh-san leis an leis na saibhlean. Tha Eachunn us Callum us Murchadh gle mhi-thoilichte gu bheil na sgaran a toirt fianuis ’nan aghaidh.

AILEIN AN FHARAIDH.

JOST BROS.
(Roimhe so, C . S. Jost & Co.)
STOC MOR DE BHATH ARUR

Bathar Tioram, Caiseart, gach seorsa.
Airneis taighe, Bathar Cruaidh, Soithichean, Siucar, Ti, &c , &c .

Prìsean beaga, moran bathair, ’s bidh sinn gle thoileach a bhi ’ga shealltuinn. Taghail againn aig an t-seann stor,

CHEAPSIDE WAREHOUSE.

D . A. HEARN,
Fear-Tagraidh, Notair, &c ., &c .,
SIDNI, C B.

Gllios & MacEachuinn,
Comhairlichean agus Fir-Tagridh
aig Lagh
SIDNI & ST. PETER’S, C.B.
J. A. Gillios. AJ. G. MacEachuinn.

D. A. MacFHIONGHAIN,
Fear-Tagraidh, Comhairliche, Notair, Etc.
Baile-Sheorais, E. P. I.

Dr. G. T. MacGILLEAIN,
Dotair Fhiacal,
OIFIG: Os cionn Stor Harrington.
SIDNI, C. B.

SIOSAL & CROWE.
Fir-Tagraidh, Comhairichean
Notairean, &c .
SIDNI, —C. B.
CAILEAN SIOSAL. W. CROWE

Leabhraichean Gailig.
RI ’N REIC AM BADDECK.
Tha Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa ri’n reic aig Niall Domhnullach, anns an stor aig D. F. Mac Rath. Gheibhear Mac Talla gach seachdain ’san aite cheudna.

---

[69]

[Vol . 3. No. 9. p. 5]

NAIDHEACHDAN

THILL ochd mile ’s ceithir cheud teaghlach Frangach as na Stàitean o chionn bliadhna, agus thog no cheannaich iad fearainn ann an Canada. Anns na teaghlaichean sin tha mu dha fhichead mile pearsa eadar bheag us mhor.

CHAIDH còig iasgairean a bhathadh ’an Eileanan Mhagdalen air an t-seachdain s’a chaidh. Thainig stoirm orra ’s iad am mach aig an iasgach. Dh’ fheuch iad ri faighinn gu tir, ach chaidh am bàtaichean a bhristeadh air na creagan agus iad féin a chall.

THA ’m bàrr, a reir gach coltais, gu bhi gle mhath ann am Manitoba air an fhoghar so. ’N uair bhios a bhuain a stigh uile, bidh mu shia muillein deug buiseal cruithneachd anns an dùthaich, da mhuillein dheug buiseal coirce, agus gràn eile a réir sin.

THEICH fear A. F. Spring, a bha na fhear-riaghlaidh banea ann am Penetanguishene, Ont. an la roimhe, agus an deigh dha na leabhraichean a bhi air an rannsachadh fhuaireadh gu robh eadar còig mile deug us fichead mile dollair aige air a chur ’na fheum féin. Cha robh e ’na fhear-riaghlaidh air a bhanca ach mu ochd miosan deuga.

LEIS an t-seasamh-mach a rinn an luchd-oibreach air na rathaidean-iaruinn anns na Stàitean, chailleadh còrr us ceithir fichead muillein dollair ( $80 .000.000), agus b’ e ’n luchd oibreach féin a dh’ fhuiling a chuid bu mhò dhe’n chall. ’S uamhasach an amaideas do dhaoine bhi cur a leithid a chall orra fèin ’s air muinntir eile, agus sin air son reusan bho beag.

THA ’n cogadh a’ dol air adhart. Chuir Japan us China blàr air an ochdamh latha deug, ’s chaidh gabhail air Japan. Bha na Japanich a dol air tir ann an Corea, agus mu’n d’ fhuair iad ann an òrdugh ceart bha na Chinich ’n am badaibh, agus chuir iad an ruaig orra, a marbhadh tri cheud deug dhiubh. Mur biodh iad air teicheadh dh’an uisge bha iad air am marbhadh uile.

BHA stoirm mhor ann an Ruisia Di-domhnaich s’a chaidh, aig cladaichean Muir Azof, agus rinn i call uamhasach. Bha cuid a bhailtean beaga air an sguabadh bhar a chladaich, ’s air an tilgeil dh’ an mhuir. Chaidh soithichean fhuadach bhar an cursa ’s am bristeadh ’nam bloighdibh air na creagan. Tha e air a mheas gu robh, air a chuid bu lugha, mile pearsa air am marbhadh.

BHA Sultan na Tuirce air a chur an cunnart a bheatha o chionn ghoirid, agus fhuaradh am mach gu robh dithis de ’àrd oifigich fèin anns a cheannairc còmhla ri feadhainn eile. Chaidh iad so a sgiùrsadh gu follaiseach air sràidean a bhaile mhoir Di-sathairne s’a chaidh, agus bha iad an sin air an tilgeil do’n phriosan. ’S ann tha iongatas air na h-uile nach robh iad air an cur gu bàs, oir ’s e sin am peanas a’s bitheanta nithear air luchd droch-bheirt anns an dùthaich sin.

’N UAIR a bhatar a’ bualadh arbhair ann an shabhal tuathanaich àraidh ’an Ontario, an la roimhe, bhrist rud-eigin mu ’n mhuilinn, agus chaidh i ’na teine. Chuir sin teine ris an fhodar, agus chaidh dithis dhaoine bh’ air a mhìr arbhair a losgadh no a’ mhùchadh gu bàs.

FAODAIDH luchd-gabhail a MHAC-TALLA ann am Port Morien sgus mu’n cuairt, a phris a phaigheadh do Mhr. Callum Mac Amhlaidh, ceannaiche. Iadsan ann am Baddeck agus mu’n cuairt air, faodaidh iad am pàigheadh a thoirt do Niall Domhnullach, cléireach ’s an stòr aig D. F. MacRath.

ANNS a chòmhstri a bh’ eadar na Stàitean agus Breatuinn a taobh iasgach nan ròn ann an Cuan Bhehring, ghlac na Stàitean naoidh deug de shoithichean iasgaich Chanada. ’N uair chaidh cùisean a cheartachadh eadar an da dhùthaich b’ fheudar do na Stàitean aideachadh gu robh an obair sin mi-laghail, agus tha aca ris an call a dh’ fhuiling na soithichean sin a dheanamh suas. Tha iad an dràsda ’tairgsinn ceithir cheud ’s coig mile fichead dollair ( $425 .000) gu bhi air a roinn air na soithichean do gach té a reir a calla. Ma ghabhas Breatuinn ris an tairgse sin bi’dh an t-airgiod air a phàigheadh uaireigin eadar so us toiseach an t-samhraidh.

DH’FHOSGLADH na sgoiltean air feadh na dùthcha air Di-luain. Tha sinn a tuigisnn gu bheil maighstirean-sgoile gle ghann anns na bliadhnaichean, agus a réir coltais cha ’n ann a dol dad na ’s pailte tha iad. ’S e tha ’g aobharrachadh so an tuarsdal a bhi cho beag ’s nach eil e ’na bhuannachd do mhoran a bhi leantuinn ris an sgoil. Roimhe so bha bliadhna na sgoile air a roinn ’na da earrainn, agus dh’ fhaodadh neach sgoil a chumail ’s an t-samhradh agus a dhol do cholaiste ’sa gheamhradh. Ach tha sin a nis air a chur air cùl agus tha moran air sgur a chumail sgoile gu buileach. Tha e soilleir nach mair a chùis fad air an dòigh so. Feumar tuarasdal nam maighstirean-sgoil’ àrdachadh gu math neo théid moran de na sgoiltean gu neoni.

GLEANN-GARRAIDH. —Anns a bhliadhna 1793, dh’ fhàg àireamh de theaghlaichean Gàidhealach an dachaidhean ann an Gleann-Eilg an Siorramachd Rois, agus chaidh iad air imrich gu Gleann-Garraidh an Ontario far an robh àireamh dhe’n luchd-dùthcha air suidheachadh roimhe sin. An deigh moran fadail a bhi air a chumail orra, le droch shide ’s nithean mi-fhàbharrach eile, rainig iad Newfoundland mu dheireadh October. Chuir iad an geamhradh seachad am measg Ghàidheil Eilein a Phrionnsa agus cha d’ rainig iad ’an ceann-uidhe gus air an ath shamhradh. Tha moran de shliochd nan daoine sin ’san latha ’n diugh a fuireach timchioll air baile Alexandria, agus tha iad a’ cur rompa air an fhoghar so cruinneachadh mòr a bhi aca mar chuimhneachan urramach air beatha agus saothair an aithrichean a shuidhich ’sa cheart àite direach ceud bliadhna roimhe so. Tha iad mar an ceudna dol a chur suas càrn-chuimhne dhaibh.

Tha Lighichean a cleachdadhM ’ds Liniment

An S. S. Arcadia,
THA’N ARCADIA a ruith eadar Sidui us Bagh St. Lawrence na h-uile seachdain, a falbh a Sidni aig ochd uairean maduinn Di-mairt, agus a taghal air an rathad aig Sidni Tuath, St. Ann’s, Ingonish, agus Aspy Bay, agus a tilleadh na h-uile Diordaoin.
P . KERR,
Maighstir.

SANAS.

Bathar Ur na h-uile Seachdain.

Na prisean na’s isle na bha iad riamh.

Caileagu,
Aodaichean,
Caiseart,
Dluth Geal.

Tha Gailig aig na cleirich.

STOR SHAOR SHIDNI.
F . A. CROWELL,
Fear-Gnothuich

Taillearachd.
Tha’n stor-taillearachd a bha ’sna bliadhnaichean a dh’ fhalbh air a cumail le
Donnacha Mac Ill-Innein
a nis air a ceannach agus ri bhi air a cumail na dheigh so le
Niall Mac Fhearghais,
tha stoc mor dhe gach seors aodaich aige air laimh; bidh tuilleach a dol na cheann gach seachdain. Taghail aige ma thu air son do chuid aodaich a bhi
San Fhasan.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oifig a Mhac-Talla. Gailig no Beurla. Ma tha dad dhe’n t-seorsa dhith rot cuir litir thugainn a feorach mam prisean.

---

[70]

[Vol . 3. No. 9. p. 6]

MO THURUS DO’N GHAIDHEALTACHD.

LEIS AN URR. RUAIRIDH MAC LEOID.

(Air a leantuinn.)

Thàinig atharrachadh mòr air muinntir an eilean so o chionn àireamh bhliadhnachan. An àite làn na’m bàtaichean a bhi ’tighean far an Tairbeart agus am botull ga’n cur air mhisg ’s ann a gheibhear an diugh a’ dol dhachaidh far an Tairbeart iad làn na ’m bàtaichean a seinn Sailm Dhaibhidh. Air an fheasgar so bha grùnnd do bhàtaichean ’an comunn a chéile agus bu cheòlmhor binn a bhi ’cluinntinn fuaim an ciùil a’ dol suas a dh’ionnsuidh cluasan Tighearna na’n sluagh. ’Nuair a rainig sinn an t-eilean agus a ghabh an sluagh greim bidh chruinnich iad do ’n tìgh leughaidh agus dhomhlaich iad e. An deigh labhairt riu car tacain dh’ fhàg sinn iad agus ghabh na priomh dhaoine sealbh air a choinneamh agus rinn iad coinneamh ùrnuigh dhi. Dh’fhalbh ceathrar sgairteil leamsa ann am bàta agus ann an ùine ghoirid bha sinn air an Tairbeart. Air Di-luain thog mi rithe ann am bata na smùid agus ann an da uair do thim bha sinn ann an Ròthadal. Fhuair mi dòigh air faighinn gu Stranda as a sin agus as a sin fhuair mi an t-aiseag gu Bearntraigh. Is ann air an t-seachdair sin a bha an Comanachadh air a chumail air an d’ thug mi iomradh a cheana. An deigh a chomanachaidh dh’ fhalbh mi gu mo thuras a ghabhail air ais do Chanada. Is e ethar Chlann Néil Mhic Sheumais—a Bhanrigh—a thug sinn leinn. Dh’ fhalbh sinn far na Laimhrìg Ruaidh. Cha mhòr nach robh muinntir an eilean gu h-iomlan air a challa a’ gabhail slàn leis an Americanach. An deigh na tri ruinn mu dheireadh de’n t-seathamh Salm far an t-sia fichead a sheinn agus urnuigh a dheanamh ghabh mi slàn leo uile agus dh’fhàg sinn an calla. Bha an latha breagha agus b’éigin dhuinn a bhi ga h-iomaradh gus an robh sinn a mach air cùl Ghìleasaidh. Bha Padruig Mac Neil agus Ruairidh Mac Fhearghuis mar a bha iad riamh a tarruing as a chéile mu’n iomaradh. B’ éigin an cumail air dòigh leis an uaireadair. Mu dheireadh thainig an soirbheas agus chaidh na raimh a shaoileadh. Cha robh sinn fada a’ dol a steach gu bàgh Lingrabhàgh. Dh’fhan sinn an oidhche sin comhla ri piuthar dhomh a tha pòsda aig mac an Diuc Mhànais a tha na Mhaor Fearainn air ceann a deas na h-Earradh. An deigh ruigheachd chaidh fios a chur mu’n cuairt agus bha coinneamh ùrnuigh againn. Bu taitneach a bhi ’labhairt ri grunnd do mhuinntir a bha cuid dhiubh air ùr thighinn fuidh bhuaidh na firinn. Cha mhòr de choinneamhan ’s an robh mi bu riaraichte mi leatha na ’n aon so. Gu cinnteach bithidh cuid a Bàgh Lingrabhàgh aig an Tighearna ’s an latha anns am bi e a’ deanamh suas a shéudan. Air an la màireach ghabh mi bàta na smùid á Rothadal agus air dol air bord dhomh coinnicheam ri ceathrar do mhuinntir Bhearntraidh a bha a dol do phriosan Ionbharnis air son gu’n d’ fhuaras iad ag agairt fearuinn Bhuirdhe ni nach robh air a cheadachadh dhoibh. Thug mi beagan do chomhairlean orra agus air dhomh labhairt ri beagan do dh’ uaislean air bòrd mu thimchioll an ana-ceartais a bha air a dheanamh orra chruinnich mi beagan airgid air son an cuid theaglaichean.

Rainig sinn Port Righ an oidhche sin agus air an latha màireach fhuair sinn an t-aiseag do’n t-Sròm agus an oidhche sin bha sinn ann an Glaschu. Dh’ fhan mi an sin a chuid a b’ fhearr de sheachdain. As deigh sin ghabh mi mo thuras do Liubharpul far an do ghabh mi an t-aiseag air ais do Chanada. Thug mi cunntas athghearr do luchd leughaidh a MHIC-TALEA air Mo Thurus do’n Ghaidhealtachd. Bithidh mi a’ gabhail slàn leo uile a nis a guidheadh do na h-uile aca. “Gu ma fada beò sibh is ceò as ur tigh.”

[A ’ CHRIOCH. ]

LeighisMINARD ’S LINIMENTmise o dhroch cnatan
Oxford , N. S. R. F. HEWSON

LeighisMINARD ’S LINIMENTmise o chas ghoirt.
Yarmouth , FRED COULSON.

LeighisMINARD ’S LINIMENTRòs Dubh ormsa.
Inglesuille , J. W. RHGGLES.

THA e gle dhoribh naigheachdan firinneach fhaotainn a thaobh a chogaidh a tha dol air adhart eadar China us Japan. Tha Corea cho fad air chùl an t-saoghail agus cha’n eil an Telegraph ’ga ruigheachd fhathast, air chor ’s gu’n toir na naigheachdan ùine mhor air an rathad, agus nach urrainnear a bhi uair sam bith cinnteach as cho firinneach ’sa tha iad. Tha e air a radh an dràsda gu bheil Corea fhéin ag iarraidh saorsa o chuing China, agus gu bheil i ’g iarraidh air Japan a cuideachadh gus na Chinich a ruagadh am mach as an dùthaich.

MOORE & JOHNSTON.
THA SINN A CREIC,
Paipear-tearra Tairnean
Luaidhe Glaine
Glasan Tuaghannan
Saibh Olla
Sguabaichean Bucaidean
Lainntearan Fudar
Sgeinein Siorasan
Paipear-tubhaidh.
SAOR AIR SON AIRGID.

Taghail aig Stor
MATHESON , TOWNSEND &CO . ,
agus faic na tha aca do
Bhathar de gach seorsa agus
e ri reic gu saor.
Math ar Duthcha tha ’nar beachd.

’S math is fhiach dhuit so a leughadh ma ghabhas tu a chomhairle bheirear ort. ’S taitneach an ni ri fhaicinu bean air a deagh sgeadach, agus ’se ’n ni ’s fhaisge thig air sin ann an taitneas duine fhaicinn ’sa chuid aodaich a freagairt air gu math. Agus ma tha thu air son thu fein a bhi mar sin, ma tha toil agad aodach math a bhi ’nad dheise, ’san deise air a sar-dheanamh, ’s coir dhuit a dhol gu
IAIN MAC-LEOID & CO.

Tha stoc mor de dh’ aodach aca, ’s tha na gearradairean aca cho math sa ghabhas faotinn. Tha iad a deanamh gnothuich aig
207 QUEEN ST., CHARLOTTETOWN, E. P. I.

Cuimhnich nach deid thu seachad orra oir reicidh iad riut an Gailig.

---

[71]

[Vol . 3. No. 9. p. 7]

A Acarsaid Chloinn Fhiongain.

A MHIC-THLLA RUNAICH:— ’S iomadh latha o’n bha sùil agam litir a sgriobhadh do bhur n-ionnsaidh a chum gu ’n innsinn dhuibh (a bhàrr air nithean eile) cho toilichte ’sa tha sinn a bhi ’ga ’d fhaicinn gach seachdain ann a trusgan cho sgiamhach, le d’ òraidean Gàilig, naidheachdan an latha ’n diugh, agus sgeula na h-aimsir a dh’ fhalbh. Gu ma fada beo thu gu leantainn air an obair mhath; saoghal fada, fortan maith, agus soirbheas fàbharrach gu ’n robh daonnan agaibh.

Tha chuid mhor de na tuathanaich an deigh an cuid feòir a chur do na saibhlean. Tha iad a gearan am bliadhna air lughad nan saibhlean, rud air nach do ghearain iad o chionn àireamh bhliadhnaichean. Tha so a sealltuinn dhuinn gu ’m bi biadh spreidhe na ’s pailte air an earrach so ’tighinn, na bha ’e air an earrach s’a chaidh.

Tha ’n t-arbhar gu math trom ach tha eagal oirnn nach biath e cho math sin, a thaobh gu ’n cuir biastagan a choirce gaiseadh mor ann. Cha bu leòr sgriosadairean a bhuntàta, ach dh’ fheumadh seòrsa eile tighinn air a choirce. Ach cha n-eile iad idir cho pailt an so ’sa tha sinn a cluinntinn a tha iad an àitean eil. ’S gu ma fada a bhios sin againn ri radh! A dh’ aindeoin daolagan tha moladh mòr air an bhuntàt ùr.

Dh’ fhosgladh an sgoil a rithist Di-luain. Tha i ’n dràsd air a cumail leis an fhòghlumaich òg, D. Mac Nèil bràthair d’ar Sagart Paraiste, an t-Urr. R. Mac Nèill. Tha so ro thràth air son am maighstir sgoil’ ùr a mholadh na chàineadh. “Mol an latha matha air a dheireadh,” agus ni sinn sin ma ’s fhiach e e.

Cha chluinnear an drasd ach Pic-nic thall is Pic-nic a bhos. Chaidh Pic-nic thigh sgoile Ghlinn Bharra a chumail Di-màirt, agus tha sinn toilichte gu’n a shoirbheach leò gu math. Bha ’n latha briagha, fionnar agus chruinnich sluagh mor a dh’ fhaicinn gach cleasachd agus chuich a bha dol air aghaidh. Bha dhuaisean air an toirt seachad airson seinn na pioba mòire, airson dannsadh, tilgeadh an ùird, cur na cloiche, cur car dhe ’n chabar, leum agus ruith, ach se cath-tharruing an ròp a dh’ aobharich ceòl-gàraich is cridhealas an latha. Is mise, le gach deagh ghuidhe, do charaide dileas.

DONNACHA DONN.

IarrMinards Liniments na gabh ach e.

Tha bràthair do Chaserio, am fear a mhrabh Riaghladair na Frainge ’s a bha air a chrochadh an la roimhe, an deigh tigh’nn ri bheatha féin. Chuir an gniom a rinn a bhràthair a leithid de thàmailt ’s de mhasladh air ’s gu’n deachaidh e as a rian.

NA NARROWS BHEAGA—Bha sàcramaid na suipeir air a frithealadh aig na Narrows Bheaga air an t-sabaid s’a chaidh. Bha sluagh mor cruinn as gach cearna dhe ’n choithional ’s as na coithionalan mu ’n cuairt. Air la na Sàbaid thainig dà bhàta smùid á Baddeck, am May Queen agus bàta beag eile le Mr. Bell, ’s taosg mor sluaigh air bòrd gach te dhiubh. Bha ’n t-seirbheis Bheurla ’s Ghàilig anns an eaglais a h-uile latha ach la na Sàbaid, nuair bha Ghàilig ann muigh, agus a Bheurla ’san Eaglais. Bha na bùird air an riarachadh am muigh mar a b’ àbhaist, bòrd Gàilig an toiseach, an sin bòrd Beurla, agus an sin bòrd Gàilig eile. Bha ’n latha cho briagha ’s a dh’ iarrte, latha dorcha, fionnar, gun ghrian no uisge ’cur dragh air an t-sluagh. Shearmonaich Mr. Grannd, á Loch Ainslie, ’san eaglais agus Mr. Caimbeul, ministeir na Narrows fhein, am muigh. Ged bha sluagh cho mòr cruinn bha iad uile ’gan giulan féin gu modhail, stòlda, agus cha robh misriaghailt sam bith ri fhaicinn fad an latha. Tha muinntir nan Narrows cho aoidheil ’s cho fialuidh ’s bu dual do chlann nan Gàidheal a bhi, agus na thainig de choigrich ’nan measg bha iad air an deagh chàradh.

CHAIDH nighean bheag ann an Eilean a Phrionnsa da’n ainm Lela Mills am mach do phàirceannan cùil air fearann a h-athar an la roimhe, agus thug mathan mór as a deaghaidh. Thug e uaipe pios arain a bh’ aice, agus air dha sin itheadh thug e as a deigh a rithist. Bha màileid bheag aice ’na làimh agus thug i stràchdan dheth mu’n cheann dha, rud a chum beagan air ais e gus an d’ fhuair i faisg air an tigh. An sin chuir e mu’n cuairt, ’s thug e choill’ air, agus cha’n fhacas uaithe sin e. Bha ’n té bheag air a criothnachadh gu dona leis an eagal.

Thainig na reachdan air an robh Seanadh nan Stàitean a’ gur cho fada gu bhi ’nan lagh an la roimhe. Ged tha chìs air a toirt bhar moran nithean, tha i air a’ fàgail fhathast air gual, siùcar agus iarann. Tha ’n lagh ùr gu math na’s fearr na ’n seann fhear, ach bha Cleveland cho mi-riaraichte leis ’s nach cuireadh e aonta ris; leig e leis tighinn gu bhi na lagh ’san dùthaich gun a sheula-san a dhol ris idir.

G . H. GUZZWELL,
Seudair agus Uaireadairiche,
SIDNI, C. B.
Uaireadairean Oir us Airgid, agus Seudan dhe gach seorsa.
Uaireadairean air an glanadh ’s air an caradh.

Anns an
Acadia House
Gheibh thu
Brogan air pris sam bith eadar 50c. us $5 .00.
Brogan seomar, no Cuarain air 25c.
Rubbers dhe gach seorsa.
Aodaichean Deante air gach pris
Curraichdean ur Adan.
Feuch gun taghail thu.
INGRAHAM & MacGILLEAIN.

ADAN! BONAIDEAN!

THA
Mairi A. Nic Fhionghain
air a bhliadhna so a cumail stor ri taobh na“County Hall”agus tha i deiseil gu bhi feitheamh air aon sam bith a tha ’g iarridh

AD NO BONAID,
RIBINNEAN,
FLURAICHEAN,
ITEAN NO
GEUGAN

no ni sam bith eile a’s a gnath leis na mnathan a bhi cur ma’n cinn. Tha moran de nithean eile aice nach gabh ainmeachadh an so. Thig thusa agus
FAIC DHUIT FEIN.

---

[72]

[Vol . 3. No. 9. p. 8]

An Dotair Mac-Lachuinn.

Rugadh Iain Mac Lachuinn an Rathuidhe ’sa Mhorairne ’s a bhliadhna 1804. Dh’ ionnsich e ’n dotaireachd ann an Glaschu. N uair a fhuair e troimh ionnsachdh thanig e air ais do ’n Mhorairne. Theirteadh am bitheantas Dotair Rathuaidhe ris. Bha e ’na dhuine cumadail, dealbhach, blath-chridheach, na lighiche math, agus na dheagh bhard. Tha e air a radh gun robh e trom air an t-suiridh. Co dhiu a bha no nach robh, cha do phos e riamh. Chaochail e sa bhliadhna 1874. Chuireadh a mach a chuid oran ann an leabhar beag ’sa bhliadhna 1880. So beagan rannan de dh’ fhear diu.

ORAN.

Gur moch rinn mi dusgadh
’S an ur-mhaduinn cheit,
’S a dhirich mi ’m bruthach
Gun duin’ ach mi-fein:—
Tha ghrian air a turas
A siubhal troimh ’n speur,
’S dealt na h-oidhche a tuirlinn
Bharr ur-dhos nan geug.

A direadh an aonich
Ri aodunn a chuirn,
’S binn torman a chaochain
A’s aoidheile burn.
Le ròis air gach taobh dheth
Ag aomadh fo ’n driuchd,
’S e ri dearrsadh na greine
Ag eiridh na smuid.

’S binn na h-eoin feadh nam preasan
Gu leadarra ’seinn;
Tha ’n uiseag lan solais
Ri ceol os mo chionn
Na ba laoigh anns a gheumrich
Air an reidhlein ud thall,
’S mac-talla nan creagan
Gam freagirt air ball.

’S alninn trusgan a ghlinne
Gu binnein nan stuchd;
’S cubhridh boltrach nan luibhean
Nam chuinnein mar thuis;
Ged is boidheach gach doire
Ann ’sa choille ’sa bhrùchd,
’S ged tha ’m barrach cho urail
Cha duisg e mo shunnd.

’N so air faobhar a mhullich
Gur muladach mi;
Ceann-aobhir mo thuiridh
Leam gur duilich r’a innis’;
Nach dirich mi tuilleadh
Ri munadh ’san tir,—
Nach dean mi cuis-ghaire
’N gleann aillidh mo chridh.

’S mi ghluaaiseadh gun smalan
Ann an gleannan an aigh,
’S moch a shiubhlinn do phreasan
Gun teagamh, gun sgàth;
Anns an og mhaduinn chubhridh
’N uair bhiodh druchd air gach barr;
’Naile dhirinn ri d’ stuchd-bheinn
Gun churam roimh namh.

Ach ’s tim dhomh bhi ’g eiridh,
’S bhi tearnadh o ’n aird;
Cha dean luinneagan feum dhomh,
Cha dean eigheach dhobh stath;
Feuch am bata fo comhdach,
Aig comhnard na traigh’,
’Tha gu m’ ghiulan null’ thairis
A gleannan an àigh.

Tha ’n t oran so gu math fada ’s cha doir mi seachad an corr dheth. Thug mi seachd gu leoir dheth gu leigeil fhaicinn gun robh ’n Lighiche Mac-Lachuinn na bhard math.

Ths e na aobhar diulichinn leam, a MHAC-TALLA, gun deachidh do mhealladh. Chuir thu am mach oran Mhic Lachuinn bho chionn beagan sheachdainnean fo ’n ainm “Cead deireannach Mhargari:” Tha mi ’n dochas nach tachir a leithid a rithisd.

Tha mi toilichte gun do chuir thu am mach an t-oran a chuir mi ga t’ ionnsidh le Alasdir Domhnullach ’sa Cheapich, “Ho mo Mhari Laghach.” Tha e na oran math, agus a leigeil fhaicinn, ged a tha Domhnull Gobha, Iain Piobaire, Ailain an Ridge, Iain Boid, agus am Bard Mac-Gilleain fo ’n talamh, gu bheil fhathasd, co dhiu, aon bhard aig siorramachd Antigonish, ged nach ’fheil e innte. Dh’ fhag Alasdir a cheapach agus thug e Meinn Cnoc-an-fhuarain air. Tha eagal orm gun cuir toit a ghuail bho orain ’s bho cheol e.

Rinn an clo-bhuailteir tri mearachdan beaga an oran Alasdir Dhomhnullich; Chuir e cluimear an aite cluinnear, dhuth ’s gach te an aite dluth ’s gach te agus bidh mo ghnath an aite bidh mo ghuth.

A. MAC-GILLEAIN SINCLAIR.

Minards Linimentair son Loine.

Bha “Pic-nic” anns a Bhras d’Or Bheag air an t-seachdain s’a chaidh, air son cuideachadh le cur snas tigh an t-Sagairt, an t-Urr. M. A. Mac-a- Phearsain. Chuireadh còrr us da mhile dollair cruinn, rud a tha ’g innse gu robh soirbheachadh math leis a ghnothuch. Tha ’n tigh air a chur suas cheana, agus tha gach aon a chunnaic e ag aideachadh gur a tigh ro bhreagha e, agus gu bheil e ann an àite cho bòidheach ’sa gheibhear air an eilein.

CurMinard ’s Liniment ’san tigh.

BLIADHNA MHATH UR!

Tha sinn an deigh aireamh mhor de bhrogan a cheannach, agus air son rum a dheanamh dhaibh, reicidh sinn na th’againn air laimh

Gle shaor air son airgid.

Brogan a’s fhiach $2 .25 air $1 .75 agus cach a reir sin.

Soithichean Creadha agus Glaine.

Tha sinn mar an ceudna ’cumail nam brogan a thatar a deanamh ’san Fhactoridh aig Sidni a Tuath, na brogan a’s fhearr cosg a tha ri’m faotainn, agus tha sinn ’gan reic air pris na factoridh

Brogn-uachdair agus Rubbers dhe gach seorsa.

SIABUNN

air a phris air am faighear e ann a Halifax. Flur o $3 .00 suas, Ti o 20c. Reiseadain o 85c. am bocsa.

AMHLAN DHE GACH SEORSA GLE SHAOR.

Ceannaichidh sinn Coirce, Im, Uidhean, agus Feoil, agus bheir sinn a phris a’s fhearr orra an coinneamh bathair.

C . H. Harrington & Co.
Sidni, C. B.
Feb. 2, 1894.

Ma tha dealbh mhath a dhith ort, ruig
UILLEAN W. DILLON,
SIDNI, C. B.

Bi’dh e toileach feitheamh ort uair sam bith ’a thig thu. Dealbhan beaga air am meudachadh agus air an deanamh cheart cho boidheach.

Sgathain agus gloine air a phrìs a’s isle.

Seallaidhean air Ceap Breatuinn air laimh an comhnuidh ’s air an reic gu saor.

CLOIMH.

THA ’m fo-sgriobhair ag iarraidh coig mile punnd cloimhe ri ceannach, agus paidhidh e a phris a’s fhearr sa mhargadh oirre.

D . F, Mac RATH,
Baddeck C. B.